Meer verkeersveiligheid met minder borden Joris Willems (PCVO Handel, afdeling verkeerskunde (HSV) Diepenbeek
www.pcvohandel.be
Inhoud • Sociaal verkeerskundige achtergronden • Waarom zijn (veel) verkeersborden niet veilig: enkele hypothesen • Problemen door (te veel) verkeersborden • Basisfilosofie m.b.t. regelgeving • Basis plaatsingsvoorschriften • Snoeimethoden en –strategieën voor het bordenbos • Praktijkvoorbeeld
Sociaal-verkeerskundige achtergronden (1) Uitgangspunten:
• Cap. menselijke info-verwerking is beperkt • (Ervaren) bestuurders gaan vooral af op natuurlijke aanwijzingen, ervaringen elders. Rijtaak is in hoge mate een auto-matisme. Ervaringen van het verleden leiden tot verwachtingen voor de toekomst
Sociaal-verkeerskundige achtergronden (2) • Praktijk: gedachtenloze opvolging van regels • Onderzoek naar naleving van regels (Hessing 1997, in “Psychologie van het recht”) Formulering
% opvolging
U wordt geacht… U dient …
45%
U bent verplicht… Zonder reden
44%
Mét reden
51%
41%
36%
Sociaal-verkeerskundige achtergronden (3) • Suggestieve werkt effectiever en sneller dan het rationele: geen (de)coderings-stap • Dosering: opvallendheid uitzonderlijkheid (oppassen voor inflatie)
• Begrijpelijkheid: herkenbaar, redelijk, logisch, consistent • Ondersteuning: voor en door andere elementen
Self-explaining road
Waarom borden niet (altijd) werken • cfr. “Ontketen je brein” (Theo Compernolle) • Verschillende soorten hersenen: reflex, reflecterend, archiverend
Sturing van het gedrag Reflexbrein
Reflecterend brein
Zintuiglijk NU
Denkt over heden, verleden en toekomst
Automatisch
Bewuste keuze
Reactief o.b.v. prikkels
Proactief en doelgericht
Parallelle verwerking Multitasken kan!
Sequentiële verwerking Géén multitasken mogelijk!
Genereert bliksemsnel gedrag Komt bedachtzaam tot gedrag Ervaringsgericht en intuïtief
Rationeel
Zonder inspanning
Met inspanning
Non verbaal
Verbaal
Patroonherkenning
Analytisch en deductief
Verkeersdeelnemers nemen veel beslissingen o.b.v. reflexbrein (en maar goed ook) maar … borden spreken enkel het reflecterende brein aan Waarom dan toch zoveel borden? Reflecterend achter de tekentafel <->
Waarom zijn meer borden niet altijd veilig: enkele hypothesen • Info-overload: belangrijke info gaat mogelijk verloren • Borden vaak als nood-oplossing en korte termijn-maatregel: surrogaat voor slechte infra: lapmiddel en dus geen fundamentele oplossing • Daardoor zijn borden vaak strijdig met het natuurlijk zelfverklarend vermogen van de weg of de oorspronkelijke bedoelingen (film) • Veel borden: weinig sociale vergevingsgezindheid
Ontwerp van infrastructuur en verwachtingspatronen Samenspel “weten-kunnen-willen-voelen” leidt tot bepaald bewustzijnsniveau (beredeneerd-gewoonte-impulsgedrag) leidt tot fouten of frustratie indien conflicten
Voorbeeld
Bekijk de onderstaande woorden en zeg de kleur van het woord luidop en niet het woord zelf GEEL BLAUW ORANJE ZWART ROOD GROEN BRUIN GEEL ROOD ORANJE GROEN ZWART BLAUW ROOD BRUIN GROEN BLAUW ORANJE
Film: discrepantie wegbeeld-regels (gewoonteberedeneerd gedrag)
Dus: diverse bronnen (w-k-w-v) moeten dezelfde info geven
Stelling: • De kwaliteit van het wegontwerp is omgekeerd evenredig met de dichtheid aan verkeersborden
Problemen door (te veel) verkeersborden: bomen en bossen Probleem 1: Inflatie van verkeersborden: • Hoe meer borden, hoe minder waarde van een individueel bord. • Te veel wordt gewoon niet meer waargenomen
Probleem 2: Inflatie van algemene regels: • b.v. voorrang van rechts • Inhaalverboden in bochten en bogen • Verplicht parkeren in vakken (en dus verboden daarbuiten) • …
Probleem 3: Verzwaring rijtaak
Probleem 4: Uitlokking ongewenst verkeersgedrag waar géén beperkingen gelden (onlogische wegencategorisering)
En dus: Rijgedrag afgestemd op de letter
Probleem 5: Kans op fouten en tegenstrijdigheden
Vandalisme of studentengrap?
En bovendien: • Ontkoppeling regel en omgeving: borden plaatsen gaat sneller,en omgeving volgt meestal niet direct • Minder aandacht voor andere elementen: borden plaatsen is makkelijk. • Hoge kosten (ongeveer € 20 ,- per jaar per bord) • Cascade-effecten: eens begonnen wordt aanduiding op vergelijkbare plaatsen nodig
Ook wegwijzers
Basisfilosofie regelgeving: “Goed zeemanschap” Cfr. internationaal aanvaringsreglement: 1. Handelen volgens het gewoon gebruik (algemene regels) 2. (Verplicht!) afwijken van de regels indien een ongeval daardoor te vermijden is
“Goed zeemanschap” (gezond verstand) in het wegverkeer steeds meer op de achtergrond. (Nochtans basisregel)
Naar een verruimde kijk op borden 1. Vertrek van een doelstelling B.v. voetgangers veilig laten oversteken (≠ voorrang willen geven) Zo (met borden): veilig???
Of zo (met suggestieve markering)
2. Analyseer probleem en situatie Bekijk of een bord wel de beste oplossing is, en/of bekijk andere mogelijkheden
3.
Kies dan (eventueel) voor verkeersborden en ga m.b.v. Code voor de Wegbeheerde na of het bord is:
• • •
Verplicht Facultatief en dus feitelijke meerwaarde heeft
•
EN: verwijder de oude en vaak dubbele, overbodige en vaak ook foute borden
• B.v. facultatief verkeersbord
• Verwijderen verboden/foutief verkeersbord (ook dubbele verboden)
Snoeimethoden en strategieën (bestaande situatie) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Verwijdering foute borden Verwijdering dubbele boodschappen Verwijderen overbodige borden Vervanging door zone-borden Vervanging door variabele borden Vervanging door markeringen Vervanging door technische maatregelen Bewuste deregulering als totaalconcept (shared space)
1. Verwijdering foute borden (incl. dubbele verboden)
2. Verwijdering dubbele boodschappen
3. Verwijderen overbodige (meestal facultatieve) borden
4. Vervangen door zoneringen
5. Borden variabel maken
6. Borden vervangen door markeringen
7. Vervanging door technische maatregelen
8. Bewust dereguleren Kan reeds op kleine schaal
Praktijkvoorbeeld Wegsectie: • 800 m lang • 11 kruispunten • 36 verkeersborden (één richting!) Doelstelling: verhogen duidelijkheid bestaande regels en veiligheid
Analyse: • 10 verkeersborden die een verplichte rijrichting aanduiden (F19): verplicht • 9 borden die een oversteek voor voetgangers aanduiden (A23-F49): facultatief • 8 verkeersborden die de voorrang van rechts aanduiden (B17): facultatief • 3 verkeersborden betreffende het parkeren en stilstaan (E1-E3): dubbele boodschap, foutief • 2 oplichtborden zone 30 schoolomgeving: verplicht • 2 borden einde zone 30 schoolomgeving: verplicht • 2 borden die verbieden linksaf te slaan (C31a): dubbele boodschap, facultatief
Oplossing: • 3 van de 36 borden zijn foutief (dubbel verbod): MOETEN weg • 17 van de 36 borden zijn louter facultatief en zelfs dubbel op: kunnen weg • 16 borden wettelijk verplicht: moeten blijven → Jaarlijkse kostenbesparing: 400 euro (één richting!)
Conclusies • Snoeien kan! • Meer aandacht nodig voor algemene regels • Beetje ruimdenkendheid nodig, ook van politie en rechterlijke macht • Voorzichtige schatting: tot (meer dan) 50 % van de borden kan weg, met mogelijk meer duidelijkheid tot gevolg
De klassiekers …
Meer informatie
“Minder Borden Gids” • Uitgave Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid • Gratis te downloaden op www.bivv.be
