MEETLAT INKOMENS BESTUURDERS ZORGINSTELLINGEN 2010
·
Maastricht, december 2011 JP.Tulleneers A. van Duppen
1. INLEIDING Op 6 december heeft de Kamer gestemd over de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publiek en semipublieke sector (WNT). Door een amendement van de PvdA vallen de zorgbestuurders nu onder hetzelfde regime als de woningcorporates, het onderwijs en de publieke omroep. Dat betekent dat de salarissen van zorgbestuurders worden beperkt tot 130% van het brutosalaris van een minister (ongeveer € 195.000). Daarmee komt de BBZ‐code (Beloningscode Bestuurders in de Zorg), die door de zorg zelf werd ontwikkeld, te vervallen. De politiek had geen vertrouwen in de BBZ‐code die massaal zou worden overschreden. In onderhavig onderzoek heeft PCkwadraat de bestuurdersinkomens van 2010 geanalyseerd. Daarbij is gekeken naar de inschaling van de “zittende” en nieuwe bestuurders, waarbij toetsing heeft plaatsgevonden aan de BBZ‐code die de sector als leidraad hanteerde. Daarnaast heeft toetsing aan de Balkenende‐norm plaatsgevonden en worden Balkenende‐norm en BBZ‐code met elkaar vergeleken op macro financiële effecten. Naast de beloningscode analyses gaat dit onderzoek in op de extra beloningen zoals bonussen, ontslagvergoedingen en waarde van leaseauto’s. Onderhavige analyse van de inkomensgegevens van zorgbestuurders is gebaseerd op gegevens van 2010 zoals opgenomen in de Jaarverslaglegging voor de zorg. In de analyse wordt gebruik gemaakt van de volgende indeling van sectoren: ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐
Academische ziekenhuizen (Acz); Algemene ziekenhuizen (AZ); Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ); Gehandicaptenzorg (GHZ); Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT); Categorale ziekenhuizen (Czh); Gemengde aanbieders (GA), aanbieders die een substantiële combinatie tussen voorgaande indelingen realiseren (bijv. VVT‐AZ of VVT‐GHZ).
2
2. Aantallen bestuurders In totaal zijn 1.195 bestuurders in de analyse betrokken. Hiervan is het merendeel á 1.095 in loondienst (91%) en is sprake van 70 interimbestuurders (6%). Aangezien voor interim‐ bestuurders een aparte beloningsnorm geldt binnen de BBZ, is hieraan een apart hoofdstuk gewijd. Het aantal bestuurders betreft 716 zorgaanbieders. Tabel 1 – betrokken aantallen en ratio bestuurder / zorgaanbieders Totaal
AcZ
AZ
GGZ
GHZ
1095 70 13 17 1195
29 0 1 0 30
144 10 4 1 159
176 18 2 3 199
162 3 2 7 174
469 34 3 6 512
49 2 0 0 51
66 3 1 0 70
Totaal zorgaanbieders Bestuurders / zorgaanbieders
716 1,7
8 3,8
70 2,3
101 2,0
116 1,5
355 1,4
33 1,5
33 2,1
Aantal nieuwe bestuurders 2010
102
6
20
14
21
31
4
6
in loondienst interimmanagement/extern ingehuurd gewezen bestuurders anders (DGA, intern waarnemer, management, e.d.) totaal bestuurders
VVT
CZh
Uit tabel 1 blijkt dat zorgaanbieders gemiddeld 1,7 bestuurders in dienst hebben. De academische ziekenhuizen hebben gemiddels 3,8 bestuurders in loondienst en aan de andere kant van de schaal volstaat de gemiddelde VVT‐aanbieder met gemiddeld 1,4 bestuurders. In 2010 zijn 102 bestuurders in dienst getreden. Deze bestuurders zijn in de tabel onder de verschillende categorieën zorgaanbieders opgenomen en worden specifiek belicht in de verdere analyse.
3. Bruto salarissen bestuurders 2010 De eerste inkomensanalyse in dit onderzoek richt zich op het bruto inkomen van zorgbestuurders in loondienst per sector. In tabel 2 is hiervoor het werkelijk bruto salaris van bestuurders in loondienst inclusief vakantiegeld en eindejaarsuitkeringen als uitgangspunt genomen. Niet meegenomen zijn de werkgeverslasten, onkostenvergoeding, bonussen en ontslagvergoedingen. In totaal bedragen de werkelijk bruto salarissen van de 1.091 bestuurders 1 in loondienst € 146,9 miljoen. Deze kosten zijn verspreid over 688 zorginstellingen 2 . Het gemiddelde bruto salaris van alle bestuurders in loondienst bedraagt € 135K. Het hoogste individuele bruto jaarsalaris ad € 330K wordt ontvangen door de bestuurder van een algemeen ziekenhuis (Slotervaart). De gemiddelde salarissen zijn het laagst binnen de sector VVT met een gemiddelde van € 117K. De hoogste vergoedingen in deze sector worden ontvangen door bestuurders in zeer grote VVT‐ instellingen (instellingen met een omzet > € 300 miljoen zoals De Zorggroep en Careyn).
1
Van 4 bestuurders zijn geen gegevens bruto salaris bekend. In totaal hebben 28 zorginstellingen (716 tabel 1 ‐/‐ 688) geen bestuurders in loondienst of van deze instellingen zijn geen bruto salarissen van de bestuurders bekend. 2
3
Gem
Tabel 2 – procentuele verdeling van werkelijk bruto salarissen bestuurders in loondienst range bruto salaris < 100 €K 100 ‐ 150 €K 150 ‐ 200 €K 150 ‐ 250 €K > 250 €K Totaal gemiddeld €K hoogste €K aantal bestuurders in loondienst *
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
Gem
26% 33% 28% 11% 1%
3% 7% 17% 59% 14%
13% 6% 43% 35% 3%
28% 34% 31% 7% 0%
29% 40% 26% 6% 0%
32% 44% 22% 1% 1%
20% 35% 41% 4% 0%
18% 14% 38% 27% 3%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
135 330
217 313
179 330
130 246
126 229
117 287
134 250
160 263
1091
29
144
176
159
468
49
66
* van 4 bestuurders geen bruto salaris bekend, deze zijn niet meegenomen in de analyse.
4. Toets aan de beloningsnormen 4.1 Uitgangspunten van de normeringen De Balkenende‐norm is door het toenmalige kabinet in 2006 ingesteld en betreft een maximale beloning van 130 procent van het gemiddelde ministersalaris. De Balkenendenorm is bedoeld voor ambtenaren en voor bestuurders binnen de semi‐overheid. De norm bedraagt € 195.000,‐ plus een maximale onkostenvergoeding van € 7.560,‐. De BBZ is door de zorgsector op 1 september 2009 ingesteld en geldt voor (interim)bestuurders (voorzitters en leden van Raden van Bestuur) van gepremieerde en gesubsidieerde zorginstellingen. Ook bestuurders met bestaande contracten vallen onder de regeling, waarbij uiteraard rekening wordt gehouden met “verworven rechten”. Met de goedkeuring van de WNT komt de BBZ‐norm dus te vervallen per 2012. De BBZ‐code hanteert een maximum‐beloning voor bestuurders conform de Balkenende‐norm van € 195K op basis van het bruto jaarsalaris inclusief vakantiegeld en eindejaarsuitkering, maar ook toeslagen of gratificaties, vaste en variabele delen van het salaris, bonussen of andere variabele bestanddelen vallen geheel binnen het totaal jaarsalaris. De code gaat uit van 12 maandsalarissen of 13 periodesalarissen. In de bepaling van de genormeerde bestuurders‐ vergoedingen houdt de BBZ‐code rekening met factoren die de bestuurdersfunctie complexer en zwaarder maken en kent zodoende een uitloop van maximumbeloning tot 30% bovenop de BBZ‐ norm. De zwaarte van de bestuurdersfunctie wordt bepaald door de beoordeling van drie factoren zijnde complexiteit, impact en omvang. De voornaamste elementen van de BBZ code zijn : § Bestuurders mogen maximaal € 195K verdienen inclusief eventuele toeslagen of gratificaties, vaste en variabele delen van het salaris, bonussen of andere variabele bestanddelen; 4
§ Voor bestuurders met een functie die hoger scoort op complexiteit, impact en omvang dan gemiddeld, is een uitloop mogelijke tot maximaal 30%, oftewel tot maximaal € 252K; § Theoretisch gezien laten de scores in de beoordelingmethodiek een uitloop toe van maximaal 15%, € 223K. Aangezien VWS met dit theoretisch maximum rekening houdt, wordt in de vergelijking niet alleen het plafond van de norm á 30% getoetst, maar eveneens de ‘max + 15% norm’; § Ontslagvergoedingen bedragen maximaal één bruto jaarsalaris; § Voor interimmers bedraagt het maximaal jaarsalaris € 334K.
4.2 Toets Balkenende‐norm, BBZ‐norm + 15% en BBZ + 30% In tabel 3 is het werkelijk salaris van alle bestuurders in loondienst afgezet tegen de Balkenende‐ norm, de BBZ‐norm +15% en de maximale BBZ‐norm +30% naar omvang en per sector. Het berekende salaris betreft het bruto salaris plus onkostenvergoeding, bonus, cataloguswaarde auto minus eigen bijdrage auto, plus verkoop verlofuren en nabetalingen. Tabel 3 – procentuele overschrijding bestuurderssalarissen tov Balkenendenorm en BBZ‐norm Overschrijding van normen in %
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
Balkenendenorm á € 195K BBZ max+ 15% á € 223 K BBZ max + 30% á € 252K
32% 21% 11%
86% 76% 48%
76% 60% 36%
33% 20% 8%
25% 14% 6%
14% 7% 2%
24% 10% 6%
61% 47% 32%
Totaal aantal bestuurders
1.095
29
144
176
162
469
49
66
Uit tabel 3 blijkt dat in totaal 32% van de bestuurders de Balkenende‐norm overschrijdt, oftewel 351 bestuurders. Het theoretisch maximum van de BBZ‐norm, uitloop van 15% wordt overschreden door 21% van de bestuurders. De groep bestuurders die de mogelijke uitloop van 30% bovenop de BBZ‐norm overschrijdt is 11% van het totaal. De grootste groep overschrijders bevindt zich in het ziekenhuiswezen, de academische ziekenhuizen en algemene ziekenhuizen. Ook bij de gemengde aanbieders overschrijdt een groot aantal bestuurders de maximale BBZ‐ norm. Dit zijn de instellingen met de grootste omvang en grootste complexiteit. Volgens de BBZ‐ normering valt een deel van deze instellingen in de hoogste ranking en is een uitloop van maximaal 30% toegestaan. Deze norm wordt aldus eveneens overschreden. Aangezien een groot deel van de bestuurders vergoed wordt op basis van verworven rechten is het interessant om te bekijken of de nieuwe bestuurders in 2010 conform de door de eigen sector ingestelde BBZ‐code wordt beloond. In tabel 4 worden de nieuwe bestuurders 2010 (loondienst) getoetst aan de normen.
5
Tabel 4 – Procentuele overschrijding salarissen nieuwe bestuurders 2010 tov de normen Overschrijding van normen in %
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
Balkenendenorm á € 195K BBZ max+ 15% á € 223 K BBZ max + 30% á € 252K
25% 17% 10%
57% 57% 43%
53% 34% 19%
17% 13% 4%
14% 7% 7%
13% 8% 5%
14% 0% 0%
33% 33% 33%
Aantal nieuwe bestuurders 2010
147
7
32
24
14
60
7
3
De procentuele overschrijding van nieuwe bestuurders ligt lager dan de overschrijding van alle bestuurders. Echter, de maximale BBZ‐norm +30% wordt eveneens overschreden met gemiddeld 10%. Ook deze bestuurders bevinden zich in de academische ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen en bij gemengde aanbieders. In de academische ziekenhuizen overschrijden 3 van de 7 nieuwe bestuurders de BBZ +30% norm. Bij algemene ziekenhuizen zijn dat er 6 van de 32 en bij gemengde aanbieders 1 van de 3. Bij de gemengde aanbieders vertekent het geringe aantal nieuwe bestuurders enigszins het beeld. De categorale ziekenhuizen lijken de beloningen reeds goed aan banden te hebben gelegd. Geen van de nieuwe bestuurders overschrijdt de 15% en 30% norm, terwijl dit nog respectievelijk 10% en 6% is bij de reeds langer actief zijnde bestuurders in deze sector.
4.3 Perverse effecten effectuering WNT Uit voorgaande analyse blijkt dat 351 bestuurders de Balkenende‐norm/WNT overschrijden. Dit houdt in dat de gezondheidszorg ook 744 bestuurders heeft die onder de gestelde normen bezoldigd worden. Het bij wet vastleggen van een maximale beloning kan ertoe leiden dat er een praktijk ontstaat, waarbij de maximumbeloning de standaard wordt. De beloningsnorm legitimeert dan hoge(re) vergoedingen. De BBZ‐code houdt in tegenstelling tot de WNT rekening met de complexiteit van de bestuurdersfunctie en grootte van de instelling, waardoor de uitloopmogelijkheden beperkt zijn. 4.3.1 Effect maximeren bestuurderssalarissen conform WNT De vraag is of het wettelijk vastleggen van de Balkenende‐norm er toe zal leiden dat bestuurders van (kleinere) instellingen een bezoldiging gaan afdwingen conform de wettelijke norm. In tabel 5 wordt voor alle bestuurders in loondienst die in 2010 de normen NIET overschreden, inzichtelijk gemaakt wat de extra bestuurderskosten zijn als deze bestuurders conform de Balkenende‐norm vergoed gaan worden. De kosten worden ingedeeld naar omvang van de instelling en naar sector.
6
Tabel 5 –extra bestuurderskosten als bestuurders die in 2010 de normen niet overschreden conform Balkenende‐norm bezoldigd worden omzet/kosten * € 1.000
>300 miljoen € 150‐300 60‐150 25‐60 10‐25 <10 Eindtotaal
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
993
233 ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ 233
70 574 1.350 62 ‐ 162 2.217
180 687 1.101 1.434 2.355 3.073 8.829
188 146 1.406 1.355 1.291 3.678 8.066
‐ 358 2.800 4.336 6.690 16.700 30.883
‐ ‐ ‐ 651 869 724 2.243
321 278 729 82 86 726 2.222
2.042 7.385 7.919 11.291 25.063 54.693
Conclusie is dat de bestuurderskosten met € 55 miljoen kunnen toenemen als de bestuurders die in 2010 onder de Balkenende‐norm van €195K bezoldigd werden, conform het maximum van de norm gaan verdienen. Het zijn met name de kleinere zorgaanbieders waarbij de toepassing van de WNT een prijsopdrijvend effect kan hebben. Op een totaal kostenplaatje van € 146,9 miljoen betekent dit een mogelijke stijging van de bestuurderskosten met 37,4%. 4.3.2 Kosten overschrijders WNT Tabel 6 geeft een overzicht van het totaal van de overschreden bestuurderskosten ten opzichte van de Balkenende‐norm van € 195K naar omvang en per sector. De totale overschrijding bedraagt € 17,7 miljoen oftewel 12% van de totale kosten van bestuurders in loondienst. Tabel 6 – Overschreden bestuurderskosten bij toets aan Balkenendenorm Omzet / Bestuurderskosten
Totaal
>300 miljoen € 150‐300 60‐150 25‐60 10‐25
5.245 6.091 5.542 677 108
1.849 ‐ ‐ ‐ ‐
1.662 2.906 1.846 59 ‐
17.663
1.849
6.473
Totaal overschrijding Totaal aantal bestuurders
1095
Acz
29
AZ
144
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
82 1.180 1.229 103 81
219 522 611 131 ‐
384 839 808 264 4
‐ 40 262 120 24
1.050 604 788 ‐ ‐
2.674
1.482
2.300
445
2.441
176
162
469
49
66
Bestuurderskosten * € 1.000,‐
5. Bonussen Uit tabel 7 blijkt dat in totaal 89 bestuurders (7%) een bonus heeft ontvangen in 2010, voor een totaal bedrag van € 726K. De gemiddelde bonus bedraatg € 13.000,‐ met een flinke spreiding daaromheen en een hoogste bonus van 90.000,‐ (Maasstad ziekenhuis). Bestuurders van academische ziekenhuizen krijgen geen bonus, terwijl de algemene ziekenhuizen de hoogste bonussen toekent.
7
Tabel 7 – bonussen in absolute aantallen, gemiddelde en maximum in € bonushoogte 0 ‐ 10 €K 10 ‐ 25 €K 25 ‐ 30 30 ‐ 40 €K > 50 €K
Totaal
Acz
36 43 3 6 1
AZ
GGZ
3 9 2 2 1
12 13
GHZ
VVT
5 3
Czh
GA
4
4 2
12 12 1 4
Aantal bestuurders met bonus
89
0
17
25
8
29
4
6
gemiddelde bonus €K hoogste bonus €K
13 90
0 0
23 90
9 17
7 16
14 36
14 17
7 13
7% 1195
0% 30
11% 159
13% 199
5% 174
6% 512
8% 51
9% 70
% bestuurders aantal bestuurders
Geconcludeerd kan worden dat in de gezondheidszorg een gematigd en zelfs terughoudend bonusbeleid wordt gevoerd. 6. Lease auto Tabel 8 toont aan dat 560 bestuurder, oftwel 47%, een lease auto heeft. Hiervan zijn er 54 nieuwe bestuurders in 2010, waarvan gemiddeld 53% een lease auto heeft. Het aandeel bestuurders met een lease auto lijkt aldus niet af te nemen, maar zelfs licht te stijgen. Bestuurders die niet kiezen voor een lease auto krijgen in de praktijk compensatie middels onkostenvergoedingen. De duurste auto is te vinden in de GGZ (€ 87.000), maar gemiddeld hebben de bestuurders van de academische ziekenhuizen de duurste auto’s met een gemiddelde cataloguswaarde van € 61.000. Tabel 8 – Lease auto’s, procentueel naar cataloguswaarde inclusief gemiddelde en hoogste waarde cataloguswaarde
Acz
AZ
GGZ
GHZ
4 7 3
22 51 27 7
4 37 44 12 2
46 41 14 1
560
14
107
99
102
170
25
43
45 87
61 72
50 82
43 87
43 70
40 69
43 67
52 82
% bestuurders aantal bestuurders
47% 1195
47% 30
67% 159
50% 199
59% 174
33% 512
49% 51
61% 70
Aantal nieuwe bestuurders 2010 nieuwe bestuurders met leaseauto % nieuwe bestuurders met leaseauto hoogste waarde €K
102 54 53% 77
6 5 83% 72
20 14 70% 77
14 5 36% 56
21 15 71% 63
31 11 35% 50
4 2 50% 34
6 2 33% 66
< 25 €K 25 ‐ 40 €K 40 ‐ 55 55 ‐ 70 €K > 70 €K Aantal leaseauto's gem waarde leaseauto €K hoogste waarde €K
Totaal 13 208 233 88 18
VVT
Czh
GA
7 83 66 14
14 8 3
2 6 19 11 5
8
7. Ontslagvergoedingen In 2010 hebben in totaal 27 bestuurders, oftewel 2% van de bestuurders, een ontslagvergoeding ontvangen. In totaal werd voor ruim € 4,9 miljoen aan ontslagvergoedingen betaald, gemiddeld per ontslagen bestuurder voor € 184K. De hoogste ontslagvergoeding is te vinden bij een algemeen ziekenhuis á € 572K. Met name in de sector VVT worden veel ontslagvergoedingen uitgekeerd. Hoewel de spreiding in bedragen groot is, voldoet het merendeel van de ontslag‐ vergoedingen niet aan het BBZ‐criterium van maximaal 1 jaarsalaris (o.a. Ruwaard, Daelzicht, Woonzorggroep Samen, Gemini ziekenhuis en stichting Catharina). Tabel 9 – ontslagvergoedingen in absolute aantallen met gemiddelde en hoogste in € ontslagvergoeding < 100 €K 100 ‐ 200 €K 200 ‐ 300 300 ‐ 400 €K 400 ‐ 500 €K > 500 €K Aantal vergoedingen gem ontslagvergoeding €K hoogste vergoeding €K totaal bestuurders % bestuurders
Totaal
Acz
8 9 6 2 1 1
AZ
GGZ
GHZ 3
2 1 1
1 1
1 1
VVT
Czh
GA
3 5 3
1
1 1
1 1
27
0
5
2
5
12
1
2
184 572
0 0
275 572
214 240
168 387
170 459
65 65
104 167
1195 2%
30 0%
159 3%
199 1%
174 3%
512 2%
51 2%
70 3%
8. Interimmers In totaal waren bij betrokken aanbieders 70 interimbestuurders actief (zie tabel 10). De totale vergoeding voor deze externe bestuurders bedroeg in 2010 bijna € 8,9 miljoen. Op basis van de werkelijke vergoeding, ongeacht de duur van de termijn of het aantal uren ‘dienstverband’, bedroeg de gemiddelde vergoeding € 129K. De hoogste werkelijke vergoeding bedroeg € 530K. Tabel 10 – overschrijding van vergoedingen voor interimbestuurders in absolute aantallen en procenten op basis van het werkelijk inkomen Overschrijding van normen in aantallen
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
geen overschrijding overschrijding balkenendenorm á € 195K overschrijding BBZ á € 334 K
56 13 5
0 0 0
5 5 2
17 0 0
3 0 0
29 5 0
2 0 0
0 3 3
Overschrijding van normen in procenten
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
geen overschrijding overschrijding balkenendenorm á € 195K overschrijding BBZ á € 334 K
80% 19% 7%
0% 0% 0%
50% 50% 20%
94% 0% 0%
100% 0% 0%
85% 15% 0%
100% 0% 0%
0% 100% 100%
70
0
10
18
3
34
2
3
Aantal interimbestuurders
9
7% van de interimbestuurders overschrijdt de maximale BBZ‐norm, waarvan de meeste overschrijders zijn te vinden in de algemene ziekenhuizen. Aangezien interimbestuurders vaak maar een korte periode en soms ook niet fulltime aanwezig zijn in een instelling, zijn de vergoedingen in tabel 11 geëxtrapoleerd naar 12 maanden en fulltime ‘dienstverband’. Tabel 11 ‐ overschrijding van vergoedingen voor interimbestuurders in absolute aantallen en procenten op basis van het geëxtrapoleerd inkomen Overschrijding van normen in aantallen geen overschrijding overschrijding balkenendenorm á € 195K overschrijding BBZ á € 334 K
Overschrijding van normen in % geen overschrijding overschrijding balkenendenorm á € 195K overschrijding BBZ á € 334 K Aantal interimbestuurders
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
34 35 17
0 0 0
0 10 6
12 5 1
2 1 1
20 14 5
0 2 1
0 3 3
Totaal
Acz
AZ
GGZ
GHZ
VVT
Czh
GA
49% 51% 25%
0% 0% 0%
0% 100% 60%
71% 29% 6%
67% 33% 33%
59% 41% 15%
0% 100% 50%
0% 100% 100%
69
0
10
17
3
34
2
3
Van 1 interimbestuurder was geen informatie bekend over de periode en aantal uren werkzaam
Bij het extrapoleren van het totaal inkomen van interimbestuurders blijkt dat 25% van de bestuurders de BBZ‐norm overschrijdt. Het hoogste inkomen bedraagt bij 12 maandsalarissen en op basis van fulltime ‘dienstverband’ eveneens € 530K, maar het gemiddelde loopt op van € 129K naar € 226K. Ruim de helft van de interimbestuurders overschrijdt de Balkenende‐norm.
10
