MEDISCHE ZORG Preventie en Interim
1.
Toelichting
1.1. Taken van verpleegkundige : -
observeren, herkennen en vastleggen van de gezondheidsstatus zowel op psychisch, fysisch als sociaal vlak nemen van maatregelen van preventieve gezondheidszorg informeren en adviseren van de patiënt en zijn familie uitvoeren van medische handelingen of helpen bij handelingen die het behoud, de verbetering en het herstel van de gezondheid van de zorgbehoevenden beogen stervensbegeleiding en begeleiding bij de verwerking van het rouwproces uitvoeren van algemene hygiënische handelingen bvb. wassen in bed of aan lavabo, bad geven, voetbad geven, haar wassen, scheren …. opmaken bedden voorgeschreven medicatie voorbereiden, uitdelen en toedienen vervoeren van patiënten voor onderzoek en/of behandeling met rolstoel, brancard, … verbanden vernieuwen, hechtingen verwijderen verdelen en toedienen maaltijden, dranken
1.2. Vaardigheden : -
assertief discretie empathisch ethische regels respecteren flexibel gepast reageren op onverwachte gebeurtenissen luisterbereidheid omgaan met emoties omgaan met vertrouwelijke gegevens sociale oriëntering stressbestendig verantwoordelijkheid opnemen zorgen voor anderen
1.3. Samenwerking met : -
dokters andere paramedische beroepen maatschappelijk werkers familie of vrienden van de patiënt
1
MEDISCHE ZORG
1.4. Tewerkstelling volgens : - Doelgroep (kinderen, volwassenen, bejaarden) - Instelling : 1. algemeen ziekenhuis met zijn verschillende diensten en consultaties, ingedeeld volgens de bijzondere beroepsrisico’s - Algemene medische diensten : - Interne geneeskunde (o.a. : andrologie, cardiologie, dermatologie, diabetologie, endocrinologie, flebologie, gastro-enterologie, hematologie, immunologie, intensieve zorgen, nierziekten, neurologie, palliatieve zorgen, pneumologie, revalidatie, reumatologie), kraamafdeling, fertiliteit, gynaecologie, …. - Heelkunde : algemene, abdominale, brandwonden, hart en thorax, digestieve, plastische, vaatheelkunde, neurochirurgie, neus-keel-oren, oogziekten, orthopedie-traumatologie, stomatologie, urologie, … - Oncologie, chemotherapie - Pediatrie - Psychiatrie - Medisch technische diensten : - Operatiekwartier - Spoedgevallen - Radiologie - Nierdialyse - Dagklinieken 2. thuisverpleging 3. centra voor medisch onderzoek : centra voor leerlingenbegeleiding (CLB), externe dienst preventie en bescherming op het werk (arbeidsgeneeskunde), bedrijf 4. rust- en verzorgingstehuis (RVT), medisch-pedagogisch instituut (MPI), rusthuis voor bejaarden (ROB), psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT), kinderdagverblijf
- Statuut organisatie : openbare sector of privé-onderneming
1.5. Opleiding : Er zijn twee niveaus van diploma’s : - Diploma in de verpleegkunde (ex A2 verpleegkundige) = opleiding 4de graad van het beroepssecundair onderwijs (BSO 4e graad) - Bachelor in de verpleegkunde/vroedkunde (ex A1 verpleegkundige of gegradueerde verpleegkundige/vroedvrouw) = HOBU (Hoger Onderwijs Buiten Universiteit), studie gezondheidszorg, richting verpleegkunde of vroedkunde. Via voortgezette opleiding (Vlaams Gewest): geestelijke gezondheidszorg, geriatrie, spoed en intensieve, kinderverpleging… De opleidingen verschillen volgens de gewesten
1.6. Toegang tot beroep Een door de provinciale geneeskundige commissie van de plaats van tewerkstelling geviseerd en geregistreerd diploma. Opmerking : een verpleegkundige in opleiding kan dus GEEN job uitoefenen als jobstudent-verpleegkunde. Andere jobs buiten de verpleging kunnen wel. 2
2.1. Algemeen Interne geneeskunde, heelkunde, kraamafdeling, pediatrie, psychiatrie, geriatrie
Aard van het risico Biologisch risico = overbrengen van ziektekiemen via: • lucht (CMV, tuberculose …) • huid en slijmvliezen (staphylococcus aureus, …) • bloed en lichaamsvochten (hepatitis B en C, HIV) • spijsverteringsstelsel (salmonella, …)
Bescherming Collectief • Voorlichting en vorming van het personeel
Persoonlijk • Dragen PBM : handschoenen, mondmasker …
• Procedures naleven : - handhygiëne - prikongevallen vermijden (gebruik naaldcontainer) - sorteren en verwijderen afval
Fysische belasting • temperatuur : koude, warmte
• verlichting Gevolgen voor de gezondheid : - vatbaarder voor ziekte - vermoeidheid - irriteerbaar - oogvermoeidheid
Instructiekaart : - Handen wassen - Wat bij prikongeval - Prikongevallen vermijden Speciaal aandachtspunt : bescherming zwangere werkneemster en ongeboren kind, bvb. infecties door cytomegalovirus (CMV), mazelen, rode hond, windpokken …
Gevolgen voor de gezondheid: • Oplopen infectieziekte of andere ziekte
Fysieke belasting Gevolgen voor de gezondheid, o.a. • vermoeidheid • rugletsel • spataders
Opmerkingen
MEDISCHE ZORG
II. Risico’s en preventie
• Ontwerp en ergonomie van de lokalen • Opleiding bewegingen en houdingen • Vorming om passieve en actieve tilhulpmiddelen te gebruiken bvb hoog-laagbedden, stalen verpleegster, verstelbaar zitje voor douche
• Aangepaste werkkledij en schoeisel: wijdvallende bloes en broek – stevige gesloten schoenen
• Inrichting werkpost, minder verplaatsingen • Ventilatie, air-conditioning, individualiseren verwarming (thermostaatkranen) • Waterverdampers gebruiken
Aangepaste kledij: • wijdvallende bloes • wijdvallende broek
Instructiekaart: manueel tillen
• Ergonomie : aanpassen verlichtingsbron aan uit te voeren taak, bvb. bij verwijderen draadjes
3
MEDISCHE ZORG
Aard van het risico Psychische belasting Psychische = emoties of gevoelens Gevolgen voor de gezondheid : • Stresssymptomen op gezondheidsvlak tot burn-out
Chemisch risico Gevolgen voor de gezondheid: • Risico een beroepsziekte op te lopen
Bescherming Collectief
Persoonlijk
• Vorming : hoe omgaan met stress • Aanpassing uurroosters • Teamvergaderingen • Goede communicatie • Ondersteuning psycholoog, bvb. op palliatieve zorgen en oncologie • Geïntegreerde patiëntenzorg
• Psychologische ondersteuning • Gezonde levensstijl
• Voorlichting en vorming : hoe de producten gebruiken • Handhygiëne
• Dragen gepaste PBM o.a. latexvrije handschoenen, gesloten schoenen, haarkapje, …
Opmerkingen
Speciaal aandachtspunt : bescherming zwangere werkneemster en ongeboren kind, bvb. geen contact met glutaraldehyde Instructiekaart : handen wassen Procedure: wat doen bij accidenteel contact met huid, slijmvliezen, ogen
Struikelen, vallen • Effen, slipvrije vloer • Trapladder correct gebruiken
• Aangepast schoeisel : gesloten schoenen, slipvrije zool, geluidsarm
Aanpassing werkinhoud (veranderen van dienst)
• Tillen : verwijderen de 3 laatste maanden van de zwangerschap
Risico voor ongeboren kind
• Infectieziekten: onmiddellijk verwijderen
Ploegenarbeid (arbeid waarbij werknemers na elkaar op dezelfde werkplek werken met wisselend uurrooster) Gevolgen voor de gezondheid : • Spijsverteringsklachten: verstopping, diarree, maagzweer, zwaarlijvigheid • Neurotische klachten : futloos, slapeloosheid, verandering karakter (agressiviteit of depressiviteit) • Bloedsomloopproblemen: hoge bloeddruk, circulatieproblemen onderste ledematen
4
• Beurtregeling vooruit (morgen, middag, nacht) • Directe overgang van een prestatie naar een volgende voorkomen - minimum herstelperiode van min. 12 uur per 24 uur
• Sport beoefenen • Gezonde levensstijl
Uitzendkracht moet onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte brengen van zwangerschap
Aard van het risico
Bescherming Collectief
Persoonlijk
• Permanent nachtwerk beperken: max.4 nachten na elkaar (omschakelen bioritme) • Spreiden van de nachtdienst over meer verpleegkundigen • Opeenvolgende nachtprestaties voorkomen • Directe overgang van een prestatie naar een volgende voorkomen - minimum herstelperiode van min. 12 uur per 24 uur • Vrije weekends inlassen • Beurtregeling vooruit (morgen, middag, nacht)
• Tips : lawaai, licht en hoge temperaturen weren • Regelmatige voeding : zelfde tijdstip • Sport beoefenen
Opmerkingen
Nachtwerk Nachtwerk Gevolgen voor de gezondheid : • Spijsverteringsklachten : verstopping, diarree, maagzweer, zwaarlijvigheid • Neurotische klachten : futloos, slapeloosheid, verandering karakter (agressiviteit of depressiviteit) • Bloedsomloopproblemen : hoge bloeddruk, circulatieproblemen onderste ledematen • Inslaap- en doorslaapstoornissen
• Maaltijd : - warm vooraleer dienst op te starten - vetarm - fruit en zuivelproducten tussendoortjes - ontbijten na dienst en gaan slapen • Slapen: voor voltijdsen min. 5 à 6 uur slaap
MEDISCHE ZORG
2.2. Afzonderlijk te beschouwen risico’s
Operatiekwartier Narcosegassen - Gehalogeneerde koolwaterstoffen (bij kamertemperatuur vloeibaar) bvb. halothaan, enfluraan, isofluraan - Gefluoreerde koolwaterstoffen (gasvormig) bvb. desfluraan, sevofluraan Gevolgen voor de gezondheid: • Risico een beroepsziekte op te lopen
• Informatie over de risico’s • Bronafzuiging en algemene ventilatie • Werkpostmeting en grenswaarden respecteren • Maskernarcose vermijden bij kinderen en NKOingrepen
• Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden)
Ioniserende stralingen Gevolgen voor de gezondheid: • Risico een beroepsziekte op te lopen
• Voorlichting en vorming • Plaatselijke afscherming, bvb. lood in muur, afgebakend en gesignaleerd
• Zich zo ver mogelijk van patiënt houden • Duur aanwezigheid beperken • Schermen plaatsen • Dragen dosimeter
• Verpleegkundige moet opleiding radioprotectie gevolgd hebben • Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden) Opm. : onmiddellijke aflezing van dosimeter voor zwangere werkneemster
Chemisch risico Gevolgen voor de gezondheid: • Risico een beroepsziekte op te lopen
• Bronafzuiging • Werkpostmeting • Grenswaarden respecteren
• Dragen handschoenen bij uitvoeren taken
5
MEDISCHE ZORG
Bescherming
Aard van het risico
Collectief
Persoonlijk
Opmerkingen
Medische beeldvorming, radio-isotopen, nucleaire geneeskunde Ioniserende stralingen Gevolgen voor de gezondheid : • Risico een beroepsziekte op te lopen
• Voorlichting en vorming • Behandelingskamer : lood in muur, afgebakend en gesignaleerd
• Zich zo ver mogelijk van patiënt houden • Duur aanwezigheid beperken • Schermen plaatsen • Dragen dosimeter
• Verpleegkundige moet opleiding radioprotectie gevolgd hebben • Moederschapsbescherming (verboden werkzaamheden) Opm. : onmiddellijke aflezing van dosimeter voor zwangere werkneemster
Thuiszorg Ongevallen met wagen • Ter beschikking stellen van wegenboek, stadsplan
• Rijden met wagen die technisch in orde is • Wegcode respecteren : snelheid, parkeren • Goede routebeschrijving • Tijdig vertrekken
• Geldig rijbewijs
• Aanpassing werkinhoud (veranderen van dienst)
• Onmiddellijke verwijdering
• Uitzendkracht moet onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte brengen van zwangerschap
• Contact beperken tot bepaalde personen
• Dragen handschoenen
• Naleven werkprocedures
Geïsoleerd werken • Telefoonnummer verantwoordelijke binnen organisatie Stress • Planning verzorging aanpassen • Meer personeel inzetten • Professionele hulp voorzien
Zwangere werkneemsters Risico voor: • het ongeboren kind • het jonge kind (lactatieperiode)
Oncologie Cytostatica
6
X
9. geïsoleerd werken
-: niet van toepassing
!
!
11. nachtwerk
X: het risico is niet aanwezig
X
X
X
!! !! !! !! ! ! !
!!
10. verplaatsingen met wagen
8. psychische belasting
7. agressie
6. uurroosterwissel
HIV
hepatitis C
hepatitis B
5. fysieke belasting (tillen)
!! !! !! !! !! ! ! !
4. biologische agentia (via bloed)
staphylococcus aureus
3. biologische agentia (via huid)
!
!!
tbc
!
X
X
!!
!!!
!! !! !! ! !
!!
!
X
–
–
–
psychiatrie
!!: belangrijk risico
!
X
X
!! !! ! !! ! ! !
!!
!
!!!
! ! !!
pediatrie
!: risico is aanwezig
!
X
X
!
X
! !
!!! !!! !!!
!!
!
X
!!
!! X
–
–
kraamafdeling
–
–
X
!! ! !!
heelkunde
CMV
2. biologische agentia (via lucht)
irriterende antiseptica
toxische bvb. glutaraldehyde
cytostatica
1. gevaarlijke producten
interne geneeskunde
Medische diensten
!
X
X
!!!
! !!
!!!
!! !! !!
!!
!
X
!!
–
–
palliatieve
!
X
X
!! !! !! !! ! ! !!
!!
!
X
!!
–
!!!
oncologie
!! !! !! !! ! ! ! !! !! !
!
! !
!!
–
!
thuisverpleging
MEDISCHE ZORG
!!!: zeer hoog risico
!
X
X
! !! !!
!!! !!!
!! !!
!!!
!
X
!!
–
–
geriatrie
2.3. Per dienst
7
8 -: niet van toepassing !: risico is aanwezig * mobiel radiografietoestel
!
X: het risico is niet aanwezig
!
!!!
9. psychische belasting
11. nachtwerk
!!! !!!
!! !! !! !! !
!!
!! !
–
!! !! !! !! !
!!
! !
8. agressie
7. uurroosterwissel
6. fysieke belasting (tillen)
HIV
hepatitis C
hepatitis B
5. biologische agentia (via bloed)
staphylococcus aureus
4. biologische agentia (via huid)
tbc
CMV
3. biologische agentia (via lucht)
2. ioniserende stralingen *
–
! !!
!! !! !
toxische bvb. glutaraldehyde
irriterende antiseptica
–
–
spoed
cytostatica
1. gevaarlijke producten
operatiekwartier
!!: belangrijk risico
! ! ! ! ! ! ! !
!!
! !
!!!
! !!
–
radiologie
Medisch technische diensten
–
!! !! !! ! ! ! !
!!
! !
–
!! ! !!
dagkliniek interne
!!!: zeer hoog risico
!! !! !! ! ! ! !! !
!!
! !
–
!!
!!!
–
nierdialyse
–
!! !! !! ! ! ! !
!!
! !
–
! !!
–
dagkliniek heelkunde
MEDISCHE ZORG
Mondmasker : bij heelkundige ingreep of verzorging Muts : operatiekwartier
Werkkledij : wijdvallende tuniek, zonder knopen of drukknopen wijdvallende broek, ceintuur met lussen
MEDISCHE ZORG
2.4. Werkkledij en pbm
Handschoenen : latex of nonlatex (contact met bloed of lichaamsvochten, secreta, excreta, slijmvliezen, niet intacte huid)
Schoenen : hiel omsluiten hieloppervlak 12 cm2 beschermde schoenpunt niet hoger dan 3 cm geluidloos afwasbaar voor operatiekwartier
9
MEDISCHE ZORG
2.5. Instructiekaart Handhygiëne Middelen - propere wastafel of lavabo, voorzien van koud stromend water, enkel gebruikt om handen te wassen - een kraan, bij voorkeur te bedienen met pols, elleboog, knie, voet of fotoelektrische cel - zeep, bij voorkeur uit een verdeelsysteem - indien afvalbakje voorzien is, best zonder deksel, zodat de handen niet opnieuw bevuild worden bij het verwijderen van het handdoekje - handdroogmiddel : zuiver, zacht en individueel middel, liefst eenmalige papieren wegwerpdoek
Wanneer? -
vóór het begin van het werk na elke pauze na elk toiletbezoek na het schoonmaken en reinigen na het kammen van de haren vóór en na de verzorging van een patiënt
Hoe ? -
regel stromend water op een matige straal en dito temperatuur bevochtig de handen en de polsen neem een minimale dosis zeep in de handpalm wrijf de handen grondig in (alle delen : handrug, duimen en ruimtes tussen de vingers) - spoel de handen onder stromend water : hou ze neerwaarts gericht om besmetting van de voorarmen te voorkomen - droog de handen grondig : eerst deppen, dan wrijven - sluit de kraan door middel van een wegwerphanddoekje
Prikongevallen Wat doen bij prikongeval? -
10
wondje doen bloeden grondig afspoelen onder stromend water ontsmetten met alcohol 70° gedurende 30 seconden een bloedstaal laten nemen de dag van het prikongeval (bij wie: stel de vraag tijdens het onthaal) aangifte doen als arbeidsongeval bij uw werkgever, voor de uitzendkracht het uitzendbureau invullen medisch attest voor de arbeidsongevallenaangifte door preventieadviseur-arbeidsgeneesheer van waar u werkt na 6 maanden nieuwe bloedcontrole speciale procedure bij HIV-patiënt
De stagiaire verpleegkundige is reeds onderzocht tijdens de opleiding en heeft de nodige vaccinaties en tuberculinetest gehad De werkpostfiche verpleegkundige voorziet steeds een gezondheidsbeoordeling en vaccinatie versus tuberculinetest Heeft de werknemer een formulier van gezondheidsbeoordeling en een inentingskaart? Ja
Nee
MEDISCHE ZORG
III. Gezondheidstoezicht = ALTIJD
Verifieer de geldigheid van : • het formulier van gezondheidbeoordeling (datum + typefunctie + bijzondere risico’s) • de inentingskaart
Ja
Nee
Aanvraag gezondheidsbeoordeling en/of inenting versus tbctest Is de uitzendkracht geschikt EN is hij ingeënt ?
Ja
De werknemer kan aan het werk gezet worden
Nee
Niet geschikt voor DIT werk
De gezondheidsbeoordeling omvat een algemeen klinisch onderzoek en inentingen versus tuberculinetest. Volgens de dienst waar men tewerkgesteld wordt, komen aanvullende onderzoeken Altijd : - Biologische agentia - Chemische agentia - Manueel tillen van patiënten met risico op rugletsel - Psychische belasting - Inentingen : hepatitis B - Tuberculinetest - Ploegenarbeid
Bijzondere : - Nachtarbeid - Ioniserende stralingen - Zwangerschap - Borstvoeding
11
MEDISCHE ZORG
IV. Bedrijfsbezoek Enkele vragen over welzijn die de inlener toelaten de werkpostfiche goed in te vullen.
Algemeen • • • • • • • •
•
•
talenkennis wie stelt de arbeidskledij ter beschikking (naam en functie)? uit wat bestaat de arbeidskledij: schort, broekpak ? wie stelt persoonlijke beschermingsmiddelen (handschoenen, mondmasker ...) ter beschikking (naam en functie)? wie legt het werk uit (naam en functie)? is er een onthaalbrochure, videofilm? wie verzorgt de EHBO? wie geeft de specifieke veiligheidsinformatie i.v.m - inrichting van de lokalen (refter, sanitaire installaties, ...)? - wat bij brand (evacuatie)? - gebruik van toestellen? - gebruik van producten? - procedure bij prikaccidenten - procedure bij arbeidsongeval zwangerschap : uitzendkracht informeren over de noodzaak onmiddellijk uitzendbureau en inlener op de hoogte te brengen van zwangerschap. Procedure afspreken met inlener over de te nemen maatregelen (aanpassing werkpost – aanpassing werkinhoud – niet verlengen arbeidsovereenkomst) afspraken voor verdere opvolging van uitzendkracht na prikaccident (HIV risico, e.a.)
Per dienst • op welke afdeling wordt de verpleegkundige tewerkgesteld : - radiografie, nucleaire geneeskunde - operatiekwartier - intensieve zorgen - pediatrie - spoedopname - ... met vermelding van de bijzondere risico’s • is een aanvullende opleiding noodzakelijk bvb. radioprotectie voor radiologie, operatiekwartier, …? • is er contact met cytostatica (ook vragen bij thuisverpleging)? • is er contact met ioniserende stralingen? • is er risico op agressie? • gebruik van specifieke chemische stoffen: narcosegassen, ethyleenoxide, formaldehyde, ... • is er nachtwerk? Wat is het werkrooster? • zijn er hulpmiddelen voor heffen en tillen van patiënten? • wordt gebruik gemaakt van latex handschoenen? Kunnen nonlatex handschoenen voorzien worden? • rijden met voertuig (thuisverpleging)? Wie stelt wagen ter beschikking?
12
De risicozoektocht
MEDISCHE ZORG
V.
13
MEDISCHE ZORG 14
Oplossingen De risicozoektocht 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
verpleegkundige verpleegkundige verpleegkundige verpleegkundige verpleegkundige verpleegkundige verpleegkundige
werpt spuit met naald in gewone prullenmand tilt zware patiënt alleen draagt juwelen (armbanden, ringen, oorbellen …) draagt open schoenen rookt in nabijheid patiënt loopt in de gangen staat op stoel om iets uit een kast te nemen
