Medley Handhaving & Gedrag Gericht en effectief handhavingsbeleid Congres Handhaven en Gedrag 5 november 2009
Handhaving & Regelnaleving
Regelgeving: gericht op realisatie beleidsdoelen Beleidsrealisatie:afhankelijk van menselijk gedrag, ofwel naleving Handhaven = bevorderen van regelnaleving Handhaven is een vorm van gedragsbeinvloeding
Handhaving & Gedrag De onderzoeken
Stelling 1 Het is het meest effectief als een handhaver met een autochtone achtergrond zich repressief opstelt 1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Streng doch rechtvaardig Jaap Ouwerkerk en Frenk van Harreveld
De instrumentele route is ineffectief bij het bewerkstelligen van regelnaleviung en roept onbedoelde negatieve reacties op bij gehandhaafden De affectieve route heeft wel eefect en ook positieve reacties voor de andere reacties van de gehandhaafde Een correcte procedure en respectvolle benadering kan een buffer vormen voor onbedoelde nevenreacties van deinstrumentele buffer
MP
Stelling 2 Een inspecteur mag tijdens zijn inspectie zowel zijn strafpet als zijn adviespet opzetten 1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Responsive regulation Peter Mascini
Controleurs stemmen niet altijd overeen over wanneer welke stijl moet worden toegepast De meeste geschikte stijl kan in de praktijk helaas niet altijd worden toegepast Inspecteurs hebben negatieve en onbedoelde gevolgen van hun handelen niet in de hand
MP
Stelling 3 Systeemtoezicht is de oplossing voor toezichtslastreductie 1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Systeemtoezicht Jan Kees Helderman en Marlies Honingh Als bedrijven een direct eigen belang hebben bij het voorkomen van risico’s is de kans op effectieve interne borgingssystemen het grootst Systeem toezicht is in belangrijke mate mede afhankelijk van de reikwijdte van het systeem. Vertrouwen ins cruciaal in relatie toezichthoudertoezichtgenietende; uitgedrukt in handelingsverantwoordelijkheid en handelingsbekwaamheid Goede systemen: overheid maakt minder gebruik van verticaal toezicht. Die condities bestaan lang niet overal zodat niet overal een toezichtlastreductie geleverd kan worden
MA
Stelling 4 Elke organisatie heeft zijn eigen handhavingsstijl
1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Stijlkeuzes in de handhaving Sibold Mulder en Ellen Couvret Onderzoek handhavers Tendens: meer Verleiden, Pragmatisch en Nevenheid (m.u.v. politie), streng als het moet 80% vindt dat je alle stijlen moet beheersen Onderzoek burgers Luxezoekers en Zakelijken (en Genieters): Spanningzoeker, calculerend en veelal overtreder, gevoelig voor een strikte, consequente en gezaghebbende interventiestijl Ruimdenkers, Geëngageerden en Zorgzamen: Leven na vanuit eigen normen, sociale omgeving en algemeen belang, zien voor zichzelf en anderen meer in een pragmatische, gelijkwaardige en op verleiding gerichte aanpak
MP
Stijlgevoeligheid en Waarden-segmentatie pragmatisch
MEEDENKERS meedenkers
nevenheid
verleiden
Charybdis
Geëngageerden
Ruimdenkers
Zorgzamen
MEELEVERS meelevers
Zakelijken
principieel
Evenwichtigen
Luxezoekers
DOENERS/ doeners DADERS
Behoudenden VOLGERS/ volgers NALEVERS
overheid Genieters
Scylla afschrikken
Bron: TNS NIPO, 2008
Stelling 5 Openbaarmaking van handhavingsgedrag leidt tot beter nalevingsgedrag van bedrijven
1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Openbaarmaking van handhavingsinformatie Albert Meijer
Openbaarmaking heeft geen invloed op bedrijven die de regels niet kennen of niet kunnen naleven Openbaarmaking leidt tot accenten in het nalevingsgedrag van bedrijven (afweging reputatieschade versus kosten naleving) Openbaarmaking leidt tot aandacht bij bedrijven voor andere normen dan waar de inspectie op ziet, bv niet wettelijke normen van klagende omwoners.
Stelling 6 Dr Spock wist het al: belonen werkt beter dan bestraffen 1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Bestraffen, belonen en beinvloeden Joop van der Pligt, Jaap Ouwerkerk & Frenk van Harreveld
Bestraffen: is effectief indien lik op stuk, gevarieerd, consistent werkt snel, maar werkt niet door naar andere gedragsterreinen verandert niet de houding t.a.v. de norm Kent ongewenste neveneffecten Belonen: Is effectief indien lik op stuk, consistent, frequent maar niet standaard Werkt minder snel, maar generaliseert wel naar aanpalende gedragsterreinen Hogere mate van norminternalisatie Geen nadelige neveneffecten
Overige conclusies Pakkansberichtgeving heeft groter effect dan strafmaat-berichtgeving Angst gepakt te worden en sociale afkeuring zijn wezenlijk van invloed op gedrag Bestraffen stimuleert calculerend gedrag
Stelling 7 Communiceren over de pakkans bij te hard rijden werkt beter dan sommuniceren over het gevaar ervan
1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Handhavingscommunicatie Judith van Erp
Besteed niet teveel aandacht aan overtredingsgedrag Berichten over pakkansen zijn effectiever dan berichten over de strafmaat Creeer een wij-gevoel rond nalevers Educatieve communicatie werkt indien de doelgroep ontvankelijk is voor informatie, dreigende communicatie werkt slechts beperkt, normatieve communicatie is het meest kansrijk
Stelling 8 Een inspectiedienst die risicogestuurd toezicht houdt werkt overtredingsgedrag door bedrijven in de hand
1) Eens 2) Oneens 3) Weet niet
Regelnaleving door bedrijven Wim Huisman en Annemieke Beukelman
Beleving handhaving vanuit normen & waarden Trends versterken morele ambivalentie Bedrijfsmatig werken Risicotaxatie Bestuurlijke boete
Signaal van morele afkeuring Experiment?
Nieuwe handhaven Effectgericht Risicomanagement en afstemming van interventies is leidend Vergt van de handhaver dat hij verschillende stijlen kan hanteren Effectgericht intervenieren betekent inspelen op de doelgroep, weten wat de doelgroep triggert Ken je doelgroep!
