Nieuw project van de Voka Kamer van Koophandel Mechelen rond energie-efficiëntie (EE)
MEER DOEN MET MINDER
De stijgende welvaart en de snel groeiende wereldbevolking vragen om steeds meer energie en grondstoffen. De fossiele voorraden, waar we al eeuwenlang gebruik van maken, raken echter uitgeput. Volgens vele deskundigen zijn de bewezen oliereserves bij het huidige verbruik over ongeveer 40 jaar uitgeput. Nog zeer recentelijk is gebleken dat verstoringen grote impact hebben op de prijs en leveringszekerheid (oorlog in Irak, orkaan Katrina). Bovendien draagt het gebruik van fossiele grondstoffen in belangrijke mate bij aan klimaatverandering door de uitstoot van CO2. Energie brengt welvaart en zorgt voor een comfortabel leven. Maar ons energiegebruik heeft ook nadelen zoals hierboven vermeld: milieuvervuiling, klimaatverandering, uitputting van de natuurlijke voorraden. 1.
Klimaatverandering door broeikasgassen is een feit!
Om te beginnen, broeikaseffect en klimaatverandering zijn natuurlijke fenomenen. Meer nog, zonder broeikaseffect zou er op aarde geen leven mogelijk zijn. De aarde wordt omgeven door een atmosfeer, bestaande uit stikstof en zuurstof, maar ook uit broeikasgassen zoals waterdamp, ozon, koolstofdioxide (CO2), methaan en andere. Zonder atmosfeer zou de temperatuur op aarde overdag zeer hoog en ’s nachts zeer laag zijn. De atmosfeer vermindert de hoeveelheid zonnewarmte die de aarde bereikt. Op aarde wordt de zonnewarmte gedeeltelijk geabsorbeerd en gedeeltelijk teruggekaatst als infraroodstraling. Deze wordt door de broeikasgassen in de atmosfeer geabsorbeerd en teruggekaatst naar de aarde. Broeikasgassen zorgen er dus voor dat de warmte niet verloren gaat en ze werken als een serre. Zonder broeikasgassen zou de gemiddelde temperatuur op aarde –18°C zijn. Samen maken de broeikasgassen minder dan 1 procent van de atmosfeer uit, maar kleine verschillen in de concentraties kunnen grote gevolgen hebben voor het terugkaatsende vermogen en dus voor de gemiddelde temperatuur op aarde en ons klimaat. Klimaatveranderingen worden voor een groot deel veroorzaakt door natuurlijke fenomenen zoals de continentendrift, vulkaanuitbarstingen, bosbranden, … Ondertussen weten we met zekerheid dat ook menselijke activiteiten bijdragen aan klimaatveranderingen, onder meer door de productie van broeikasgassen en ozonafbrekende stoffen. Deze klimaatveranderingen zullen zeker hun invloed hebben op de wereldorganisatie, zowel sociaal als economisch.
1/7
2.
Wat kunnen we daartegen doen?
Allereerst het terugdringen van de energievraag, dus energie zo efficiënt mogelijk gebruiken. Vervolgens duurzame bronnen inzetten, zoals zon, wind en biomassa. Tenslotte, zolang ze nog niet kunnen worden gemist, de fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk aanwenden.
1.
2.
Reduceer de vraag (energiebesparing)
3.
Gebruik van hernieuwbare of duurzame energiebronnen
Gebruik fossiele brandstof optimaal door efficiëntere energieopwekking
Energievraag
Energiebesparing is ook van groot belang vanwege internationale afspraken over het klimaatbeleid. In december 1997 is in het Japanse Kyoto het protocol onder het Klimaatverdrag afgesloten. Daarin is voor de Europese Unie een reductiedoelstelling afgesproken van 8% van de broeikasgassen ten opzichte van het jaar 1990. In Kyoto heeft België zich verbonden om een reductie te bekomen van 7,5% broeikasgassen in 2010 t.o.v. het referentiejaar 1990. Voor Vlaanderen werd een reductie van 5,2% vooropgesteld . 3.
Wat zijn de voordelen voor de onderneming?
Energie-efficiëntie leidt tot een lagere energiefactuur ongeacht het type energie dat men verbruikt: elektriciteit, olie of aardgas. Door het energieverbruik terug te dringen vermindert men de CO2 uitstoot. 4.
Noodzaak van specifieke maatregelen ter verhoging van de energie-efficiëntie (EE)
In theorie leveren de marktkrachten na verloop van tijd het meest efficiënte resultaat op, voor zover zij tenminste ongestoord hun gang kunnen gaan. Gezien de technische kenmerken van de energiemarkten lijkt het desondanks noodzakelijk de door de markt geïnduceerde verandering te bevorderen en in goede banen te leiden door de energie-efficiëntie versneld te verhogen om zo het energieverbruik omlaag te brengen. De marktkrachten blijven essentieel wanneer het er om gaat het aanbod op de behoefte af te stemmen. De grootste belemmeringen voor een hogere energie-efficiëntie zijn het gebrek aan informatie (over de kosten en beschikbaarheid van nieuwe technologie, evenals over de kosten van het eigen energieverbruik), een gebrekkige opleiding van technici op het gebied van goed onderhoud en het feit dat de marktdeelnemers onvoldoende rekening houden met deze factoren. Dit kan voornamelijk een probleem opleveren bij investeringen, die vaak voor de lange termijn zijn. Investeringsbeslissingen kunnen ook worden beïnvloed door belangentegenstellingen doordat het investeringsbudget van bedrijven niet op het energie-uitgaven budget is afgestemd. Ook kunnen de tarieven misleidend zijn (als gevolg van het niet verdisconteren van externe kosten of een gebrek aan transparantie). Technische belemmeringen, zoals een gebrek aan standaardisatie van verbruikstoestellen en onderdelen daarvan, kunnen het nieuwe energieefficiënte technologieën moeilijk maken om snel greep op de markt te krijgen. In het verleden zijn er door falende wettelijke maatregelen ten aanzien van monopolies soms ongewild consumptieverhogende tariefstructuren voor energie ontstaan. Door in het kader van de liberalisering de wettelijke regelingen in de EU te verbeteren en de marktkrachten op transparantere wijze hun werk te laten doen, kunnen deze problemen worden aangepakt, maar de gevolgen van eerdere investeringsbeslissingen zullen nog vele jaren merkbaar zijn. De Voka Kamers van Koophandel Mechelen willen hierop inpikken met het hierna volgend concept dat past in de TI² (talent, innovatie en internationalisatie) strategie van de Voka Voorzitter Urbain Van Deurzen.
2/7
5.
Het Voka Concept voor het verbeteren van de energie-efficiëntie EE bij de KMO’s
Het concept bestaat uit 4 delen: 1. 2. 3. 4.
Een energie Quick scan Een lerend netwerk over energie-efficiëntie (LN) Kennis Kringen (KK) (Energie projecten) Virtueel community platform met website en maandelijkse nieuwsbrief
1.
De energie quick scan
Het doel van de snelle energie scan is een idee te krijgen van de " energiehuishouding " van het bedrijf met de mogelijke verbeteringen. Het is geen diepgaande audit maar een oog opener voor de KMO’s Het bestaat uit: • Een korte inventarisatie van de energiestromen: verbruiksanalyse en oplijsting van de verbruikers • Opsomming van mogelijke maatregelen • Indicatie van het besparingspotentieel De scan zal gebeuren in samenwerking met 2 hoge scholen nl. De Nayer Instituut (St Katelijne Waver) , Katholieke Hoge School Kempen (Geel) en de bedrijven. Het zijn onderzoekers van de energie competentie centra met studenten die de audit uitvoeren. Op die manier helpt Voka KVKM aan talent vorming en maakt zij de link Industrie - Onderwijs sterker. Bij de inschrijving van de KMO’s zullen ze reeds de beschikbare info moeten overhandigen. Hiervoor zal een vragenlijst beschikbaar gesteld worden. (Tijdsbestek voor de quick scan met verplaatsing en rapport is max 4 uur per bedrijf) Aan de hand van de scans zullen de verschillende deelnemende bedrijven met elkaar te vergeleken worden en zullen er benchmarking tabellen op gesteld worden. Hierdoor zullen de sterktes en zwaktes op gebied van energie-efficiëntie naar voor komen. 2.
Het lerend netwerk energie-efficiëntie
Wat is een lerend netwerk? Elk lerend netwerk bevat volgende kenmerken:
• • • •
uitwisseling van kennis en ervaring van de deelnemers staat centraal een open, vertrouwelijke en eerlijke omgeving met gelijkgestemden en ‘soortgenoten’: de deelnemers liggen van hetzelfde wakker de deelnemende bedrijven zijn heterogeen qua activiteit en omvang.
De kamer zorgt in samenwerking met gespecialiseerde partners voor een perfecte organisatie, structuur en opvolging.
3/7
Waarom lerende netwerken? Zeer veel kennis en ervaring zit verspreid bij de professionals in onze bedrijven. Door de verspreide kennis en ervaring samen te brengen in een niet - concurrentiele omgeving, kan iedereen zijn voordeel doen:
• •
snel en efficiënt bijleren van de voorbeelden van uw vakgenoten opbouw van een netwerk met wie u contact kan onderhouden.
Geen stuurloze praatbarak! Het uitwisselen van ervaringen en het vergaren van kennis gebeurt spontaan, maar daarom niet zonder structuur:
• • •
Elke bijeenkomst wordt op een professionele manier geleid door ervaren begeleiders en/of experts. In onderling overleg met de groep leggen zij vooraf de onderwerpen vast die de inhoud van de sessie zullen vormen. Tussentijdse evaluatie zorgt voor bijsturing van het programma. Tijdens de bijeenkomst leiden de begeleiders de discussie in en verzekeren de interactie. Zij zorgen voor een praktische synthese en conclusie waarmee de deelnemers in hun bedrijf aan de slag kunnen
Geen theoretische kennis maar praktijk:
• • • • •
Uitwisseling van ervaringen, kennisoverdracht en tips met collega's uit andere ondernemingen Begeleiding door ervaren coaches Uit het isolement treden en over het muurtje van de eigen onderneming kijken; kortom horizont verruimend! Geen passieve beleving van de bijeenkomsten: wij verwachten van de aanwezigen een actieve deelname aan de bijeenkomsten en een bereidheid om de eigen ervaringen met anderen te delen Dit alles gebeurt in een niet-bedreigende omgeving: in alle openheid en vertrouwen.
Lerend netwerk energie-efficiëntie?
• •
• • •
Het lerend netwerk zal voorafgegaan worden door een kick-off vergadering om elkaar te leren kennen en tijdens de vergadering zullen benchmarking resultaten bekend gemaakt worden. Eenmaal per maand van af september 2009 (10x) wordt er een workshop georganiseerd rond een bepaald aspect van energie-efficiëntie. De sterkte – zwakte analyse die voortkomt uit de energie quick scans en een lijst van domeinen waaruit de KMO’s kunnen kiezen zullen bepalen welke aspecten aan bod zullen komen. De duurtijd van de sessie is +-2.30u Per sessie zullen we vertrekken van de reële situatie van een van de deelnemende bedrijven om de mogelijkheden op een bepaald gebied duidelijk te maken. Experten zullen uiteenzetten wat de mogelijke opties zijn om in een bepaald gebied de energie efficiëntie te verbeteren. De sessie zullen zoveel mogelijk gegeven worden op plaatsen waar men ook de toepassingen kan zien.
Er wordt een bottom up benadering nagestreefd in de sessies. Dit laat toe op een efficiënte manier ervaring op te doen over de behandelde thema’s. (Quick wins) De sessies ≠ aan lesuren over een bepaalde materie! Hieronder volgen enkele thema’s die aan bod gekomen zijn tijdens het vorige project. Het is afhankelijk van de groep welke thema’s aan bod komen.
4/7
• • • • • • • • •
•
• • • 3.
1. Bewustwording en visie ontwikkeling Energie schaarste (Electrabel) CO2 probleem (Electrabel) Energie kost (Electrabel) Energiebeheer (Eandis) 2. Energie besparingen en optimaal energie gebruik Verlichting optimalisatie (Etap & Groen licht Vlaanderen) Het beheer van de energiekost van een ruimte verwarmingsinstallatie (Viessmann) Het beheer van de energiekost van koeling (Borcalor & Orcon) Energie efficiëntie in productie 1. Perslucht optimalisatie (Atlas Copco) 2. Optimalisatie stoominrichting (Viessmann) Energie efficiëntie in productie 1. Luchtgordijnen (LSA) 2. Thermische destratificatie (Borcalor) 3. Motoren (Leroy Somer) Energie efficiëntie in productie 1. Energie afnemers (radiatoren, convectoren, vloerverwarming enz) pro en contra’s (Van Marcke) 2. Isolatie (Kingspan) 3. Gebruik van hernieuw bare of duurzame energie bronnen Zonneboiler en zonnecellen (Sunelpo & IZEN) 4. Financiering en subsidies (KBC, Dexia & VEA) 5. Motivatie van werknemers voor energie efficiëntie & Kleine windmolen (Electrabel & Sunelpo)
Kennis Kringen (Energie projecten)
Een lerend netwerk helpt om inzicht in de materie te krijgen maar daarmee kan men nog geen projecten opstarten. Het is daarom dat we “Kennis Kringen” in het leven willen roepen. Hier willen we met kleine groepen KMO’s 1 (max 4 bedrijven) inzoomen op een bepaald thema in de diepte. Experten gaan deze groepen coachen . Het is niet de bedoeling om projecten voor KMO’s uit te voeren vandaar dat we het liever geen energie projecten noemen. In de “Kennis Kringen” willen we de KMO’s ondersteunen bij het opzetten van projecten. We willen de KMO’s mondig maken zodat ze weten waarop ze moeten letten wanneer ze gaan samenwerken met aannemers van projecten op gebied van energie-efficiëntie.
1
Coaching is een professioneel samenwerkingsverband waarbij de klant samen met de coach werkt om opties te verduidelijken, doelstellingen te bepalen, doelen vast te leggen, en actieplannen te ontwikkelen om deze doelstellingen te bereiken en te overtreffen. Coaching laat toe dat de klant zichzelf overtreft en dingen bereikt dat de klant alleen niet zou bereiken.
5/7
Lerend Netwerk
Experten
Deelname studenten Hogeschool/Univ De Nayer KHK
Kennis Kringen (Energie Projecten)
Het is de bedoeling deze “Kennis Kringen” op te starten in de 2
de
helft van het project.
De kosten om deel te nemen aan een “Kennis Kring” zitten niet in het inschrijvingsgeld daar dit enkel bepaald kan worden op het moment dat zo een “Kennis Kring” gedefinieerd wordt. De “Kennis Kringen” zullen projectmatig begeleid worden. De verschillende fasen zijn:
•
Stap 1 - Waarom een procesmatige aanpak? Het is een onmisbare stap voor het ontwerp en installatie van een energie - efficiënte installaties
•
Stap 2 - Focus fase: Het is een diagnose van de huidige situatie (meten is weten)
•
Stap 3 - De ontwerp fase: Hier bekijken we het model hoe de installatie moet ontworpen worden. Wat zijn de “best practices”?
•
Stap 4 – De implementatie fase: Wat zijn de mogelijkheden om van de huidige naar de gewenste situatie te gaan?
•
Stap 5 – De evaluatie fase: Hoe kunnen we de verbeteringen meten?
Tijdens het vorige project werden er 2 Kennis Kringen opgestart • •
Een project rond restwarmte valorisatie Een relighting project
4.
Virtueel community platform met website en maandelijkse nieuwsbrief
Er wordt een dynamische website ter beschikking gesteld waarin alle ervaring van EE 1 en 2 wordt samen gebracht. Een deel van de website is alleen beschikbaar voor de netwerkleden van EE. De website is : www.energieefficientie.be Waarom is het dynamisch? • • •
Maandelijks wordt er aan alle leden van het netwerk zowel van EE 1 en 2 een nieuwsbrief verstuurd met alle veranderingen en nieuwe zaken op de website Er is ook een soort wiki voorhanden zodat men kan reageren op artikels, sessies enz. Alle reacties zijn zichtbaar voor de netwerkleden Alle netwerkleden, ook leden van vroegere netwerken kunnen blijven volgen via de website zelfs als ze niet meer deelnemen aan een nieuw netwerk rond EE
6/7
•
Er is een agenda verbonden aan de website waarop evenementen, seminaries, kennis kringen voor implementatie enz. rond energie efficientie ook buiten het lerend netwerk, worden aangekondigd en waarop men kan inschrijven
Door de dynamische website bekomt men een virtuele community place waar alle informatie verzameld wordt rond energie efficiëntie en de website wordt steeds verder aangevuld. Wat staat er op de website? • • • • • • • • • 6.
Agenda Beschrijving van het energie efficiëntie proces met de domeinen Het resultaat van de quick scans uitgevoerd bij de bedrijven De benchmarking tabellen Het Lerende netwerk (inhoud + presentaties + evaluatie) De gepubliceerde persartikels rond bepaalde topics van energie efficiëntie Interessante artikels over energie efficiëntie Web based quick scan Links
Confidentialiteit
De informatie die we vergaren, zal confidentieel gehouden worden en enkel het globale resultaat van alle KMO’s zal gebruikt worden. De gegevens van de individuele firma’s zullen nooit gepubliceerd worden zonder de toelating van de betreffende firma. Elke firma krijgt een uniek nummer die het bedrijf alleen kent. 7.
De planning en timing van het project
Planning Energie-efficiëntie Beschrijving
2007 2008 J A S O N D J F M A M J
J
2009 A S O N D J F M A M J
J
A S O N D
Project opbouw Stuurgroep samenstelling Deelnemende bedrijven samenbrengen Energie scan Benchmarking Kickoff LN energie efficientie Energie projecten Resultaat meting
5.
Voor wie is dit lerend netwerk bedoeld?
Het project richt zich tot de bedrijfsleiders en iedereen in de onderneming die verantwoordelijk is voor energiegebruik met voldoende beslissingsbevoegdheid of adviserende bevoegdheid om projecten rond energie-efficiëntie op te starten en te realiseren.
7/7
