MATERIALEN (HOOG) BEGAAFDE. Pedagogisch klimaat LEERLINGEN en gedrag. Pedagogisch klimaat en gedrag. Succesvol onderwijs voor alle leerlingen

Pedagogisch klimaat MATERIALEN (HOOG) BEGAAFDE LEERLINGEN en gedrag2010

Pedagogisch klimaat en gedrag Succesvol onderwijs voor alle leerlingen

Pedagogisch klimaat en gedrag Succesvol onderwijs voor alle leerlingen

Inleiding In de hedendaagse maatschappij komen onderwerpen als respect, veiligheid en pesten bijna dagelijks in het nieuws. En dan voornamelijk in negatieve vorm. De vraag rijst steeds weer: hoe gaan we met elkaar om? Want we zijn allemaal verschillend. Kinderen, ouders en teamleden op school. Omgang bepaalt de sfeer waarin iedereen zich beschermd voelt, prettig kan werken en naar vermogen ontwikkelt en leert. De diversiteit van alle betrokkenen dient bij elkaar te komen in een aanpak, waarin iedereen zich gerespecteerd voelt. Alleen dan kunt u een positief, voorspelbaar en uitdagend pedagogisch-didactisch klimaat scheppen voor alle leerlingen. Want dat is een basisvoorwaarde voor succesvol onderwijs. Iedere school heeft een eigen huisstijl, die past bij de mensen die er werken. Een pedagogische huisstijl ontstaat niet vanzelf. Daar werkt u samen aan. Binnen een gezond pedagogisch klimaat realiseren teamleden zich, dat alle kinderen optimaal kunnen profiteren, wanneer leerkrachten positieve invloed hebben op hun groep en wanneer in bijzondere groepen ook specifieke afstemming plaatsvindt. Wanneer zich een crisis voordoet in de groep, is een aanpak op maat gevraagd. De schoolbrede benadering van Positive Behavior Support (PBS) vormt het kader voor onze visie op pedagogisch klimaat en gedrag. Het doel van PBS is het creëren van een veilig en voorspelbaar onderwijsklimaat voor alle kinderen. Hierdoor wordt het leren bevorderd. De hoofdkenmerken van PBS (respect, verantwoordelijkheid en veiligheid) worden door ons gedeeld en uitgedragen. Het schoolbreed werken vanuit gedeelde waarden, de preventieve benadering, de positieve insteek, de planmatige aanpak en het partnerschap met ouders vormen de basis van een goed pedagogisch klimaat. De drie niveaus van PBS (alle leerlingen – sommige leerlingen – enkele leerlingen) sluiten naadloos aan op de trajecten rond gedrag zoals ‘De Vreedzame School’ en ‘Grip op de groep’. Wij hopen dat onze visie u inspireert. Succesvol onderwijs voor alle leerlingen is onze ambitie. Daar werken wij graag samen met u aan!

OBD Noordwest

Inhoud 1.

Positive Behavior Support ...................................................7

2.

De Vreedzame School..........................................................11

3.

Grip op de groep ................................................................. 15

4. Taakspel ............................................................................... 19

5.

Synchroon coachen ............................................................ 21

6.

Kids’ Skills ...........................................................................23

7.

Kinderen met speciale behoeften .....................................25

8.

Relatie tussen programma’s .............................................27

9.

Meer informatie ................................................................ 30

1. Positive Behavior Support (PBS) Goed gedrag kun je leren! Leerlingen die pesten, eigendommen vernielen, jokken, ongehoorzaam en opstandig zijn of frequent agressief gedrag vertonen. Het zijn allemaal voorbeelden van antisociaal gedrag. Gedrag dat in elke doorsnee klas kan voorkomen. Heel vervelend, omdat het de leef- en leersituatie negatief beïnvloedt. De vraag is hoe u omgaat met dit soort ongewenst gedrag. Hoe motiveert u leerlingen tot gewenst gedrag? Het programma Positive Behavior Support (PBS) geeft antwoord. Met PBS creëert u een goed klimaat op school en versterkt u gewenst gedrag binnen de groep en op individueel niveau. OBD Noordwest biedt u een snelle en bondige versie van het programma. Een programma dat als kapstok fungeert, waaraan u bestaande en nieuwe gedragsmethodieken op kunt hangen. Het vormt een waardevolle aanvulling op de methode die u nu al gebruikt. Want goed gedrag kun je leren! Doelgroep Schoolteam. Doel U verbetert het pedagogisch klimaat door een gezonde sociale omgeving te creëren voor de schooljeugd van alle leeftijden. Hierdoor zullen ook de leerprestaties verbeteren. Inhoud Op basis van jarenlang onderzoek is in Amerika het programma School Wide Positive Behavior Support (SWPBS of kortweg PBS) ontwikkeld. In 2008 is gestart met de gezamenlijke ontwikkeling van PBS voor het Nederlandse onderwijs. PBS is een evidence based-programma voor het systematisch beheersen van gedrag. Met PBS creëert u een goed klimaat op school en versterkt u gewenst gedrag binnen de groep en op individueel niveau. PBS is een kapstok waaraan bestaande en nieuwe gedragsmethodieken kunnen worden opgehangen. Het is daardoor geschikt en aantrekkelijk voor iedere school. Het programma gaat uit van drie pijlers: 1. respect 2. verantwoordelijkheid 3. veiligheid PBS is bedoeld om gewenst gedrag aan te leren en antisociaal gedrag op school van kinderen in de leeftijd van 4-18 jaar zo vroeg mogelijk aan te pakken en om te buigen naar positief gedrag. Preventie is een kernbegrip. De drie preventieniveaus zijn in een piramide uitgebeeld: 7

Individuele leerlingen die veel ongewenst gedrag laten zien

Leerlingen die risico lopen op (ernstig) probleemgedrag

Alle leerlingen

- eerste laag: wordt gevormd door alle leerlingen - tweede laag: wordt gevormd door de leerlingen die risico lopen op (ernstig) probleemgedrag - derde laag: wordt gevormd door individuele leerlingen die veel ongewenst gedrag laten zien PBS helpt de school een veilig klimaat te creëren waar geen kind wordt uitgesloten. Het is geen kant-en-klare methode, maar een benadering met een aantal basale uitgangspunten. Onderzoek heeft de effectiviteit ervan aangetoond. Er worden eenvoudige, maar doeltreffende tactieken en strategieën aangereikt om met alle medewerkers op school één lijn te ontwikkelen wat betreft het omgaan met gedrag op drie niveaus: 1. alle leerlingen 2. sommige leerlingen 3. enkele leerlingen Net zoals bij de ‘gewone’ vakken taal en rekenen worden er activiteiten uitgevoerd rond (gewenst) gedrag. In dit programma staat het vergroten van gewenst gedrag, en daarmee het verminderen van ongewenst gedrag, centraal. De school bepaalt zelf in welk tempo het proces wordt doorlopen en welke onderdelen meer of minder aandacht krijgen.

8

PBS bij OBD Noordwest OBD Noordwest heeft op basis van een aantal pilots een eigen draaiboek opgesteld. Hierin houden wij rekening met uw schoolspecifieke situatie. De lengte en duur van het traject is aangepast aan uw manier van werken en uw methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling. Op basis van een intake wordt vastgesteld in welke mate PBS kan bijdragen aan uw schoolontwikkeling. Vervolgens stellen we een traject op maat op om de gekozen onderdelen van PBS te implementeren. Naast studiemomenten gaat het daarbij om een te formeren stuurgroep, de rol van directie, intern begeleider en de gedragsspecialist. OBD Noordwest biedt de volgende hoofdmodules rond PBS aan: 1. PBS op onze school 2. opstellen en aanleren van gedragsverwachtingen op schoolniveau 3. goed gedrag in de klas 4. goed gedrag van de individuele leerling 5. goed gedrag thuis: de samenwerking tussen school en thuis Inhoud per module Module 1: PBS op onze school - wat is helder, waar gaan we mee aan de gang? - wat zijn onze verwachtingen? - het risicopad naar antisociaal gedrag - wat werkt bij het handhaven van discipline? Module 2: Opstellen en aanleren van gedragsverwachtingen op schoolniveau - wat weten we over doelmatige gedragsregels? - opstellen gedragsverwachtingen voor de algemene ruimtes - onderwijzen van goed gedrag op schoolniveau - actief en systematisch toezicht houden in de algemene ruimtes - verwijdering gebruiken Module 3: Goed gedrag in de klas - klassenorganisatie - ontwikkelen en onderwijzen van gewenst gedrag in de klas - preventief optreden - het gebruiken van positieve en corrigerende consequenties om gedragingen te veranderen

9

Module 4: Goed gedrag van de individuele leerling - de escalatieketen - de gedragsfunctieanalyse - het ontwikkelen van gedragsondersteunende plannen voor leerlingen met probleemgedrag - het lesprogramma aanpassen om probleemgedrag te voorkomen Module 5: Goed gedrag thuis, de samenwerking tussen school en thuis - communicatiestrategieën voor leerkrachten - samenwerking met ouders - grenzen stellen - problemen oplossen - bouwen aan vertrouwen Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met een van onze adviseurs: Gerard Castelijn M: 06 466 461 78 E: [email protected] Patricia Meyer M: 06 523 468 12 E: [email protected] Kijk ook eens op: www.swpbs.nl of www.apbs.org (Amerikaans)

10

2. De Vreedzame School Werken aan een vreedzame cultuur in klas en school! We voeden onze leerlingen op in een gecompliceerde samenleving. Een samenleving waarin niet alleen de traditionele schoolvakken belangrijk zijn voor succes. Ook sociale en emotionele vaardigheden zijn in hoge mate bepalend voor maatschappelijk welslagen. Omgekeerd is onze samenleving gebaat bij burgers die zich zorgzaam en verantwoordelijk opstellen, die vaardig en vreedzaam conflicten kunnen oplossen. Dat geldt ook voor de school. De school is net zo goed een leefgemeenschap die gebaat is bij actieve, zorgzame, initiatiefrijke en verantwoordelijke leerlingen. Dit bevordert het plezier waarmee leerlingen en leerkrachten naar school gaan. Bovendien zorgt het voor een positief werkklimaat waarin veel geleerd kan worden. Doelgroep Schoolteam. Doel U creëert een schoolomgeving waarin iedereen zich verantwoordelijk en betrokken voelt en waarbij leerlingen en leerkrachten op een positieve manier met elkaar omgaan. Inhoud programma De Vreedzame School is een compleet programma voor basisscholen voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Het programma streeft ernaar om kinderen te leren op een positieve en zorgzame manier met elkaar om te gaan. Waarbij conflicten constructief worden opgelost en we open staan voor verschillen tussen mensen. Er wordt gewerkt aan een sociaal klimaat waarin leerlingen en leerkrachten prettig kunnen werken. De kern van De Vreedzame School is een lessenserie. Het is de bedoeling dat er (vrijwel) elke week in alle groepen een les gegeven wordt. De lessen duren ongeveer 30 minuten. Er is een aparte map met lessen voor de peuters en kleuters, verder per leerjaar een map (groep 3 tot en met 8). De klas en de school zijn daarbij een oefenplaats. De lessen zijn in zes blokken onderverdeeld: 1. we horen bij elkaar, over groepsvorming 2. we lossen conflicten zelf op, over conflicthantering 3. we hebben oor voor elkaar, over communicatie 4. we hebben hart voor elkaar, over gevoelens 5. we dragen allemaal een steentje bij, over verantwoordelijkheid 6. we zijn allemaal anders, over diversiteit

11

De Vreedzame School bij OBD Noordwest Bij de tweejarige invoering van dit traject wordt uw school begeleid door één van onze gecertificeerde adviseurs. Invoering van alle onderdelen van De Vreedzame School is altijd een combinatie van lessen voor de leerlingen en training voor leerkrachten en directie. In de teambijeenkomsten: - maakt u kennis met de uitgangspunten van het programma - staat gezamenlijke visieontwikkeling centraal - vindt zelfreflectie plaats (hoe ga ik zelf met conflicten om?) - werken we toe naar afspraken over het toepassen van de principes in het dagelijkse handelen Tijdens het eerste jaar van invoering staat kennis nemen van het programma centraal, in het tweede jaar gaat het vooral om het implementeren van schoolbrede aanpakken. Leerlingen krijgen allerlei taken en verantwoordelijkheden. In uw klas en in uw school. Kinderen leren op deze wijze vaardigheden die ze nodig hebben als (toekomstig) burger in onze democratische samenleving.   Door te werken met het programma van De Vreedzame School realiseert u in belangrijke mate de door de inspectie gehanteerde indicatoren met betrekking tot burgerschap en integratie. Hoewel maatwerk mogelijk is, ziet het standaardprogramma voor de invoering er als volgt uit: - eerste invoeringsjaar: vijf team- en vijf stuurgroepbijeenkomsten - tweede invoeringsjaar: drie teambijeenkomsten, vijf stuurgroepbijeen komsten, een ouderavond en eventueel een mediatortraining De Vreedzame School, een succesvol concept De Vreedzame School is inmiddels een succesvol concept gebleken. Na invoering constateren scholen dat het aantal conflicten afneemt, de sfeer verbetert en ruzies beter opgelost worden. Uiteindelijk voelen kinderen zich veiliger, verdwijnen verbaal en fysiek geweld en worden incidenten veel beter opgelost. OBD Noordwest begeleidt inmiddels een kleine honderd basisscholen bij het invoeren en borgen van De Vreedzame School. In mei 2012 is De Vreedzame School opgenomen in de Databank Effectieve jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.

12

Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met een van onze adviseurs: Gerard Castelijn M: 06 466 461 78 E: [email protected] Patricia Meyer M: 06 523 468 12 E: [email protected] Lyke Ybema M: 06 158 970 51 E: [email protected] Kijk ook eens op: www.devreedzameschool.nl

13

14

3. Grip op de groep Werken aan een positief groepsklimaat! Steekt u veel tijd en energie in het herstellen of behouden van de rust in uw groep? Laat het gedrag van de kinderen het niet toe de sfeer een positieve wending te geven? Komt u onvoldoende toe aan daadwerkelijk lesgeven? Dan zijn er waarschijnlijk al langer processen en krachten aan de gang die de negatieve sfeer in stand houden. Deze lastige situatie ontstaat niet van de ene op de andere dag. Vanaf groep 3 hebben groepen doorgaans een vaste samenstelling. Een negatieve sfeer sluipt er langzaam in. Dit heeft uiteindelijk een negatief effect op de veiligheid in de groep, de leerresultaten van kinderen en het welbevinden van leerkrachten. OBD Noordwest heeft een succesvol traject ontworpen dat aan deze situatie een einde kan maken: Grip op de groep. Het resultaat zit in de naam. Doelgroep Schoolteam en leerkrachten. Doel U verwerft inzicht in groepsprocessen en kunt negatieve groepsdynamiek herstellen. U krijgt handreikingen voor het realiseren van een positief groepsklimaat. Inhoud Uitgangspunt van Grip op de groep is dat schoolteams vanuit eenzelfde perspectief naar groepsontwikkeling kijken. U hanteert dezelfde begrippen en communiceert duidelijk over de sfeer in iedere groep. Alleen zo kunt u werk maken van positieve groepen op school. Openheid is daarbij van groot belang. Bij Grip op de groep werken we samen aan een positief groepsklimaat. Bij de start van het schooljaar wordt intensief ingezet op zaken als veiligheid, respect, positieve communicatie en samenwerken. Dit zijn aspecten die in belangrijke mate bijdragen aan een positieve groep. In positieve groepen kunnen zowel leerkrachten als leerlingen zich veel beter richten op het onderwijsleerproces. Een positieve groep vormt de basis van Opbrengstgericht werken. De curatieve aanpak Bij acute groepssituaties gaat het er om eerst rust en overzicht te creëren. Vervolgens gaan we samen met u na welke stappen de komende periode gezet moeten worden. Daarbij komen beproefde werkwijzen en materialen aan de orde. Door gesprekken met directie, leerkrachten en intern begeleiders zetten we eerst een aantal zaken op een rij. 15

Zoals: - hoe verliep de start van het schooljaar? - hoe is de samenwerking tussen duoleerkrachten? - hoe zijn de contacten met ouders? - hoe is de invloed van sommige kinderen op de groepssfeer? - hoe functioneerde de groep in vorige jaren? Hierbij komt regelmatig naar voren dat groepen vaak al eerder ontspoorden. Het was alleen nog niet zo zichtbaar. Met de kennis over positieve en negatieve groepen bent u beter in staat signalen eerder op te pikken en acties te ondernemen. De preventieve aanpak Bij het preventief werken met schoolteams komen de volgende stappen aan de orde: - start van het schooljaar: in alle klassen wordt ingezet op groepsvormende activiteiten. - herfstevaluatie: rond de herfstvakantie worden alle groepen doorgelicht door middel van een evaluatie. - quickscan: op 1 december, 1 maart en 1 mei vullen alle leerkrachten de quickscan in. Hiermee wordt snel vastgesteld of groepen nog op de positieve lijn zitten. - overdracht groepen: aan het eind van het schooljaar wordt de groep op basis van vastgestelde criteria overgedragen. De leerkrachten die de groep in het nieuwe jaar begeleiden, krijgen richtlijnen voor de eerste schoolweken. Zodat zij weten waar zij in de eerste periode op in moeten zetten. Voor de bovenbouw geldt bovendien dat de rollen in de groep bekend moeten zijn. Zodat deze kennis gebruikt kan worden om positieve normen de groep in te krijgen. Grip op de groep bij OBD Noordwest Het adviestraject geeft u inzicht in groepsprocessen, waarbij interactie met de leerlingen centraal staat. U krijgt informatie en handvatten om sluimerende problemen te signaleren. Zo kunt u de situatie tijdig een positieve wending geven. Grip op de groep omvat twee onderdelen: 1. curatieve aanpak: begeleiding ten aanzien van acute problematiek in de groep. Ondersteuning kan bestaan uit groepsobservaties, gesprekken met leerkrachten, kinderen en ouders, ouderavonden, video-opnames, synchroon – en didactisch coachen. 2. preventieve aanpak: teambijeenkomsten rond Grip op de groep. Hierbij gaat het om het implementeren van een aantal stappen waarmee u een goed inzicht krijgt in de gang van zaken in alle groepen. Het resultaat van beide aanpakken is een positief groepsklimaat en meer grip op uw groep. 16

Onderneem meteen actie! Grip op de groep gaat over: - veiligheid - respect - positieve communicatie - samenwerken Wij kunnen u ondersteunen bij het realiseren van een positief groepsklimaat. Dit kan zowel preventief als curatief. Het is van wezenlijk belang dat u snel contact opneemt wanneer u het gevoel heeft dat er een probleemsituatie ontstaat op uw school. Het boek ‘Grip op de groep’ van René van Engelen is in 2007 verschenen. Sindsdien heeft OBD Noordwest in samenwerking met de auteur op meer dan honderd scholen zowel preventief als curatief ondersteuning geboden bij het realiseren van een positief groepsklimaat. Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met een van onze adviseurs: Gerard Castelijn M: 06 466 461 78 E: [email protected] Patricia Meyer M: 06 523 468 12 E: [email protected] Lyke Ybema M: 06 158 970 51 E: [email protected] Kijk ook eens op: www.gripopdegroep.nl

17

18

Taakspel Beginnend probleemgedrag vroegtijdig ombuigen naar positief gedrag Leerlingen die praten tijdens de uitleg, door de klas roepen en niet met het werk bezig zijn. In elke groep komt ongewenst gedrag voor. Het is niet taakgericht en meestal stoort het anderen. Vaak hebben we de neiging vooral op dit ongewenste gedrag in de groep in te gaan. Door direct te reageren op leerlingen die zich ongewenst gedragen, proberen we controle te houden. Maar eigenlijk wordt de sfeer in de groep hier alleen maar negatiever door. Hoe kunt u dit beginnend probleemgedrag ombuigen naar positief gedrag? In dit geval kan Taakspel de oplossing zijn. Middels deze methodiek leren kinderen zich tijdens de reguliere lessen beter aan de regels houden. U wordt zich bewust van uw eigen positieve gedrag en buigt dat van de leerlingen om. Doelgroep Leerkrachten PO, docenten VO, pedagogisch medewerker BSO. Doel U leert de principes van Taakspel toepassen en een taakgericht en prettig klassenklimaat bevorderen. Inhoud Taakspel is een op de groep gerichte werkwijze om op een positieve manier taakgericht gedrag van leerlingen te laten toenemen. Het is voor de leerlingen een spel en voor leerkrachten een hulpmiddel om gewenst gedrag te bevorderen. Met Taakspel houden leerlingen zich beter aan klassenregels. Wanneer klassenregels beter worden nageleefd, vermindert onrustig en storend gedrag. Er ontstaat meer structuur in de klas: de nadruk ligt op het gewenste gedrag en de leerlingen zijn verantwoordelijk voor hun eigen gedrag. Het resultaat is dat het klassenklimaat positiever wordt, dat de taakgerichtheid bij leerlingen en uw competentiegevoel toeneemt. U werkt aan een goede relatie met uw leerlingen en u krijgt meer vrijheid om uw werk te doen. Taakspel is geschikt voor het (speciaal) basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en de buitenschoolse opvang. Er is een speciale editie voor de speelplaats, waarmee basisscholen het gedrag op de speelplaats kunnen ombuigen. Taakspel bij OBD Noordwest De invoering van Taakspel verloopt in drie fasen van ieder ongeveer drie maanden. Bij iedere fase hoort een training en klassenconsultaties door een gecertificeerd begeleider. 1. invoeringsfase: het spel wordt geïntroduceerd bij de leerlingen, met behulp van uitgewerkte introductielessen. Vervolgens wordt het spel drie keer per 19

2. 3.

week gespeeld met een geleidelijk opbouwende speeltijd. uitbreidingsfase: taakspel wordt steeds langer en in verschillende onderwijssituaties gespeeld. generalisatiefase: u leert hoe u de effecten van Taakspel in stand houdt, ook wanneer Taakspel niet wordt gespeeld.

Voorwaarden Certificaat Leerkrachten: - volgen Taakspeltrainingen - klassenconsultaties ontvangen, gevolgd door nabesprekingen - Taakspel voldoende keer spelen De leerkrachttraining wordt altijd door een gecertificeerd begeleider gegeven. Intern begeleiders kunnen eveneens een certificaat halen. Hiermee kunnen zij zelf collega’s van hun eigen school begeleiden, zodat deze Taakspel succesvol kunnen uitvoeren. OBD Noordwest heeft meerdere gecertificeerde adviseurs die leerkrachten opleiden, ondersteunen en coachen tijdens de invoering van Taakspel. Taakspel is alleen in licentie verkrijgbaar. Training en begeleiding blijken noodzakelijk om de beoogde effecten te behalen. Taakspel kunt u alleen inclusief begeleiding aanschaffen.

Taakspel, een effectieve methode Taakspel is ontwikkeld op basis van het Amerikaanse programma The Good Behavior Game. De methodiek is gebaseerd op de leertheorie. Effectenonderzoek laat positieve resultaten zien. Marzano (‘Wat Werkt Op School’) vermeldt Taakspel als effectieve (research based) aanpak binnen de component klassenmanagement. Taakspel is als bewezen effectief opgenomen in de Databank Effectieve jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.

Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onze adviseur: Jos van Kalleveen E: [email protected] M: 06 466 460 77 20

Synchroon coachen Direct voelen wat een verandering in gedrag teweeg brengt Stelt u zich de volgende situatie eens voor: leerlingen werken zelfstandig in de klas. De leerkracht geeft verlengde instructie terwijl ook zicht gehouden wordt op de groep kinderen die zelfstandig aan het werk is. Toch, voor de leerkracht het weet, ontstaat er onrust. De leerkracht heeft vervolgens grote moeite met het herstellen van de rust. Wat gebeurde hier nou precies? Had deze onrust voorkomen kunnen worden? In de genoemde situatie lijkt er plotseling onrust te heersen. Opeens is het overzicht zoek. Feit is dat de leerkracht de kleine signalen nèt gemist heeft waarop hij had kunnen ingrijpen. Wanneer dat regelmatig voorkomt in een groep, kan dat een negatieve invloed op de sfeer en de resultaten hebben. Met hulp van een synchroon coach leert de leerkracht de signalen oppikken en succesvolle interventies goed te timen. Doelgroep Leerkrachten. Doel U verwerft leerkrachtvaardigheden en versterkt uw leidinggevende-, contact- en onderwijsvaardigheden. Inhoud Synchroon coachen is een traject waarbij u tijdens het onderwijsleerproces concrete feedback op uw handelen in de klas krijgt. Hulpmiddel hierbij is een ‘oortje’, een in of op het oor gedragen luidsprekertje, via welke u aanwijzingen krijgt. U kunt direct actie ondernemen en uw gedrag veranderen. Het grote voordeel is dat u onmiddellijk voelt welk positief effect deze verandering in gedrag teweeg brengt. Met behulp van de beelden reflecteert u het proces in de nabespreking. Uit onderzoek (Fullan) blijkt dat coachen met directe feedback (in dit geval middels een oortje) effect toename van 40% tot 80 % heeft op onderstaande gebieden: - toename van begrip - versterken vaardigheden - transfer naar andere situaties Overige voordelen van synchroon coachen zijn: - concrete en directe feedback - onmiddellijk effect, omdat u direct actie kunt ondernemen - een compleet beeld van uw handelen in de klas door de combinatie van voelen en zien 21

Synchroon coachen bij OBD Noordwest Synchroon coachen kan op verschillende manieren vorm gegeven worden. Om de begeleiding effectiever te laten zijn, is uw coach aanwezig in uw groep. Dat noemen wij participerend coachen. Uw coach heeft zo beter overzicht over de situatie en dat maakt feedback geven makkelijker. U zult merken dat uw leerlingen zeer goed met deze situatie kunnen omgaan. Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onze adviseur: Patricia Meyer M: 06 523 468 12 E: [email protected]

22

Kids’ Skills Kinderen leren problemen zelf op te lossen U hebt een leerling in uw groep die er maar niet in slaagt haar werk af te krijgen. Er is een andere leerling die altijd voor zijn beurt spreekt. En weer een andere leerling raakt bij iedere kleine tegenslag ontmoedigd. Het zijn alledaagse problemen van individuele leerlingen. Maar ze zorgen soms voor een negatieve sfeer in uw groep. Hoe leert u kinderen dit ongewenste gedrag te veranderen? Een antwoord kan de methode Kids’ Skills zijn. U kadert het probleem samen met de leerling in tot een niet-geleerde of onderontwikkelde vaardigheid. Vervolgens leert u de leerling zijn of haar probleem op een positieve, speelse manier op te lossen. Doelgroep Leerkrachten, remedial teacher en intern begeleider. Doel U leert oplossingsgerichte gesprekken voeren met kinderen volgens de methode Kids’ Skills. Inhoud De methode Kids’ Skills is een speelse, praktische benadering voor het oplossen van problemen waarmee kinderen geconfronteerd worden. De methode is ontstaan in Finland (Furman) en is gericht op problemen die het kind zelf kan oplossen door nieuw gedrag te leren (vaardigheden). Centraal staat één belangrijk idee: praktisch alle problemen van een kind zijn te zien als vaardigheden die het kan verbeteren of nog moet ontwikkelen. Met Furmans vijftien stappenmethode kan een kind de benodigde vaardigheden ontwikkelen. Het kind bepaalt zelf welk probleem het wil aanpakken, hoe en van wie hij/zij steun wil. In vijftien logische stappen wordt het probleem opgelost. Er is veel aandacht voor het betrekken van de omgeving. De speerpunten zijn belangstelling, meeleven en uitgaan van wat het kind gaat leren. Kids’ Skills bij OBD Noordwest De cursus Kids’ Skills bij OBD Noordwest bestaat uit drie bijeenkomsten: - bijeenkomst 1: problemen vertalen in vaardigheden - bijeenkomst 2: behandeling theorie en oefenen in de praktijk - bijeenkomst 3: reflectie op de praktijksituatie en oplossingsgericht werken in de klas, ondersteund door beeldmateriaal van Insoo Kim Berg 23

U kunt Kids’ Skills direct inzetten in uw groep. De methode versterkt de motivatie, het zelfvertrouwen en verbetert de leerprestaties van kinderen aanzienlijk. De sfeer in uw groep is positiever. Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met onze adviseur: Kitty Broers E: [email protected] M: 06 116 260 29 

24

Kinderen met speciale behoeften Stem uw onderwijs af op leerlingen met gedragsproblemen of stoornissen Elke leerling heeft specifieke onderwijsbehoeften. Maar scholen krijgen tegenwoordig steeds vaker te maken met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Het bieden van passend onderwijs is dan niet altijd gemakkelijk. Hoe stemt u uw onderwijs af op kinderen met gedragsproblemen of stoornissen? U hebt specifieke kennis en vaardigheden nodig om uw onderwijs af te stemmen op kinderen met gedragsproblemen of stoornissen. Tijdens de cursus Kinderen met speciale behoeften leert u de orthobeelden herkennen en kunt u de bijbehorende onderwijsbehoeften bepalen. Doelgroep Leerkrachten, intern begeleider, ambulant begeleider. Doel U herkent de speciale behoeften van leerlingen met: - ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) - ASS (Autisme Spectrum Stoornis), - NLD (Non-verbal Learning Disabilities) - angst & depressie - agressie En u kunt uw onderwijs op deze behoeften afstemmen. Inhoud Deze cursus biedt theoretische basiskennis over de verschillende gedragsproblemen of stoornissen en de daarbij horende onderwijsbehoeften. In de bijeenkomsten komen achtereenvolgens aan bod: - ADHD - ASS - NLD - angst & depressie - agressie De cursus bestaat naast theorie ook uit een praktische invulling, waarbij het uitwisselen van ervaringen een grote rol speelt. U leert hoe u uw onderwijs op leerlingen met deze speciale onderwijsbehoeften kunt afstemmen, zodat ook deze leerlingen optimaal kunnen presteren. U haalt er uit wat er in zit! 25

Meer informatie? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met een van onze adviseurs: Karin van Hoesel M: 06 461 972 79 E: [email protected] Susanne Peek-Beuman M: 06 114 790 10 E: [email protected]

26

Relatie tussen programma’s Alle hiervoor beschreven programma’s zijn los van elkaar te gebruiken. Maar juist de combinatie ervan zorgt voor een extra dimensie. Wij zien Positive Behavior Support als het algemene kader waarin alles met betrekking tot gedrag kan worden opgenomen. Het drie lagen tellende PBS schema (alle leerlingen – sommige leerlingen – enkele leerlingen) helpt u bij het in kaart brengen van de eigen situatie met betrekking tot gedrag en gedragsproblemen. PBS bevat ten aanzien van deze drie lagen diverse mogelijkheden en leent zich ook goed voor aanvullingen vanuit andere methodieken. PBS niveau Extra ondersteuning (enkele leerlingen)

Basisondersteuning (sommige leerlingen)

Basiskwaliteit (alle leerlingen)

Kindinterventies OBD Noordwest

• Positive Behavior Support individuele interventies • De kracht in jezelf (hoog)begaafde leerlingen • • • • •

No blame anti-pestaanpak Kids’ Skills Grip op de groep curatief Positive Behavior Support individuele interventies De kracht in jezelf (hoog)begaafde leerlingen

• • • •

Positive Behavior Support De Vreedzame School Grip op de groep preventief Taakspel

Naar Sprangue, J.& Walker, H. (2000), ‘Early identification and intervention for youth with antisocial and violent behavior.’ In: Exeptional Children, 66 (3), 367-379

Basiskwaliteit - alle leerlingen In het basisaanbod van de piramide horen programma’s voor alle leerlingen thuis. Zij geven de basiskwaliteit vorm. Positive Behavior Support fungeert als een kapstok. De Vreedzame School Met De Vreedzame School biedt u de meeste kinderen voldoende bagage om zich sociaal-emotioneel in voldoende mate te ontwikkelen. Grip op de groep Grip op de groep zien we hoofdzakelijk als protocol om te werken aan een positieve cultuur in alle groepen op de school. U zet Grip op de groep preventief in om een positief groepsklimaat in alle klassen te bereiken. 27

Een sterke combinatie is die van De Vreedzame School met Grip op de groep. De nieuwe versie van De Vreedzame School heeft een gedegen aanvulling gekregen. Scholen dienen te starten met een intensief programma voor de eerste twee weken van het schooljaar. Hierbij worden alle onderdelen van Grip op de groep meegenomen. Deze nieuwste versie van De Vreedzame School vormt dus een concrete invulling van Grip op de groep. Leerkrachten die met de vernieuwde lessenserie werken, geven aan dat zij de nieuwe Vreedzame School als zeer gebruiksvriendelijk, volledig en succesvol ervaren. Door het werken met een programma als De Vreedzame School zijn er iedere jaar voor iedere groep activiteiten beschikbaar om het groepsproces te bevorderen. Taakspel Taakspel kan de methodiek zijn bij beginnend probleemgedrag in uw groep. Kinderen leren zich tijdens de reguliere lessen beter aan de regels houden. U wordt zich bewust van uw eigen positieve gedrag en buigt dat van de leerlingen om. Basisondersteuning – sommige leerlingen In de tweede laag van de piramide horen interventies thuis voor sommige leerlingen. Leerlingen die risico lopen op (ernstig) probleemgedrag. Positive Behavior Support Postive Behavior Support biedt diverse individuele interventies die u kunt hanteren bij dreigend (ernstig) probleemgedrag. Hierbij kunt u denken aan: gedragsplan, check in / check out systeem en werken met de groene kaart. Kids’ Skills Met de methode Kids’ Skills helpt u kinderen hun sociale vaardigheden te versterken. Kinderen leren en ontwikkelen vaardigheden en betrekken daarbij hun omgeving (de klas). Grip op de groep In acute probleemsituaties is het nodig om curatief te begeleiden. Middels ondersteuning komt u tot rust en overzicht in de klas. Het resultaat is een positief groepsklimaat en meer vat op uw groep. Extra ondersteuning – enkele leerlingen In de bovenste laag van de piramide horen interventies thuis voor individuele leerlingen die veel ongewenst gedrag laten zien. U kunt hierbij denken aan individuele begeleiding van leerlingen op gedrag. Om beter passend onderwijs te kunnen bieden aan kinderen met stoornissen of gedragsproblemen is het belangrijk om eerst meer kennis op te doen. Tijdens de cursus Kinderen met speciale behoeften leert u de orthobeelden herkennen en kunt u de bijbehorende onderwijsbehoeften bepalen. 28

Maar er is meer… Uiteraard bieden wij u meer op het gebied van pedagogisch klimaat en gedrag dan wij in deze uitgave beschreven hebben. Voorbeelden zijn: No blame (anti-pestaanpak), De kracht in jezelf (voor (hoog)begaafde leerlingen), Beeld coaching (voorheen video interactie begeleiding) of ouderavonden. Maar ook speciale gedragstrainingen behoren tot de mogelijkheden. Wij gaan graag met u in gesprek om in kaart te brengen waar bij u op school en in de klas de behoeften liggen.  

29

Meer informatie Kitty Broers Kitty Broers heeft zowel een universitaire studie psychologie als een opleiding tot groepsleerkracht afgerond. Zij heeft werkervaring opgedaan in het regulier en speciaal basisonderwijs in verschillende functies. Door deze combinatie van kennis en werkervaring is zij in staat diverse hulpvragen die in het basisonderwijs spelen te beantwoorden en te begeleiden. Kitty’s specialisaties zijn taal, lezen en effectieve instructie. Zij verzorgt de cursus Kids’ Skills en begeleidt eveneens kinderen met dyslexie in het kader van ONL (Onderwijszorg Nederland). Kitty is coördinator van het traject VNL (Veel lezen, Niveau Omhoog, Leesplezier). M: 06 116 260 29 E: [email protected] Gerard Castelijn Gerard Castelijn is, na vele jaren als leerkracht te hebben gewerkt, reeds 25 jaar werkzaam in dienst van OBD Noordwest als onderwijsadviseur. Hij is onder andere gespecialiseerd op het gebied van pedagogisch klimaat en gedrag. Hij is gecertificeerd Vreedzame Schoolbegeleider en beeldcoach (voorheen video interactie begeleider). En sinds 2011 is hij gecertificeerd trainer Capacity Building. Momenteel ondersteunt Gerard het programma De Vreedzame Wijk in Hoorn (NH). Dit is een verbreding van het programma De Vreedzame School, waarmee een eenduidige pedagogische aanpak ingevoerd wordt in alle organisaties die in de wijk met kinderen in de basisschoolleeftijd werken. M: 06 466 461 78 E: [email protected] Karin van Hoesel Karin van Hoesel studeerde Pedagogische Wetenschappen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Zij is sinds 2008 werkzaam bij OBD Noordwest als orthopedagoog/onderwijsadviseur. Karin is specialist op het gebied van stoornissen en gedragsproblemen. Zij diagnosticeert en behandelt onder andere kinderen met dyslexie, neemt zitting in verschillende zorgteams op scholen en ondersteunt leerkrachten om passend onderwijs te geven aan kinderen met speciale behoeften. Momenteel specialiseert Karin zich eveneens op het gebied van jonge risico kinderen en het bieden van een beredeneerd aanbod in de kleuterbouw. M: 06 461 97 279 E: [email protected] 30

Jos van Kalleveen Jos van Kalleveen heeft ruime ervaring als leerkracht in het basisonderwijs. Na zijn studie onderwijskunde is hij gaan werken als onderwijsadviseur. Zijn jarenlange ervaring bij OBD Noordwest kent verschillende werkvelden: begeleiding van leerlingen en scholen, invoering en gebruik van computers, managementlid onderwijsbegeleidingsdienst, coördinatie van een samenwerkingsverband WSNS. Jos is tevens gecertificeerd beeldcoach (voorheen video interactie begeleider). De laatste jaren richt hij zich vrijwel alleen op dat wat zich op de werkvloer afspeelt: het samenspel van leerlingen en leerkracht. Hij is gespecialiseerd op het gebied van klassenmanagement, Taakspel en reken-wiskunde onderwijs. Momenteel ondersteunt hij een rekenproject in het voortgezet onderwijs. M: 06 466 460 77 E: [email protected] Patricia Meyer Patricia Meyer studeerde na het behalen van haar leerkrachtbevoegdheid (specialisatie Montessori onderwijs) Orthopedagogiek. Na een aantal jaar als leerkracht en directeur werkzaam te zijn geweest in het Montessori basisonderwijs, begon zij in 2000 aan haar carrière als onderwijsadviseur/ orthopedagoog bij OBD Noordwest. Naast hoogbegaafdheid en klassenmanagement is onder andere de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen haar specialisme. Patricia is momenteel werkzaam als gedragspecialist in het project Gedrag(en) van Samenwerkingsverband Kop van Noord-Holland. Patricia is gecertificeerd Vreedzame Schoolbegeleider, PBS begeleider en beeldcoach (voorheen video interactie begeleider). M: 06 523 468 12 E: [email protected] Susanne Peek-Beuman Na haar studie Pedagogiek aan de Educatieve Faculteit Amsterdam te hebben afgerond heeft Susanne Peek-Beuman Orthopedagogiek aan de Universiteit Leiden gestudeerd. Na werkervaring te hebben opgedaan in onder andere de Geestelijke Gezondheidszorg (Jeugd), de jeugdbescherming en op behandelgroepen voor gedragsproblematiek, is zij sinds 5 jaar werkzaam bij OBD Noordwest als orthopedagoog/onderwijsadviseur. Susanne richt zich op de gebieden van diagnostiek & behandeling, gedrag en hoogbegaafdheid. Momenteel is Susanne in opleiding tot orthopedagoog-generalist. M: 06 114 790 10 E: [email protected] 31

Lyke Ybema Lyke Ybema studeerde Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Tegelijkertijd was zij groepsleidster op een kinderdagverblijf. Lyke is sinds 2004 werkzaam bij OBD Noordwest als orthopedagoog/ onderwijsadviseur. Haar specialismen zijn onder andere: psychodiagnostisch onderzoek en behandeling, Grip op de groep en Opbrengstgericht werken. Lyke is gecertificeerd Vreedzame Schoolbegeleider en beeldcoach (voorheen video interactie begeleider). Daarnaast is zij projectleider voor ONL gedrag, voor de behandeling van individuele kinderen met sociaal emotionele problematiek. M: 06 158 970 51 E: [email protected]

32

Websites -

http://wwww.obdnoordwest.nl (voor meer informatie over trajecten, cursussen en inschrijven)

-

http://www.swpbs.nl (voor meer informatie over School Wide Positive Behavior Support)

-

http://www.apbs.org (voor meer informatie over School Wide Positive Behavior Support in Amerika)

-

http://www.devreedzameschool.nl (voor meer informatie over De Vreedzame School en De Vreedzame Wijk)

-

http://www.gripopdegroep.nl (voor meer informatie over het werken met groepen)

33

OBD Noordwest Postbus 80 1620 AB Hoorn T (0229) 25 93 80 E [email protected] Locatie Hoorn (centraal bureau) Blauwe Berg 3A 1625 NT Hoorn

mei 2013

Locatie Alkmaar James Wattstraat 4 1817 DC Alkmaar