nd zorg Meer zelf doen Langdurige zorg

nd zorg

nederlands dagblad

dinsdag 12 november 2013

Meer zelf doen

Langdurige zorg

De overheid wil van de Nederlandse verzorgingsstaat een participatiesamenleving maken. Wat betekent dat voor de langdurige zorg? Langer thuis blijven wonen met hulp van familie en vrienden, meer zelf regelen en bijdragen naar vermogen.

2

ndzorg

12 november 2013

advertenties

Grote letterbijbel

Angstig, depressief, ADHD of… ?

Bijbels in Statenvertaling Bijbe

‘Wij geloven in herstel’

De grote letterbijbel is geschikt voor mensen met een minder goed gezichtsvermogen. Een volledige Bijbel bestaat uit 6 delen (4 OT en 2 NT). 21,5 x 30 cm

GGZ In de Bres biedt geestelijke gezondheidszorg op christelijke grondslag. We helpen kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen met psychosociale of psychiatrische problemen op weg naar herstel.

Rechts het letterbeeld op ware grootte. Nijverheidstraat 21 Postbus 168, 4140 AD Leerdam Telefoon (0345) 61 01 55 [email protected] www.gbs.nl

Zorg

WPPSFMLBBS

ASSEN | DRACHTEN | GRONINGEN | LEEUWARDEN | LELYSTAD

www.ggzindebres.nl

Lelie zorggroep bundelt de krachten van de zorg en dienstverlening van Curadomi, Agathos (beide thuiszorg), De Driehoek (kerkmaatschappelijk werk), Cruciaal (christelijke GGZ) en Lelie zorggroep wonen, zorg en welzijn (verzorgings- en verpleeghuizen). 8FCJFEFOJOWFFMHFNFFOUFOJO/FEFSMBOEtWFS[PSHJOHFO WFSQMFHJOHUIVJTtBNCVMBOUFIVMQWFSMFOJOHtNBOUFM[PSHPO EFSTUFVOJOHtHF[JOTCFHFMFJEJOHtPQWPFEPOEFSTUFVOJOH tQBMMJBUJFWF[PSHtIVMQCJKIFUIVJTIPVEFOtLFSLNBBU TDIBQQFMJKLXFSLtVVST[PSHtQTZDIJTDIFIVMQWFSMFOJOH tWFSQMFFHIVJT[PSHFO,PSTBLPW[PSHJO3PUUFSEBNFP

Zorg XJK[FS

In onze nieuwe Zorgwijzer voor kerken leest u meer over wat wij voor elkaar kunnen betekenen. U kunt deze aanvragen via [email protected] of via www.leliezorggroep.nl

8FXJMMFOHPFEWPPSVFONÏUFMLBBS[PSHFO%BUEPFOXF NFUIBSUFO[JFMWBOVJUPO[FDISJTUFMJKLFMFWFOTPWFSUVJHJOH WPPSJFEFSEJFIVMQFO[PSHOPEJHIFFGU

leliezorggroep.nl t 0900 22 44 777

Wees maar jezelf, want het is je thuis

Bij Sprank kun je terecht voor begeleid wonen, logeren, dagbesteding en ambulante zorg. Meer weten over ons zorgaanbod en beschikbare plaatsen? Kijk dan op www.stichtingsprank.nl

stichting sprank 088 - 007 07 00, [email protected], www.stichtingsprank.nl

Sprank biedt zorg, begeleiding en ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking. Dat doen we met veel passie, elke dag. Gods liefdevolle kijk op mensen kleurt ook onze blik. We geloven dat elk mens door God geschapen is, met eigen mogelijkheden en beperkingen. Om te leven tot eer van God.

3

12 november 2013

ndzorg

De langdurige zorg gaat op de schop. Gemeenten en verzekeraars bepalen wie er zorg krijgt. Wat kunt u in 2015 verwachten? pagina 4-5

Gezondheidseconoom Johan Polder: ‘We moeten af van het taboe dat we ons eigen vermogen niet hoeven te gebruiken voor de zorg.’ pagina 9

In Bielefeld wonen Manfred en Renate Kornfeld op het erf bij hun dochter. In het huis waar ze eerder zorgden voor hun ouders. pagina 10-11

Het inkopen van zorg komt nog weinig voor. Maar in 2015 moet voor extra douchebeurten of voor een keertje winkelen worden betaald. pagina 13

Een dag in de Theetuin in Leerdam. Annelieke Visser regelt er de zorg voor acht dementerende bewoners. ‘Het is nu tijd om te ganzenborden.’ pagina 6-7

4

ndzorg

12 november 2013

De langdurige zorg gaat op de schop. Gemeenten en verzekeraars bepalen straks wie er nog zorg krijgt. De rest moet de samenleving oplossen. Stephan Bol en Stijn Postema beeld Stijn Postema

Langdurige zorg op de schop De langdurige zorg komt vanaf 2015 voor een groot gedeelte op het bordje van gemeenten en zorgverzekeraars terecht. Die verandering zorgt voor veel vragen. Waar moet ik aankloppen om hulp in het huishouden te krijgen? Hoe snel krijgt mijn bejaarde vader nog zorg en van wie kan hij die hulp verwachten? De veranderingen in de zorg volgen elkaar momenteel in razendsnel tempo op. Afgelopen woensdag besloot het ministerie van Volksgezondheid dat de thuiszorg toch niet door gemeenten, maar door zorgverzekeraars uitgevoerd moet worden. Ambtenaren, zorgmedewerkers en journalisten moeten al op hun tenen lopen om de veranderingen bij te houden, maar voor burgers is het haast ondoenlijk op de hoogte te blijven. Voor deze zorgbijlage doken we daarom in de cijfers en de voorgenomen veranderingen van het beleid om orde in de chaos te scheppen. In grote lijnen schetsen we wat u te wachten staat, welke visie daarachter schuilgaat en wat de mogelijke risico’s zijn.

de kosten

In Nederland maken zo’n 800.000 ouderen en mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking gebruik van langdurige zorg. Te denken valt aan hulp bij het huishouden, douchehulp, verpleging aan huis en verblijf in een zorginstelling. Het systeem is toegankelijk maar brengt een (te) hoog kostenplaatje mee. De totale uitgaven voor de langdurige zorg zijn gestegen van 12,8 miljard euro in 1998 naar 28 miljard euro in 2012. In 2007 is daar nog de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) voor gemeenten bijgekomen. Hier worden langzaamaan steeds meer zorgtaken naar overgedragen. Tel je deze bedragen bij elkaar op, dan blijkt dat Nederland in 2012 bij elkaar 29,5 miljard euro aan langdurige zorg heeft uitgegeven. Om die kostenstijging te stoppen, wil de regering de in 1968 ingevoerde Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) opheffen en over drie nieuwe partijen verdelen. Vanaf 2015 valt de zorg in een instelling onder de nieuwe Wet Langdurige Zorg (WLZ). Daar is dan nog altijd 17 miljard euro per jaar mee gemoeid, meldt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in een conceptversie van de wet. Zorg in een instelling is in Nederland goed geregeld, maar daardoor ook duur. Zorgverzekeraars gaan de thuiszorg en thuisverpleging uitvoeren. Daarbij valt te denken aan alle denkbare vormen van lichamelijke zorg aan huis, zoals douchehulp, wondverzorging en het toedienen van medicatie. Zij krijgen hiervoor naar verwachting zo’n 4,5 miljard euro. Gemeenten gaan in de nieuwste plannen alleen de thuiszorg voor mensen met een zintuiglijke of verstandelijke beperking uitvoeren, dat is zo’n 5 procent van het totale thuiszorgbudget van 2,5 miljard euro. Daarnaast krijgen zij wel meer taken om mensen met een beperking of problemen te helpen. Door hen bijvoorbeeld te begeleiden en een nuttige dagbesteding te bieden. Gemeenten krijgen voor deze uitgebreide WMO zo’n 4 miljard euro. De totale jaarlijkse kosten van de langdurige zorg bedragen in de nieuwe opzet daarom nog altijd zo’n 25,5 miljard euro. Het ministerie streeft er zelf naar de kosten in 2018 op maximaal 25 miljard euro te houden.

Dat betekent dat vooral ouderen langer thuis moeten blijven wonen en hier dus zo lang mogelijk zorg zullen ontvangen. Door de vergrijzing en de verhoogde drempel tot zorg in een instelling zal het aantal mensen dat een beroep doet op verzorging en verpleging aan huis stijgen met 71 procent tot 655.341. Nog eens 445.000 mensen ontvangen huishoudelijke hulp van de gemeente. Juist die vorm van zorg zal vaker door mensen uit de eigen omgeving moeten worden uitgevoerd. Vanaf 2015 krijgen gemeenten hier nog maar 60 procent van het huidige budget voor. Lokale overheden worden dan ook verantwoordelijk voor persoonlijke begeleiding van mensen met een beperking. Hierop wordt 25 procent bezuinigd, waardoor gemeenten nieuwe vormen van dagbesteding moeten bedenken, met hulp van vrijwilligersorganisaties en bedrijven. Ook voor de thuiszorg wilden gemeenten een groter beroep doen op mantelzorgers en zorgvrijwil-

‘We hoeven onderlinge zorgzaamheid niet opnieuw uit te vinden.’ ligers. Het verzekerde recht op zorg zou vervallen als gemeenten deze uit zouden voeren. Hierop kwam veel kritiek. Zeker toen Nieuwsuur afgelopen zomer berichtte dat Deventer plannen maakt om zelfs werklozen in te zetten in de thuiszorg. Na intensief overleg met zorgverzekeraars, zorgaanbieders en cliëntenorganisaties heeft staatssecretaris Martin van Rijn van VWS vorige week toch besloten dat niet gemeenten, maar zorgverzekeraars de thuiszorg mogen uitvoeren. Dat is goed nieuws voor mensen die vreesden dat gemeenten hun buren en familie onder druk zouden zetten om te helpen bij de thuiszorg. Thuiszorg wordt weer een verzekerd recht en niet afhankelijk van de nukken van een gemeenteambtenaar of de beschikbaarheid van familie in de buurt. Toch wil Van Rijn dat verzekeraars en gemeenten intensief gaan samenwerken. De kans is daarom groot dat er op een of andere manier wel wordt gezocht naar het inzetten van de eigen omgeving voor zorg. Daarnaast wordt het budget voor de WMO nog altijd meer dan verdubbeld en zullen gemeenten voor taken als de begeleiding van mensen met een beperking inzetten op hulp uit de samenleving.

de risico’s

Is het wel realistisch te verwachten dat inwoners bereid zijn elkaar meer te gaan helpen dan nu het

geval is? En nog belangrijker: willen buren, vrienden en familieleden zich structureel binden aan het leveren van zorg? In tegenstelling tot de Haagse beleidsmakers, zijn veel wetenschappers sceptisch. Socioloog Bianca Suanet concludeerde in oktober in haar promotieonderzoek dat het netwerk van ouderen steeds minder berekend is op een langdurige zorgvraag. Zij hebben een breder netwerk dan voorgaande generaties, maar onderhouden minder contact met hun familieleden, terwijl die in de praktijk het vaakst bereid zijn zorg te bieden. Promovenda Marja Jager van de Gereformeerde Hogeschool concludeerde vorig jaar al dat de WMO een ‘onrealistisch’ beroep op de samenleving doet. Zij onderzocht of buurten, mantelzorgers en kerken bij kunnen dragen aan het succes van de wet. Jager keek naar de zorgbereidheid in buurten met een hoge sociale verbondenheid en concludeert dat buurten samenhangen van regels die zorgzaamheid beperken. ‘Een goede buur doet zo kort mogelijk een beroep op de zorg van een ander en schakelt zo snel mogelijk hulp in van professionele zorg. De WMO gaat juist uit van buren die zo lang mogelijk voor elkaar zorgen om professionele zorg te beperken.’ Gemeenten verwachten veel van mantelzorgers, maar door hun inzet uitgangspunt te maken van het beleid, schieten zij direct in het verweer. Er ontstaat onderling wantrouwen, signaleert mantelzorgvereniging Mezzo. Veel mantelzorgers voelen zich al overbelast en zijn bang dat de overheid bezuinigingen op hen afwentelt. Ook zijn er veel regelingen die mantelzorgers eerder belemmeren, dan stimuleren meer voor elkaar te doen. Van Rijn hoopt met zijn keuze de thuiszorg over te laten aan zorgverzekeraars een belangrijk deel van die bezwaren weg te nemen. Volgens de gemeenten neemt hij daarmee echter weer het risico dat de langdurige zorg niet verandert en onbetaalbaar blijft. ‘Bij zorgverzekeraars gaat het niet om maatwerk en participatie, maar om eenheidsworst’, zei Jantine Kriens, voorzitter van de VNG-directieraad vorige week in vakblad Binnenlands Bestuur. ‘Deze keuze zal leiden tot meer loketten, meer bureaucratie, meer afstemmingsproblemen, meer afschuifrisico’s en tot hogere kosten die ofwel bij de burger terecht zullen komen of zullen leiden tot nieuwe bezuinigingen.’

Zorg met verblijf

259.000

Totaal zorg aan huis* 740.000

Huishoudelijke zorg

445.000

Persoonlijke zorg

352.000

Verpleging

179.000 bron: CBS

* Sommige huishoudens krijgen meerdere typen zorg, vandaar dat dit aantal lager is dan huishoudelijke zorg, persoonlijke zorg en verpleging bij elkaar opgeteld.

hulp die plaatselijke kerken kunnen bieden. Diaconale platforms schieten als paddenstoelen uit de grond. Cultuurpsycholoog Jos van der Lans en journalist Nico de Boer schreven vorige maand nog een essay over burgerkracht. Als gemeenten niet in de valkuil trappen dat zij de participatiesamenleving zelf willen uitvinden, maar het initiatief uit de samenleving halen, dan is er echt een vernieuwing te verwachten, stellen zij. ‘We hoeven de onderlinge zorgzaamheid niet opnieuw uit te vinden, maar moeten aansluiten bij het aanbod dat er al is.’ ◆

de kansen

Toch biedt de nieuwe opzet van de langdurige zorg ook kansen. De verzorgingsstaat heeft veel maatschappelijke initiatieven overgenomen en weggehaald bij de burgers. Nu de kosten hiervan niet in de hand blijken te houden, krijgt de samenleving weer meer ruimte om onderlinge zorgzaamheid in nieuwe vormen en projecten te bedenken. Zo ontstaan in grote steden zorgruilsystemen, groeit het beroep op vrijwilligersorganisaties als Stichting Present en kijken gemeenten steeds vaker naar de

Kosten langdurige zorg meer dan verdubbeld sinds 1998 30

WMO-budget

25

AWBZ in miljarden euro's

20

AWBZ + WMO

de zorgvragers

In 2011 maakte 5,9 procent van de bevolking gebruik van een vorm van langdurige zorg. Van deze groep verbleven 259.000 zorgvragers in een zorginstelling. 740.000 Nederlanders kregen zorg aan huis. Het aantal mensen dat zorg aan huis ontvangt, gaat flink stijgen, zo bleek eind oktober uit onderzoek van onafhankelijk adviesbureau Atrivé. In de kabinetsplannen wordt de drempel om in een verzorgingshuis te komen, verhoogd.

Langdurige zorg in 2011

15 10 5 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

bron: CBS; Gemeentefonds

5

12 november 2013

ndzorg

zorg met verblijf Vóór 2007 regelden we langdurige zorg zo:

Overheid

2015: overheid en zorgverzekering

Centrum Indicatiestelling Zorg

Langdurige zorg in een instelling valt onder de verantwoordelijkheid van de overheid. De AWBZ is straks alleen bedoeld voor deze vorm van zorg. Het CIZ blijft hiervoor de indicatie stellen.

Zorgleveranciers

De burger betaalde belasting in de vorm van AWBZ-premie en inkomstenbelasting. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalde wie welke zorg nodig had. De zorgleveranciers kregen geld om taken uit te voeren: zorg met verblijf in een instelling en zorg aan huis in de vorm van verpleging, persoonlijke verzorging en huishoudelijke verzorging.

verpleging

2015: zorgverzekering Verpleegkundige handelingen in opdracht van een arts en aanleren van verpleegkundige handelingen. Denk aan wondverzorging en het toedienen van medicijnen en injecties.

Sinds 2007 regelen we de langdurige zorg zo:

Overheid

Centrum Indicatiestelling Zorg persoonlijke verzorging

2015: zorgverzekering Zorgleveranciers

Gemeente

De burger betaalt AWBZ-premie en inkomstenbelasting. Dat laatste deel is vanaf 2007 bestemd voor de WMO, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Het geld komt via het gemeentefonds terecht bij de gemeenten. Zij regelen vanaf het WMO-loket (soms gevestigd in het gemeentehuis, soms elders) wie in aanmerking komt voor huishoudelijke verzorging aan huis en hulpmiddelen zoals een rolstoel of taxivervoer.

Persoonlijke verzorging bestaat uit hulp bij wassen en aankleden, scheren, eten en drinken. Verder taken als prothesen aanbrengen, bedden opmaken en hulp bij oefeningen.

In 2015 wordt de langdurige zorg zo:

huishoudelijke verzorging

2015: gemeente

Overheid

Huishoudelijke werkzaamheden zoals stof afnemen, afwassen, opruimen en maaltijdbereiding. Valt sinds 2007 onder de WMO. De gemeente bepaalt wie deze zorg thuis krijgt.

Centrum Indicatiestelling Zorg

Gemeente hulpmiddelen

2015: gemeente

Zorgverzekeraars

Zorgleveranciers

De burger betaalt naast AWBZ-premie en inkomstenbelasting een premie voor langdurige zorg aan de zorgverzekeraars. Zij worden verantwoordelijk voor de geestelijke gezondheidszorg in instellingen, voor verpleging aan huis en persoonlijke verzorging aan huis. De gemeente blijft verantwoordelijk voor hulpmiddelen en huishoudelijke zorg. Daar komt vanaf 2015 begeleiding bij. De overheid houdt alle overige langdurige zorg in instellingen, via de nieuwe Wet langdurige zorg.

Hulp bij het verkrijgen van een rolstoel of andere hulpmiddelen die de mobiliteit van een zorgcliënt vergroten. Ook taxivervoer wordt door de gemeente betaald.

begeleiding

model verzorgingsstaat Wie vroeger langdurige zorg nodig had, ging naar de dokter. Die verwees door naar het CIZ. Als er recht was op betaalde zorg, werd de zorg vergoed.

model participatiestaat Wie straks langdurige zorg nodig heeft, moet aankloppen bij ouders, buren en kinderen. En bij voorkeur daarna pas bij een arts of de gemeente. De gemeente helpt om te bepalen of de omgeving kan helpen. Als er betaalde zorg wordt geleverd, dan gaan de zorgverzekeraars daar uiteindelijk over.

2015: gemeente

‘Is er recht op betaalde zorg?’

JA NEE

‘Is er recht op betaalde zorg?’

NEE

De zorgleverancier gaat aan de slag De zorgvrager moet de zorg zelf betalen

Zelf betalen

Professionele begeleiding van mensen mensen met een verstandelijke beperking of mensen met psychische problemen, waardoor ze aansluiting blijven vinden op de samenleving.

‘Vergoeden we deze zorg?’

JA JA

‘Kan de omgeving helpen?’

NEE NEE JA

De omgeving moet aan de slag

De zorgleverancier gaat aan de slag De zorgvrager moet de zorg zelf betalen

6

ndzorg

12 november 2013

De Theetuin wil rust en regelmaat geven. ‘Het verschilt nogal, maar dit is een spraakzame huiskamer.’ André Bijl beeld David van Dam

Gewoon gelukkig in de

kosten per bewoner Het verpleeghuis krijgt vanuit de AWBZ per dag € 183,58 vergoeding per bewoner van een afdeling dementiezorg. Afhankelijk van het eigen vermogen van een bewoner wordt een eigen bijdrage gevraagd die kan variëren van € 125,- tot € 1800,- per maand. Daarnaast wordt per bewoner een bijdrage van € 12,50 per maand gerekend en betalen zij waskosten met een maximum van € 67,50. De overige kosten worden door het verpleeghuis betaald, vanuit de uitkering uit de AWBZ. Verder betalen de bewoners voor pedicure, kapper enz. als in een ‘gewone’ thuissituatie. Wie geen gebruik maakt van deze voorzieningen betaalt ook niets. ▶ De basisvoeding bedraagt qua kosten € 8,50 per dag per bewoner ▶ Geneesmiddelen is € 15.000,- per jaar ▶ Electra € 9.000,- per jaar ▶ Gas € 7.000,- per jaar ▶ Schoonmaak € 15.000,- per jaar ▶ Waskosten € 10.000,- per jaar ▶ Wegwerpmateriaal € 3.400,- per jaar

‘Of de mensen hier gelukkig zijn?’ Annelieke Visser denkt even na. Ze proeft het woord gelukkig. Laat haar ogen door de ruime woonkamer dwalen. ‘Ik denk het wel. De bewoners hebben het hier naar hun zin. Voelen zich op hun gemak. Het is hun thuis. Ja, volgens mij zijn ze hier echt gelukkig.’ De dag is begonnen in de Theetuin. Klokslag negen uur zitten de acht bewoners aan tafel. ‘We hebben even op je gewacht’, zegt Annelieke Visser. Ze staat officieel te boek als ‘zorgregisseur’; achter dat jargon schuilt een vriendelijke, behulpzame begeleidster die de bewoners dagelijks begeleidt en zorgt dat alles in de Theetuin op rolletjes loopt. Meneer Blom (88) opent de maaltijd met gebed. Bidt voor het eten, vraagt een zegen voor de nieuwe dag, noemt zijn overleden vrouw en vraagt of God deze dag wil zorgen voor zijn familie. ‘En voor de journalist’, vult mevrouw Golverdingen (83) na het gebed aan. De maaltijd verloopt zoals elke dag. Een bewoner deelt brood uit. Iemand hapt vast in een droge boterham. ‘Moet u er geen beleg op’, vraagt Annelieke. Mevrouw Verkou vraagt om jam. ‘Van Terschelling; gekregen van mijn dochter. Lekker.’ Meneer Blom houdt het bij een sneetje koek. ‘Vanmiddag heb ik meer trek.’ De rust rond de ontbijttafel is opvallend. ‘We doen alles op ons gemak. We nemen er de tijd voor. Er hoeft hier niks.’ De Theetuin is een woonafdeling in gebouw Hornstaete, een van de gloednieuwe woontorens van zorgcentrum Lingesteyn in Leerdam, onderdeel van Rivas Zorggroep. In Hornstaete zijn acht groepswoningen waar plaats is voor 64 psychogeriatrische – dementerende – bewoners. In het aanpalende Glasstaete bevinden zich appartementen voor cliënten met een lichamelijke beperking. In de Theetuin zijn enkele bewoners nog redelijk goed aanspreekbaar, bij sommigen is het dementieproces zo vergevorderd dat het contact moeizaam is. Een aantal dommelt de dag door; af en toe huilt iemand of slaakt iemand een kreet. De Theetuin heeft een grote, lichte woonkamer met een eet- en zitgedeelte en een eigen keuken. Een ruime hal en gang – huiselijk ingericht met zithoekjes, tafeltjes met bloemen en schilderijen en spiegels aan de muur – leiden naar de acht slaapkamers met een eigen keukenblokje, toilet en douche. Annelieke Visser kent de ontbijtwensen van elke bewoner op haar duimpje. ‘Niet zo moeilijk’, lacht ze. ‘Ze nemen bijna elke dag hetzelfde. Toch vraag ik altijd wat ze willen eten. Het is belangrijk dat de bewoners zo veel mogelijk zelf hun keuzes blijven maken.’ De zorgregisseur is dik tevreden. ‘Iedereen was op tijd uit bed, er zijn zelfs al mensen onder de douche geweest en we zitten met z’n achten aan tafel. Net een groot gezin. Dat bevordert de rust en regelmaat.’ Al mogen de bewoners gerust uitslapen. ‘Ook daarin mogen ze kiezen. Als ze lekker willen blijven liggen, is dat prima.’ Annelieke kan een potje breken bij de bewoners. ‘Het is een ondeugd hoor’, plaagt meneer Blom. Samenzweerderig: ‘Ze is in verwachting. Volgens mij wordt het een jongetje. Gerritje vind ik een mooie naam.’ Annelieke bloost. ‘Gerritje zou best kunnen’, geeft ze toe. ‘Mijn man heet Gerald.’ Even later: ‘Dit is een spraakzame huiskamer, al zijn de verschillen groot.’ In de keuken hangt een spreuk: De liefde in de pan, is de glimlach aan tafel. ‘Die heb ik een paar weken geleden opgehangen. Had je ze moeten horen. Ze vonden het maar niks dat ik in mijn ‘toestand’ op een trap klom.’ Mevrouw Golverdingen: ‘We zijn ook mee geweest toen ze trouwde; we zijn zuinig op d’r.’ Mevrouw Ketelaar is klaar met het ontbijt. Ze schuift haar bord van zich af en pakt haar onafscheidelijke puzzelboekje. ‘Woordzoekers vind ik het leukst.’ Begeleidster Mirjam van Mill komt binnen. De ‘tussenhulp’ verdeelt deze morgen haar aandacht over twee afdelingen en schiet nu Annelieke te hulp. Een van de bewoners begint te neuriën. ‘Gezellig’, vindt meneer Blom. ‘Die wordt ook wakker.’ Anderen vallen juist weer in slaap boven hun lege ontbijtbordje.

‘Zorgregisseur’ Annelieke Visser kijkt toe bij een spelletje. ‘Het is belangrijk dat de bewoners zo veel mogelijk zelf hun keuzes blijven maken.’

Rond half tien beëindigt meneer Blom de maaltijd. Bidt weer voor zijn vrouw. ‘Ik ben het nog niet kwijt’, zegt hij bijna verontschuldigend. ‘Je hebt toch een foto van haar’, zegt mevrouw Golverdingen. Het afruimen van de ontbijttafel gaat minder gestroomlijnd dan anders. Meneer Blom en mevrouw Golverdingen – normaal de ‘dragende’ figuren – laten hun kamers zien en meneer Blom toont de foto’s van zijn vrouw, terwijl Annelieke zich noodgedwongen over de resterende bordjes en bekers ontfermt. Een bewoonster vraagt haar aandacht. Komt niet goed uit d’r woorden. ‘Ik ben het vergeten’, zegt ze treurig. Annelieke legt troostend de arm op haar rug. ‘Dat geeft niet hoor, we zorgen goed voor u.’

vrijwilligers

‘In juni zijn we overgegaan van het oude verpleeghuis naar de Theetuin’, vertelt Annelieke even later. ‘De bewoners hebben er best tegen op gezien. Moesten eerst even wennen, maar hebben het nu geweldig naar hun zin. Alles is hier ruim, het uitzicht is geweldig en komend voorjaar wordt de tuin aangelegd. Ze zijn ook heel blij met hun eigen kamer. Dit wekt helemaal niet de indruk van

een verpleeghuis. Het is veel kleinschaliger dan we gewend waren. Dit is echt ‘thuis’ voor de bewoners.’ De dag is verdeeld in blokken. Na het ontbijt volgt rond tien uur het gezamenlijk koffie drinken. Mirjam van Mill vertrekt naar een andere afdeling. ‘Alles loopt hier toch op rolletjes.’ Een schoonmaker doet geruisloos zijn werk. En ook de vrijwilligers maken hun entree. Han en Gees van der Perk komen elke donderdag. ‘Mijn schoonmoeder heeft hier ook gewoond. We vonden het zulk mooi werk dat we zijn blijven hangen toen ze overleed’, vertelt Han (80). ‘Beetje helpen, spelletjes doen, eindje wandelen. Daar word je zelf ook blij van.’ Zijn vrouw (76) overlegt met Annelieke. ‘Kijk eens, ik heb zachte peren meegebracht. De Linge kwam zo hoog dat we ze snel geplukt hebben.’ De koffie wordt ingeschonken. Koekjes uitgedeeld. Han voert een bewoner een speculaasje. Gees haalt een doekje over gemorste koffie. Mevrouw Ketelaar breit een sjaal. Een rode. ‘Past mooi bij m’n jas’, vindt Annelieke. Maar er zijn meer gegadigden. ‘Moet je ’m verloten’, adviseert mevrouw Golverdingen. ‘Ik brei er gewoon vier’, belooft mevrouw Ketelaar. Dokter Lily Kessel komt binnen. Ze overlegt met Annelieke over de medicijnen

7

12 november 2013

ndzorg

Theetuin kosten per woongroep De jaarlijkse omzet van woongroep De Theetuin bedraagt € 536.000. De personele kosten bedragen € 414.000. Daarvan is € 290.000 voor verzorgend personeel in de woongroep = 6,8 fte. Onder personele kosten vallen: ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ ▶

Verzorgend en verplegend personeel Behandelaars en artsen Keukenpersoneel Linnenkamer personeel Geestelijke verzorging Activiteitenbegeleiding Infectiepreventie Medisch secretariaat Technische dienst Overige posten

De materiële kosten bedragen € 122.000. Daaronder vallen: ▶ Geneesmiddelen ▶ Meubilair, ledikanten ▶ Verbandmiddelen ▶ Voeding ▶ Waskosten ▶ Tilliften ▶ Rolstoelen ▶ Schoonmaak, onderhoud ▶ Afschrijvingskosten ▶ Gas, water, licht ▶ Publiekrechtelijke kosten ▶ Activiteiten materialen ▶ Tuinonderhoud ▶ Technische kosten ▶ Overige posten

‘Fijn dat dominee er is, want zo kan het niet langer.’ van een van de bewoners. ‘Vroeger waren er vaste doktersrondes. Tegenwoordig kom ik alleen langs op uitnodiging.’ Meneer Blom taxeert haar even: ‘Nog een jong doktertje’, vindt hij. Een paar minuten later komt een collega van een andere afdeling langs om de bloeddrukmeter van de Theetuin te lenen. Annelieke: ‘Tot voor kort waren de afdelingen groter. Was het veel drukker, zag je collega’s veel vaker. Nu komen ze alleen langs als ze iets nodig hebben. Misschien wat minder gezellig, maar voor de bewoners is de rust veel beter.’ Intussen onderhandelen de bewoners met vrijwilligers Han en Gees over het verdere programma. ‘Ganzenborden’, stellen een paar dames voor. ‘Prima’, zegt Han. ‘Dat was er vorige week bijna bij ingeschoten, toen heb ik eerst de stofzui-

ger gemaakt.’ Zijn vrouw besluit met de bewoners appels te gaan schillen voor de appelmoes. ‘En volgende week ga ik bami koken.’ Mevrouw Ketelaar vindt het best. ‘Maar ik wil ook een keer snert met roggebrood.’ Enkele bewoners ontgaat de drukte; zij zijn opnieuw in slaap gevallen. Inmiddels hebben de vrijwilligers een nieuwe bewoner herkend. ‘Bent u meneer van Kleij?’ Namen en verhalen komen voorbij over wederzijdse kennissen uit het verleden. Meneer Van Kleij leeft op. Hij heeft die morgen nog weinig gezegd, maar zijn lach gaat nu van oor tot oor. Zeker wanneer de overbuurman die duiven houdt een bekende blijkt te zijn en hij hoort dat er nog een andere kennis in Glasstaete woont. ‘Kunt u mooi een keertje op bezoek’, zegt Annelieke en Han van der Perk is graag bereid mee te gaan. ‘Goud waard, die vrijwilligers’, verzucht Annelieke. ‘Daar kun je er niet genoeg van hebben.’

visite

De tijd verstrijkt. Het middageten is het derde blokje van de dag. Daarna breekt de rusttijd aan. Meneer Blom vertrekt naar zijn kamer. Sommige bewoners knikkebollen verder in hun stoel, ande-

ren kijken naar een video met André Rieu. Later op de middag vertrekt Annelieke. Haar taak zit er op. Ze draagt haar werk over aan collega Esther Schram. ‘Wanneer kom je terug? Voorzichtig zijn; ik zal voor je bidden hoor’, belooft meneer Blom. André Rieu blijft inmiddels steken. ‘Het is afgelopen’, weet mevrouw Golverdingen. De middag blijkt vooral het moment voor visite. Mevrouw De Bok krijgt elke middag haar man op bezoek. Het echtpaar gaat apart zitten. Of wijkt uit naar het terras voor de rookpauze van meneer De Bok. ‘Bezoekers mogen net zo vaak en net zo lang langs komen als ze maar willen. Op zondagmiddag komt de meeste visite; sommigen gaan mee naar de kerk. De bewoners worden regelmatig een middagje gehaald door hun familie. En als de vrijwilligers er zijn, wordt er bij mooi weer gewandeld’, vertelt Esther. Een van de bewoners denkt haar predikant te herkennen. Trekt een bezoeker aan z’n mouw. ‘Fijn dat dominee er is, want zo kan het niet langer.’ Voor Esther is het nu even aanpoten. De warme prak moet worden klaargemaakt en pas om vijf uur begint de ‘gastvrouwdienst’ die tot half negen assisteert bij het koken, de avondmaaltijd en het

naar bed brengen van de eerste bewoners. Esther verdeelt de taken. Meneer Leeuwis gaat op de maat van André Rieu – tot nieuw leven gewekt – aardappels schillen. Mevrouw Ketelaar – even ingedommeld boven haar puzzelboekje – en mevrouw Golverdingen snijden de prei. Een uurtje later stapt Elise van Kleij binnen voor een bezoek aan haar schoonvader. Ze snuift de geur van de prei op die inmiddels zwaar in de woonkamer hangt. ‘Bij andere huizen komen ze het eten brengen; hier maken ze het zelf. Veel beter; dit is huiselijker.’ Ze vertelt dat haar schoonvader eerst in Wijk en Aalburg was ondergebracht, omdat er in Leerdam geen plaats was. ‘Zo blij dat-ie hier zit. Scheelt elke dag een eind rijden.’ Bovendien voelt haar schoonvader zich inmiddels volop thuis. Hij vertelt blij lachend: ‘Ik ken al zoveel mensen. En daar woont Huib Verrips; je weet wel, met die duiven.’ Esther wordt in beslag genomen door een psycholoog voor kort overleg. ‘Ga maar hoor, wij zorgen wel voor het eten’, beloven de dames Ketelaar en Golverdingen. ‘Het ruikt al goed’, constateren beiden tevreden. Ze hebben ook hun plannen voor na de preischotel al klaar. ‘Gezellig Lingo kijken, doen we elke avond.’ Esther hoort het lachend aan. ‘Wat hebben we het goed hier hé.’ ◆

8

ndzorg

12 november 2013

advertenties

Vastgelopen, uitgeput, moedeloos, geloofsvragen?

Voor lezers door lezers Steun het ND Fonds en help lezers die in economisch zwaar weer zijn gekomen hun abonnement te behouden. De groep mensen die een beroep op het ND Fonds moet doen om hun krant te behouden wordt steeds groter. Het ND Fonds betaalt voor deze abonnees een deel van hun abonnementsgeld. Steun daarom uw medeabonnee en maak een gift over op banknummer 4079642 t.n.v. ND Fonds te Barneveld.

Een periode in de Herberg … momenten van rust, … Gods Woord gaat open, … samen zingen, samen bidden, … aandacht voor elkaar, … krijgen van een bemoediging. Het heeft me dichter bij God en mezelf gebracht.

Pastoraal Diaconaal Centrum de Herberg te Oosterbeek geeft als verlengstuk van de christelijke gemeente pastorale zorg aan gemeenteleden die om uiteenlopende redenen afstand moeten nemen van de thuissituatie. Samen met vrijwilligers biedt een kleine groep professionele begeleiders aan volwassenen een plek om op adem te komen door begeleiding, naastenliefde, pastoraat, ontspanning. 026-3342225

www.pdcdeherberg.nl

Website: www.ndfonds.nl - Telefoon: 0342 411 711 Postadres: Postbus 111, 3770 AC Barneveld

Blijven lezen met een leesbeperking! Christelijke lectuur in aangepaste leesvormen Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden www.cbb.nl z tel. 0341 - 56 54 99 z[email protected]

ǤǤ Ȁ±±

ǡǡ

9

12 november 2013

ndzorg

Sinds dit jaar moeten mensen een eigen bijdrage betalen voor langdurige zorg. De hoogte ervan hangt af van hun vermogen. Harm Bosma beeld novum (beeldbewerking nd) en rd / Anton Dommerholt

Waarom geld overhouden? Is het rechtvaardig dat spaarzame mensen moeten betalen voor dezelfde langdurige zorg die mensen zonder spaarpot ook krijgen? Via meedenken kreeg de redactie van het Nederlands Dagblad veel reacties van lezers op die vraag. Een van hen vindt het moeilijk te bepalen hoe haar verstandelijk gehandicapte zusje het beste met haar vermogen kan omgaan. Ze betaalt nu de maximale eigen bijdrage doordat ze vroeger een behoorlijk vermogen heeft geërfd. Wat is wijsheid? Een andere lezer zorgt thuis voor zijn schoonvader, omdat die zijn vermogen liever aan zijn erfgenamen wil geven en niet wil opeten in een verzorgingshuis. Er zijn ook lezers die het eigenlijk wel logisch vinden dat mensen zo lang mogelijk zelf bijdragen aan de zorg die ze krijgen. ‘Wanneer je zelf kapitaal bezit, is het niet terecht dat je de gemeenschap laat betalen.’ Johan Polder werkt bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en is docent aan de Universiteit van Tilburg. Hoe kijkt hij aan tegen de eigen bijdrage voor de langdurige zorg? Polder: ‘Afgelopen zomer zei een Duitse collega tegen mij: ‘‘Die Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) bij jullie, dat is geen zorgverzekering, maar een erfverzekering.’’ Dat was een eyeopener voor mij. Dit zie ik ook terug in de lezersreacties. Die gaan eigenlijk niet over de zorg, maar over erfenissen. In Duitsland is het heel normaal dat kinderen hun ouders zelf verzorgen. De Duitse overheid betaalt hooguit de helft van de zorgkosten, de rest komt uit het eigen vermogen van mensen.’

Maar in Nederland is het anders geregeld. Is het daarom niet logisch dat mensen anders denken over de kosten voor de zorg en de inschakeling van familie? ‘Wat iedereen moet weten is dat verzorgingstehuizen in de jaren zestig zijn gebouwd vanwege de woningnood. Ouderen konden naar die huizen om plaats te maken voor de jeugd. Dat had alles te maken met de naoorlogse babyboom. Nu de zorgkosten voor de overheid uit de hand lopen, mis ik in de reacties begrip voor wat zorg waard is. We leven in welvaart en hebben het goed. Dan klopt het dat tien minuutjes zorg per cliënt weinig is. Maar als we allemaal vinden dat het beter en langer moet, waarom willen we daarvoor dan niet meer betalen? Ik snap de zorgen, maar als we meer betalen, zal het ook beter gaan in de zorg. Vanuit dit oogpunt vind ik de eigen bijdrage terecht.’

Wat zegt u tegen de lezer met een gehandicapt zusje? Zij is bang dat haar zusje niets overhoudt en straks zelfs geen meubels meer kan kopen. ‘Ik begrijp die onrust wel, want zij ziet dat er geen vermogen meer opgebouwd kan worden en dat het haar zusje alleen maar geld kost. Maar waarom zou ze niet gewoon betalen? In de Bijbel staat dat een mens naakt in de wereld komt en die naakt weer zal verlaten. Waarom moet een mens per se geld overhouden? En wat betreft die meubels: ik zou die gewoon aanschaffen als ik haar was. Ook wanneer je niets hebt, word je in dit land goed verzorgd.’

Maar het is toch begrijpelijk dat mensen goed voor hun vermogen willen zorgen? Ook om eventueel een gedeelte aan familie of goede doelen te schenken. Daar geef je liever je geld aan uit dan aan zorgkosten. ‘Stel: opa en oma verkopen hun huis en gaan naar een verzorgingshuis. Dan is het toch opmerkelijk dat de AWBZ hun zorgt bekostigt, terwijl zij in principe een ‘huis’ op de bank hebben staan. Het is op dat moment aan de kinderen wat ze willen. Als ze zelf (een deel van) de verzorging op zich nemen, houden ze een grotere erfenis over. Maar

doen ze dat niet, dan is dat geld voor de overheid. Dat vind ik heel nobele regelvoering. We moeten af van het taboe dat we ons eigen vermogen niet voor de zorg hoeven te gebruiken. En natuurlijk zijn er verschillen in de samenleving. De één heeft meer te besteden dan de ander, maar de minderbedeelden zullen we dan ook altijd ondersteunen.’

En die goede doelen dan? ‘Waarom pas veel geld aan goede doelen geven als je komt te overlijden? Goede doelen zijn vaak het eindpunt. Waarom beginnen we er niet mee? Ik wil niemand voor het hoofd stoten, maar op dat moment klinkt het wel sympathiek, maar is het niet van levensbelang.’

Is het dan rechtvaardig dat spaarzame mensen moeten betalen voor dezelfde zorg die mensen zonder spaarpot ook krijgen? ‘Waarom zou het onrechtvaardig zijn? Ontvangen naar behoefte en bijdragen naar vermogen is een prachtig Bijbels principe. Nu snap ik uiteraard wel dat je niet wilt dat mensen hun geld over de balk gooien om onder die eigen bijdrage uit te komen. Daarom mag er best gekeken worden naar het vermogen van iemand, om te kijken hoe iemand

met zijn of haar geld is omgegaan. Dan houd je de verantwoordelijkheid bij burgers. Ook is het goed om aan de eigen bijdragen een maximum te verbinden, zodat de verschillen niet al te groot worden. Bovendien zal de zorg nooit helemaal hetzelfde zijn. Veelal gaat het om een combinatie van wonen en zorg, en zullen mensen die een grotere spaarpot hebben zich ook een wat luxere woonomgeving kunnen veroorloven. De diversiteit in woonzorgarrangementen – vreselijk wat een woord – zal toenemen, maar ook dat lijkt me niet onrechtvaardig.’

De overheid heeft het dus bij het juiste eind door te zeggen dat we meer van elkaar mogen, of misschien wel moeten vragen? ‘Dat vind ik wel. Aan de eigen bijdrage ontkomen we niet, want er zit nu eenmaal een rem op de welvaart. Een ander deel van de oplossing ligt bij de jonge ouderen van wie de levensverwachting nog steeds toeneemt. Mensen die net gepensioneerd zijn, zijn tegenwoordig vaak vitaal en hebben nog geruime tijd te leven. Het klinkt streng, maar zij kunnen een deel van de oplossing vormen door voor elkaar te zorgen.’ ◆

Johan Polder

10

ndzorg

12 november 2013

In Duitsland is de kans dat iemand boven de 65 jaar in een verpleeg- of verzorgingstehuis verblijft 58 procent kleiner dan in Nederland. De zorg is erop gericht dat mensen zo lang mogelijk thuis wonen. Waarom, en hoe? Hilbrand Rozema beeld Markus Poch / Westfalen-Blatt

Ouderenzorg op eigen Bielefeld, bedrijvige provinciestad in Westfalen. Stad van dr. Oetker; het logo torent boven het centrum uit. In de groene wijk Brackwede, op een stuk grond met twee grote woningen, wonen Renate en Manfred Kornfeld. Zij is 62, hij 74. Het erf ziet er oerknus uit, een mini-Heimat met houten bouwsels en vitrines vol kerststalletjes. Manfred is gecertificeerd ‘Weihnachtskrippenbaumeister’. Zijn bouwsels zijn bemensd door bijbelse figuren uit Italië, Tirol en Beieren. In de wereld van de kerststal heeft Manfred vele internationale contacten. Renate schrijft boekjes over haar leven, die ze zelf uitgeeft. De Kornfelds weten niet beter of: je ouders verzorg je zelf, in eigen huis. Extra zorg – materialen, werkuren – koop je in. Renate vertelt, zelfgebakken dubbelporties Pflaumenkuche serverend: ‘Mijn moeder kwam bij ons om te sterven, een proces van enkele maanden. Ook zijn moeder woonde enkele jaren bij ons.’ Beide vrouwen werden 82. ‘Onze Pflegeversicherung betaalde alles.’ Zijn vader, vertelt Manfred later, sneuvelde als frontsoldaat in Rusland. ‘Ik heb niet meer dan één echte herinnering aan hem. Ik was een jaar of vijf. We liepen op een bospad en ik vroeg hem of hij zijn pistool wilde proberen. Dat deed hij, hij schoot in een boom.’ Manfred weet de boom niet meer te staan. Maar hij weet het pad. Zijn geloof – de Kornfelds zijn evangelisch-luthers – geeft hem steeds meer steun naarmate hij ouder wordt. ‘Mijn verbinding naar boven’, zo noemt hij

Nederlanders lijken mij mobieler van aard en minder verbonden met een eigen stuk grond. zijn kerststallen. ‘Zelfs nu nog, na jaren, word ik meteen rustiger als ik de werkplaats binnenkom.’ De Kornfelds zijn als het ware bij zichzelf in de achtertuin gaan wonen, op een bovenwoning boven de kerststallen. ‘Mijn dochter, 37, woont nu in het voorhuis, ons oude huis.’ De conclusie is duidelijk: als de tijd daar is, zorgt die jongere generatie op haar beurt weer voor Manfred en Renate. Een gewoon en tegelijk bijzonder Duits stel in de derde levensfase. Als ‘koningen’ op eigen erf vertolken ze het onvertaalbare begrip Bodenständigkeit.

meer vergrijzing

Ook in Duitsland stijgen de zorgkosten, maar minder dan in Nederland, terwijl de vergrijzing er nota bene verder is. Alleen al in de deelstaat Noordrijn-Westfalen dementeren reeds driehonderdduizend mensen. Verzorgingstehuizen zijn er geen veel voorkomende woonvorm, zoals in Nederland. Een Altersheim is er eerder een opvang voor wie echt heel veel zorg nodig heeft. ‘Onze’ ouderenzorg is drie keer zo duur als in Duitsland (en twee keer zo duur als in Frankrijk). Daarom staan in Den Haag nu alle seinen op rood: politici en bestuurders oriënteren zich nadrukkelijk op het Duitse model. Sinds 1995 kent Duitsland de langdurigezorgverzekering. Verplicht, maar je moet er wel een private verzekering voor afsluiten op kapitaaldekkingsbasis. Mensen met kinderen betalen minder, omdat zij ‘hun toekomstige thuiszorgers al bij de hand hebben’. Het zorgsysteem drukt de kosten, door de thuiszorg sterk te stimuleren. Dat werkt, omdat Duitsers daar cultureel een voorkeur voor hebben. Het systeem bevat prikkels om mensen zo

Manfred en Renate Kornfeld zijn bij zichzelf in de achtertuin gaan wonen, op een bovenwoning boven de kerststallen. ‘Mijn dochter, 37, woont nu in het voorhuis, ons oude huis.’

lang mogelijk thuis te laten verzorgen. Revalideren in een verpleeghuis is in principe meeverzekerd, maar ook hier: prikkels tot thuiszorg – door bijvoorbeeld alleen nachtverpleging aan te bieden. In aanmerking voor een indicatie kom je alleen als je minstens zes maanden forse hulp nodig hebt. Maar, typerend in dit systeem: als een van je ouders onwel wordt en je moet onverwacht bijspringen, dan volstaat een briefje aan je baas, tien dagen van tevoren, en hup: je mag zes maanden weg, met zorgverlof. Het motto van de Kornfelds is: liefst geen vreemde handen aan het bed, en zo veel mogelijk eigen verantwoordelijkheid nemen. Onder ‘niet vreemd’ kan ook één vaste Pflegefrau vallen, tijdelijk kind aan huis. Zolang je zelf de regie maar houdt en niet in een Altersheim terechtkomt. In Duitsland

werken inmiddels vele Bulgaarse, Poolse en Oekraïense thuisverpleegsters.

bootvakanties

Het zorgstelsel helpt mensen om zelf te helpen en ouders die hulp behoeven thuis op te nemen en te verzorgen. Er is een woud aan cursussen en ondersteuning voor burgers die zelf willen verplegen. Is er een verbouwing nodig, dan bel je de Wohnberater. Die komt met tips, denkt met je mee, rekent door wat de verzekering dekt en wat je zelf moet betalen. Dat hangt ervan af of je vader of moeder in Pflegestufe I, II of III valt. Dat is: enigszins, zwaar en zeer zwaar zorgbehoeftig. ‘Onze’ AWBZ telt vijf afdelingen. Het Duitse systeem is niet alleen daarin eenvoudiger.

Tijdens hun vele bootvakanties in Nederland, per jacht over de Friese meren, verbaast Renate zich over onze Nederlandse verhuisdrift. ‘Ik sprak dit jaar zelfs iemand, die al in drie huizen had gewoond!’ Dat lijkt haar maar ongezellig. Je woont toch waar je thuis bent, je Heimat, je dorp? ‘De Hollanders, die laten meer los, met alle zaken. Dat geldt hun woonplek, het beroep en de verbondenheid tussen generaties. Ze lijken mij mobieler van aard en minder verbonden met een eigen stuk grond of ander eigendom.’ Het spaarvarken noemt Renate niet. De paradox is, dat juist de Nederlandse verknochtheid aan eigen vermogen minder mobiel maakt op de zorgmarkt. Dat vermogen omvat vaak het eigen huis. Het bewaren van eigen huis als erfenis, appel voor de dorst, geldt hier als een verworven recht. Daar

11

12 november 2013

ndzorg

erf in Bielefeld die hulp vanzelf spreekt, staat onder druk. Er zijn meer ouderen die helemaal geen kinderen hebben. Toch zie ik nog vaak, ook bij kennissen, hoezeer kinderen en met name vrouwen zich inzetten voor de verzorging, waar Nederlanders sneller professionele hulp zouden inschakelen. De belasting is fors. Voor de dagelijkse prestaties die mantelzorgers leveren, zou je wel drie mensen tegelijk moeten inhuren.’ Financiën kunnen een grote rol spelen. Wie een doorsneevermogen heeft en 2500 euro per maand kwijt zou zijn aan vaders of moeders kamer-plusverpleging, kan het misschien wel opbrengen maar wat houd je dan over? Je teert in op je vermogen. Zelf thuiszorg geven is dan besparend. ‘Voor mensen in nood is Nederland aangenamer, omdat ze die harde keus nog niet hoeven maken. Voor Duitsers is het echt ‘schmerzhaft’ om hun huis te moeten verkopen.’ Niet dat de tijd niet verandert; de Kornfelds vinden dat alles de laatste jaren snel-snel moet, meer dan voorheen: ‘De zorg aan huis wordt bij ons steeds meer minutenwerk.’ Dat komt een Nederlander dan weer bekend voor. Nederlanders verwachten dat de staat zich bekommert om verpleging en daaraan meebetaalt, zegt Salm. In Duitsland komen kinderen van hulpbehoevende ouderen nadrukkelijk in beeld, ze weten zich aansprakelijk. ‘Sinds 1995 betaalt de staat een deel van de zorgkosten; in de hoogste Pflegestufe loopt dat op tot 1550 euro per maand.

In Duitsland werken heel wat Bulgaarse, Poolse en Oekraïense thuisverpleegsters.

moet de overheid niet aankomen. Maar dat gaat die overheid misschien wél doen. Den Haag denkt erover, de Nederlandse zorgconsument te prikkelen om het vermogen te betrekken bij het inkopen van zorg. Precies zoals in Duitsland al gebeurt. Omringende landen leggen meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf. Alleen in Zweden ligt evenveel nadruk op het individuele recht van de burger op zorg. In Duitsland is het collectief belangrijker, terwijl de organisatie van het Pflegegeld juist minder collectief is, meer geregisseerd door de cliënt zelf. Zelfredzaamheid blijkt stuurbaar: hoe minder eigen verantwoordelijkheid je neemt, hoe meer je betaalt. De verleiding om ouderenzorg elders te idealiseren, is groot. Sommige Duitsers wijzen er echter ook op dat een zekere trots, het zichzelf willen

handhaven en daarom niet om de hulp vragen waar men recht op heeft, een hinderpaal kan zijn. En, om maar iets te noemen: medicijnen en ziekenhuiszorg zijn in Nederland vanouds minder kostbaar.

geen makkie

Ideaal is het in Duitsland heus niet, sust dr. Martin Salm (47) uit Freiburg, universitair hoofddocent gezondheidseconomie in Tilburg. ‘Ik groeide op in één huis met mijn inwonende grootouders. Dat was tóén al bijzonder. Mijn moeder vond het heus geen makkie, haar schoonmoeder in huis!’ Jongere Duitsers lijken minder bereid om ouderen bij zich in huis op te nemen. In die zin gaan de buurlanden meer op elkaar lijken. ‘De culturele consensus dat

Toch, je eigen vermogen blijft dan evenmin buiten schot. Nu in Nederland voor het eerst het eigen vermogen ter sprake komt, zie je hoe controversieel dat is. Men reageert kritisch. Logisch, wie levert er nu graag in? Ik noem de AWBZ weleens een erfenisverzekering: dankzij de AWBZ hoefde je tot nu toe niet aan je spaarpot te komen.’ De Nederlandse mogelijkheid om je vermogen weg te schenken, zodat het niet meer ‘van jou is’, gaat in Duitsland niet helemaal op. ‘Het is tot tien jaar na schenking terugvorderbaar. De mensen zijn daar niet blij mee, maar ze zijn er wel aan gewend. De SPD onderhandelt nu met de CDU over vergroting van de rol van de staat; over een ruimere zorgverzekering. In Nederland wil dit kabinet een grotere eigen bijdrage van zorgklanten, in Duitsland precies het omgekeerde. De landen naderen elkaar.’ Eén verschil zal voorlopig wel blijven. Salm: ‘In Nederland hangt de kans om in een verpleeghuis te komen niet af van je sociale status. In Duitsland is de eigen bijdrage zo hoog, dat rijke mensen eerder in een Pflegeheim komen. Er is een risico van uitsluiting. Misschien is het Duitse systeem toch niet altijd zo fair als ik lang heb gedacht.’ Manfred en Renate Kornfeld broeden nu op een nieuw plan. Ze willen een private woon-zorggroep ontwikkelen. ‘We zouden met vier, vijf adressen hier in de buurt samen één eigen thuiszorgverpleegster kunnen bekostigen.’ Daarmee zijn ze helemaal bij de tijd; in december 2012 werd de Pflegeversicherung uitgebreid met een toelage van 200 euro per groepsbewoner. Alles, om maar zo lang mogelijk in de eigen, vertrouwde omgeving te wonen. ‘Genoeg daarover’, zegt Manfred resoluut. ‘We gaan naar de kerststallen kijken.’ ◆

drie generaties Bestaan Nederlandse verzorgingstehuizen over tien jaar nog wel? ‘Nee, ik denk het niet. Het gaat nu heel snel veranderen. Het Nederlandse concept bestaat elders überhaupt niet’, zegt gezondheidseconoom Johan Polder. ‘Het begon in de jaren zestig, als reactie op de woningnood. De naoorlogse geboortegolf was in ons land groter dan elders. Een kwarteeuw later huwden al die jonge stellen, terwijl ongehuwd samenwonen nog niet de gewoonte was. Alleen als gehuwden kreeg je een huis. Dat leidde tot inwonen bij de ouders. Mijn eigen ouders hebben dat in de jaren zestig ook nog gedaan. Een bejaardenhuis was meer woonvoorziening dan zorginstelling.’ Die historie is dus uniek voor Nederland. ‘Op vakantie in Duitse dorpjes zie je nog veel driegeneratiewoningen. Dat een oudere generatie in een voor- of achterhuis woont, komt daar nog veel voor.’ Polder juicht meer debat over alternatieve zorgvormen toe. ‘Je kan te makkelijk het goede moment voorbij laten gaan. Ik ken voorbeelden van mensen die hun eigen huis niet konden loslaten en de kans lieten passeren om tijdig te verhuizen naar een levensloopbestendig appartement. Als je zorgbehoeftig wordt in je eigen huis rest alleen nog het verpleeghuis. Dan ben je uiteindelijk slechter af. De huidige woningmarkt is een ramp: het kan mensen opsluiten in een gouden kooi. Ze zouden wel weg willen, maar hun huis is onverkoopbaar. Dan kun je in wrange en onveilige situaties terechtkomen.’ GroenLinks-Kamerlid Linda Voortman ging op werkbezoek in Duitsland. Zij betwijfelt of het beleid daar in elk opzicht goedkoper uitpakt. Misschien is de staat goedkoper uit – maar de burger? Volgens haar is de vraag: betaal je liever een werkend leven lang vrij veel aan langdurige zorg voor iedereen, of veel minder zolang je werkt, maar veel meer als jij of je ouders zorg nodig hebben. ‘In de kosten zit niet de voornaamste les van Duitsland. Dat is eerder, hoe wij naar ouderen kijken. En wat het uitgangspunt is als je in Duitsland meer zorg nodig hebt als oudere. Meer dan in Nederland kiest men ervoor ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Wat heeft iemand dan nodig, welke aanpassingen en extra’s, en wat kunnen naasten doen?’ De Duitse overheid spant zich in voor ‘samenredzaamheid’. Zo is er sinds kort een regeling waarbij iemand tot twee jaar voor een naaste kan zorgen, vrijgesteld van werk. Heeft de mantelzorger een inkomensgat, dan kan dat met een pgb van de zorgontvanger worden gedicht. Meer mantelzorg is in Duitsland dus niet in de eerste plaats de ideale manier om als overheid flink te bezuinigen, maar de manier om mensen de regie te laten houden. Polder: ‘De gedachte dat je als familiekring meer voor je ouders gaat doen in de toekomst vind ik vanzelfsprekend. En dan helpt het, als de regering dat wettelijk stimuleert: prima dat jij die erfenis wilt, maar neem dan wel een deel van de ouderenzorg voor je rekening.’ Die omslag zal niet zonder slag of stoot gaan.

12

ndzorg

12 november 2013

advertenties

Psychiatrische problemen Maatschappelijke opvang Verslaving

Pastorale hulp

In het Friese dorpje Fochteloo staat ”De Geitenmeijerij.” Het is een zorgen logeerboerderij waar mensen en kinderen die meer zorg en aandacht nodig hebben dan gemiddeld enkele dagdelen per week kunnen werken, komen spelen of een weekend kunnen logeren. Het christelijke geloof inspireert ons een plek te bieden aan mensen die meer aandacht nodig hebben dan gemiddeld. Ieder mens is een schepsel van God, geloven we, en daarom heeft iedereen recht op een plek in de maatschappij. Of bij ons op de Geitenmeijerij.

Voor kinderen (4-18) én volwassenen Ambulante gesprekken en/of 24-uurszorg

www.dehoop.org

Jan en Mies Meijer Zorg- en logeerboerderij de Geitenmeijerij Noordeinde 27 8428 HL Fochteloo 0516-516666. www.degeitenmeijerij.nl

=RUJHQ

13

12 november 2013

ndzorg

Het inkopen van particuliere zorg komt nog weinig voor. Maar steeds meer instellingen bieden ‘arrangementen’ aan. André Bijl beeld novum

Zorg kopen en verkopen ‘Voor onze medewerkers is het een enorme omslag om particuliere zorg te verkopen’, zegt Marcel Verboom van de AV Zorggroep. Verboom is directeur-bestuurder van een aantal zorginstellingen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Een regio die vanouds bekend staat om de zorgzaamheid die men – vaak uit geloofsovertuiging – betoont aan ouderen en hulpbehoevenden. ‘Amper tien jaar geleden moest ik onze medewerkers op het hart drukken dat het echt niet nodig was dat zij altijd de krulspelden bij onze bewoners inzetten, maar dat de kinderen dat ook wel een keertje konden doen. Nu is het nog altijd normaal dat wij de nagels knippen. Straks zouden wij daar geld voor moeten vragen als de familie of vrijwilligers dat niet doen. Zo’n instelling is in het bedrijfsleven normaal, voor ons is het een verandering waarmee we de grootste moeite hebben. Onze medewerkers zijn tot in het diepst van hun wezen getraind in het ‘zorgen voor’ in plaats van in het ‘regelen dat’.’ Tot nu toe komt het volgens Verboom in de vijf instellingen waar hij de scepter zwaait niet voor dat er geld gerekend wordt voor ‘lijfelijke zorg’. ‘Misschien een keertje voor iemand die het huis een extra schoonmaakbeurt wil geven, maar dat is echt een uitzondering. Vanaf volgend jaar gaat dat veranderen.’ Een rekening sturen voor bewezen diensten wordt in de toekomst de nieuwe werkelijkheid. Oorzaak: de bezuinigingen in de gezondheidszorg, waardoor nog maar

een klein pakket aan voorzieningen voor zware en langdurige zorg in de AWBZ is opgenomen en er voor alle ‘extraatjes’ op het gebied van persoonlijke zorg betaald moet worden. Zorginstellingen zijn nu al bezig om voor 2015 arrangementen

‘Onze medewerkers willen niet regelen dat, maar zorgen voor.’ samen te stellen die bewoners kunnen kopen. In de Wittenberg wordt nu soms al betaald voor extra zorg, zegt Wilma van Genderen, teammanager van de intramurale afdelingen van het p.c. zorgcentrum in het Gelderse Haaften. ‘Dan gaat het om praktische zaken als extra douchebeurten of een keertje extra winkelen. Maar: het gebeurt

niet op grote schaal. We beschouwen dat als een compliment voor onze bestaande zorg. We zijn een kleinschalige woonvorm en kunnen in de meeste gevallen voorzien in de behoeften van de bewoners.’ Als bewoners verzoeken hebben die buiten de beschikbare uren vallen, volgt er overleg met betrokkenen. ‘Met collega’s, maar ook met de familie. Dat gebeurt niet op een achternamiddag. Vaak vraagt de familie om die extra zorg, omdat vader of moeder er zo van geniet. We zijn al gewend steeds meer van de standaard af te wijken en te voldoen aan individuele behoeften. Als een huiskamer erg vol staat en we het niet redden om in de tijd die ervoor staat de kamer schoon te maken, vragen we of de familie de vaasjes op het bergmeubel afstoft.’ Soms wordt een begroting opgesteld en volgt een rekening. Bij een flink aantal extra douchebeurten kan dat zomaar oplopen tot 200 euro per maand. En ook extra wensen op het gebied van eten en drinken worden soms in rekening gebracht. ‘Koffie, thee, fris en een koekje zijn standaard. Als iemand een advocaatje met slagroom wil hebben, is dat een extraatje.’ ‘Ik snap best dat het zo niet langer kan. De uitgaven aan zorg zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen; de AWBZ puilt aan alle kanten uit’, geeft Van Genderen toe. ‘Het moet efficiënter, maar geef instellingen de tijd om het goed te regelen’, uit ze haar kritiek op de aanpak van de overheid. De arrangementen liggen nog niet klaar in Haaften. ‘Natuurlijk zijn we weleens voorzichtig

aan het rekenen, maar eigenlijk stoppen we daar meteen weer mee. Er is nog zoveel onzekerheid, steeds hoor je andere geluiden. We overleggen regelmatig met collega-instellingen: wat rekenen jullie voor een kamer, wat zit daarin, welke pakketten komen daarbij? Dat moet de komende tijd gestalte krijgen. Ik hoop niet dat door de enorme kortingen de zorg te veel verschraalt. Dat het niet zover komt dat bewoners straks voor elke douchebeurt moeten betalen.’

all inclusive

Ook Marcel Verboom is aan het brainstormen over de pakketten. ‘Straks is duidelijk op welk minimumpakket de mensen recht hebben vanuit de AWBZ – bijvoorbeeld (wond)verzorging, douchen, toedienen medicatie – en wat ze bij kunnen kopen. In die pluspakketten kunnen de maaltijden zitten, het feit dat iemand elke dag in bad wil, het schoonmaken van de kamer, uitstapjes, deelname aan activiteiten, een naaister voor verstelwerkzaamheden die we aan kunnen bieden en ga zo maar door. Hoe gek het ook klinkt: we worden marktpartij. We zijn druk bezig die pakketten te ontwikkelen.’ In het huidige systeem is het verzorgingshuis een soort ‘all inclusive resort’. Alles wordt betaald door de AWBZ. Door de scheiding van wonen en zorg en een verschraling van de AWBZ, komt daar een forse knip in. ‘We zullen de cliënten moeten verleiden bij ons producten in te kopen om bepaalde voorzieningen in stand te houden. Als niemand eten van ons af wil nemen, zal ik het restaurant dicht moeten doen. In 2014 gaan we de pakketten aanbieden aan bewoners en hun kinderen. Dan moeten zij kiezen wat de familie als mantelzorg gaat uitvoeren en wat ze gaan inkopen.’ Dat gebeurt overigens pas wanneer meer duidelijk is over het nieuwe beleid en alle pakketten zijn getoetst aan weten regelgeving. ‘Het grootste pijnpunt ligt bij onze medewerkers. Vanuit onze identiteit hebben we altijd gezegd: iedereen heeft recht op dezelfde zorg. Dat gaat veranderen. Hoe leg je straks uit dat familie Jansen die net hun boerderij heeft verkocht alles kan inkopen wat hun hartje begeert, terwijl mevrouw Pieterse – met dezelfde indicatie – die extra zorg niet kan betalen. Dat wordt heel lastig.’ ◆

logeerkamer Betalen voor particuliere zorg is nu nog een uitzondering; betalen voor extra woonruimte komt vaker voor. Mevrouw Van den Berg (79) heeft een huurwoning in de Christinaflat bij Zorgcentrum Open Vensters in Ameide. Na een ziekenhuisopname kon ze niet terug naar haar woning. ‘Ik bleef maar diarree houden en was niet in staat op mezelf te wonen.’ Er was geen indicatie voor zorg met verblijf. Toen is haar de oplossing aangeboden een gastenverblijf te huren in woonzorgcentrum Graafzicht in Bleskensgraaf. Kosten: 45 euro per dag, naast de huur van haar flatje die gewoon doorloopt. De huur van de logeerkamer in Graafzicht komt geheel voor eigen rekening. Dat is voor mevrouw Van den Berg geen direct probleem, omdat ze eerder haar eigen woning verkocht. Dankbaarheid overheerst dan ook. ‘Het is niet mijn eigen dorp, maar ik heb het hier geweldig naar mijn zin. De verzorging is uitstekend.’ De oorzaak van haar klachten is gevonden; de medicijnen slaan aan. Begin december keert ze terug naar Ameide waar in Open Vensters een plaatsje voor haar vrijkomt.

14

ndzorg

12 november 2013

advertentie

“Precies wat ik wilde: kennis opdoen om anderen te helpen!”

www.che.nl

Charissa Izeboud, student Verpleegkunde

“Wat gaaf dat ik zoveel kan betekenen voor anderen” Wendy Klein, student Maatschappelijk Werk & Dienstverlening

Groeien in zorg en welzijn Wil jij écht wat betekenen voor anderen? Lijkt het je geweldig om zorg te verlenen aan bijvoorbeeld kinderen, ouderen of verstandelijk beperkten? Of wil jij als professionele hulpverlener je naaste ondersteunen? Kom dan studeren aan de opleiding Verpleegkunde, Sociaal Pedagogische Hulpverlening of Maatschappelijk Werk & Dienstverlening en groei als professional én als christen. Dankzij betrokken docenten, boeiende stages en persoonlijke begeleiding ben je straks berekend op je taak. Maak kennis met de CHE en ontdek dat je toekomst is begonnen.

Post-hbo Verder groeien in zorg en welzijn? Maak kennis met o.a. de post-hbo opleidingen i Praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk i Praktijkondersteuner Huisartsenzorg GGZ i Praktijkverpleegkundige Ouderenzorg i Contextuele Hulpverlening i Supervisie & Coaching i Verliesbegeleiding i Sociaal werker Maatschappelijke Ondersteuning

Experience D 27 novembe ay r 20 10.00-14.00 13 uur

Ervaar de pr aktijk van de voltijdopleidin g SPH, MWD of Verpleegk unde en ontdek of zorg of welzijn bij jou past.

Onderzoek in de zorg “Verschil maken in de praktijk” Ria den Hertog, docent, onderzoeker en lid van het lectoraat Verpleegkundige Beroepsethiek: “In de zorg is zelden geld voor innovatie en kennisverwerving. Met afstudeeronderzoeken, projectstages en onderzoeken door het lectoraat kunnen we bijdragen aan het oplossen van problemen. Studenten komen binnen met een frisse blik. Ze werken aan actuele problemen en kunnen echt verschil maken in de praktijk. Docenten leren ook en ervaren dat het actueel houden van onderwijs makkelijker is als zij veel in het werkveld komen.”

i Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding

www.che.nl/transfer

• Bedrijfskunde MER • Human Resource Management • SPH • MWD • Leraar Basisonderwijs • Verpleegkunde • Godsdienst Pastoraal Werk • Leraar Godsdienst/Levensbeschouwing • Journalistiek • Communicatie

15

12 november 2013

Ned. 1, EO, 19.30-20.00 uur

Mosselmannen Serie over de mosselvissers in Yerseke. Op de kade zwaaien de mosselboeren elkaar na, maar als het seizoen bijna begint wordt de concurrentie voelbaar. Ondanks de afspraak gezamenlijk te starten in hun zoektocht naar de beste mosselen is er altijd wel iemand die op eigen houtje begint. Ned. 1, NCRV, 22.20-23.00 uur

De rechtbank In deze vierde aflevering verschijnt in Utrecht meneer van Breemen voor rechter Krol (foto). Hij wordt ervan verdacht voor honderdduizend euro aan opbrengsten van illegale wietteelt in eigen zak te hebben gestopt. Hij ontkent in alle toonaarden. In de rechtbank Amsterdam strijdt de heer

Dulkadir voor een toeristenvisum. Zijn oom uit Turkije wil voor een vakantie van drie weken naar Nederland komen, maar de IND heeft dit visum tegengehouden.

ndmedia

Radio 4, KRO, 07.00-09.00 uur

De ochtend van 4

Ned. 2, MAX, 20.25-21.05 uur

Ned. 2, NCRV, 21.05-22.00 uur

Wijn aan Gort

Altijd Wat

Vroeger werd de Beaujolais Primeur veel gedronken, zelfs de presentator van dit programma Ilja Gort is door deze seizoensdrank ooit verslingerd aan wijn geraakt. Maar nu drinkt niemand het meer. Hoe is dat gebeurd? Jonge wijnmakers proberen nu echt goede Beaujolais te maken, die niets met de limonadewijn van weleer te maken heeft. En wat als je een Beaujolais Primeur enkele jaren in de kelder bewaart? Smaakt dat?

Het programma neemt vandaag de ‘participatiesamenleving’ onder de loep. Is het een inhoudelijk begrip waar we wat mee kunnen of niet meer dan een bezuinigingsmaatregel? Wat betekent het bijvoorbeeld voor alle mantelzorgers? Als de plannen van het kabinet Rutte II doorgaan wordt de druk voor mantelzorgers nog groter. Ned. 3, KRO, 21.20-21.55 uur

Sprakeloos Dries stottert al vanaf dat hij kan praten. Het liefst zou hij de hotelschool doen, maar dat durft hij op dit moment niet, omdat hij dan veel moet communiceren. Samen met presentator Arie Boomsma wil Dries zijn stotteren onder bedwang krijgen.

In deze speciale uitzending wordt het jubileum gevierd van schrijver A.L.Snijders. Hij leest in die uitzending het 150e, speciaal voor dit klassieke programma geschreven, Zeer Korte Verhaal (ZKV) rechtsstreeks voor. Pianist Marcel Worms zorgt voor de begeleidende pianomuziek. Radio 5, MO, 19.02-20.00 uur

Oba Live NGC, 23.00-00.00 uur

Inside combat rescue In deze nieuwe zesdelige serie wordt een speciale eenheid van het Amerikaanse leger gevolgd, de mannen van combat rescue. Hun taak is onder gevaarlijke omstandigheden neergestorte piloten te redden. Om hiervoor in aanmerking te komen, moeten de soldaten uitblinken met zowel hun medische kennis als hun gevechtskunsten.

▹Zwarte Piet en ik

Naeeda Aurangzeb gaat in deze aflevering in gesprek met etnomusicoloog en bandleider Ronald Snijders. Zijn cd-box met 20 nieuwe cd’s is net uit. Hij noemt deze collectie muziek een afronding van zijn Nederlandse periode. Want er is een kans dat hij emigreert naar het Caribisch gebied.

▹Holland doc: Justice for Sergei

............................................................................................................. ........................................................................................................... wo w ned. 2, 19.55-20.25 uur ......................... wo ned. 1, 20.30-21.25 uur .......................... wo ned. 2, 23.00-00.05 uur ...............

▹Tussen kunst & kitsch

nederland 1 06.10 MAX Geheugentrainer. 06.30 NOS Journaal. 07.00 NOS Journaal. 07.10 Vandaag de Dag. 07.30 NOS Journaal. 07.40 Vandaag de Dag. 08.00 NOS Journaal. 08.10 Vandaag de Dag. 08.30 NOS Journaal. 08.40 Vandaag de Dag. 09.00 NOS Journaal. 09.15 Nederland in Beweging! 09.30 NOS Journaal. 09.40 MAX Geheugentrainer. 10.00 NOS Journaal. 10.30 Lingo. 11.00 NOS Journaal. 12.00 NOS Journaal. 12.15 Studio MAX Live. 13.00 NOS Journaal. 13.15 Studio MAX Live. 13.40 NOS Journaal. 14.00 NOS Het vragenuurtje. 15.00 NOS Journaal. 16.00 Pauw & Witteman. 17.00 KRO Kindertijd. 17.01 Deksels! 17.08 Tumblies. 17.13 Woezel en Pip. 17.18 Paskal helpt papa met schoenen maken. 17.21 Nijntje en haar vriendjes. 17.25 Sesamstraat. 17.55 Uitzending Politieke Partijen .......................................

18.00 NOS Journaal. 18.15 EenVandaag. 18.45 NOS Sportjournaal. 19.00 Lingo. 19.30 Mosselmannen. 20.00 NOS Journaal. 20.30 Opgelicht?! 21.30 Opsporing Verzocht. 22.20 De Rechtbank. 23.00 Pauw & Witteman. 23.55 NOS Journaal ................ 00.15 Pauw & Witteman. 01.10 EenVandaag. 01.45 NOS Journaal. 02.22 NOS Tekst tv. 05.55 Nederland in Beweging!

rtl 4

nederland 2 06.00 NOS Tekst tv. 06.25 Geloven op 2. 07.00 NOS Journaal met gebarentolk. 07.10 NOS Journaal. 07.30 NOS Journaal met gebarentolk. 07.35 NOS Journaal. 08.00 NOS Journaal met gebarentolk. 08.10 NOS Journaal. 08.30 NOS Journaal. 08.35 NOS Journaal. 08.45 NOS Jeugdjournaal met gebarentolk. 09.00 NOS Journaal met gebarentolk. 09.15 Brandpunt Reporter. 10.00 NCRV Dokument Veelbelovend. 11.00 De Wereld Draait Door. 11.55 Slag om Europa. 12.30 Man bijt Hond. 12.57 Uitzending Politieke Partijen. 13.00 NOS Journaal. 13.10 NOS Sportjournaal. 13.20 Radar. 14.00 Recht in de regio. 14.35 Memories. 15.30 Spirit 24. 16.00 NOS Journaal. 16.10 De wandeling. 16.35 Katholiek Nederland tv. 17.00 NOS Journaal. 17.05 Geloven op 2. 17.35 Tijd voor MAX ..........

09.00 Hoelahoep. 09.15 Bol & Smik. 09.25 Sarah en Eend. 09.35 Bibbeltje Big. 09.40 Bumba. 09.50 Teletubbies. 10.10 Waybuloo. 10.25 Klumpies. 10.30 Draakje. 10.35 Joe & Jack. 10.40 Pippi animatie. 11.05 Raad eens hoeveel ik van je hou. 11.20 Het Zandkasteel. 11.35 Pororo. 11.40 Penelope. 11.45 Harry en Toto. 11.55 Sarah en Eend. 12.00 Angelina Ballerina. 12.15 Masha en de beer. 12.20 Shaun het schaap. 12.30 Het Sinterklaasjournaal 2013. 12.45 Wickie de Viking. 12.55 De Smurfen. 13.10 Zoostraat 64. 13.25 KRO Kindertijd. 14.00 Het Sinterklaasjournaal 2013. 14.10 Sesamstraat. 14.35 De wereld is mooi. 15.10 Olivia. 15.24 Zapp. 15.25 Mega Mindy. 15.50 Amika. 16.10 SpangaS. 16.35 Het Sinterklaasjournaal 2013. 16.50 ZappLive. 17.35 Peter Pan 18.00

18.25 Toen was geluk heel gewoon. 18.55 Man bijt Hond. 19.25 Vroege Vogels. 19.55 De Nalatenschap. 20.25 Wijn aan Gort. 21.05 Altijd Wat. 22.00 Nieuwsuur. 23.00 AVRO Close Up: The Nose- Op zoek naar Blamage. 23.55 Kunststof TV ..................

Het Sinterklaasjournaal 2013. 18.10 Freek in het wild. 18.23 Het Klokhuis. 18.45 NOS Jeugdjournaal. 18.55 SpangaS. 19.29 Nederland 3. 19.30 De Wereld Draait Door. 20.25 Je Zal Het Maar Zijn. 21.20 Sprakeloos. 21.55 De Week Van Filemon. 22.30 NOS op 3. 22.45 PowNews. 23.10 3 op Reis. 23.45 De Wereld Draait Door 00.40 Pow-

00.38 De Nachtzoen. 00.45 Nieuwsuur. 01.45 Nieuwsuur. 02.37 NOS Tekst tv.

News. 01.00 NOS op 3. 01.15 De Wereld Draait Door. 02.05 PowNews. 02.20 NOS op 3. 02.31 NOS Tekst tv. 05.58 Zapp. 05.59 Zappelin.

bbc 1

06.00 Dit Is Mijn Toekomst. 06.30 RTL Nieuws. 09.05 Dr. Phil. 10.00 Koffietijd. 11.00 Goede tijden, Slechte Tijden. 11.30 The Bold And The Beautiful. 12.00 Hermans Passie Voor Eten. 12.10 Dit Is Mijn Toekomst. 13.05 RTL Travel. 14.05 Undercover Boss. 15.05 The Dr. Oz Show. 16.00 RTL Nieuws. 16.05 Jamie’s Food Revolution. 17.05 Dr. Phil .....................................

07.00 Breakfast. 10.15 Neighbourhood Blues. 11.00 Homes Under the Hammer. 12.00 Saints and Scroungers. 12.45 Escape to the Country. 13.15 Bargain Hunt. 14.00 BBC News at One. 14.30 Regional News and Weather. 14.45 Doctors. 15.15 Moving On. 16.00 Pressure Pad. 16.45 Paul Hollywood’s Pies & Puds. 17.30 Antiques Road Trip .....................................

18.00 RTL Nieuws. 18.15 Editie NL. 18.35 RTL Boulevard. 19.30 RTL Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Goede Tijden, Slechte Tijden. 20.30 Verslaafd! 21.30 The Taste. 22.30 RTL Late Night. 23.35 RTL Nieuws. 23.45 RTL Weer. 23.55 RTL Boulevard ........

18.15 Pointless. 19.00 BBC News at Six. 19.30 Regional News and Weather. 20.00 The One Show. 20.30 EastEnders. 21.00 Holby City. 22.00 The Escape Artist. 23.00 BBC News at Ten. 23.25 Regional News and Weather. 23.35 imagine... Broadway Musicals: A Jewish Legacy......................

00.45 RTL Late Night. 01.45 Teleshop 4.

01.05 Cabaret. 03.05 Weatherview. 03.10 BBC News.

een 09.00 Radio 2 op één. 12.00 Herfstbeelden. 12.20 Dagelijkse kost. 12.35 Blokken. 13.00 Het journaal. 13.30 Het Weer. 13.35 Iedereen beroemd. 13.55 Thuis. 14.20 Vet School. 14.50 Lark Rise to Candleford. 15.40 Kinderen van Dewindt. 16.30 George Clarke’s Amazing Spaces. 17.15 Clips. 17.35 Buren..........................

18.00 Het journaal. 18.12 Het Weer. 18.15 Dagelijkse kost. 18.30 Blokken. 19.00 Het journaal. 19.40 Iedereen beroemd. 20.05 Het Weer. 20.10 Thuis. 20.40 Eigen kweek. 21.30 Café Corsari. 22.15 Het journaal laat. 22.30 Koppen XL. 23.01 Keno. 23.02 Euromillions. 23.05 Het Weer. 23.10 Secrets of the Manor House ................................ 00.00 Dagelijkse kost. 00.10 Iedereen beroemd. 00.35 Journaallus.

nederland 3

canvas 06.00 De Ochtend. 09.00 TerZake. 09.35 Herfstbeelden. 10.20 St. Elsewhere. 11.05 Herfstbeelden. 12.30 . 14.46 100’’. 14.48 Login. 15.12 100’’. 15.15 Extra Time. 16.05 100’’. 16.07 Dockland: Niets is zwart-wit. 16.57 100’’. 17.00 St. Elsewhere ............................

18.00 100’’. 18.02 Cheers. 18.28 100’’. 18.30 Via Canvas: Hobo. 19.28 100’’. 19.30 Login. 20.00 TerZake. 20.40 Dockland: Den troep. 21.05 Dockland: Niets is zwartwit. 22.00 Man over boek. 22.30 Reyers Laat. 23.10 Memotv.............................. 00.00 Canvaslus.

zdf 07.00 ZDF-Morgenmagazin. 09.00 Heute. 09.05 Volle Kanne – Service täglich. 10.30 Notruf Hafenkante. 11.15 SOKO 5113. 12.00 Heute. 12.10 Drehscheibe Deutschland. 13.00 ZDFMittagsmagazin. 14.00 Heute – in Deutschland. 14.15 Die Küchenschlacht. 15.00 Heute. 15.05 Topfgeldjäger. 16.00 Heute – in Europa. 16.10 SOKO Wien. 17.00 Heute. 17.10 Hallo Deutschland. 17.45 Leute heute...............................

18.05 SOKO Köln. 19.00 Heute. 19.20 Wetter. 19.25 Die Rosenheim-Cops. 20.15 ZDFzeit. 21.00 Frontal 21. 21.45 Heutejournal. 22.15 37 Grad. 22.45 Pelzig hält sich. 23.45 Markus Lanz ........................ 00.55 Heute nacht. 01.10 Neu im Kino. 01.15 Shutter Island. 03.20 Frontal 21. 04.05 SOKO Wien. 04.50 zdf.formstark. 04.55 Hallo Deutschland. 05.30 ZDF-Morgenmagazin.

ngc 06.00 Highway thru hell: USA. 07.00 Wicked tuna. 08.00 King Fishers. 09.00 The incredible dr Pol. 10.00 Vinnie Jones: Russia’s Toughest. 11.00 Ultimate survival Alaska. 12.00 The dog whisperer. 13.00 The incredible dr Pol. 14.00 Highway thru hell: USA. 15.00 Vinnie Jones: Russia’s Toughest. 16.00 Lords of war. 16.30 Lords of war. 17.00 Megafactories ..................

18.00 Abandoned. 18.30 Abandoned. 19.00 Diggers. 19.30 Diggers. 20.00 Bloody tales of Europe. 21.00 Bid & destroy. 21.30 Bid & destroy. 22.00 Prospectors. 22.30 Prospectors. 23.00 Inside combat rescue .. 00.00 Bid & destroy. 00.30 Bid & destroy. 01.00 Prospectors. 01.30 Prospectors. 02.00 King Fishers. 02.50 Abandoned. 03.15 Abandoned. 03.40 Bid & destroy. 04.05 Bid & destroy. 04.30 Prospectors.

▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl of op Teletekst pagina 200 ....................................................▹▹

nader bekeken Rien van den Berg nd.nl/media beeld screenshot

...maar Wil blijft onbekend Omroep Max begint vanavond met een nieuwe reeks van De Nalatenschap. Televisie om boos over te worden. Wie zich eens ouderwets wil opwinden over televisie, moet vanavond De Nalatenschap kijken. Waarom accepteren we dit soort programma’s op het publieke net? Omroep Max vertelt op de website slechts dat De Nalatenschap een programma is over iemand die een erfenis heeft bestemd voor een goed doel. Wie was diegene? En wat ontdekt de executeur in de inboedel? Wil Lips overleed op 15 april 2013 op 85-jarige leeftijd. Zij staat centraal in deze aflevering. Maar niet heus. Het leven van Lips roept allerlei vragen op, die in dit programma niet eens aan de orde komen. Ze had kennelijk drie zussen, maar die werken kennelijk niet mee. Het was een exentrieke vrouw, zo wordt tot vervelens toe herhaald, altijd al, maar daar mag kennelijk ook weer niks écht over gezegd worden. Hoezo exentriek? Waaruit bleek dat als kind? Uit de woorden van twee vriendinnen en een buurman blijkt dat Wil nogal eigenwijs was en vaak ook ronduit bot. Een vaderskindje, ongetrouwd en kinderloos. Hoe is zo iemand medisch opvoedkundige geworden? Werkte dat? Mariëlle Lindeboom, die namens Cordaid Memisa de erfenis in ontvangst mag

nemen, duikt in de woorden van collega’s bij haar pensioenering. ‘Hoe krijgt ze het voor elkaar?’, leest ze voor. ‘Ze doet het op haar klompen.’ Een uitspraak die vragen oproept – die niet beantwoord worden. Is het programma zwaar gecensureerd? Door wie dan? Door de familie – ook al buiten beeld? Door Cordaid Memisa, die hoopt dat anderen ook zullen nalaten? Maar doe je Wil Lips récht door over haar alleen maar vragen op te roepen? Is dit ethisch? De Nalatenschap is een opzichtige promotie voor de hulporganisatie, maar zelfs in de reclameteksten die Lindeboom uitspreekt verveelt de herhaling. Te vrezen valt dat iedereen al van verveling is afgehaakt, als na tien minuten als verrassing wordt gepresenteerd dat de overledene een vakantiehuisje aan zee blijkt te hebben. Vlak daarna komt echter vriendin Tini weer in beeld, die al eerder over Wil heeft gepraat, en die een vakantiehuisje op hetzelfde park heeft. Was het wel een verrassing? Of is het gespeeld? Hoe dan ook: het vakantiehuisje brengt de overledene geen millimeter dichterbij. ‘Dit programma werd mede mogelijk gemaakt door Cordaid Memisa’, luidt de aftiteling. Maar dat was al binnen tien minuten schrijnend duidelijk. ▶▶ De Nalatenschap. Omroep Max. Ned. 2, 19.55 uur.

16

ndachterop stilgezet Prediker 5:7

Landbouw (Wees niet verbaasd over onrecht in het land…) Het is hierbij nog een geluk wanneer de koning zorg draagt voor de oogst. Wees reëel, zegt de Prediker, de zonde zit diep. Ook in de beste structuren nestelt zich corruptie. En juist de hoogste heren hebben het minste zicht op de basisbehoeften van hun land. Ze eisen een zware belasting, maar interesseren zich niet voor een goede oogst om die belasting te kunnen betalen. Dan krijg je koningen die goede bouwgrond opeisen voor een prestigeproject. Legers ronselen boerenknechten, oorlogen verwoesten de velden. En als de zonde doorzet? Dan loopt het platteland leeg en krijg je een hongerig proletariaat in de steden… Ja, het is echt een geluk als een koning zo veel verstand heeft dat hij de landbouw bevordert.

limerick Kees van Egmond

Help de Filipijnen ‘Vaak wil je’, zegt iemand uit Made, ‘met woorden vol troost overladen, maar zo’n ramp maakt stil. Dus als je wat wil, laat dan je hart spreken door daden.’

uw limerick hier? [email protected]

Overal op straat en langs snelwegen en in parken zie je kunst. Onze verslaggever gaat ervoor zitten en laat het kunstwerk op zich inwerken. Hij zoekt iemand op die meer over het kunstwerk weet. Vandaag: een ronddraaiend huis op een rotonde in Tilburg van John Körmeling.

12 november 2013

nd jong

kort&klein dinsdag 12 november 2013

357

Jenneke van Garderen • beeld ap

Orkaan raast met 300 km/u over het land

Een orkaan die zaterdag over de Filipijnen trok, is misschien wel de sterkste die er ooit is gemeten. De wind raasde met 300 kilometer per uur over het land. En verwoestte daarbij huizen, wegen en mensenlevens. Het is een grote ramp. Zware orkanen, ook tyfonen genoemd, krijgen namen. Deze tyfoon kreeg de naam Haiyan. Dat betekent stormvogel. Het is volgens mensen die verstand van het weer hebben misschien wel de zwaarste orkaan die tot nu toe op het land is gemeten. Zijn snelheid was gemiddeld 300 kilometer per uur. En soms waren er windstoten tot wel 360 kilometer. Ze zorgden voor golven tot wel zeventien meter hoog. Je kunt je voorstellen dat niets tegen zulk natuurgeweld bestand is. Haiyan heeft dan ook voor een grote ramp gezorgd op de Filipijnen. Alles heeft de tyfoon weggevaagd: huizen, gebouwen, wegen, bruggen... Zeker twee

wat vind jij?

miljoen mensen zijn erdoor getroffen. Er wordt verwacht dat er zo’n tienduizend mensen door de verwoestende storm gestorven zijn. Mensen die in het gebied geweest zijn, vertellen dat ze overal dode lichamen zagen liggen. Hoe groot de ramp echt is, is nog lastig te zeggen. Doordat de telefooncentrales en de wegen kapot zijn, is het moeilijk om in het rampgebied te komen. Maar dat het erg is, daar is iedereen van overtuigd. Vanuit alle delen van de wereld wordt dan ook geld ingezameld om hulp te bieden aan de slachtoffers. Zij hebben vooral schoon drinkwater, voedsel, kleding en tijdelijk onderdak nodig.

kunst kijken

Van zo’n grote natuurramp kun je alleen maar heel stil worden.

Peter Sneep nd.nl/cultuur beeld nd

— de journalist — Dat is leuk. Op de Hasseltrotonde in Tilburg staat een huis. Het is een rijtjeshuis, maar zonder rijtje. Zulk soort huizen staan er ook langs de Vecht bij Loenen. Rijke Amsterdammers lieten daar buitenhuizen bouwen die leken op de grachtenpanden waarin ze zelf woonden. Dat leverde hoge smalle huizen op, zonder ramen aan de zijkant. Het huis op de rotonde in Tilburg rijdt op rails een rondje over het midden van de rotonde – is er een naam voor dat middenstuk? Vrienden uit andere hoeken van het land zijn altijd verbaasd als ze langs dit ‘huis’ rijden, mailt Lienke van Hoek uit Tilburg. Ik zou wel in zo’n rondrijdend huis willen wonen, als het maar niet op een rotonde stond. Telkens een ander uitzicht, telkens een andere inval van het zonlicht. Hoewel, als je op de rotonde in Tilburg zou wonen, heb je wel veel bekijks. Iedereen kent je. De woorden ‘kom es langs’ krijgen dan een heel andere betekenis. Maar ik denk dat je er niet in mag wonen. Het zou automobilisten erg afleiden als ik daar zat te ontbijten of onder de douche stond.

Een ronddraaiend huis op de Hasseltrotonde in Tilburg, van architect John Körmeling.

Het huis rijdt tergend langzaam rond. Het doet er twintig uur over om een rondje te maken. Dat is leuk bedacht, want als je daar elke ochtend ongeveer hetzelfde tijdstip langskomt op weg naar je werk, staat het huis dus niet iedere keer op dezelfde plek.

– de ontwerper – De Tilburgse architect John Körmeling bedacht het draaiende huis, dat in 2008 op de rotonde werd neergezet. ‘De rotonde is het begin van de uitvalsweg van Tilburg naar de Efteling. En

Tilburg heeft een kermis. Ik kreeg van de gemeente Tilburg de opdracht iets te doen met de combinatie kermis en Efteling. Voordat de rotonde er was, stonden op die plek huizen. Ik ben architect, dus ik heb wel wat met huizen. Toen heb ik het ronddraaiende huis

winnaar Er zijn vijf kinderen die alle vragen van de ND-Kidsquiz goed hebben! De hoofdredactie trekt vandaag de winnende naam. Morgen lees je in de krant wie gewonnen heeft. Volg ons op Facebook: www.fb.com/ nederlandsdagblad

ik & mijn huis

bijdragen? [email protected]

Wasmachine Wasmachine hier, wasmachine daar, wasmachine zus, wasmachine zo… Dit boontje zou ik zelf wel even doppen, een vrouw kan dat best alleen! Het was even zoeken in de winkels maar ik vond er een en voor een mooi prijsje! Ik bewonderde het ding, liep er een paar keer omheen en trots als een pauw besloot ik de medewerker om meer informatie te vragen. ‘Meneer, kunt u mij wat vertellen over deze wasmachine?’ ‘Mevrouw, dit is een wasdroger!’

bedacht. Het is een ongecompliceerd huis, een doorzonwoning. Ik heb wel iets met draaiende dingen. Ik heb ooit een reuzenrad voor auto’s bedacht. Het leuke van het huis is dat het met de rijrichting meedraait. Het zou dus kunnen gebeuren dat een auto die voor het rode licht staat te wachten, links wordt ingehaald door een rijtjeshuis. Zo lopen de functies door elkaar. Het huis is al drie keer gekraakt. Ik ben bij een van de krakers op bezoek geweest. Ik zei: ‘‘Wat moet je hier? Er is niet eens stromend water en riolering.’’ Dat kan natuurlijk wel worden aangelegd, met een buis die naar het midden van de rotonde loopt. In het begin waren er soms sabotagepogingen of beschadigingen door vandalisme. Dronken jongeren die ruiten vernielden of een bierflesje op de rails legden, in de hoop dat het huis zou ontsporen. Elke twee maanden wordt alles gecontroleerd, ook de motor en het draaisysteem. De eerste tijd vond de Tilburgse bevolking het huis maar niks. Nu hoor ik geen kritiek meer. De lof komt uit de hele wereld. Dat heeft me verrast. Mexico, Japan, Brazilië. Het Engelse autoprogramma Top Gear heeft er een programma aan gewijd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er echt iemand in het huis zou gaan wonen. Het huis is daar solide genoeg voor. De staalconstructie is steviger dan mijn eigen huis. Maar het mag niet. Een hoteleigenaar kwam met het idee om het te gebruiken als bruidssuite. Maar de gemeente geeft er geen vergunning voor, omdat wonen niet in het bestemmingsplan past van een rotonde. Onzin natuurlijk. Het is politiek. Als er een andere coalitie komt, kan het straks misschien opeens wel. Het is wel dom van de gemeente. Ze zouden veel aan het huis kunnen verdienen.’ ▶▶ tips voor deze rubriek? Mail naar [email protected]

nd zorg Meer zelf doen Langdurige zorg

Recommend Documents