Meerjarenbeleidsplan Ecomare Colofon Dit plan omschrijft waar Ecomare heen wil en hoe het daar wil komen. Het is bedoeld om de organisatie te sturen, te binden en ook om nieuwe ideeën aan te toetsen. Interne doelgroepen zijn directeur, afdelingshoofden, medewerkers, vrijwilligers, OR, de Raad van Toezicht en de Raad van Advies. Externe doelgroepen zijn sollicitanten, fondsen, samenwerkende partijen, banken, de accountant en de overheid. Een aantal aandachtsgebieden wordt benoemd. Deze zullen de komende jaren verder moeten worden uitgewerkt. Het plan is samengesteld door de afdelingshoofden van Ecomare onder leiding van Henk Wierenga, waarnemend directeur van Stichting Texels Museum. Als basis is het Beleidsplan 2007-2012 gebruikt.
Inhoud 1. Missie 2. Organisatie en omgeving 3. Karakterschets 4. De dieren 5. Expositie 6. Informatie 7. Educatie 8. Receptie, restaurant en winkel 9. Personeel 10. Financiën 11. Ambities bijlage 1. Geschiedenis 2. Organogram
1
1. Missie Stichting Texels Museum heeft vier locaties: Ecomare, Kaap Skil, museum van jutters & zeelui, Vuurtoren Texel en de Oudheidkamer. Het eiland Texel ligt tussen Werelderfgoed Waddenzee en de Noordzee. Naast de eilandbewoners komen er elk jaar ongeveer 900.000 mensen naar Texel op vakantie. Door de leefomgeving en geschiedenis zijn Texel en de zee nauw met elkaar verbonden. Het klimaat en het landschap worden grotendeels door de zee bepaald. Daarom is een duurzame relatie tussen mens en zee van het grootste belang.
Ecomare
wil een bijdrage leveren aan het behoud van de natuur- en cultuurwaarden van het waddengebied, de Noordzee en Texel. Het wil als natuurrecreatiecentrum door middel van educatie, informatie, excursies, exposities, recreatie en de zeehonden- en zeevogelopvang bijdragen aan de bewustwording en verbetering van de relatie tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving. Ecomare wil zoveel mogelijk mensen bewust maken van de schoonheid en het belang van het waddengebied en de Noordzee.
2. Organisatie en omgeving Organisatie Ecomare heeft een enorme groei doorgemaakt van eenvoudig natuurmuseum met zeehondenopvang tot een compleet natuurcentrum voor de wadden, de Noordzee en Texel. De dienstverlening is steeds breder geworden. Ecomare is een deskundige ontwikkelaar van educatieve programma’s en natuurinformatieproducten; Ecomare is het belangrijkste informatiecentrum voor de natuur van wadden, Noordzee en Texel, in nationaal en internationaal verband. De afhankelijkheid van externe financiering voor projecten – maar ook voor de structurele exploitatie - wordt steeds groter. Wat zijn de sterke en minder sterke eigenschappen van Ecomare?
Sterk De belangrijkste sterke punten van Ecomare die we moeten koesteren en uitbouwen, zijn: 1. Een groot bereik en een breed publiek. Met jaarlijks 265.000 bezoekers ontvangt Ecomare een zeer divers publiek. Er komen veel gezinnen met kinderen, veel schoolklassen, veel 50-plussers. Nederlanders, maar ook bezoekers uit Duitsland, België en van verder weg. Deze bezoekers zorgen niet alleen voor het grootste deel van de inkomsten, maar maken Ecomare ook tot een goede partner voor andere partijen die met zo’n grote en brede doelgroep willen communiceren. 2. De ligging op Texel, in de natuur en vol natuur. Ecomare ligt midden in haar eigen onderwerp: op een prachtig Waddeneiland, met de zee rondom, in het Nationaal Park Duinen van Texel, naast het Werelderfgoed Waddenzee. Jaarlijks komen ongeveer 900.000 mensen op vakantie naar Texel; zij zoeken rust, ruimte, ontspanning en vermaak. 3. De vele samenwerkingsverbanden. Door het grote publieksbereik en het streven een podium te zijn voor de verschillende belangen rond wadden en zee, heeft Ecomare samenwerkingsverbanden met een breed scala aan organisaties. 4. De levende have (zeehonden, bruinvissen, vogels, vissen, mieren) Vooral zeehonden zijn dé publiekstrekkers van Ecomare. Het zijn de ambassadeurs, en daarmee de ideale ingang om alles over de Waddenzee en Noordzee te vertellen. De opvang van zeehonden en zeevogels maakt Ecomare tot een goed doel, iets waar mensen graag aan mee willen helpen. Het zeeaquarium wordt enorm gewaardeerd omdat bezoekers daar in aanraking komen met het meestal onzichtbare leven de zee. Sinds 2012 kunnen de bezoekers bij Ecomare ook bruinvissen zien. 2
5.
De brede en veelzijdige kennis van betrokken medewerkers. Ecomare is de enige organisatie in Nederland die een database bijhoudt waarin alle (ook de nieuwste) kennis over wadden en Noordzee vertaald wordt voor een groot publiek. Via de website wordt deze informatie dagelijks verspreid onder vele volgers en diverse media. Ecomare ontwikkelt ook steeds nieuwe educatieve projecten rond wadden en Noordzee. De medewerkers zijn goed opgeleid en enorm betrokken bij het werk van Ecomare. Er is voor gekozen om steeds meer direct in contact met bezoekers te komen om dit uit te dragen. Niet alleen bij de receptie, maar ook via suppoostactiviteiten, ‘voerpraatjes’, weblogs, twitter, nieuws- en persberichten en excursies.
Zwak Hieronder een aantal zwakke punten, zaken die om andere aanpak vragen: 1. Te langzame vernieuwing van exposities. De vaste tentoonstellingen bij Ecomare zijn kwalitatief goed maar blijven vrij lang staan. Omdat het herhalingsbezoek groot is bij Ecomare (40%), en op Texel in het algemeen (80%), is continue vernieuwing van het vaste en tijdelijke aanbod belangrijk.
2.
Diversiteit aan activiteiten. Ecomare moet zich bezinnen hoe zij zich verder ontwikkelt; als waddencentrum, zeedierentuin, natuurmuseum of duurzaamheidcentrum? Het is een diversiteit aan activiteiten, waardoor het voor bezoekers onduidelijk kan zijn waar ‘Ecomare’ voor staat. Mits goed gecommuniceerd kan deze diversiteit ook worden omgebogen naar een sterk punt.
3.
Fondsenwerving. Ecomares expertise ligt bij het ontwikkelen van educatieve en informatieve projecten en bij het vertalen van kennis voor een breed publiek. De financiële dekking voor nieuwe projecten ontbreekt echter. Ecomare heeft nog te weinig relaties met grote bedrijven, sponsors of zakenpartners. Er wordt gewerkt aan een goed onderbouwd sponsor- en fondsenwervingsplan.
4.
Bescheidenheid in profilering. Ecomare blijft te bescheiden in haar profilering als nationaal (en internationaal) kenniscentrum voor wadden en Noordzee en Texel. Ecomare kan zich nog meer profileren in de samenwerkingsverbanden, projecten en producten waar ze bij betrokken is. Het past nog niet in de bedrijfscultuur om geld of erkenning op te eisen voor het werk.
5.
Afhankelijk van zeehondenopvang. Ecomare is kwetsbaar in haar afhankelijkheid van de zeehondenopvang. De publieke opinie hierover verandert nu een gezonde zeehondenpopulatie is bereikt.
Omgeving Bijna een derde van de jaarlijkse stroom toeristen op Texel bezoekt Ecomare. Ecomare draagt hierdoor bij aan de aantrekkingskracht van Texel. De afgelopen jaren zijn er veel aanbieders bijgekomen op Texel. Door de economische crisis is het gevecht om de schaarse euro’s van de toerist in alle hevigheid losgebarsten. Het is een grote uitdaging om herhalingsbezoekers te blijven trekken. Zeehonden blijven een enorme aantrekkingskracht op mensen houden. Het helpen van individuele dieren in nood gaat door, zelfs met een relatief grote en gezonde wilde zeehondenpopulatie. De gevolgen van de klimaatverandering (stijging van de zeespiegel) kunnen voor het Waddengebied ingrijpend zijn. Duurzaamheid is een onderwerp dat op Texel sterk leeft. In het jaar 2020 wil Texel geheel energieneutraal zijn. Ecomare kan hierbij mogelijk een rol spelen, bijvoorbeeld in de informatieverstrekking aan toeristen. Welke ontwikkelingen zijn voor Ecomare van belang?
Kansen De belangrijkste ontwikkelingen voor Ecomare om op in te spelen: 1. De vraag naar communicatieprojecten. 3
Overheid, bedrijfsleven en wetenschappelijke instituten moeten in toenemende mate communiceren met het (grote) publiek. Interactie en draagvlak zijn steeds meer een voorwaarde bij allerlei activiteiten en onderzoeksprojecten. Op het gebied van zee en wadden is Ecomare door haar onafhankelijkheid, expertise en publieksbereik een aantrekkelijke partner.
2. Het Waddenfonds en Postcodeloterij. Het Waddenfonds is opgericht om een duurzame en kwalitatieve impuls te geven aan ecologie en economie van het Waddengebied. Sinds 1 januari 2012 zijn de provincies Noord-Holland, Groningen en Fryslân verantwoordelijk voor het Waddenfonds. Er zijn goede contacten met de Bankgiroloterij /Postcodeloterij. Met name projecten over duurzaamheid zullen daar goed worden ontvangen.
3. Werelderfgoed. De Waddenzee is sinds 2009 UNESCO Werelderfgoed. Ecomare kan aan de bezoeker uitleggen waarom dit gebied deze bijzondere status heeft verdiend, niet alleen via excursies op het wad, maar ook via andere educatieve projecten, de Waddenzeeschool, de website en exposities. Zo kan Ecomare zorgen dat zij het belangrijkste centrum voor informatievoorziening over dit Werelderfgoed wordt.
4. De vergrijzing. Naast gezinnen met kinderen en scholieren zijn 50-plussers een belangrijk en groeiend deel van de Ecomare-bezoekers. Met name in het voor- en naseizoen kan hier in exposities en excursies rekening mee worden gehouden; bijvoorbeeld met (extra) informatie in de exposities, zitgelegenheid, een stilteruimte of een natuurbibliotheek.
5. Natuurbeleving. Attractieparken vol beleving en fun worden steeds meer de standaard. Ook in musea komen beleving en attracties steeds vaker voor. Ecomare zal natuurinformatie nog meer uit de opvoedende, corrigerende sfeer moeten halen en de fascinatie van de stedeling voor de schoonheid van de natuur via humor, actie en attractie moeten prikkelen. Natuur is leuk, natuur is een belevenis.
6. De samenhang van de levende have. De bezoekers van Ecomare komen voornamelijk voor de dieren. Een motto voor Ecomare is: meer dieren bij ons verhaal en meer verhaal bij de dieren. De dieren zijn de beste ingang om een breder en ingewikkelder verhaal over zee en wadden te vertellen.
7. Aandacht voor duurzaamheid, klimaatverandering en vervuiling. Deze thema’s blijven zeer actueel. Texel is een icoonproject voor duurzame ontwikkelingen en heeft de ambitie in 2020 energieneutraal te zijn. De wereldwijde klimaatverandering heeft gevolgen voor mens en natuur, ook in Nederland. Ecomare is in het bezit van de gouden Milieubarometer. Dat betekent dat het gebruik van energie en van materialen voldoet aan de normen die in de Milieubarometer zijn gesteld. In haar bedrijfsvoering wil Ecomare klimaatneutraal zijn. Ecomare heeft dus een voorbeeldfunctie en kan daarbij voorlichting geven.
Bedreigingen Dit zijn externe ontwikkelingen die mee moeten worden genomen in de strategische besluitvorming. 1. Groeiend aanbod op Texel. De afgelopen jaren raakt de dagelijkse activiteitenagenda op Texel steeds meer gevuld. Niet alleen groeit het aantal plekken die je kunt bezoeken en het aantal activiteiten, ook worden er steeds meer evenementen georganiseerd. Het is een grote uitdaging toeristen te verleiden (weer) naar Ecomare te komen. Daarnaast is Ecomare afhankelijk van de kwaliteit van het product Texel. Mensen moeten Texel als reisbestemming blijven verkiezen boven alle andere mogelijkheden. 2. Economische crisis. 4
De toerist op Texel heeft de laatste jaren de hand op de knip gehouden. Horeca en winkels hebben dit gemerkt. Tegelijkertijd heeft Ecomare haar entreeprijs in 2013 met 30% verhoogd en het aantal kortingsacties verminderd. Dit heeft geleid tot meer (entree-)inkomsten per bezoeker maar ook tot minder bezoekers. Ook blijven de winkel- en restaurantinkomsten achter bij verwachting en is het voor de donateurwerving hard werken om de inkomsten op peil te houden. Het aantal bedrijfsuitjes op Texel is flink afgenomen en bij schoolreisjes en groepen wordt elk dubbeltje omgedraaid. 3. Zeehondenopvangbeleid. Het gaat goed met de zeehondenpopulatie in het waddengebied. De afgelopen jaren heeft Ecomare steeds meer zeehonden opgevangen, wat heeft geleid tot knelpunten bij personeelsinzet, ruimtegebrek en oplopende kosten. De inkomsten uit donateursgelden blijven gelijk, maar het aantal opvangzeehonden stijgt gestaag. Landelijk en binnen Ecomare moet de discussie worden gevoerd of de opvang van zeehonden in deze mate nog wel nodig is. De komende jaren zal Ecomare de verschillende scenario’s moeten afwegen om een evenwicht te vinden tussen wat wenselijk is en wat mogelijk is.
3. Karakterschets Hoe ziet het karakter van Ecomare eruit? Wat zijn onze kernwaarden? Wat zijn onze sterke producten en hoe zetten we die in voor de verschillende doelgroepen?
Kernwaarden Natuur van wadden en zee, beleving, kennis, bewustwording en inspiratie zijn de kernwaarden van Ecomare. Ecomare wil mensen inspireren en bewust maken van de schoonheid en het belang van wadden en zee door ze de natuur te laten beleven en ze te informeren over wadden en zee.
Product Ecomare is een museum dat niet steunt op haar collectie, maar vooral op het vertellen over de natuur. Er is weliswaar een levende en dode collectie, maar voor de verhalen wordt vooral kennis over de natuur ‘vertaald’: aantrekkelijk gemaakt voor verschillende doelgroepen. Vertalingen voor excursies, exposities, educatie en webinformatie. Vertellen en vertalen in zeer brede zin dus, zichtbaar en voelbaar maken, verbeelden. Daarnaast en -doorheen loopt de opvang van vogels en zeehonden. Zij vormen, samen met de dieren in het zeeaquarium en de bruinvissen, de levende collectie van het museum en zijn ook aanknopingspunten voor de verhalen. Ecomare is dé plek om alles te weten te komen over en te beleven van de natuur van zee, wadden en Texel. Het Nationaal Park, strand, zee en zeehonden, alles is er bij elkaar. Bezoekers nemen een kijkje bij exposities, de aquaria, de zeehonden, nemen een kopje koffie en iets te eten en boeken een excursie. Voor de bezoekers is Ecomare een rustpunt in de natuur, bij mooi weer en bij regen, maar ook een uitvalsbasis om actief de Texelse natuur te ontdekken. Wat Ecomare speciaal maakt is dat de optelsom van de verschillende functies een geïntegreerd geheel vormen en een positieve synergie hebben, zodat het geheel meer is dan de som der delen.
Markt Van de ongeveer 900.000 jaarlijkse toeristen heeft ruim 80% Texel eerder bezocht en komt 40% zelfs regelmatig. De verblijfstijd op het eiland neemt af. Het belang van de korte (actieve) tussendoorvakantie neemt toe. Beslissingen over dergelijke vakanties worden steeds vaker op het laatste moment genomen. Bereikbaarheid en bekendheid zijn belangrijk bij dit soort beslissingen. Mensen komen naar Texel voor het strand, de natuur, om te wandelen en te fietsen en actief van de natuur te genieten. Texel mikt daarbij op meer kwaliteit, niet op meer kwantiteit (Texel Monitor, VVV Texel)
Bezoekers 5
De laatste jaren schommelt het aantal bezoekers van Ecomare rond de 265.000 per jaar; daarmee zorgen ze voor bijna driekwart van de inkomsten van Ecomare. Het zijn ongeveer evenveel mannen als vrouwen, vooral toeristen en dagjesmensen. Het zijn veel goed opgeleide volwassenen met kinderen, 50-plussers en scholieren. Ze komen voor 28% uit Noord-Holland, 18% uit Zuid-Holland en voor 20% uit Duitsland. Ecomare heeft 48% herhalingsbezoekers. Uit bezoekersonderzoek is gebleken dat het gemiddelde waarderingcijfer is gestegen van 7,5 in 2007 tot 8,5 in 2013. Tweederde van de bezoekers blijft langer dan twee uur, na de verbouwing van het buitenterrein en de opening van de walviszaal is deze verblijfstijd gestegen. De meeste bezoekers geven aan vooral voor de zeehonden te komen.
Aanpak Klantvriendelijk en goed geïnformeerd is de combinatie die de receptie van Ecomare kenmerkt. Dit moet worden gekoesterd en onderhouden. Bezoekers kunnen hier terecht met vragen over de natuur en activiteiten op Texel. Het is het centrale boekingskantoor voor natuurexcursies op Texel, onder meer in het steeds bekendere Nationaal Park. Maar ook vragen over restaurants, fietspaden of campings worden er beantwoord. Daarnaast wordt Ecomare steeds meer een online vraagbaak voor weetjes over de wadden en de Noordzee. Via dagelijkse nieuwsberichten, twitter, weblogs, e-mail en telefoon verspreidt Ecomare elke dag gevraagd, en ongevraagd, informatie over een breed scala aan onderwerpen.
4. De dieren Zeehonden De zeehond, de levende ambassadeur van Noordzee en wadden, is de publiekstrekker van Ecomare. Er is een permanente groep zeehonden bij Ecomare, merendeels oude dieren of dieren die het om een of andere reden in het wild niet zouden redden. Opvang hoort bij de oorsprong van Ecomare, het was in 1952 de eerste zeehondenopvang in Europa. Het geeft bezoekers een goed gevoel. Ze helpen mee, want met hun geld worden deze opvangzeehonden geholpen. Na controle door de dierenarts blijven de meeste dieren een maand of drie om aan te sterken en worden dan weer uitgezet in de Waddenzee. Hoewel het op dit moment goed gaat met zeehondenpopulaties in de Waddenzee, blijft opvang nodig om dierenwelzijnredenen, vanuit educatief oogpunt en voor het behoud van expertise. Niemand weet hoe de zeehondenpopulaties zich in de toekomst zullen ontwikkelen en of er weer ziektes zullen uitbreken.
Vogels Ecomare is ook een erkende vogelopvang. Jaarlijks worden enkele honderden zieke of gewonde vogels binnen gebracht om te revalideren en weer in de natuur te worden uitgezet. Ecomare richt zich op het opvangen van zeevogels. De landvogels die worden binnengebracht, worden overgedragen aan Vogelasiel De Paddestoel in Den Helder. Het doel van de vogelopvang is ook educatief. Het publiek ziet er de gevolgen voor vogels van olievervuiling, van plastics, prikkeldraad, enzovoort.
Bruinvissen Het publiek kan bij Ecomare kennismaken met de bruinvis; er verblijven twee dieren in het speciale bruinvisbassin. Het zijn dieren die zijn gestrand en daarna hersteld in het opvangcentrum van SOS Dolfijn te Harderwijk, maar na herstel niet uitzetbaar bleken te zijn. Ecomare biedt sinds 2012 voor deze niet-uitzetbare dieren een permanente opvang.
Presentaties De voerpresentaties van de dierverzorgers zijn de belangrijkste contactmomenten tussen medewerkers van Ecomare en de bezoekers. De inhoud van de presentaties moet steeds worden getoetst aan de actualiteit en van hoge kwaliteit zijn. Het zeeaquarium scoort na de zeehonden het best bij de bezoekers. De rol van de vogelopvang kan veel belangrijker worden. Aan de presentaties, binnen en buiten, wordt veel aandacht besteed.
6
Ecomare buiten In de afgelopen jaren is het buitengebied van Ecomare vernieuwd. De bassins en alle onderliggende technische installaties zijn vernieuwd. De attractiviteit, het eilandgevoel, de eenheid met het omringende landschap en de samenhang tussen binnen- en buitenexposities is vergroot. Zowel de vaste groep als de opvangzeehonden hebben een betere behuizing gekregen.
5. Expositie Vanwege het grote aantal herhalingsbezoeken en de toegenomen concurrentie op Texel is vernieuwing een belangrijk speerpunt. In 2014 is de schitterende nieuwe Walviszaal geopend. De kwaliteit van de vaste tentoonstellingen is goed, daarom kunnen ze conceptueel en (vormgevings)technisch lang mee. Echter de problematiek van zee en wad verandert sneller, net als de wensen van onze bezoekers. De inhoud van het verhaal over zee en wad en de manier waarop Ecomare dat vertelt moet dus ook continu worden aangepast.
Masterexpositieplan Er ligt een uitgewerkt plan voor integrale expositievernieuwing klaar: het Masterexpositieplan. Het betreft een volledige vernieuwing van de expositie, inclusief thematisering en integratie van het restaurant en een nieuwe bezoekerslogistiek. Deze vernieuwing is essentieel voor de continuïteit van Ecomare. Uitvoering van het Masterexpositieplan heeft de komende jaren hoge prioriteit. Mogelijk kan vernieuwing van het gehele gebouw - dat deels economisch is afgeschreven - worden gecombineerd met het Masterexpositieplan. Ook wordt onderzocht in hoeverre de vernieuwing van het gebouw onderdeel zou kunnen zijn van de duurzaamheidsambitie 2020 van de gemeente Texel: Ecomare, centrum voor wadden en Noordzee, het duurzaamste gebouw van Nederland op Texel.
Frequentere vernieuwing van exposities Het streven is elk jaar een nieuwe tijdelijke expositie bij Ecomare in te richten. Het overgrote deel van de exposities staat echter veel langer. De exposities worden wel continu ‘bijgehouden’ en op onderdelen vernieuwd. Een tweede streven is de permanente exposities maximaal tien jaar te laten staan, door elke twee jaar een deelexpositie te vervangen. Meer budget en meer vierkante meters zijn noodzakelijk om de terugkerende bezoekers voldoende meerwaarde te bieden.
Presentaties binnen en buiten Ecomare is een weg ingeslagen met ‘meer verhalen bij de dieren’ in de vorm van voerpraatjes en meer educatieve presentaties (kokkelkar, zeelaboratorium, walvispresentatie), gegeven door vrijwillige en betaalde educatief medewerkers. Deze weg moet worden gecontinueerd of zelfs uitgebreid. De ‘’live experience‘’ heeft voor de bezoekers een absolute meerwaarde.
Infotainment Zonder een goed verhaal is er geen informatieoverdracht. Mensen zijn steeds meer ingesteld op beeld en beleving en steeds minder op lezen. De balans tussen informatie en emotie en beleving zal bij elke expositie en bij elke publicatie een overweging moeten zijn. Plezier en humor helpen bij het overbrengen van informatie. Ook hier kan de educatief suppoost een belangrijke rol spelen.
6. Informatie Digitale voorlichting Naast de 265.000 gewone bezoekers heeft Ecomare ook jaarlijks zo’n 800.000 virtuele bezoekers op haar website. Ecomare is de enige organisatie in Nederland die alle informatie over zee en wad continu ‘vertaalt’ en publiceert voor een groot publiek. Deskundig en onafhankelijk. De digitale database met alle kennis over zee en 7
wad voedt niet alleen diverse websites, maar ook de exposities en andere uitingen van Ecomare. Informatie en attractie zijn de twee sleutelwoorden voor de website. De website als een attractieve nieuws- en informatiebron van het zeeleven en de website als plek waar bezoekers en adoptanten informatie kunnen vinden over de activiteiten van Ecomare.
7. Educatie Geen enkele natuurexpositie kan qua beleving op tegen de natuur zelf. Jaarlijks boeken ongeveer 36.000 mensen via Ecomare een excursie, naast de 14.000 scholieren die met een educatief medewerker mee op pad gaan. Het begrip ‘excursie’ is door Ecomare ingevuld als ‘programma’. Dat betekent niet passief de natuur in gaan en alleen luisteren naar een gids. In plaats daarvan staat de deelnemer centraal en zijn er voor elke doelgroep specifieke activiteiten ontwikkeld. Hierdoor ontstaat er interactie tussen de deelnemer, de natuurlijke omgeving en de gids. Het educatieve werk van Ecomare omvat ook informatievoorziening aan specifieke doelgroepen. Dit educatieve werk zal de komende jaren belangrijk blijven. Er zal echter kritischer worden gekeken naar kostendekkendheid van de verschillende activiteiten.
Excursies Alle boekingen van natuurexcursies op Texel lopen via Ecomare, ook als ze door Staatsbosbeheer, Stichting Natuurexcursies Texel (NET), Waddenvereniging of Natuurmonumenten worden gegeven. In de hal staat een bord met alle actuele excursies. Het online-boeken via de Ecomare website heeft een vlucht genomen. Verder zijn de Texelagenda, de verschillende websites, toeristenkranten en -apps belangrijke middelen om de excursies onder de aandacht te brengen. Naast een prominente werving blijft ook een continue kwaliteitsverbetering van belang.
Scholen Ecomare ontwikkelt uiteenlopende educatieve programma’s voor scholen in het hele land. Via doelgroepenonderzoek wordt continu aan kwaliteitsverbetering gewerkt. Het aanbod varieert van een korte inleiding voorafgaand aan het museumbezoek tot een complete werkweek. Het veldwerk gebeurt meestal in modules van twee uur. Ecomare is onderdeel van de International Wadden Sea School (IWSS) en werkt samen met Duitse en Deense centra. Voor groepen van de Texelse basisscholen is Ecomare gratis toegankelijk.
Waddenzeeschool Met waddenzeeschool.nl heeft Ecomare een school opgezet met lesprogramma’s voor uiteenlopende schooltypen en doelgroepen. Allereerst voor basis- en voortgezet onderwijs, maar er wordt ook gezocht naar contacten met PABO’s en lerarenopleidingen. De Waddenzeeschool.nl wil allerlei (samenwerkings)projecten bundelen; Ecomare kan zichzelf laten zien als nationaal en internationaal als nme-centrum.
Waddenambassadeurs Via dit project worden volwassenen die regelmatig in het waddengebied te vinden zijn, bijgeschoold over het waddengebied. Zoals de schippers van de bruine vloot die graag de groepen op hun schepen meer willen bijbrengen van het wad. Maar ook de pleziervaarders die de jachthavens aandoen of droogvallen op het wad. Ook krijgen de wadloopgidsen informatie over de biologie en natuurlijke processen in het waddengebied.
Educatie in het museum Ecomare kent geen harde scheiding tussen expositie en educatie. Er is een groot terrein waar kruisbestuiving tussen beide terreinen een grote meerwaarde heeft. De afgelopen jaren heeft dit bijvoorbeeld geleid tot veel meer educatieve suppoostactiviteiten en voerpraatjes. In de nieuwe walviszaal heeft educatie een prominente plek gekregen. Ecomare kan de combinatie van deze expertises nog beter uitbuiten.
8
8. Receptie, winkel en restaurant De receptie is het gezicht van de zaak en meestal de eerste plaats waar bezoekers contact hebben met de medewerkers. Ook kunnen hier excursies worden geboekt. Het restaurant is een plaats om even bij te komen en wat te drinken of te eten. Een aankoop in de winkel houdt de herinnering aan Ecomare levend na afloop van het bezoek. Bovendien steunen mensen met hun aankoop het goede doel. De professionele en gastvrije benadering van de bezoekers ondersteunt de doelen van Ecomare. Het verhaal van Ecomare wordt op deze drie plaatsen net zo goed verteld als in de exposities. Door middel van trainingen op het gebied van hostmanship kan de kwaliteit van de gastvrijheid gewaarborgd worden.
Onderscheidend Het restaurant onderscheidt zich van de andere horeca op Texel in doelstelling, sfeer en aankleding. Er is een ander productaanbod en het restaurant heeft ook een museale functie. Het aanbod van het restaurant benadrukt de relatie tussen de zee, de wadden en de mensen. Op het terras, middenin de duinen en met de zeehonden-bassins vlakbij is deze relatie overduidelijk. Je ziet, voelt, ruikt en proeft hier de omgeving. Het is de wens om zonder in te leveren op aanbod en omzet zo veel mogelijk waddenproducten en fair trade producten in het assortiment op te nemen. De laatste jaren zijn al kleine verbeteringen aangebracht in de sfeer en de aankleding van het restaurant. Het is nu tijd om hierin een flinke stap te maken, zodat het restaurant nog meer een geheel vormt met het museum en het buitenterrein. Voor het aanbod in de winkel geldt dat zo veel mogelijk bij de eigen leest wordt gebleven, naast commerciële afwegingen. De artikelen zijn direct gerelateerd aan Ecomare, Texel of de natuur. Soms is er een thematische band met een (tijdelijke) expositie. Het aanbod is gevarieerd en laagdrempelig; kwalitatief en in alle prijsklassen. Producten met zeehonden zijn er in vele vormen; sleutelhangers, knuffels, t-shirts, slabbetjes, kristal, handdoeken, enzovoort. Met een eigen label kan een product de rol vervullen van relatiegeschenk.
9. Personeel Anno 2014 werken er bij de Stichting Texels Museum ruim honderd medewerkers in ongeveer 65 fte, waarvan 50 fte bij Ecomare. Binnen Ecomare wordt gewerkt in een achttal afdelingen. Het organogram van de stichting is te vinden in bijlage 2. Sinds 2002 beschikt de stichting over een functionaris P&O en een OR. De Stichting Texels Museum is aangesloten bij de Museumvereniging (tot 2013 VRM) en hanteert de cao van de VRM. Aanvullend daarop wordt een personeelsgids uitgegeven die elke twee jaar wordt geactualiseerd. Voor vrijwilligers is specifiek beleid ontwikkeld.
Functieomschrijvingen Conform de cao is STM gehouden aan een format voor functieomschrijvingen. In 2014 is door de Museumvereniging een geactualiseerd Handboek Functieomschrijvingen uitgegeven, aan de hand waarvan alle functieomschrijvingen bij STM worden herschreven en voorzien van bijbehorende competenties. Dit biedt handvatten voor het aannemen van nieuwe medewerkers en de doorstroom van bestaand personeel. Tevens biedt het een goed fundament voor het houden van functionerings- en beoordelingsgesprekken. Door de VRM is tevens een waardering aan de voorbeeldfuncties gekoppeld, waaraan de werkelijke functies zullen worden getoetst.
Functioneringsgesprekken Elke medewerker voert eenmaal per jaar een functioneringsgesprek met zijn of haar leidinggevende. Het verslag van dit gesprek wordt door beiden ondertekend voor akkoord. In dit gesprek komen naast het functioneren ook de wensen van de medewerker aan de orde wat betreft taken, ontwikkeling en scholing.
Opleidingsplan 9
Om de ambities waar te maken moeten medewerkers voortdurend worden geschoold. Met name op de terreinen van communicatie, hostmanship, projectmatig werken, ict en marketing is kennis voor Ecomare van groot belang. Het opleidings- en ontwikkelplan wordt elke twee jaar herzien en dient mede als basis voor het aanbieden van opleidingen en training aan medewerkers. Het opleidingsbudget is bedoeld voor zowel vaste als flexibele medewerkers. Input voor het opleidingsplan komt onder meer uit de functioneringsgesprekken.
Duurzame inzetbaarheid De medewerkers zijn de sleutel voor het succes van STM. Daarom is een gedifferentieerd personeelsbeleid nodig op terrein van aanstelling, loopbaanontwikkeling en eventueel uitstroom. Instroom - Bij werving en selectie de medewerkers meer selecteren op competenties (talenten) dan op functieprofielen. Het instrument van assessment wordt vaker ingezet om medewerkers te screenen op groei en ontwikkelingsperspectieven. Minder vaste en meer tijdelijke contracten met plicht tot ontwikkeling. Doorstroom - Het werk zelf is het krachtigste instrument voor het stimuleren van medewerkers. Toekomstperspectief en resultaat geven betrokkenheid. De mogelijkheid van prestatiebeoordeling, coaching en talentontwikkeling (opleiding, training, intervisie, supervisie, mentoring, job rotation). Uitstroom - Netwerkcreatie is een belangrijke voorwaarde om mogelijke overstap naar een andere organisatie te maken. Op Texel bestaat sinds enkele jaren een overleg tussen de grotere werkgevers. Dit maakt een (tijdelijke of permanente) overstap naar een andere werkgever op het eiland mogelijk. Binnen het verband van musea kan door Ecomare eveneens gewerkt worden aan een uitwisseling van medewerkers. Leeftijdsbewust personeelsbeleid is vanwege de eenzijdige leeftijdssamenstelling van Ecomare een kans om de organisatie deskundig en flexibel te houden. De instrumenten bestaan uit de hierboven beschreven componenten als opleiding, doorstroming, functieverbreding enz.
Flexibiliteit De wetgeving op het gebied van flexibele arbeidscontracten verandert in 2015; de mogelijkheden voor werkgevers worden beperkt. De trend om minder vaste contracten aan te bieden en te werken met meer flexibele medewerkers zal desondanks worden voortgezet.
Gezond en veilig Respectvolle omgangsvormen binnen het bedrijf zijn een voorwaarde voor een goede werksfeer. Dit wordt onder meer gevat in een protocol Sociale hygiëne op de werkvloer. Werken in goede gezondheid wordt bevorderd door een goede balans tussen de belangen van de medewerkers, hun persoonlijke situatie en de eisen van het werk. Daarbij horen ook het onderzoeken van mogelijkheden van thuiswerken en uitwisseling met andere musea, bedrijven of instellingen. De arbo-voorschriften voor veiligheid worden in de hele organisatie gevolgd. Goede preventie en een goede bhv zijn essentieel. Elke medewerker wordt daarom gestimuleerd om een bhv-diploma te behalen.
Bestuur De directeur is statutair directeur en verantwoordelijk voor de algehele gang van zaken binnen de stichting. De Raad van Toezicht houdt integraal toezicht op het functioneren en het beleid van de directeur en benoemt, schorst en ontslaat de directeur. De Raad van Toezicht houdt ook toezicht op de algemene gang van zaken van de stichting en stelt begroting, jaarrekening en beleidsplannen van de stichting vast. De Raad van Toezicht van de Stichting Texels Museum komt zesmaal per jaar bijeen met de directeur. Naast de Raad van Toezicht kent de stichting een Raad van Advies. De leden van de Raad van Advies worden gekozen op basis van hun specifieke expertise, ervaring en netwerk die van belang zijn voor het functioneren van de stichting. De Raad van Advies adviseert de directeur over beleid, strategie, netwerk en diverse relevante ontwikkelingen. Er is een directiereglement, een reglement voor de Raad van Toezicht en een reglement voor de Raad van Advies.
10. Financieel beleid Algemeen Uitgangspunt voor het financieel beleid van Ecomare is een financieel gezonde organisatie met een stevige basis om haar ambities te kunnen verwezenlijken. De Stichting Texels Museum streeft hierbij naar een 10
degelijke balansstructuur waarbij alle vier locaties (Ecomare, Kaap Skil, Oudheidkamer en Vuurtoren) een duurzame positieve kasstroom genereren uit hun operationele activiteiten. In de komende jaren verwacht Ecomare minimaal twee derde van de inkomsten te halen uit de betaalde entreetickets en zo’n 15% uit de verkopen in de winkel en het restaurant. De buitenactiviteiten die voor scholen worden georganiseerd zullen zo veel mogelijk kostendekkend worden gemaakt. Donateurs van Ecomare (vrienden en adoptanten) financieren grotendeels de kosten van de verzorging van opgevangen dieren. Deze donateurs zijn belangrijk voor Ecomare omdat ze naast de geldelijke ondersteuning ook zorgen voor draagvlak in de samenleving.
Onderhoudskosten De kosten voor onderhoud aan het gebouw, de installaties en het terrein (na de personeelskosten de grootste kostenpost van Ecomare) zijn door middel van een meerjarenonderhoudsplan in kaart gebracht en gefaseerd. De kwaliteit en bruikbaarheid van het gebouw maar ook de grote energiebehoefte maken in de komende jaren een goede analyse naar grootschalige vernieuwing wenselijk.
Investeringen en uitbreidingen Met de inkomsten van onze donateurs, bezoekers en sponsors en de gemeentelijke subsidie kunnen de jaarlijkse exploitatielasten van Ecomare worden gefinancierd. De realisatie van de plannen voor uitbreiding van het gebouw en inhoudelijke vernieuwing van tentoonstellingen zullen in de toekomst afhankelijk zijn van additionele fondsenwerving.
Kosten van beheer en administratie Voor een verantwoorde besteding van de beschikbare middelen is binnen de stichting een adequaat systeem van planning & control opgezet om een goed beheer van de organisatie te faciliteren. In de komende jaren blijft het streven naar een optimum tussen enerzijds transparantie en goed bestuur en anderzijds de kosten voor beheer en administratie. Voor de kosten van beheer en administratie als onderdeel van de totale lasten wordt binnen Stichting Texels Museum een percentage van maximaal 15% als norm gehanteerd.
Financiële rapportages Elk kwartaal wordt tijdig en op een overzichtelijke wijze inzicht gegeven in de financiële stand van zaken door middel van financiële en niet-financiële kerncijfers en financiële overzichten per locatie respectievelijk afdeling.
11
11. Ambities 1. Het bezoekersaantal stabiliseert op 265.000, het waarderingscijfer blijft boven de 8,0 en 2. 3. 4.
5. 6.
7. 8. 9. 10.
50 % van de bezoekers verblijft langer dan twee uur. Er is voortdurende aandacht voor dierenwelzijn: professionaliseren van de vogelopvang, training van de bruinvissen en adequate voorzieningen voor de zeehonden. Er volgt een ingrijpende vernieuwing van exposities volgens het Masterexpositieplan.. Ecomare blijft (inter)nationaal een leverancier van digitale publieksinformatie over de natuur van wadden en Noordzee. Via de website www.ecomare.nl, e-mail, twitter en facebook. Elke leerling in Nederland volgt ten minste één keer in zijn schoolloopbaan een waddenprogramma, op school en/of in het waddengebied. Ecomare profileert zich (inter)nationaal als toonaangevend nme-centrum en ontwikkelt programma’s voor diverse nieuwe doelgroepen zoals de bruine vloot, wadloopgidsen, pleziervaarders, logiesverstrekkers. Naast 15.000 scholieren nemen 30.000 andere mensen deel aan een excursie via Ecomare. Ecomare heeft een uniek zee- en waddenrestaurant wat betreft menu, uitstraling en sfeer. In verhaal en boodschap is er geen scheiding tussen de expositiezalen en het restaurant. De winkel vormt een wezenlijk onderdeel binnen Ecomare. De kwaliteit en eigenheid staan voorop. De bezoeker gaat met een positief gevoel de deur uit. Ecomare streeft naar een kleinere bezetting van vaste medewerkers, aangevuld met flexibel personeel, met name voor de drukke seizoensperiode.
12
Bijlage 1 Geschiedenis 1930 De heer H.J. Kraai, onderwijzer in Den Burg, staat aan de wieg van het natuurhistorische Texels Museum. Na de Tweede Wereldoorlog verhuist de collectie naar een houten barak in het bos bij Den Burg. Daar begint het Texels Museum in de Dennen waar het tot 1975 zal blijven.
1952 Directeur Gerrit de Haan en zijn vrouw beginnen als eerste in Europa met zeehondenopvang. De zeehonden trekken veel publiek en hebben een grote educatieve waarde. Mede dankzij dit werk van het Texels Museum wordt in 1962 de jacht op zeehonden verboden.
1956 De gemeente formeert de Stichting Texels Museum (STM). In de statuten wordt, net als in de dertiger jaren, al impliciet vermeld dat het museum geen doel op zichzelf is maar een middel om ‘de liefde tot de natuur te kweken, alsmede de bekendheid met Texel, zijn geschiedenis en bevolking te bevorderen’. De toename van het toerisme op Texel zorgt voor steeds meer bezoekers. In de vijftiger jaren komen er 10.000 – 25.000 bezoekers per jaar.
1969 Eind jaren zestig stijgen de bezoekersaantallen tot meer dan 80.000. Het Texels Museum groeit uit zijn jas en komt overeen met Staatsbosbeheer (SBB) om een nieuw centrum te stichten met informatie voor een breed publiek over natuur en cultuur en de recreatieve mogelijkheden van natuur en landschap op Texel.
1975 Opening van het Natuurrecreatiecentrum in de duinen ten zuiden van De Koog, gericht op 150.000 bezoekers per jaar.
1987 De nieuwe naam Ecomare wordt een feit, een samenvoeging van twee begrippen die in het centrum van groot belang zijn. Ecologie, de wetenschap die de samenhang bestudeert tussen organismen onderling en hun milieu, inclusief de mens. Mare is het Latijnse woord voor zee, hier geïnterpreteerd als het waddengebied met de eilanden en de Noordzee. Ook wordt in 1987 de zeehondenopvang vernieuwd tot de modernste van Europa.
1988 De educatie komt tot ontwikkeling; voor scholieren uit het basis en voortgezet onderwijs en ook voor volwassenen.
1991 Landelijke erkenning als centrum voor wadden en Noordzee. De minister van Verkeer en Waterstaat wijst Ecomare aan als plek van waaruit ook voorlichting en educatie zou plaatsvinden over zaken die het ministerie behartigt. Ook komen er in 1991 nieuwe statuten en wordt de STM verzelfstandigd.
1992 Ecomare wordt uitgebreid met een vleugel met werkruimtes en een goed ingericht veldwerkcentrum. Alle gebouwen en de collectie worden door de STM overgenomen van de gemeente.
1993 De vogelopvang wordt vernieuwd, inclusief mogelijkheden voor voorlichting en educatie.
1998 Prins Willem Alexander opent de Waterzaal, een ondergrondse uitbreiding van Ecomare met aquaria die het veelal onzichtbare leven van Waddenzee en Noordzee laten zien. In de negentiger jaren stijgen de bezoekersaantallen tot boven de 250.000 per jaar en na de opening van de Waterzaal zelfs tot boven de 300.000. Ecomare als landelijk informatiecentrum wordt uitgebouwd met een uitgebreide databank vol informatie over het waddengebied, de kust en de Noordzee. Deze informatie wordt tot op heden actueel gehouden en vormt de basis van de digitale encyclopedie van waddengebied en Noordzee die jaarlijks als ‘de Vleet’ en op diverse websites wordt uitgebracht.
1999 De STM is een officieel geregistreerd museum. Bij Ecomare komt de vaste expositie Zicht Op Zee.
2001 Vernieuwing van de entreehal en winkel met zelfbedieningsopzet. 13
2002 Opening van de tentoonstelling Leven op een Eiland. Het aandeel van educatie en informatie binnen Ecomare groeit gestaag omdat er steeds meer projecten binnengehaald worden, gefinancierd door externe fondsen.
2004 Het bezoekerscentrum van het Nationaal Park Duinen van Texel krijgt een gratis toegankelijke plek in Ecomare in een eigen zaal. Tegelijkertijd wordt het restaurant van Ecomare vernieuwd en uitgebreid.
2006 Het plan gemaakt voor de vernieuwing van het buitenterrein, de zeehondenbassins en de vogelopvang is op hoofdlijnen klaar en wacht op uitwerking en financiële mogelijkheden.
2012 Het vernieuwde buitenterrein wordt opgeleverd. Indrukwekkende niet-zichtbare delen (pompenkelder en WKO) Tevens komst van de bruinvissen.
2013 Het bezoekerscentrum Nationaal Park Duinen van Texel wordt door de provincie stopgezet.
2014 Met het stopzetten van de subsidie voor het Bezoekerscentrum Nationaal Park Duinen van Texel komt de weg vrij voor een nieuwe inrichting van deze zaal. In het voorjaar wordt met de opbrengst van het ambergrijs van de in 2012 aangespoelde potvis een nieuwe Walviszaal geopend.
Bijlage 2 Organogram
14
