Nog meer met nog minder

Nog meer met nog minder Ontwikkelingen in de WWB 2012

Benchmark WWB Jaarrapport

2

Nog meer met nog minder: bevindingen benchmark WWB 2012

Inhoudsopgave Meer met minder: bevindingen en nieuwe uitdagingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Hoofdstuk 1 - Meer klanten in een uitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Stijging omvang bestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Grote gemeenten kennen de grootste toename . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Bestandskenmerken bestand BUIG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Uitstroom naar werk is gedaald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdstuk 2 - Tekorten in de financiering gedaald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Gemeenten komen gemiddeld net uit met het I-deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Gemeenten houden nog over op het re-integratiedeel, grote gemeenten komen tekort . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Gemiddeld bedrag uitkering door Wetten BUIG en WIJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 6 7 8 9

10 10 10 11

Hoofdstuk 3 - Handhaving: ontvangsten terugvordering en verhaal gestegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.1 Fraudebedrag gestegen, aantal fraudegevallen gelijk gebleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Hoofdstuk 4 - Kosten per klant vanaf 2010 flink gedaald . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Kosten bedrijfsvoering per klant gelijk gebleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Efficiëntieratio: uitvoeringskosten beslaan 16% van totale uitgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Doorlooptijd afhandeling aanvragen blijft dalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16 16 17 18

Hoofdstuk 5 - Achtergrondinformatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.1 Doel en inhoud van de Benchmark WWB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.2 Nieuwe Benchmark Werk en Inkomen 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21


3

Meer met minder: bevindingen en nieuwe uitdagingen Voor u ligt het jaarrapport van de Benchmark WWB die jaarlijks door SGBO en Stimulansz wordt uitgevoerd. De Benchmark WWB is een compleet informatie- en sturingsinstrument voor gemeenten en samenwerkende sociale diensten (ISD/RSD’s) op het gehele terrein van de WWB. Deze publicatie beschrijft de belangrijkste ontwikkelingen in de uitvoering van de WWB in 2012. De opvallendste conclusies die u in dit jaarrapport zult terugvinden, zijn de volgende:

Meer klanten in een uitkering (H1) •

•

Het WWB-bestand is in 2012 met 2% gestegen ten

Ontvangsten terugvordering en verhaal gestegen (H3)

opzichte van 2011.

•

Grote gemeenten hadden de grootste bestandsstijging (2,9%).

•

2012 gestegen ten opzichte van 2011. •

is in 2012 gestegen ten opzichte van 2011 (van

van 11,3% in 2011 naar 8,1% in 2012.

€ 4.455 naar € 6.438). •

•

laatste twee jaar licht toegenomen.

Kleine gemeenten hebben een overschot op het

Kosten per klant vanaf 2010 flink gedaald (H4)

budget BUIG van 1,2%.

•

De kosten per klant zijn na 2010 flink afgenomen.

Op het re-integratiedeel is ondanks de flinke bezui

•

De uitvoeringskosten zijn bij kleine gemeenten

nigingen in 2012 nog een overschot van 1%. •

Het aantal geconstateerde fraudegevallen is de

Het tekort op het budget BUIG is in 2012 sterk gedaald naar gemiddeld 0%.

•

Het gemiddelde bedrag van nieuwe fraudegevallen

De uitstroom naar werk is in 2012 wederom gedaald,

Tekorten in de financiering gedaald (H2) •

De ontvangsten terugvordering en verhaal zijn in

Grote gemeenten hebben in 2012 een flink tekort op

veelal hoger dan bij grote gemeenten. •

het re-integratiedeel van bijna 11%.

Gemeenten maken in 2012 iets meer gebruik van inhuur derden dan in 2011.

•

De efficiencyratio is 0,16: per euro die besteed wordt aan regelingskosten (uitvoering BUIG, re-integratie e.d.) wordt 16 cent aan uitvoerings kosten besteed.

•

4


De doorlooptijden van aanvragen blijven dalen.

In 2015 zal daar de invoering van de Participatiewet

REPRESENTATIEF DEELNEMERSVELD

bijkomen. Deze wet zal van gemeenten vragen een

In 2012 namen 39 deelnemers deel aan de Bench

grotere doelgroep te bedienen (WWB, Wsw en Wajong)

mark WWB. Een deelnemer, bijvoorbeeld een ISD,

dan voorheen, wat andere kwaliteiten en inspanningen

kan meerdere gemeenten vertegenwoordigen.

vereist van gemeenten. Samen met de andere

Dit jaarrapport is gebaseerd op de gegevens

voorgenomen decentralisaties (AWBZ /Wmo en

van 35 deelnemers die de benchmark volledig

Jeugdbeleid) staan de gemeenten voor een moeilijke

hebben gevuld. Het betreft 9 kleine deelnemers

opgave.

(tot 50.000 inwoners), 13 middelgrote deelnemers (50.000 tot 100.000 inwoners), en 14 grote

Wij menen dat de Benchmark WWB de deelnemers in

deelnemers (100.000 en meer inwoners).

2012 inzicht heeft kunnen bieden in de onderdelen

Tezamen representeren zij 157.966 klanten

van de uitvoering waar nog winst te behalen valt. Dit

die vallen onder de Wet bundeling uitkeringen

zullen wij onverminderd blijven doen!

inkomensvoorzieningen (BUIG). Dat is zo’n 43% van het landelijke aantal uitkeringsgerechtigden.

Wij wensen u veel leesplezier.

De deelnemende gemeenten vormen daarmee een representatieve vertegenwoordiging van de Nederlandse gemeenten. Uitzondering is dat gemeenten in de provincie Limburg ondervertegenwoordigd zijn.

Toekomstige uitdagingen Voor 2013 en verder betekenen bovenstaande conclusies dat gemeenten voor grote uitdagingen staan. Zij worden geacht meer mensen aan het werk te helpen, terwijl hun middelen vanwege de landelijke bezuinigingen juist worden beperkt. Het naar werk helpen van mensen in een bijstandsuitkering is echter nog steeds zeer lastig in deze crisistijd. Er zijn weinig vacante arbeidsplaatsen en er is een groot aantal beter opgeleide, beter gekwalificeerde en meer ervaren werkzoekenden beschikbaar dat als eerste hiervoor wordt aangetrokken.


5

1

Meer klanten in een uitkering beleid om de instroom in de bijstand te beperken.

BELANGRIJKSTE CONCLUSIES VAN DIT HOOFDSTUK: •

•

•

In het laatste kwartaal van 2012 is het aantal bijstandsuitkeringen aan jongeren overigens niet

Het WWB-bestand is in 2012 met 2% gestegen

verder afgenomen.

ten opzichte van 2011.

De groei in de vier grote steden ligt onder het

Grote gemeenten hadden de grootste

landelijk gemiddelde van 3%.

bestandsstijging (2,9%).

Wel weet het CBS in mei 2013 te melden dat de

De uitstroom naar werk is in 2012 wederom

toename van het aantal personen in het eerste

gedaald, van 11,3% in 2011 naar 8,1% in 2012.

kwartaal van 2013 bijna net zo groot is als de toename in geheel 2012. Wat de totale groei voor 2013 zal zijn moeten we nog afwachten.

1.1 Stijging omvang bestand Uit de cijfers van 2012 blijkt dat de omvang van het

Als we kijken naar de ontwikkeling van de WW en de

uitkeringsbestand blijft toenemen, al is de groei een

werkloze beroepsbevolking (figuur 1.2), valt op dat

stuk kleiner dan de voorgaande jaren. Het totale

het volume WW het laatste kwartaal in 2012 sterk

aantal WWB’ers bij de deelnemende gemeenten is

gestegen is. Ditzelfde geldt voor het aandeel werkloze

sinds eind 2010 met 4,1% gestegen (zie grafiek 1.1).

beroepsbevolking. Het volume BUIG is sinds 2010 veel

In 2012 zelf is het bestand met 2% gestegen, evenals

geleidelijker gestegen.

in 2011. Deze groei wordt mede veroorzaakt door de toenemende doorstroom vanuit de WW-uitkeringen. Ondanks de gestegen werkloosheid is het aantal

Grafiek 1.2: Bestandsontwikkeling BUIG

bijstandsuitkeringen aan personen jonger dan 27

(januari 2010=100)

jaar in 2012 gedaald. Dit hangt samen met overheids

Grafiek 1.1: Bestandsontwikkeling WWB 104,0

104

103,5

103,1

103,5

103,9 103,3

104,1

103

102,0

102

BUIG

101 100

Noot:

WW

Werkloze beroepsbevolking

BUIG op basis van gemeenten die zowel in 2010, als in 2011 en 2012 deelnamen aan de benchmark.

2011 kw1

2011 kw2

2011 kw3

2011 kw4

2012 kw1

2012 kw2

2012 kw3

2012 kw4

1

CBS PB13-015 28 februari 2013: ‘Aantal bijstandsuitkeringen blijft groeien’

2

CBS PB 13-041 31 mei 2013: ‘Sterkere stijging aantal bijstandsontvangers’

6

125 120 120 119 112 112 115 110 112 110 111 112 108 114 110 105 106 111 104 107 109 105 103 103 100 102 95 104 97 94 94 93 95 99 90 89 94 90 92 91 85 88 89 87 82 80 mrt jun sept dec mrt jun sept dec mrt jun sept dec 2010 2010 2010 2010 2011 2011 2011 2011 2012 2012 2012 2012


Bronnen: SGBO, UWV, CBS

Grafiek 1.3: Bestandstoename 2012 naar gemeentegrootte (december 2011=100)

Wet BUIG behelst meer dan de WWB In de huidige Benchmark WWB is gekeken naar

104

de Wet BUIG. Naast de WWB en de WIJ betreft de

102,9 102,5 101,3 101,3 102,2 102 101,2 100,9 101,2 101,8 100,5100,9 100,5100,5 101 101,5 101,2 100,2 99,8 100,1 100,4 100,3100,9100,6 100 100,5 100,3 100,2 100 99,9 99,9 99 99,6 99,7 99,7 99,3 99,2 98 103

Wet BUIG ook andere wetten waarbij sprake is van een uitkering. In onderstaande figuur ziet u dat het bestand BUIG in 2012 voor bijna 93% bestond uit WWB-klanten. Van het overige deel maken de klanten in een inrichting ongeveer de helft uit (2,6%).

97

dec

jan feb mrt apr mei jun Klein

jul aug sept okt nov dec

Middel

Groot

Figuur 1.1: Samenstelling bestand (gemiddeld in 2012)

de grootste groei, gemiddeld 2,9%.

0,3% 0,7% 93,7%

6,2%

2,0%

De ontwikkeling van het bestand uit de eerder gepresenteerde grafieken wordt beïnvloed door twee

0,6%

factoren: de instroom en de uitstroom. De hoogte van de uitstroom vormt een indicatie voor de effectiviteit

2,6%

van het re-integratiebeleid. Een hoge uitstroom levert per saldo weinig op als daar hoge instroomcijfers

WWB Inrichting IOAW

tegenover staan. Een goed functionerende poort

IOAZ BBZ 2004 WWIK

wachter om de instroom te beperken is daarom van groot belang. Het is echter goed om te realiseren dat de invloed van de gemeente hierop beperkt is,

1.2 Grote gemeenten kennen de grootste toename

omdat de economische ontwikkeling voor een groot

De omvang van het totale bestand van alle

en uitstroom zien van klanten tussen 18 en 65 jaar

benchmarkdeelnemers samen is in 2012 dus met 2%

in alle BUIG-gerelateerde wetten. Uiteraard zien we

gestegen. De mate waarin het bestand per gemeente

dat de totale instroom 9 procentpunt hoger was dan

is toegenomen, varieert. Kleine gemeenten zijn niet

de totale uitstroom. We zien tussen de verschillende

meer de koploper als het gaat om de toename van

regelingen geen grote verschillen, al kent de WWIK

het bestand. Vertegenwoordigden zij in 2010 nog de

geen instroom meer, doordat deze regeling is

grootste toename van het bestand met 12%, nu is dat

afgeschaft.

deel de instroom bepaalt. Grafiek 1.4 laat de instroom

afgenomen naar 2,2%. Over het algemeen zijn de verschillen tussen de gemeentegrootteklassen een stuk kleiner geworden. De grote gemeenten kenden in de benchmark in 2012


7

Grafiek 1.4: Uitstroom en instroom klanten (als % van het bestand BUIG per januari 2012) 38,0 40% 35,6 34,1 35% 31,9

‘granieten bestand’ (verblijfsduur langer dan 5 jaar) is wat betreft volume relatief afgenomen, evenals de groep tot 1 jaar. Dit hangt ook samen met de na tuurlijke uitstroom van bijstandsgerechtigden van de babyboom-generatie die de pensioenleeftijd bereikt.

30% 25%

Grafiek 1.6: Verblijfsduur in bijstand (per 1 januari 2012)

20% 15% 10%

1,4

5% 0%

1,1 0,4 1,3 1,3 0,9 0,2 0,1 0,9 0,0

Totaal WWB Inrichting IOAW IOAZ BBZ 2004 WWIK instroom uitstroom

1.3 Bestandskenmerken bestand BUIG Grafiek 1.5 geeft de leeftijdsopbouw van het bestand weer. We zien dat in 2012, ten opzichte van 2011, de leef tijdsgroep 18-27-jarigen is afgenomen en het aandeel

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

31 23 21

30,0 24,0

25,0 20,0 15,0 10,0

16,2

24,3 25,8

10

23,4

2008

11 131313 12 11

2009

2010

2011

2012

De leefvorm van het bestand laat geen grote verschillen zien met voorgaande jaren. Nog steeds is

Grafiek 1.7: Leefvorm van het bestand als % van het totale bestand per ultimo jaar

10,3 8,4

18-27 jaar 27-35 jaar 35-45 jaar 45-55 jaar 55-65 jaar 2012

Wat betreft de verblijfsduur in de bijstand zien we

70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

61,8 61,1 60,6 24,6 23,9 23,5

Alleenstaand

Alleenstaande ouder

dat in 2012 met name de tussengroep 1-5 jaar in de bijstand is gegroeid (grafiek 1.6). Het zogenoemde

8

10 99

23,5

16,9

2011

161616 14 14

de groep alleenstaanden de grootste (grafiek 1.7).

26,7

5,0 0,0

30 28

0 - < 1 jaar 1 - < 2jaar 2 - < 3 jaar 3 - < 5 jaar 5 - > 5 jaar

van overige leeftijdsgroepen relatief iets is gegroeid.

Grafiek 1.5: Leeftijdsopbouw in % van het totale bestand per ultimo jaar

41 40 35 34 32


2010

15,7 14,0 13,7 Gehuwden en ongehuwd samenwonend

2011

2012

0,6

0,5

0,1

Anders

1.4 Uitstroom naar werk is gedaald

De uitstroom naar werk per gemeentegrootteklasse

Grafiek 1.8 laat voor de jaren 2008-2012 het volume

kent verschillen. Waren het in 2011 nog de kleine

van uitstroom naar werk zien als percentage van het

gemeenten die de grootste uitstroom naar werk

klantenbestand van januari van het betreffende jaar.

kenden, in 2012 zijn dit de middelgrote gemeenten

De uitstroom naar werk is in 2012 weer afgenomen

geworden (9,4%). De grote gemeenten kenden

ten opzichte van de voorgaande jaren.

evenals in voorgaande jaren de laagste uitstroom naar werk (grafiek 1.8).

Grafiek 1.8: Uitstroom naar werk klanten 18-65 jaar (als % klantenbestand per januari 2008, 2009, 2010, 2011 en 2012.) 14,0

13,1

12,6 11,4

12,0

Grafiek 1.9: Uitstroom naar werk klanten 18-65 jaar (als % klantenbestand per januari 2008, 2009, 2010, 2011 en 2012.) 16 14

11,3

12

10,0

8,1

8,0

10

13,2 12,3 10,6

14,2 13,7

12,1 11,7

11,1

13,1 11,4 10,5

8,7

8

8,2

9,4 7,8

6

6,0

4

4,0

2

2,0

0 2008

0,0 2008

2009

2010

2011

2012

2009 klein

2010 middel

2011

2012

groot


9

2

Tekorten in de financiering gedaald


Het tekort op het I-deel is in 2012 sterk gedaald naar gemiddeld 0%.

•

Kleine gemeenten hebben een overschot op het I-deel van 1,2%.

•

Op het re-integratiedeel is ondanks de flinke bezuinigingen in 2012 nog een overschot van 1%.

•

Grote gemeenten hebben in 2012 een flink tekort op het re-integratiedeel van bijna 11%.

2.1 Gemeenten komen gemiddeld net uit met het I-deel

Grafiek 2.1: Budgetresultaat I-deel per gemeentegrootte (overschot of tekort als % van het budget inkomensdeel) 10,0 5,0

7,9

5,4

5,0

7,3 1,2

0,3

0,0

- 0,9

-5,0 -10,0

-0,8 -10,4 -11,5

-15,0 -20,0 -25,0

2008

2009 klein

-22,0 2010

-0,1

-13,4 -15,9

-19,7 2011

2012

middel groot

In grafiek 2.1 is te zien dat in 2009 al een klein tekort

2.2 Gemeenten houden nog net over op het re-integratiedeel, grote gemeenten komen tekort

was ontstaan op het I-deel, maar in 2010 zijn de

In grafiek 2.2 is te zien dat het budgetresultaat re-

gemeenten flink in de min geschoten. Dit grote tekort

integratiedeel in de loop van de jaren is afgenomen.

was ook in 2011 te zien, maar in 2012 is het tekort

Dat is ook niet zo raar; dit budget is in 2012 met

afgenomen naar gemiddeld 0%.

een derde flink geslonken ten opzichte van 2011.

De kleinere gemeenten bleven met 1,2% net in de plus

Het overschot op het re-integratiedeel was in

staan.

2012 gemiddeld 1%. De grote gemeenten schieten

Het macrobudget wordt bepaald door de verwachte

hier met een tekort van bijna 11% flink uit. Een

stijgingen van de landelijke cijfers en eerdere

groot deel van de kosten zit in de financiering van

realisaties. De beperkte stijging in 2013 was dus

gesubsidieerde arbeidsplaatsen. Deze verschillen

voorzien en er waren dus voldoende middelen. Uit de

tussen gemeentegrootteklassen hebben dus mogelijk

benchmark blijkt dat de feitelijke stijging in de kleine

te maken met de inzet van gesubsidieerde arbeid

gemeenten beperkt was en hierdoor hielden zij dan

(waaronder loonkostensubsidie). Kleinere gemeenten

ook iets meer geld over dan de grotere gemeenten.

zijn wellicht voorzichtiger met de inzet hiervan. Zo blijkt uit de Benchmark Re-integratie dat grotere gemeenten meer trajecten met loonkostensubsidie inzetten. Loonkostensubsidie is een populair maar duur instrument met (vaak) een relatief lange looptijd. Voor veel gemeenten is het moeilijk om

10


een goede balans te vinden tussen effectieve inzet

Grafiek 2.3: Gemiddeld bedrag verstrekte uitkering WWB (in euro’s)

van loonkostensubsidie en beheersing van het (teruglopende) budget.

€ 14.400

Grafiek 2.2: Budgetresultaat re-integratiedeel per gemeentegrootte (overschot of tekort als % van het re-integratiedeel) 40 30

34,6

€ 13.800

16,2 14,6

0

€ 14.080

€ 14.014

€ 14.000

€ 13.807 € 13.652

€ 13.600

27,9 29,6

10

€ 13.400

10,7 13,5 10,1 7,2 3,5

€ 13.200

10,2

2008

0,6

2009

2010

2011

2012

-1,0

-10 -20

€ 14.200

36,8

20

€ 14.307

Er zijn meerdere oorzaken zijn voor verschillen tussen

10,9 2008

2009 klein

2010

2011

gemeenten als het gaat om het gemiddelde bedrag

2012

per uitkering:

middel groot

•

De belangrijkste oorzaak is de samenstelling van het bestand. Alleenstaanden en jongeren onder de 27

Doordat eind 2011 al duidelijk werd dat op het

jaar hebben een lagere bijstandsnorm dan alleen

re-integratiedeel flink gekort zou worden, zijn

staande ouders en gehuwden. Gemeenten met een

veel gemeenten hun werkzaamheden flink gaan

relatief hoog aandeel gehuwden in het bestand

terugdraaien. Soms zelfs zo rigoureus dat veel

zullen een hoger gemiddeld bedrag per uitkering

trajecten zijn stopgezet.

hebben. •

Het gemiddelde wordt ook beïnvloed door het

2.3 Gemiddeld bedrag uitkering door Wetten BUIG en WIJ

verrekenen van inkomsten uit bijvoorbeeld deeltijd

Grafiek 2.3 laat het gemiddelde bedrag van een

uitlopend op de Wet werken naar vermogen/

verstrekte uitkering zien voor klanten tussen 18 en

Participatiewet, steeds meer hun klanten gaan

65 jaar (huishoudens). Hierin is het gemiddelde over

stimuleren om in deeltijd te werken, als voltijd

het gehele jaar genomen. Het gemiddelde bedrag

niet haalbaar is. De inkomsten worden gekort op

wordt berekend door de totale uitgaven te delen door

de uitkering. Dit is overigens ook een manier om

het aantal uitkeringen. Het gemiddelde bedrag is ten

op het budget BUIG te besparen. Anderzijds is het

opzichte van 2011 met € 227 gestegen.

verwerken van deeltijdinkomsten veel administratief

arbeid. Enerzijds zijn gemeenten wellicht voor

werk voor een gemeente, en wordt er niet altijd op gestuurd om het werken in deeltijd of het werken als kleine zelfstandige te stimuleren.


11

•

Ook de eigen gemeentelijke toeslagen en kortingen spelen een rol, zij het een kleinere. De gemeenten hebben beleidsvrijheid in het bepalen van toeslagen of kortingspercentages (bijvoorbeeld bij inwoning, ontbreken woonlasten et cetera). Dit heeft effect op de totale uitkeringsbedragen.

•

Heffingskortingen die klanten via de Belasting dienst ontvangen moeten worden verrekend met de uitkering Wwb. Klanten vragen deze niet altijd aan en niet alle gemeenten zijn even alert op het feit dat klanten recht hebben op een heffingskorting. Het niet verrekenen van heffingskortingen leidt tot een hogere uitkering dan strikt noodzakelijk is.

•

Een goed administratief proces kan, bij het verrekenen van inkomsten, een bijdrage leveren tot het verlagen van de uitkering. Het niet tijdig verrekenen van inkomsten leidt ertoe dat deze later teruggevorderd moeten worden. Dit leidt tot hogere uitkeringslasten.

Binnen de benchmark hebben we een vergelijking gemaakt wat betreft de opbouw van het gemiddelde bedrag in 2011 en 2012. We zien dat in 2012 gemiddeld meer inkomsten uit een dienstbetrekking zijn verrekend dan in 2011. Gemeenten zijn in 2012 hun klanten dus meer gaan stimuleren om deeltijd te werken, en controleren waarschijnlijk ook meer op (deeltijd)inkomsten.

12


3

Handhaving: ontvangsten terugvordering en verhaal gestegen vorderingen wordt ontvangen. De aan de Benchmark


•

WWB deelnemende gemeenten zijn er in 2012 in geslaagd om meer ontvangsten op debiteuren te

De ontvangsten terugvordering en verhaal

genereren dan in het jaar daarvoor. In 2012 werd bijna

zijn in 2012 gestegen ten opzichte van 2011.

18,4% van het debiteurensaldo ontvangen (zie grafiek

Het gemiddelde bedrag van nieuwe fraude

3.1). Dat is ruim 1,3% meer dan in het jaar 2011.

gevallen is in 2012 gestegen ten opzichte van 2011 (van € 4.455,- naar € 6.438,-). •

Grafiek 3.1: Incassoqoute; ontvansten terugvordering en verhaal (als % van het gemiddelde debiteurensaldo), exclusief Bbz.

Het aantal geconstateerde fraudegevallen is de laatste twee jaar licht toegenomen.

19

In de WWB zijn terugvordering en verhaal een

18

18,7

bevoegdheid geworden. Elke gemeente kan zelf kiezen of en in welke gevallen zij van deze bevoegdheid

18,4

18,0 17,1

17 16,3

gebruik wil maken. Veel gemeenten maken gebruik van deze bevoegdheid.

16

De geschatte ontvangsten op terugvordering en

15 2008

verhaal zijn door het Rijk in mindering gebracht op

2009

2010

2011

2012

het macrobudget van gemeenten. Van de gemeenten wordt verwacht dat zij dit ontbrekende deel zelf

De incassoquote is erg gevoelig voor het zogeheten

terugverdienen. Om het bedrag terug te krijgen

noemereffect. Zo kan de incasso bij een gemeente

is het van belang dat de gemeenten een geschikt

uitstekend zijn en de incassoquote tegelijkertijd een

incassobeleid hebben. In de Benchmark WWB wordt

lage score geven. Een goede ontvangst op debiteuren

dit incassobeleid op twee manieren gemeten. In de

wordt tenietgedaan door een (te) grote omvang van

eerste plaats worden de ontvangsten gerelateerd aan

het saldo. Er zijn gemeenten waarvan de raad heeft

het gemiddelde uitstaande saldo terugvordering en

bepaald dat een eenmaal vastgestelde vordering

verhaal. Het berekende percentage, de incassoquote,

nimmer kan worden afboekt.

geeft weer hoeveel op het uitstaande bedrag aan


13

Grafiek 3.2: Debiteuren incasso/uitgaven: ontvangsten als % van de uitgaven inkomensdeel 5

4,6

4,2

4,5

4

Evident is wel dat bij hoge gemiddelde bedragen van geconstateerde fraude het misbruik van de uitkering laat is geconstateerd. Een laag gemiddeld fraudebedrag vormt een indicatie dat de fraude eerder wordt ontdekt. Het gemiddelde fraudebedrag

3,5

3,3

3

bij de benchmarkgemeenten over het jaar 2012 bedraagt € 6.438,-. In het jaar 2011 was dit € 4.455,-, ofwel in 2012 is het gestegen met 44%.

2

Grafiek 3.3: Gemiddeld bedrag fraude inkomensvoorziening

1 0 2008

2009

2010

2011

2012

€ 7.000

€ 6.438

€ 6.000 € 5.000

De dalende incasso gerelateerd aan de uitgaven BUIG

€ 4.000

wordt voornamelijk veroorzaakt door sterk oplopende

€ 3.000

uitgaven BUIG. Het optredende noemereffect zorgt

€ 2.000

ervoor dat de verhouding afneemt. De uitgaven

€ 1.000

nemen de laatste jaren sterk toe, omdat meer burgers een beroep doen bij gemeenten op een uitkering

€ 5.191 € 4.563

€ 4.361

2008

2009

€ 4.455

€0 2010

2011

2012

levensonderhoud.

3.1 Fraudebedrag gestegen, aantal fraudegevallen gelijk gebleven

De sterke stijging van het bedrag in 2012 is moeilijk

In de benchmark wordt het fraudebedrag in euro’s

budgettering door het Rijk gemeenten nog meer

en aantal gevallen van geconstateerde fraude

maatregelen treffen om misbruik van uitkeringen

uitgevraagd. Omdat niet bekend is hoeveel gevallen

te achterhalen. Het aantal geconstateerde

van misbruik daadwerkelijk plaatsvinden, is het niet te

fraudegevallen als percentage van het gemiddelde

bepalen of het aantal geconstateerde fraudegevallen

uitkeringsbestand bedroeg in het jaar 2012 4,8%; dit

een gevolg is van een goed fraudeopsporingsbeleid

is nagenoeg gelijk aan het percentage in 2011 (4,7%),

of van een slecht werkende poortwachtersfunctie. De

zie grafiek 3.4. Het bestrijden van misbruik van

schattingen met betrekking tot het mogelijke misbruik

sociale uitkeringen vraagt voortdurende aandacht van

van uitkeringen lopen sterk uiteen.

gemeenten en Rijk. De bestrijding is kostbaar, maar

14


te verklaren. Het is aannemelijk dat door de strenge

kan ook tot veel besparing leiden. In het jaar 2012 werd op de uitgaven aan uitkeringen levensonderhoud 1,3% fraude geconstateerd. Dit percentage komt overeen met het percentage dat in het jaar 2011 werd berekend.

Grafiek 3.4: Fraudequote (aantal geconstateerde fraudegevallen als % van het klantenbestand) 7 6 5

5,9 4,9

4,3

4,7

4,8

2011

2012

4 3 2 1 0 2008

2009

2010

Indien de uitkomsten van de benchmark worden ver taald naar het landelijke niveau, lekt er ruim 65 miljoen van de uitgaven aan geconstateerde fraude weg.


15

4

Kosten per klant vanaf 2010 flink gedaald


•

•

€ 3.500

De kosten per klant zijn na 2010 flink

€ 3.000

afgenomen, 2012 is ongeveer gelijk aan 2011;

€ 2.500

De uitvoeringskosten zijn bij kleine gemeenten

€ 2.000

veelal hoger zijn dan bij grote gemeenten.

€ 1.500

Gemeenten maken in 2012 iets meer gebruik

€ 1.000

van inhuur derden dan in 2011 •

Grafiek 4.1: Kosten per klant

De efficiencyratio is 0,16: per euro die besteed

€ 2.887

€ 3.150

€ 3.201 € 2.586

€ 2.598

2011

2012

€ 500 €0 2008

wordt aan regelingskosten (uitvoering

2009

2010

BUIG, re-integratie e.d.) wordt 16 cent aan uitvoeringskosten besteed. •

De doorlooptijden van aanvragen blijven dalen.

In 2012 zijn de kosten per klant ongeveer gelijk aan die in 2011. Ten opzichte van 2010 zijn de kosten per

De nadruk in de WWB ligt bij de re-integratie van

klant flink gedaald. Gemeenten hebben de afgelopen

klanten in de arbeidsmarkt. Desondanks blijft de

twee jaar flink moeten bezuinigen, enerzijds op de

verstrekking van een uitkering aan huishoudens die

externe inhuur (zie ook grafiek 4.3) en anderzijds

niet in hun eigen inkomen kunnen voorzien een basis

op het eigen personeelsbestand. Daarnaast is het

taak. In dit hoofdstuk wordt een aantal indicatoren

klantenbestand gestegen, dus de gemeente bediende

gepresenteerd dat gezamenlijk een indruk geeft van

in 2012 substantieel meer klanten met minder

de uitvoeringskwaliteit door de gemeenten.

mensen.

4.1 Kosten bedrijfsvoering per klant gelijk gebleven

In grafiek 4.2 zijn de kosten per klant onderverdeeld

In grafiek 4.1 zijn de kosten per klant weergegeven. Dit

dat de uitvoeringskosten bij kleine gemeenten

is berekend door het totaal aan personele kosten van

veelal hoger zijn (ongeveer 10%) dan bij (middel)

de gemeenten die zijn toegerekend aan de uitvoering

grote gemeenten. Dit bevestigt het beeld dat grote

van de BUIG, inclusief de kosten van inhuur van

gemeenten goedkoper kunnen werken door het groter

externen, door het aantal klanten te delen.

aantal klanten. Een aantal processen kan dan meer

naar gemeentegrootte. Deze grafiek toont aan

gestandaardiseerd en efficiënter uitgevoerd worden.

16


Grafiek 4.2: Kosten per klant onderverdeeld naar gemeentegrootte €4.000

4.2 Efficiëntieratio: uitvoeringkosten beslaan 16% van totale uitgaven

€3.500

In grafiek 4.4 wordt de efficiëntieratio weergegeven.

€3.000

Dit is de verhouding tussen uitvoeringskosten

€2.500

(personeelskosten) en de regelingskosten (BUIG,

€2.000

Participatiefonds onderdeel re-integratie en € 2.837 € 2.756 € 2.334

€ 3.036 € 2.771 € 2.149

€0

€ 3.359 € 3.291 € 2.979

€500

€ 3.281 € 3.091 € 2.904

€1.000

€ 3.018 € 3.143 € 2.501

€1.500

2008

2009

2010

2011

2012

klein

middel

groot

Bijzondere Bijstand inclusief langdurigheidstoeslag). Hierdoor kunnen we zien hoeveel er wordt besteed aan uitvoeringskosten in verhouding tot de regelingskosten. De uitvoeringskosten bedroegen in 2010 16% van de

Grafiek 4.3 laat het aandeel diensten derden in de

totale uitgaven. In 2011 was dit gedaald naar 15%. In

totale loonsom zien. Hieruit blijkt dat gemeenten in

2012 is het weer gestegen naar 16,3%. In de vorige

2012 weer iets meer gebruik zijn gaan maken van de

paragraaf zagen we dat er in 2012 weer iets meer

inhuur van derden dan het jaar daarvoor.

inhuur van derden is geweest vergeleken met 2011. In het vorige hoofdstuk zagen we dat de kosten per klant ongeveer gelijk zijn gebleven en de uitkerings

Grafiek 4.3: Aandeel diensten derden in totale loonsom 25

21,7

lasten zijn gestegen. Op basis hiervan zou men ver wachten dat de ratio zou dalen: Als de kosten per

22,6

20

klant dalen en de kosten van de uitkeringslasten 18,0 14,9

15

16,6

toenemen, kan de efficiëntieratio alleen maar dalen. Een verklaring voor het feit dat de ratio niet is gedaald kan zijn dat de uitgaven aan bijzondere

10

bijstand en re-integratie de stijging van de lasten BUIG hebben gecompenseerd.

5 0 2008

2009

2010

2011

2012


17

Grafiek 4.4: Uitvoeringskosten per euro regelingskosten 16,5 16,0

16,3 16,0

de ingevoerde wettelijke verplichting om voorschotten te verstrekken als op een aanvraag niet binnen 56 dagen is beslist, gemeenten gestimuleerd om de gemiddelde behandeltijd terug te dringen. Verder zijn veel gemeenten inmiddels begonnen met projecten als ‘sanering bewijslast’ en wordt de laatste jaren

15,5

intensiever gebruikgemaakt van reeds elders bekende

15,0

15,0

gegevens. Hier geldt ook dat in het kader van de administratieve lastenverlichting en de ingevoerde

14,5

Wet op de eenmalige gegevensuitvraag (WEU) 14,0 2010

2011

2012

veel gemeenten zijn gaan kijken hoe de processen versimpeld en versneld kunnen worden door de gegevens te gebruiken die al voorhanden zijn.

4.3 Doorlooptijd afhandeling aanvragen blijft dalen Grafiek 4.5 toont de gemiddelde doorlooptijd van aanvragen voor een uitkering Wet BUIG (exclusief Bbz). De gemiddelde doorlooptijd is sinds 2008 aan

Grafiek 4.5: Doorlooptijd aanvraag BUIG (excl. Bbz) en Bbz 40 35

het afnemen en is in 2012 gemiddeld 4,5 weken. Ook

30

de doorlooptijd voor aanvragen bijzondere bijstand

25

is sinds 2008 aan het afnemen, maar in 2012 gelijk

20

gebleven aan 2011.

36,7 32,0

32,2

30,6

30,6

29,1

30,3 26,0

28,7

26,1

15 10 5

Teruglopende doorlooptijden van aanvraag behandeling zijn het resultaat van jarenlange in spanningen bij sociale diensten. Zonder twijfel heeft

18


0

2008

2009 BUIG

2010

2011

Bijzondere Bijstand

2012

EEN KORTE DOORLOOPTIJD, WAT ZEGT DAT? De doorlooptijd is gedefinieerd als de periode tussen de indiening van de aanvraag en de afgifte van de beschikking. De behandelperiode bij het UWV WERKbedrijf en een eventuele hersteltermijn zijn in de berekening meegenomen. Een lange afhandelingstermijn zorgt voor extra werk, omdat na 4 weken een voorschot verleend moet worden aan de klant. Welke waarde aan deze indicator moet worden toegekend, is afhankelijk van het beleid van de gemeente. Sommige gemeenten hebben gekozen voor een lange afhandelingstermijn om klanten extra te motiveren om snel weer zelf in het bestaan te gaan voorzien. Andere gemeenten willen liever snel duidelijkheid verschaffen over het recht op uitkering. De wettelijke termijn is vastgesteld op 8 weken (56 dagen).


19

5

Achtergrondinformatie

5.1 Doel en inhoud van de Benchmark WWB

Per thema is een aantal indicatoren vastgesteld

De Benchmark WWB is een informatie- en

deelnemers worden zo gedwongen om te denken in

sturingsinstrument voor en door gemeenten.

termen van oorzaak en gevolg. Het benchmarkmodel

Meedoen aan de Benchmark WWB levert per kwartaal

maakt het mogelijk dat de gemeente samenhang ziet

relevante informatie op voor de beleidscyclus, over

bij de uitvoering van de sociale zekerheid. Natuurlijk

de beleidskeuzes, organisatie, prestaties en effecten

spelen er ook factoren een rol waar gemeenten

van het gevoerde WWB-beleid. Doordat de benchmark

slechts beperkt invloed op uit kunnen oefenen, zoals

na afloop van ieder kwartaal wordt ingevuld, heeft de

de ontwikkeling van de werkgelegenheid en het

deelnemer steeds beschikking over actuele gegevens.

opleidingsniveau.

die iets zeggen over de prestaties per thema. De

Deelnemende gemeenten kunnen zich vergelijken met collega-gemeenten die deelnemen, door middel van

De benchmarkrapporten geven ieder kwartaal een

driemaandelijkse rapporten en bijeenkomsten.

vergelijking van de eigen resultaten met die van andere gemeenten (gemeenten zijn hierin zichtbaar met 8 tot 10 vergelijkbare gemeenten). Hierdoor

HET DOEL VAN DE BENCHMARK WWB IS DRIELEDIG:

hebben de deelnemers een actueel overzicht van hun gegevens. Daarnaast kan de gemeente een

•

Leren van elkaar

managementsamenvatting samenstellen voor gebruik

•

Vergelijken door verbeteren

binnen de gemeente. Bij de Benchmark WWB horen

•

Instrument voor verantwoording

een aantal keren per jaar bijeenkomsten met de eigen ‘kring’ van gemeenten. Tijdens deze bijeenkomsten worden de uitkomsten besproken en worden

Na afloop van ieder kwartaal vullen de deelnemers

ervaringen uitgewisseld. Tevens wordt er ieder jaar

aan de Benchmark WWB hun gegevens in via een

een ranking opgesteld, met de uitreiking van de Wie

internetvragenlijst. Wij hebben de gegevens van

Wat Bereikt Prijs voor de best scorende gemeente. In

gemeenten omgezet in indicatoren, die de prestaties

2012 was Tilburg de best scorende gemeente, gevolgd

van de Sociale Dienst in beeld brengen. De indicatoren

door Twenterand en Amsterdam.

zijn verdeeld in vier thema’s, namelijk: •

De klanten

•

Financiën

•

Handhaving

•

Bedrijfsvoering

20


5.2 Nieuwe Benchmark Werk en Inkomen 2013 Kwaliteit De Benchmark WWB beschikt sinds een aantal jaren over het Keurmerk voor gemeentelijke benchmarks van de VNG. In 2009 is het keurmerk overgenomen door het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING). De Benchmark WWB heeft het KING-benchmarkcertificaat en het KING-benchlearningcertificaat. Dat wil zeggen dat de benchmark voldoet aan de door KING vastgestelde kwaliteitscriteria voor benchmarken en benchlearnen. Nieuwe benchmark Met ingang van 2013 is de Benchmark WWB omgevormd naar een Benchmark Werk en Inkomen. De benchmark is met ingang van 2013 eigendom van Divosa en wordt uitgevoerd door SGBO en Stimulansz: Nieuw in deze benchmark is dat er maandelijks gewerkt wordt met automatischa data-bestanden, en deze gegevens maandelijks inzichtelijk zijn in rapporten en op het benchmarkplatform. Zie voor meer informatie www.divosa-benchmark.nl. Deelnemen? Wilt u deelnemen aan de Benchmark Werk en Inkomen 2013, neemt u dan contact op met Carla Vianen van SGBO ([email protected] of 06 - 21 58 79 00) of Henk Meijeren van Stimulansz ([email protected] of 06 - 22 40 35 19).


21

Colofon Juli 2013

Samenstelling SGBO/ BMC Carla Vianen Simon Wajer Stimulansz Henk Meijeren Met dank aan Irene Thuis en alle deelnemende gemeenten SGBO/ BMC Onderzoek Korte Houtstraat 20 A-B Postbus 10242 2501 HE Den Haag Telefoon 070 - 310 38 00 Stimulansz Koningin Wilhelminalaan 5 3527 LA Utrecht www.sgbo.nl www.bmconderzoek.nl www.divosa-benchmark.nl

22



23

TELEFOON

033 - 496 52 00 E-MAIL

[email protected] WEBSITE

www.bmc.nl

TELEFOON

070 - 310 38 83 E-MAIL

[email protected] WEBSITE

www.sgbo.nl

Nog meer met nog minder

Recommend Documents