Nummer 3 – uitgave september 2014 In deze tweemaandelijkse publicatie worden spraakmakende In voor zorg-trajecten uitgelicht.
Meer met minder, het kan!
Succesvol veranderen in de langdurige zorg De langdurige zorg is in beweging: • de omgeving verandert en stelt andere eisen aan organisaties; • de financiering en de daaraan verbonden eisen wijzigen; • verantwoordelijkheid komt meer bij de cliënt en diens omgeving voordat professionele zorg in beeld komt. In deze uitgave lichten we vijf organisaties uit die samen met In voor zorg! concrete stappen gezet hebben om de zorg (opnieuw) in te richten. We staan in vogelvlucht stil bij hun veranderopgave en de resultaten. Alle vijf de organisaties zijn beter toegerust om toekomstige vragen van de samenleving te faciliteren. Medewerkers, managers en bestuurders willen niet meer terug. De Noorderbrug: Beeldschermcommunicatie houdt ambulante begeleiding voor NAH cliënten in stand Zorgspectrum: ‘Slim & Slank’ traject legt de basis voor een blijvende verbetercultuur St. Pieters en Bloklands Gasthuis: Van organisatie in crisis naar ‘hotspot van de wijk’ met toekomstperspectief
Kijk voor meer informatie op www.invoorzorg.nl
E lker, Wilster en Bureau Jeugdzorg: Trajectzorg sluit beter aan bij hulpvraag jongeren én levert kostenbesparing op ParkinsonNet: Goede zorg dichtbij de cliënt door geschakelde kennis
In voor zorg! is een stimuleringsprogramma van het ministerie van VWS en Vilans, kenniscentrum langdurende zorg.
De Noorderbrug
Beeldschermcommunicatie houdt ambulante begeleiding voor NAH cliënten in stand Profiel
Beleving van cliënten en medewerkers
De Noorderbrug is er voor mensen met een handicap of chronische ziekte en is specialist op het gebied van niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en doofheid met complexe problematiek. Bij De Noorderbrug werken 700 professionals voor 778 cliënten.
Veranderopgave De Noorderbrug heeft haar cliënten gevraagd welke vorm van ondersteuning nog beter aansluit op hun wensen en behoeften. Hiermee is het idee voor beeldschermcontact (BSC) geboren. Zelfstandig wonende cliënten met ambulante begeleiding denken hiermee hun eigen regie, zelfstandigheid en participatiemogelijkheden te vergroten. De inzet van BSC is een vliegwiel geweest in het doelmatiger, slimmer en flexibeler inrichten van de werkprocessen en uitvoeren van de begeleiding. Daarmee bleek BSC ook dé manier om te anticiperen op de overgang naar de Wmo in 2015. Het invoeren van BSC is veel meer dan het installeren van de technische infrastructuur. Het gehele hulpverleningsproces wijzigt ingrijpend: in de relatie cliënt - begeleider en de manier van werken door de professionals.
De invoering van BSC is gebaseerd op ‘bring your own device’ (BYO) en een speciaal ontwikkelde app van De Noorderbrug. De businesscase van De Noorderbrug is sluitend (zonder tijdelijke subsidieregelingen!). Door BSC kan de begeleiding voor NAH-cliënten gecontinueerd worden vanaf 2015 mét behoud van kwaliteit.
Afname duur cliëntcontact. De frequentie neemt alleen toe wanneer daar behoefte aan is Toename caseload per FTE
Cliënten hebben het werken met een beeldscherm sneller onder de knie dan verwacht. Een deel ervaart de begeleiding persoonlijker dan gewoon bellen. Overall voelen cliënten zich sneller geholpen: “Ik kan direct contact opnemen als ik vragen heb in plaats van 1 keer per week een afspraak van een uur. Ik kan zelf bellen en hoef niet over allerlei andere zaken te praten. Zo houd ik meer tijd over.”
De Noorderbrug is gestart met twee pilots van totaal 28 cliënten. Door positieve ervaringen is beeldschermcontact kort daarna ingevoerd bij totaal 100 NAH-cliënten. BSC zal in de nabije toekomst ook ingezet worden voor andere doelgroepen - cliënten intramuraal - en andere behandelingen. Beeldschermzorg is een vast onderdeel van de begeleiding geworden.
Achtergrondinformatie
10%
33-50% 30% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
Deze resultaten maken het mogelijk om de verwachte tariefkorting van 40% in de Wmo grotendeels te compenseren. Bovendien biedt BSC straks een uitkomst voor de verkorte looptijd van indicaties in de Wmo.
Kijk voor meer informatie op: www.invoorzorg.nl of
Beeldschermcontact kan het huisbezoek natuurlijk nooit volledig vervangen. Een huisbezoek geeft meer zicht in de situatie van de cliënt en zijn/haar omgeving.
Omvang verandering
Resultaten
Productiviteitsstijging door halvering reistijd (gebaseerd op 224 reistijd per jaar per FTE ambulant begeleider)
Voor medewerkers bleek ‘meer met minder’ ineens haalbaar, terwijl de kwaliteit van de begeleiding niet onder doet voor fysiek contact: • een gesprek met de cliënt komt sneller to-the-point; • er is meer flexibiliteit in cliëntcontact en minder reistijd; • door frequenter contact kan de uitgezette lijn worden vastgehouden, bv cognitieve training of dagtaken voor de cliënt. Hierdoor verloopt de week voor cliënten meer gestructureerd.
• Zelf beeldschermzorg invoeren? Lees het praktijkboek: www.invoorzorg.nl/stappenplan-BSC • Website De Noorderbrug: www.noorderbrug.nl • Meer over het traject: www.invoorzorg.nl/ivz/deelnemer-De-Noorderbrug-is-invoor-zorg-.nl • Dossier technologie: www.invoorzorg.nl/ivz/Bibliotheek-Technologie.nl
Zorgspectrum
‘Slim & Slank’ traject legt de basis voor een blijvende verbetercultuur Profiel
Continu verbeteren ‘Slim & Slank’ is ingebed in de organisatie: • Het meten van cliëntgebonden en niet-cliëntgebonden tijd is vast onderdeel in de planning- en controlcyclus. • Verbeteren is vast onderdeel van elk werkoverleg, dit wordt besproken aan de hand van een verbeterbord. • Verbeterideeën worden gestimuleerd en gedeeld. O.a. door de jaarlijkse innovatiedag en door goede ideeën organisatiebreed in het zonnetje te zetten.
Zorgspectrum is met ruim 1.350 professionals en 600 vrijwilligers voor 1.200 ouderen actief ten zuidwesten van de stad Utrecht, zowel bij ouderen thuis als in zes verpleeg- en verzorgingshuizen.
Veranderopgave Om goed voorbereid te zijn op de toekomst (krapte op de arbeidsmarkt en minder geld) wil Zorgspectrum het stevige fundament van haar organisatie behouden en verder ontwikkelen. Zorgspectrum wil inzetten op continue verbetering van: • de kwaliteit van zorg; • de financiële positie; • het lerend vermogen van medewerkers en organisatie en • de doelmatigheid van werkprocessen door het aanleren van een continue verbetermethodiek, zodat mensen en middelen optimaal ingezet worden.
Beleving van cliënten en medewerkers Slim & Slank is een begrip en gedachtegoed geworden binnen Zorgspectrum. Medewerkers zijn sneller in staat om inefficiënties in hun eigen werkprocessen te signaleren. Bovendien biedt de term Slim & Slank medewerkers een makkelijke en laagdrempelige manier om elkaar aan te spreken. De uitdrukking, ‘dit is niet Slim & Slank, maar Dik & Dom’, wordt heel regelmatig gebruikt”.
Resultaten Het Slim & Slank project – dat Zorgspectrum in 2012 startte - heeft de basis gelegd voor een blijvende verbetercultuur. Medewerkers van alle zorgafdelingen binnen Zorgspectrum hebben geleerd een methodiek te hanteren om continu verbeteringen te signaleren en door te voeren. Later zijn ook de ondersteunende diensten betrokken. Enkele resultaten: Efficiënter • De productiviteit is verbeterd met 7,9%. • De cliëntgebonden tijd is toegenomen met ruim 3%, een kwartier per 8-uurs dienst. • De overhead (Centraal Bureau) is afgenomen van 6,3% tot 5,8%. • Het ziekteverzuim is sinds 2011 afgenomen met bijna 22%.
Cliënten ervaren een toename van aandacht van de mede werkers van gemiddeld 11% en een toename in de eigen regie van 16%. “Er wordt veel meer met mij afgestemd wat ik prettig vind.” “Ik word geholpen op de tijden die ik prettig vind en niet op de tijden die voor de zusters uitkomt. Tuurlijk komt het weleens voor dat het iets eerder of later wordt, maar dat is altijd in goed overleg.” Medewerkers hebben naar eigen waarneming gemiddeld vijf procent meer tijd om in te spelen op het versterken van eigen regie van de cliënt en er is meer tijd voor oprechte aandacht.
Omvang verandering
Klantwaarde Het Slim & Slank inrichten van werkprocessen heeft de klantwaarde positief beïnvloed.
Vrijwel alle zorgteams en alle medewerkers van het Centraal Bureau zijn betrokken geweest bij dit traject.
Achtergrondinformatie
Cliënten ervaren een toename in de eigen regie
16% 0%
Kijk voor meer informatie op: www.invoorzorg.nl of
• Website Zorgspectrum: www.zorgspectrum.nl • Meer over het traject: www.invoorzorg.nl/ivz/deelnemer-zorgspectrum.nl • Zie ook artikel Zorgspectrum in jaarbeeld In voor zorg! 2013 www.invoorzorg.nl/nieuws-jaarbeeld-2013.nl
11%
Cliënten ervaren een toename in aandacht
5%
10%
15%
20%
25%
St. Pieters en Bloklands Gasthuis Van organisatie in crisis naar ‘hotspot van de wijk’ met toekomstperspectief Profiel Het St. Pieters en Bloklands Gasthuis [PBG] is een kleine (150 medewerkers en 110 cliënten) en zelfstandige organisatie met een eeuwenoude geschiedenis van zorgverlening. PBG heeft twee locaties: een nieuw gebouw met kleinschalig wonen en woonzorgappartementen in de wijk Vathorst en een gerenoveerd historisch gebouw in het centrum van Amersfoort: verpleeghuis Davidshof.
Veranderopgave In 2012 bevond PBG zich in een crisis. De kwaliteit van zorg was niet op orde. Dat leidde tot een waarschuwing van de Inspectie. En er was sprake van financiële tekorten en onvrede bij medewerkers en cliënten. Met een integrale aanpak heeft PBG ingezet op de volgende veranderingen: • Extramurale zorg binnen een intramurale omgeving: verhuur van de appartementen in Vathorst met kwalitatief goede zorg en welzijn aan huis. • Hotspot van de wijk: door exploitatie van de benedenruimtes in Vathorst een ontmoetingsplek creëren voor bewoners van het Gasthuis en de buurt. • Groei van zorgaanbod en personeelsomvang door renovatie van verpleeghuis Davidshof. • Personeelsontwikkeling met inzet op professionaliteit (zelforganisatie), bejegening (aandachtsgerichte zorg) en flexibiliteit.
Resultaten De Inspectie oordeelde in 2013 dat de kwaliteit van zorg weer op orde is. Op 17 van de 21 items van de normen voor verantwoorde zorg scoort PBG zelfs boven de benchmark (o.a. omgaan met elkaar, privacy, inspraak, maar ook maaltijden en inrichting). Maar St. Pieters en Bloklands Gasthuis boekte in korte tijd meer resultaten: Besparing overhead, terwijl organisatie gelijktijdig gegroeid is van 90 naar 130 FTE (door renovatie Davidshof)
• Zelfsturende teams: iedere zorgroute of huis bij kleinschalig wonen heeft een vast team. Teams werken zelfstandig, maken zelf zorgroutes en roosters, EVV-ers (eerst verantwoordelijk verpleegkundige) nemen het voortouw, faciliterende teamleiders. • Dalende tendens in het ziekteverzuim: afgenomen van structureel boven de 10% naar 6% in het tweede kwartaal van 2014. • De exploitatie van benedenruimtes in Vathorst is succesvol (omzet eerste jaar € 80.000). • Zijn inmiddels 8 van de 72 appartementen (11%) in Vathorst verhuurd aan nieuwe bewoners met een VPT (Volledig Pakket Thuis) of thuiszorg van PBG. • De omzet is in 2013 toegenomen met 4,9%.
Beleving van cliënten en medewerkers Management en medewerkers hebben weer vertrouwen, zijn ondernemend en geven aandacht aan de cliënt en aan elkaar. Binnen kaders maken ze zelf keuzes en organiseren ze hun werk. Vrijwilligers en professionele partners worden benut op wat ze kunnen bijdragen en voelen zich ambassadeurs van PBG. Zorgmedewerkers komen op bezoek bij de cliënt thuis en stellen zich op als gast. De cliënt krijgt de individuele zorg en aandacht die gewenst en passend is. “Ongevraagd bij bewoners naar binnen stappen en hen alles uit handen nemen doen we niet meer: krulspelden zetten is niet ons werk”. De wijk Vathorst heeft een nieuw ontmoetingspunt: een gezellig café (De Gasteling), een winkel en een brasserie (Sofie). Bewoners en buurtbewoners treffen elkaar bij PBG. Eten een hapje, drinken er wat. Er is altijd reuring en sfeer. “De Gasteling is een mooie combinatie van vers eten en elkaar ontmoeten”, (bewoner).
Omvang verandering Bij deze verandering in een kleinschalige organisatie zijn alle 150 medewerkers en alle 110 cliënten van PBG betrokken.
20%
Achtergrondinformatie Productiviteitsstijging
Daling ziekteverzuim
12,3%
• Lees de Annika-brieven op www.invoorzorg.nl/sint-pieters-en-bloklands-gasthuis • Website: www.pietersenbloklands.nl
40% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
• Er wordt structureel bespaard door slimmer te werken, minder overleg en minder administratie. Besparing van € 450.000 op een jaaromzet van € 7,9 miljoen. Kijk voor meer informatie op: www.invoorzorg.nl of
Elker, Wilster en Bureau Jeugdzorg
Trajectzorg sluit beter aan bij hulpvraag jongeren én levert kostenbesparing op Profiel Elker biedt aan 4.000 jongeren en hun ouders jeugd- en op voedhulp: ambulant, daghulp, pleegzorg, 24-uurshulp en GGZ-hulp. Wilster biedt intensieve gesloten behandeling aan zo’n 180 jongeren per jaar en is sinds januari 2014 onderdeel van Stichting Het Poortje Jeugdinrichtingen. Bureau Jeugdzorg Groningen (BJZ) heeft in 2013 6.800 kinderen en hun ouders ondersteund bij vragen en problemen rond opgroeien en opvoeden. BJZ beschermt jeugdigen in onveilige situaties en houdt toezicht waar dat moet.
• Minder schooluitval (bespaart € 10.000 per uitvaller) en daardoor minder overlast en criminaliteit (en dat bespaart naar schatting tussen € 700 en € 5.500 per delict). • Meer jongeren kunnen terug naar huis. Het is geen vanzelfsprekendheid meer om jongeren van voorziening naar voorziening te laten verhuizen. • Minder terugval na gesloten behandeling. Hierdoor is minder crisismanagement nodig en wordt bespaard op kosten voor behandelaars, begeleiders en interventies. • Landelijk wordt gewerkt aan een integrale trajectprijs voor gesloten en open jeugdzorg.
Beleving van cliënten en medewerkers
Veranderopgave Jongeren in de residentiële jeugdzorg vielen tussen wal en schip vanwege het gebrek aan aansluitende zorg. Dit verkleinde hun kans op een goede terugkeer in de maatschappij en vergrootte juist uitval en terugval na gesloten behandeling. Elker, Wilster en Bureau Jeugdzorg Groningen willen met elkaar zorgen dat het totale traject voor de jongeren snel en drempelloos verloopt. Vanaf het vermoeden van indicatie voor gesloten jeugdzorg (JeugdzorgPlus) tot en met uitstroom bij Elker naar een veilige en stabiele woonplek met dagbesteding. Door ieder traject met een jongere al vanaf de diagnosefase gezamenlijk te starten willen ze vloeiende overgangsmomenten creëren, meer integrale behandeling en meer – en eerder herstel van het gewone leven.
Resultaten Behandeling sluit nu beter aan bij de behoefte van jongeren en hun omgeving. Er is een gezamenlijk werkproces tussen de drie partijen waarbij de jongere en zijn/haar systeem centraal staat. Hierdoor ontstaat een betere aansluiting van gesloten (Wilster) naar open jeugdzorg (Elker) en onderwijs of dagbesteding. Dit houdt in: • Flexibel afstemmen van aanbod op wat de jongere nodig heeft door gezamenlijke voortgangsbesprekingen. • Vroegtijdig betrekken van de ketenpartner die de vervolgzorg levert na gesloten behandeling. • Intensivering van de begeleiding tijdens de overgangsmomenten en deze gefaseerd vormgeven. • Duidelijke rolverdeling en een vast contactpersoon. Door deze ontschotting in de keten, vroegtijdige inzet van specialistische expertise en onafhankelijke procesregie kan de zorg voor deze jongeren goedkoper. Zo blijkt uit een kosten-batenanalyse van de nieuwe werkwijze: Extra interventie thuissituatie
Professionals werken beter samen en vinden hun werk beter planbaar doordat crises worden voorkomen. Voor BJZ Groningen is het werk lichter omdat je van het begin tot eind samen verantwoordelijk bent en zij niet meer hoeft te ‘leuren’ met kinderen. • “Voorheen zou een jongere die agressief is en regelmatig wegloopt op straat worden gezet. Nu kunnen we ervoor zorgen dat deze jongere toch de juiste hulp blijft krijgen.” (Trajectcoördinator BJZ Groningen). • “Het is heel fijn dat we elkaar nu makkelijk kunnen benaderen voor overleg over een jongere. Daardoor begrijpen we de jongere beter en kunnen we hem beter begeleiden.” (medewerker). Cliënten zijn nu samen met professionals verantwoordelijk. • Ouders worden niet meer met hun kind van het kastje naar de muur gestuurd. “Eindelijk word ik serieus genomen en komt er snel een echte oplossing.” • Jongeren vinden het traject persoonlijker omdat zij niet meer “op papier worden beoordeeld”, maar zelf bij voortgangsbesprekingen betrokken zijn. Voldoening is er voor iedereen, omdat het vaker goed gaat met de jongeren. “Het is eigenlijk zo simpel, waarom deden we het niet altijd al zo?”, (medewerker).
Omvang verandering Het traject is gestart bij 10 pilot jongeren met in totaal 20 overgangsmomenten. Inmiddels wordt de nieuwe werkwijze bij vrijwel iedere jongere toegepast, ook in samenwerking met andere ketenpartners (o.a. zorgaanbieders voor jongeren met een verstandelijke beperking, andere instellingen voor jeugdhulpverlening, het Leger des Heils). Gaandeweg is het trajectdenken en werken gemeengoed geworden en geborgd in alle werkprocessen. De inzichten zijn bruikbaar voor inrichting van ketens in de hele sector.
Achtergrondinformatie
Uithuisplaatsing
Kosten open plaatsing Elker (per maand) Gesloten jeugdzorg (per maand) 0,-
5.000,-
Kijk voor meer informatie op: www.invoorzorg.nl of
10.000,-
15.000,-
20.000,-
25.000,-
30.000,-
35.000,-
40.000,-
• Maatschappelijke Business Case van Trajectzorg JeugdzorgPlus: www.invoorzorg.nl/mbc-trajectzorg-jeugdzorgplus • Websites: www.elker.nl, www.bjzgroningen.nl, www.hetpoortje.nu
ParkinsonNet
Het vergroten en schakelen van kennis Profiel ParkinsonNet is een landelijk netwerk van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in het behandelen en begeleiden van parkinsonpatiënten. Meer dan 2.500 zorgverleners (onder andere neurologen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten en verpleegkundigen) zijn aangesloten bij ParkinsonNet. Het netwerk is onderverdeeld in regio’s die zijn gecentreerd rond een of meerdere maatschappen neurologie van de regionale ziekenhuizen. ParkinsonNet is sinds de start in 2004 gegroeid van 40 aangesloten zorgverleners naar ruim 2.500 Parkinson professionals.
Veranderopgave Nederland telt nu 50.000 mensen met de ziekte van Parkinson en in 2020 zijn dat er naar verwachting twee keer zoveel. Veel mensen met Parkinson worden verzorgd in een verpleeghuis (zo’n 27%) of maken gebruik van thuiszorg. Parkinson is een complexe ziekte. Om patiënten goed te kunnen begeleiden is specifieke kennis een voorwaarde. En juist die specifieke kennis ontbreekt bij de meeste verzorgenden, verpleegkundigen en overige ondersteuners in verpleeghuizen en thuiszorg. Met als gevolg dat veel parkinsonpatiënten niet altijd de juiste zorg ontvangen of dat de toeleiding tot de juiste zorg langer duurt dan noodzakelijk. Veranderopgave van ParkinsonNet was om hun aanpak te verbreden naar de AWBZ-gefinancierde organisaties in de regio Zuid-Gelderland. Een belangrijke component hierin is het vergroten en schakelen van kennis.
Resultaten • 7 AWBZ-instellingen in de regio Zuid-Gelderland hebben in juli 2014 een convenant voor verbetering van de zorg voor parkinsonpatiënten in deze regio ondertekend. Aan de ene kant zorgt het project ervoor dat de parkinsonpatiënt in de AWBZ-zorg ontvangt volgens de kwaliteitsstandaarden van ParkinsonNet. Aan de andere kant helpt het project om onder de AWBZ-zorgaanbieders kennis te verspreiden over parkinson. • Model en instrumenten voor geschakelde kennis: • Animatie: Tien tips voor goede parkinsonzorg, waarmee de parkinsonpatiënt aan zijn zorgverlener, mantelzorger en familie kan laten zien wat hij nodig heeft. • Er is een dekkend netwerk van ondersteuners, verzorgenden en verpleegkundigen voor 1000 mensen met Parkinson in de regio Zuid-Gelderland gerealiseerd. • Een set aan certificeringseisen voor organisaties die Parkisonzorg op het vereiste kwaliteitsniveau uitvoeren. • Scholingsaanbod op maat voor verpleegkundige aandachtsvelders in de wijk.
Kijk voor meer informatie op: www.invoorzorg.nl of
• Door deze samenwerking wordt de financiering transparant. Partijen zijn bereid om over schotten van eigen financiering met elkaar samen te werken. Dit resulteert in adequatere financiering en goedkopere zorg door gerichte inzet van eerstelijns professionals waardoor er minder beroep wordt gedaan op de duurdere specialistische zorg (zoals minder poli bezoek).
Beleving van cliënten en medewerkers De parkinsonpatiënt en zijn of haar omgeving krijgen meer self-empowerment. Zij hebben iets in handen om een ieder die wat betekent in de dagelijkse ondersteuning en zorg zelf te instrueren. Bovendien wordt de zorg plezieriger voor ondersteuners, verzorgenden en verpleging. Zij krijgen op een handige manier specifieke kennis aangereikt op het moment dat het ook echt nodig is. En als het nodig is kunnen zij op een laagdrempelige manier doorschakelen naar een collega die er meer verstand van heeft. “Het filmpje laat ik aan al mijn familieleden en mijn huishoudelijk hulp zien. Nu kan ik ze leren wat mijn ziekte allemaal inhoud”, (parkinsonpatiënt). “We leveren straks vanuit het herstelhotel ook passende parkinsonzorg in een dekkend netwerk in de hele regio”, verpleegkundige uit het Herstelhotel (revalidatiezorg). Samenvattend: kennis op de juiste plaats, snel schakelen, minder kans op vergissingen, beter aansluiten bij de behoefte van patiënten en kostenbesparing.
Omvang verandering In totaal zijn zo’n 20 directe professionals van 7 organisaties betrokken geweest bij dit traject die de zorg voor 1.000 mensen met Parkinson gaan verbeteren. De direct betrokkenen zorgen voor een olievlekwerking binnen hun netwerk. Kaiser Permanente, de grootste zorgaanbieder van Amerika, heeft een samenwerkingsverband met ParkinsonNet gesloten. Kaiser Permanente wil de parkinson methode gaan inzetten in de behandeling van patiënten met Parkinson.
Achtergrondinformatie • Website: www.ParkinsonNet.nl • Animatie: Tien tips voor goede parkinsonzorg www.ParkinsonInZorg.nl • ParkinsonTV: www.ParkinsonTV.nl
