Meerwaarde van irrigeren bij een volwassen stomadrager Angelique van Campen MDL Stomaverpleegkundige
Amphia Ziekenhuis Breda/ Oosterhout
Wat is irrigeren bij een colostoma? – Het is een kunstmatige manier om de stoelgang te reguleren op een gepland tijdstip – De procedure is het inbrengen van water in de dikke darm via het colostoma, dit geeft peristaltische beweging(gstro-colische reflex) en zorgt ervoor dat de dikke darm zich ledigt – Procedure herhalen: 24- 48 uur- 72 uur – Continent van 24-72 uur – (Het eerst gebruik van irrigatie: geregistreerd in 1500 voor Christus en is gebruikt tot aan nu steeds voor diverse ziekten)
Lichtje laten schijnen op de meerwaarde van irrigeren
Doel:
Iedere stomaverpleegkundige informeert (na toezegging specialist) de colostomadrager preoperatief/postoperatief over de mogelijkheid van irrigeren colostoma en waarom. Na toezegging specialist/stomadrager zorgt de stomaverpleegkundige(casemanager)voor instructie irrigeren en begeleiding tijdens het gehele proces. (Of instructie door de wijkvpk…)
Mijn ervaringen met irrigeren colostoma •Ervaringen darmspoelen op afd chirurgie •Opleiding stomaverpleegkundige: theorie •Diverse protocollen: VVSN irrigeren en contraindicaties irrigeren, Thuiszorg- en Vilans , etc •Start als stomavpk: veel vragen ervaringen collega stomavpk en praktisch leren irrigeren: o.a. welke irrigatie set /conus is het prettigste, met hoeveel water en hoe vaak spoel je, kostenanalyse, buitenland- fleswater gebruiken •Praktijkervaringen opgedaan bij collega’s in ziekenhuis, op bezoek in thuissituaties, zorgcentra, revalidatiecentra
Mijn ervaringen met irrigeren colostoma •Overleggen met collega stomavpk wat te doen bij problemen. De hoeveelheid water(nal lichaamsgewicht), frequentie van spoelen en duur van spoelen verschilt per persoon, hoe bepaal je dat……wanneer mag je starten met spoelen, etc. •Ervaringen WCET -ECET, literatuur leren lezen •Ervaringen nal nieuw product de “Vitala”: ineens meer vraag naar stomaplug en irrigeren
Communicatie V&VN stomaverpleegkundigen: samenwerken
•V&VN stomaverpleegkundigen Symposiumdagen 2 keer per jaar •VVSN-website: “besloten gedeelte” •Schrijf in “Rondom Stomazorg” •Bellen en mailen met elkaar: doen •Regio-overleg stomaverpleegkundigen •Leg contact met de commissies V&VN
Mijn ervaringen uit de “stomawereld”: werkgroep “functiegericht indiceren”: • Vraag: hoe vaak geven stomavpk pré en postoperatief info over irrigeren aan een colostomadrager? – behoefte aan scholing? • Vraag: hoe vaak irrigeren stomavpk op stomapoli’s in Nederland- of doen wijkvpk dithoe is de expertise en moet je er gekwalificeerd voor zijn- behoefte aan scholing? • Vraag: “Functiegericht indiceren: interventie doen op basis van zorgvraag irrigeren, stappenplan maken, informatie gericht op individu, instructie en evalueren door de stomavpk.(denk aan bv laxantiagebruik, medicatie, etc)- wie evalueert irrigeren en wie heeft er behoefte aan scholing?
Mijn ervaringen uit de “stomawereld” • Ervaringen Peristeen: Een casemanager, belangrijk om stomadrager te vervolgen- therapietrouw (rol voor stomavpk) • Ervaringen vanuit de Stomawijzer van de Stomavereniging: laatste bijeenkomst grote opkomst stomavpk- discussie over de minimale normen stomapoliklinieken-meerwaarde… • Cijfers Amphia: aantal colostomaspoelers/rectaal spoelers groeit staag. Starten met bouwplan nieuwbouw Amphia: stomavpk krijgt flexplek; spoeltoilet 1 of 2 inplannen in de nieuwbouw? • Nieuws: Functiegericht indiceren“zorgpad” stomazorg in de maak/ “spoorboekje”, volg V&VN site
Mijn ervaringen uit de “stomawereld” •Gehoord v Ineke Claessens: in Taiwan spoelen alle stomadragers, “niet kunnen is een groter probleem” •Buitenland ECET: meer irrigeren ingezet ivm kwaliteit van leven, bezuinigingen, probleemstoma en huidproblemen •Eigen ervaring CZ: tijdperk van bezuinigen op stomahulpmiddelen is aangebroken. Functiegericht indiceren: stomadragers informeren over irrigeren, instructie te geven en te evalueren. Samen met wijkvpk? Scholing? Meten kwaliteit van leven en materialenbeheersing?
Mijn ervaringen met irrigeren colostoma • Informeren tijdens informatiegesprek(o.a. gas, geur en geluidervaringen) bespreken tijdens stomacontrole met specialist en stomadrager (informatieboekje colostoma NSV- “spoelen”) – Informeren over irrigeren, motiveren, instrueren en evalueren preoperatief en postoperatief, vervolgen – Rust, Ritme en Regelmaat belangrijk, therapietrouw – Irrigeren om Gas, Geur en Geluid te verminderen
• Informatie en instructie op de stomapoli ruim tijd reserveren, rustige toiletruimte (event met hulp v naasten stomadrager/ wijkvpk met expertise erbij; schriftelijk meegeven (film-internet- schriftelijk)
Mijn ervaringen met irrigeren colostoma • Start spoelen handmatig (evt later pomp) – Procedure herhalen: 24- 48 uur- 72 uur (Continent van 24-72 uur) – Start om de dag, of start dagelijks (afhankelijk van productie; productie dag erna, procedureverloop etc) – Irrigeer met zo min mogelijk water in zo min mogelijk tijd maximaal resultaat te behalen. (start “irrigatieboekje”: schrijf gegevens/ resultaten op) • Telefonische evaluatie en nazorg door “casemanager”/stomavpk met stomadrager en/of naasten/wijk (altijd terecht bij stomavpk)
Wat heb ik gemerkt als meerwaarde van irrigeren bij colostoma •Veiligheidsgevoel en vrijheidsgevoel •Prettig een lege stomaopvangzak, minder stomaopvangzak wisselingen •Verbeterde darmcontrole, een schoon gevoel •Verbeterd gevoel van eigenwaarde •Minder seksuele problemen (bv veilig gevoel) •Angstgevoel verminderd •Minder geur, gas en geluidprobleem •Continent gevoel van 24-72 uur •Rust Ritme en Regelmaat erg belangrijk
Wat heb ik gemerkt als meerwaarde van irrigeren bij colostoma • Ook als oplossing inzet: * bij probleemstomata * bij huidproblemen rondom of onder stomaplak
• Nadelen: kost dagelijks 30-60 minuten • Tijdsinvestering: * Startperiode 2-6 weken * Seizoenen winter, zomer, kan anders zijn • Klachten van o.a. griep; koorts; buikklachten dan stoppen met irrigeren en nadien weer opstarten
Mijn ervaringen in het Amphia: • Iedere stomadrager heeft een vaste stomaverpleegkundige/casemanager voor het irrigeren • Stomadragers variëren, zo ook de resultaten en technieken bij het irrigeren • Laat stomadrager meedenken in keuze voor spoelzak, spoelpomp, stomaplug, ministomazakje, etc • Geef de stomadrager inzicht in kosten • Ervaring: enorm veel evaluatiegegevens waar je zelf/samen van leert en mee verder gaat (iemand die spoelt gaat makkelijker op vakantie of weg) • Irrigatie is geen exacte wetenschap, is maatwerk • Belangrijk: bij vragen graag polibezoek/tel contact stomavpk
Gebruikte literatuurbronnen en geven deze een meerwaarde….. •Newcom: NSV 2010: onderzoek naar gebruik van hulpmiddelen •WCON: sept/ okt 2010: pos en neg aspecten van irrigeren colostoma : E. Carlsson •Evidence-Based Richtlijn Stomazorg Nederland: (okt 2012) •Parijs ECET 6-2013: Jos Calis presentatie (Rondom stomazorg-najaar 2013) en overige presentaties ECET
Ned Stomavereniging: Newcom 2010 •Onderzoek 1053: deelnemers •Stomadragers met een colostoma: •2 op 5 gebruikt spoelirrigatiezak = 19% /N 359 stomadragers •Spoelpompgebruik = 13% •Gebruik maken van een plug = 8%
n= 758 n=359 n=72 n=46 n=29
•Resultaat minder gebruik maken van stoma opvangmaterialen
WCON: doel studie Zweden 2010 “positive and negatives aspects of of colostomy irrigation” •Primaire doel: achterhalen in welke mate de WOC vpk info geven over irrigeren colostoma en welke info over irrigeren en welke mogelijke oplossingen geven zij aan als irrigeren niet succesvol is
Vragen Zweden: stomadrager(39)
•Aantal deelnemers: man(18)-vrouw(21) •Gemiddelde leeftijd (67 jaar: 57/75) •Radiotherapie preoperatief kort/ lang: gemiddeld (15/3) •Hoeveel jaar na colostomaoperatie (9: 3,5-15) •Hoeveel maanden na de operatie beginnen met irrigeren (5,5: 3-11) •Hoe lang irrigeert u al (8: 2 jaar, 3 -12 mnd)
Vervolg vragen colostomadrager •Wat is uw medische diagnose? •Hoe lang bent u aan het irrigeren ? •Had u regelmatig ontlasting voor u het stoma kreeg of problemen met constipatie of diarree en frequente evacuatie ? •Wie gaf u informatie over irrigeren stoma? •Hoe lang na de stoma operatie bent u begonnen met irrigeren stoma? •Herinnert u zich de informatie over irrigeren nog?
Vervolg vragen colostomadrager: wat voor informatie/ advies kreeg u met betrekking: • Welk moment van de dag irrigeren, hoeveelheid water inbrengen, tijd om het water in te laten lopen en hoe vaak irrigeren? • Hebt u uw routines veranderd in de jaren en zo ja, waarom? • Is er een situatie wanneer het irrigeren niet zo goed heeft gewerkt en heeft u daar een verklaring voor? • Hoe gaat het irrigeren wanneer u aan het reizen bent? • Wat zijn de positieve aspecten van het irrigeren ? • Wat zijn de negatieve aspecten van het irrigeren ? • Wat voor spoelapparaat gebruikt u voor de irrigaties ?
Resultaten colostomadragers Zweden 2010
•39 colostomadragers(gemid lft 67 jaar) kregen telefonische enquête •44% colostomadragers: weet niets meer van de eerste informatie irrigeren •97% colostomadragers: o.a. 2 positieve aspecten: gevoel van veiligheid en prettig leeg stomazakje
Vragen aan deelnemende stomavpk uit Zweden
1. Geeft u altijd informatie over de mogelijkheid van irrigeren colostoma 2. Geeft uzelf instructie irrigeren en heeft u een eigen ruimte hiervoor 3. Hoeveel colostomadragers heeft u irrigeren geleerd 4. Geeft u pre en/ of postoperatief de informatie over irrigeren 5. Aan hoeveel personen totaal en man/vrouw gaf u irrigatie instructie
Vragen aan stomavpk uit Zweden(vervolg) 6. Welke informatie gaf u tav: hoeveelheid water in te brengen; temperatuur van het water; tijd om water in te laten druppelen; moment van de dag 7. Heeft u andere specifieke adviezen ivm irrigeren, bv wat te doen als je op vakantie gaat 8. Colostomadrager heeft een maand geïrrigeerd en het gaat nog niet, heb je hier nog mogelijke verklaring voor wat nog verder te doen(bv. weer samen oefenen)
Resultaten Zweden 2010: WOC vpk • 89 WOC vpk kregen vragenlijst, retour 69% -dit moet wrs lager zijn, daar ook vpk lijst hebben ingevuld die niet WOCVPK zijn en niet irrigeren -andere VPK die niet actief irrigeren en coachen is gedaald na de vragenlijst invullen, daar ze de techniek niet beheersen -Beperking is de onzekerheid van WOC vpk over een groep van hun patiënten ivm irrigeren • 64% WOC vpk herhalen informatie irrigeren • 87% WOV vpk hebben in de loop der jaren veranderde routines
Gelezen door Zweden: Gevolgen ivm irrigeren: artikel: Leong; Yunos 5
•Minder huidcomplicaties •Oplossingen voor probleem stomata •Minder slaap problemen en seksuele problemen dan degene die niet irrigeren •Vroeg postoperatief spoelen: lange termijn therapietrouw en tevredenheid is groter dan bij groep die later leert irrigeren •Leong: kostenanalyse: irrigeren is goedkoper en effectiever dan colostomazakjes
Onderzoek/ aanbevelingen irrigeren Zweden 2010
•Mondelinge instructies/ schriftelijke instructies (mentaal alert, goed zicht, handvaardigheid) •Eerste irrigatie aanwezigheid van “stoma”verpleegkundige: ivm mogelijkheid duizeligheid/tensiedaling •Stomaconus ipv catheter: risico perforatie
Adviezen irrigeren Zweden 2010 • 17 (44%)colostomadrager herinnert zich de informatie preoperatief niet meer van de woc vpk • 20 (51%)colostomadrager kregen advies irrigeren in de ochtend of de avond • 30(77%) colostomadrager kregen advies om te irrigeren om de dag • Alle colostomadragers leerden het met verwarmd (37gr) kraanwater 500-1000cc, totale procedure van inbrengen water gedurende periode 3-10 minuten
Zweden 2010 Stoma irrigeren mis gegaan oa door: • Peristomale hernia • Radiotherapie • Chemotherapie • ‘prikkelbare darmsymdroom’ • Vloeibare consistentie van de ontlasting • Langzame doorvoer • Te noemen de leeftijd • Weinig en te kleine toiletten • Emotionele nood ervaren bij uitvoer procedure • Te moeilijk en te tijdrovend • Ontlasting tussendoor verliezen na het irrigeren, nog aan het zoekende, resultaat werd gezien als slechte irrigatie
Uit: Evidence Based Richtlijn Stomazorg Nederland 2012
• Informeer, na overleg, met de arts, de stomadrager over de mogelijkheid van irrigeren • Zorg dat de eerste instructie gedaan wordt door de stomaverpleegkundige • De hoeveelheid van water, frequentie van spoelen en duur van spoelen verschilt per persoon
• Adviseer een conus te gebruiken, geen katheter
Jos Kalis: “Irrigeren, voordelen en een bredere kijk” 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
9.
Continent 24-48 uur Niet zichtbaar onder kleding Geen lekkage meer door bijv pancaking Terugkrijgen van vrijheidsgevoel en controleren van de ontlasting Kan deel van de behandeling zijn van peristomale huidproblemen(abces- fistel: waarbij huidplaat in de weg zit) Of bij probleemstoma qua ligging in diepe plooi. Te weinig toegepast: gebrek aan ervaring bij de stomaverpleegkundige? (Weinig ervaring, dan promoot je het ook niet zo snel) Of vanuit professionele keuze daar de patiënt al veel informatie krijgt, laat je het onderdeel onbenoemd. (later bij nacontrole? ) Zie verder “Rondom Stomazorg”
ECET 2013 vervolg: “verander je gedachten over irrigeren”
•Irrigeren moet een prominente rol krijgen in het informatiegesprek met de nieuwe stomadrager •Irrigeren: verbeteren Quality of life •Irrigeren: denk aan religie vanuit Moslimperpectief •Kostenanalyse………vele landen stomamaterialen/ stomapolitijd….
Lichtje laten schijnen op de meerwaarde van irrigeren
Doel: Samenwerken Iedere stomaverpleegkundige informeert de colostomadrager preoperatief/postoperatief over de mogelijkheid van irrigeren colostoma
Na toezegging stomadrager volgt er een instructie door de stomaverpleegkundige
Vraag aan jullie V&VN Stomavpk:
• Behoefte aan scholing irrigeren? • Op de besloten VVSN site komt deze presentatie, alle literatuur, lijst van tips en trucs die aangevuld kan worden door ieder van jullie • Actueel houden door jullie: literatuur erbij zodra je iets hoort of leest en schrijf je eigen tips en trucs erbij.
Nieuws V&VN stomaverpleegkundigen:
•Wens in vervulling: Er worden op ECET in juni 2014: nieuwe WCET Guidelines uitgebracht. Deze worden zsm op de site van de V&VN stomavpk gezet.
Mijn wensdroom: niet alleen een lichtje laten schijnen maar ook een landelijk onderzoek samen starten • 14 jaar geleden samen huidonderzoek landelijk gedaan onder de stomaverpleegkundigen. • Wens: weer landelijk onderzoek starten: bv als Zweden: voor stomavpk en stomadragers met doelstelling iedere colostomadrager te informeren preoperatief en postoperatief over mogelijkheid van irrigeren en te instrueren door de stomavpk. Tevens hoeveel gaan er werkelijk irrigeren en blijven irrigeren en ervaringen van stomadragers en stomaverpleegkundigen Nederland verzamelen. Wie doet mee?
Bedankt voor jullie aandacht! Vragen ?
2-6-2014
36
