Marktonderzoek Vestigingscriteria Ondernemers Hoeksche Waard Uitgevoerd in opdracht van:

Marktonderzoek Vestigingscriteria Ondernemers Hoeksche Waard

Uitgevoerd in opdracht van: Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW)

Nijmegen, januari 2013

Inhoudsopgave

Blz.

Hoofdstuk 1 Inleiding

1

Hoofdstuk 2 Opzet en aanpak

3

Hoofdstuk 3 Economisch Profiel Hoeksche Waard

8

Hoofdstuk 4 Resultaten schriftelijke Enquêtes

21

Hoofdstuk 5 Resultaten mondelinge interviews

32

Hoofdstuk 6 Resultaten in perspectief

36

Bijlage 1

Enquête Vestigingscriteria

39

Bijlage 2

Lijst Interviewpartners

44

Bijlage 3

Projectgroep

45

Hoofdstuk 1

Inleiding

Achtergrond Onlangs is in de regio Hoeksche Waard de sociaal economische visie getiteld ‘Kracht en Kansen benutten’ vastgesteld en is het bijbehorende uitvoeringsprogramma opgesteld. De visie, tot stand gekomen in een nauwe samenwerking tussen de partners in de regio, bevat drie speerpunten:   

De Hoeksche Waard zet in op sterke werklocaties; De Hoeksche Waard benut kansen voor recreatie en toerisme, zorgeconomie en bio economie; De Hoeksche Waard zet in op versterking en behoud van haar voorzieningen.

Deze visie is tot stand gekomen door input vanuit de 5 gemeenten van de Hoeksche Waard, de Kamer van Koophandel Rotterdam, de Ondernemersvereniging Hoeksche Waard (OHW), het bedrijfsleven en betrokken maatschappelijke instanties. De horizon van de Visie is 2030 en gaat sterk in op ambities en schetst een set aan beleidsacties en hoe deze te bereiken. Als onderdeel van het 1e speerpunt is de opgave ‘herijking van het uitgiftebeleid voor bedrijventerreinen’ opgenomen. In hoeverre er behoefte is aan een herijking van het uitgiftebeleid wordt bepaald op basis van een drietal onderzoeken: a) Een marktanalyse op basis van deskresearch aan de hand van bestaande rapporten; b) Een marktonderzoek naar vestigingscriteria van ondernemers in de Hoeksche Waard; c) Een aanbodanalyse van de huidige bedrijventerreinprogrammering. Deze onderzoeken zijn apart van elkaar uitgevoerd, maar zullen in een gezamenlijke rapportage begin 2013 bijeen worden gebracht. De focus van het onderhavige onderzoek echter ligt louter op het tweede onderdeel, te weten: ‘Een marktonderzoek naar vestigingscriteria van ondernemers in de Hoeksche Waard’. Het gaat daarbij om vestigingsplaatseisen (en -wensen) en criteria hierbij van ondernemers, zowel van bestaande bedrijven als recent gevestigde of vertrokken bedrijven en mogelijke nieuwkomers. Ook is meegenomen in welke sectoren marktkansen aanwezig zijn: ofwel, wat is de marktvraag. Hierbij is nadrukkelijk gefocust op de mening van de ondernemers (de ‘kwalitatieve vraagkant’) en niet op de vraag naar hectaren (de ‘kwantitatieve vraagkant’) of de beschikbare bedrijventerreinen (de ‘aanbodkant’). De vraag naar een mogelijke herijking is naar voren gekomen op basis van een aantal observaties. Uit diverse gesprekken met de bedrijven en stakeholders uit de regio ten tijde van het opstellen van de visie is geconstateerd dat:

Buck Consultants International

1

  

De verdeling van de plancapaciteit over de gemeenten onvoldoende aansluit bij de specifieke vraag; Het aanbod, waarvan het merendeel binnen de gemeente Binnenmaas is gelegen, groter is dan de vraag vanuit de regio Hoeksche Waard; Bedrijven bij plannen voor uitbreiding en of verplaatsing deels in hun eigen kern gevestigd willen blijven

Uit het bestuderen van diverse memo’s over het uitgifteprotocol1 is gebleken dat: a) de bedrijventerreinen binnen de Hoeksche Waard primair voor bedrijven uit de Hoeksche Waard zelf zijn opgezet; b) bij grootschalige verplaatsingen en uitbreidingen binnen de regio de ontwikkelingen dienen plaats te vinden op het regionale Bedrijvenpark Hoeksche Waard. Het zijn deze elementen, die bezien vanuit de standpunten van de ondernemers de kern hebben gevormd voor de huidige rapportage.

Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de aanpak van dit onderzoek en de daarbij gebruikte methodiek beschreven. In hoofdstuk 3 wordt het economisch profiel van de regio bondig beschreven. Hoofdstuk 4 gaat in op de resultaten van een enquête die is uitgezet bij ondernemers uit de (ruime) regio. Hoofdstuk 5 biedt een verdieping op deze uitkomsten op basis van interviews met diverse sleutelpersonen en -organisaties uit de regio. In hoofdstuk 6 worden de conclusies en aanbevelingen die hieruit voorvloeien beschreven.

1

Zie voor uitgebreide informatie over het uitgifteprotocol andere beschikbare documenten die binnen de opgave ‘herijking van het uitgiftebeleid voor bedrijventerreinen’ zijn opgesteld


2

Hoofdstuk 2

Opzet en aanpak

Bronnen van informatie Het valt in algemene zin op dat veel nota’s over behoefteramingen aan bedrijventerreinen vooral vanuit de blik van overheden zijn opgesteld (wat zijn ambities en streefbeelden, welke ontwikkelscenario’s liggen hieraan ten grondslag en wat zou je als overheden kunnen ondernemen). De opinie van het bedrijfsleven maar ook het feitelijke verhuisgedrag (verplaatsingen, gedeeltelijke verplaatsingen, uitbreidingen ter plaatse, etc) wordt vaak mondjesmaat meegenomen, en dit leidt soms tot een discrepantie in de concrete vraag - aanbod situatie. Bovendien is de economie in de praktijk vaak minder ‘maakbaar’ dan het beeld dat wordt geschetst in de nota’s. We hebben te maken met veranderende marktomstandigheden, die ertoe leiden dat bedrijven (klein en groot) andere grondposities overwegen in hun streven de positie in de keten te optimaliseren. Natuurlijk is de binding in de regio altijd groot en blijven bedrijven veelal in de eigen regio investeren, maar de vraag neemt af, verandert en wordt deels bepaald door niet door de overheid te beïnvloeden factoren. Van belang is derhalve te achterhalen waar nog wel kansen aanwezig zijn c.q. een groei in investeringen mag worden verwacht. Om de vragen te kunnen beantwoorden, zijn in dit onderzoek vier vormen van het ‘oogsten van kennis’ gebruikt, volgens onderstaand schema:


3

Figuur 1:

Bronnen van informatie

•Met experts in de speerpuntsectoren •Met makelaars ontwikkelaars •Met bedrijven

•Ervaring op basis van meer dan 1200 bedrijvenklanten •Benen over de tafel sessie

Interviews

Bureau expertise

4

1

3

2 Enquête

•Alle ondernemers op bedrijventerreinen •Iedereen krijgt kans om input te leveren •‘Terugkomdagen’ / ondernemers cafe’s

Expertise opdrachtgever •Overleg •SOHW •Input KvK en Ondernemersvereniging •Input eerder onderzoek en ondernemerstafels

Bron: Buck Consultants International 2012

Er is gebruik gemaakt van de bureau expertise van Buck Consultants International met ervaring in veel landen en regio’s en rechtstreekse netwerken van bedrijven. Daarnaast is nauw samengewerkt met de opdrachtgever in de vorm van een begeleidingscommissie waar naast het SOHW ook de OHW, de Kamer van Koophandel Rotterdam en de Provincie Zuid-Holland, regio Zuid, zitting hadden. Besloten is om de ondernemers uit de regio (en daarbuiten) massaal de kans te geven in het onderzoek te participeren. Dit heeft plaatsgevonden in de maanden december 2012 en januari 2013 in de vorm van het opzetten en uitvoeren van een schriftelijke vragenlijst onder honderden ondernemingen in de Hoeksche Waard en daarbuiten. Daarnaast hebben meerdere gesprekken plaatsgevonden met ondernemers, makelaars en ontwikkelaars, banken, experts en deskundigen.


4

Plan van aanpak De bovengenoemde bronnen van informatie zijn met gebruikmaking van de genoemde methoden en technieken uitgewerkt in parallelle trajecten/stappen volgens het onderstaande plan van aanpak (zie onderstaand figuur). Figuur 2

Plan van Aanpak

Preparatie

schriftelijke enquête

Interviews

Terugkoppeling resultaten

Rapportage en advies

Bron: Buck Consultants International 2012

A

Preparatie

In deze eerste stap zijn de voorgenomen aanpak, beschikbare documenten en data en planning met de begeleidingscommissie doorgenomen en afgestemd. Tevens zijn de eerste stappen voor de schriftelijke enquête (een concept vragenlijst) en de interviews (potentiële gesprekspartners) op een rij gezet.

B

Schriftelijke enquête

Door middel van een schriftelijke enquête (bijlage 1) hebben we inzicht verworven in de huidige profielen, vestigingscriteria, toekomstplannen en beoordeling van het vestigingsklimaat van ondernemers. Hiervoor zijn zowel bedrijven uit de Hoeksche Waard als bedrijven uit de omliggende regio benaderd. Hierbij heeft een intensieve samenwerking plaatsgevonden tussen de verschillende gemeenten, het SOHW, de OHW, de KvK Rotterdam, Regio Zuid-Holland Zuid en Buck Consultants International. Dit heeft ertoe geleid dat er in een korte tijdspanne (5 weken) een representatieve enquête, inclusief reminder, is gehouden onder regionale ondernemers. Zij konden de enquête zowel online als hardcopy invullen. Dit heeft geresulteerd in inzicht in:     

Het vestigingsklimaat Beeldvorming over het regionale terrein De mogelijke investeringsbewegingen Interessante marktsegmenten Knelpunten in de bedrijfsvoering

In totaal hebben bijna 100 bedrijven uit de regio hun medewerking aan het onderzoek verleend. Dit is blijkens eerdere en vergelijkbare studies een representatief aantal als het gaat om de ondernemingen uit de Hoeksche Waard zelf. De respons bij de bedrijven ‘van buiten de regio’ is, zoals verwacht, een stuk lager:


5

  

C

Bedrijven zijn minder betrokken De vragenlijst was in overleg met de opdrachtgever niet vanuit de Hoeksche Waard zelf verzonden, waardoor het anoniem verstuurd werd Bedrijven zullen alleen reageren als er echt iets speelt

Interviews

Het doel van de interviews was het verkrijgen van diepgang in de vestigingsplaatscriteria bij bedrijven en een beeld te krijgen van de toekomstige marktvraag. De resultaten van de enquêtes zijn (mede) gebruikt als input voor de interviews. Om een zo breed mogelijk beeld van de regionale situatie te krijgen, zijn de gesprekpartners voor de interviews geselecteerd uit meerdere doelgroepen:     

Boegbeelden uit de Hoeksche Waard (ondernemers) Recente vestigers Recente vertrekkers Makelaars / banken uit de regio Bedrijven ‘van buiten’

In bijlage 2 staat een overzicht vermeld van de personen en organisaties die hebben deelgenomen aan de interviews ten behoeve van dit onderzoek.

D

Terugkoppeling resultaten en eindadvies

Naast het intensieve contact binnen de begeleidingsgroep zijn de resultaten gecommuniceerd met de begeleidingsgroep, diverse bestuurders in de regio en (vertegenwoordigers van) het regionale bedrijfsleven. Dit had tot doel om het draagvlak onder alle belanghebbenden zo groot mogelijk te maken. Op basis van de voorgaande stappen is het onderhavige eindrapport geschreven.

Betrouwbaarheid van de uitkomsten Dit onderzoek naar de vestigingscriteria van ondernemers in de Hoeksche Waard is in de kern gebaseerd op 4 bronnen en uitgevoerd in 5 fases. De vier bronnen (enquête, interviews, bureau expertise en overleg in werkgroep) bieden allen complementaire kennis en input en geven als resultante een representatief beeld van de situatie in Hoeksche Waard. De relatief korte doorlooptijd heeft ertoe geleid dat de verschillen trajecten (de 5 fases) naast elkaar zijn uitgevoerd. In totaal hebben circa 100 ondernemers uit de regio meegewerkt aan de enquête (met een respons van ongeveer 15%). Ervaringen wijzen uit dat dit een respons is die ‘normaal’ is (en hiermee acceptabel als bron) gegeven de gekozen methodiek van een schriftelijke vragenlijst.


6

De ervaring met het inzetten van schriftelijke vragenlijsten leert bovendien dat extra informatie (meer ingevulde vragenlijsten) niet tot substantieel andere uitkomsten zal leiden. Dit beeld wordt bevestigd doordat de resultaten die uit de enquête kwamen, overeenkomen met de resultaten uit de interviews met verschillende sleutelpersonen uit de regio en binnen de werkgroep. De conclusie is dat de uitkomsten van dit onderzoek een compleet beeld geven van de opinie van de ondernemers over het regionale vestigingsklimaat.


7

Hoofdstuk 3

Economisch Profiel Hoeksche Waard

Inleiding Alvorens ingegaan wordt op de vestigingscriteria van ondernemers in de Hoeksche Waard, is het van belang een beeld te hebben hoe de regio er economisch voor staat. In dit hoofdstuk wordt op basis van uiteenlopende informatiebronnen een beeld geschetst van de huidige economische situatie. De regionale economie wordt beschreven aan de hand van de volgende vier pijlers:      Figuur 3

Economische structuur Bedrijfsomgeving (werklocaties, bereikbaarheid, etc.) Arbeidspotentieel (beroepsbevolking, onderwijs en werkzoekenden) Infrastructuur en ligging Woon- en leefklimaat (woningmarkt, voorzieningen, natuur, cultuur, etc.) Ligging van de Hoeksche Waard


8

Economische structuur De Hoeksche Waard huisvest in 2011 circa 4.600 bedrijven. Deze bedrijven bieden werk aan bijna 28.000 mensen. De onderstaande figuren geven de werkgelegenheid en het aantal vestigingen onderverdeeld naar sector weer. De grootste sectoren in de Hoeksche Waard in termen van werkgelegenheid zijn de (groot- en detail-)handel, financiële en zakelijke dienstverlening en industrie. Qua aantallen vestigingen domineren eveneens de sectoren (groot- en detail-) handel, financiële en zakelijke dienstverlening en industrie, maar ook de bouwnijverheid en de zorg zijn in termen van aantallen vestigingen in de Hoeksche Waard groot. Daarnaast is de agrarische sector een beeldbepalende sector in de regio.

Figuur 4

Werkgelegenheid per sector in de Hoeksche Waard (2000-2011)

Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel Logistiek Horeca Informatie en communicatie Financiele en zakelijke diensten Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Zorg Cultuur, sport en recreatie Overige

2000 2011

0

1500 3000 4500 6000 7500 9000

Bron: Ris-zh.nl


9

Figuur 5

Aantal vestigingen in de Hoeksche Waard

Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel Logistiek Horeca Informatie en communicatie Financiele en zakelijke diensten Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Zorg Cultuur, sport en recreatie Overige

2000 2011

0

200

400

600

800 1000 1200

Bron: Ris-zh.nl

Sinds 2000 zijn zowel het aantal bedrijfsvestigingen als de werkgelegenheid gegroeid, respectievelijk met circa 20% en 7%. De groei van de werkgelegenheid tussen 2000 en 2011 is vergelijkbaar met de provincie Zuid-Holland (circa 6%) en de regio Groot-Rijnmond (circa 7%). Qua groei van het aantal vestigingen is de Hoeksche Waard te vergelijken met de regio-Rijnmond (19%). De groei van het aantal vestigingen in de provincie Zuid-Holland tussen 2000 en 2011 lag echter aanzienlijk hoger, namelijk 33%. De afgelopen tien jaar zien we in de Hoeksche Waard wel verschuivingen binnen de sectoren. Sterke groeiers in absolute zin zowel in werkgelegenheid als het aantal vestigingen zijn de sectoren zorg, financiële en zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie. Conform het landelijk beeld is het aantal banen in de bouwnijverheid gedaald, maar het aantal vestigingen gestegen. De logistieke sector laat juist een omgekeerd beeld zien. Hier is het aantal vestigingen afgenomen, terwijl het aantal banen is toegenomen. In de industrie is de arbeidsproductiviteit gestegen: het aantal banen is gedaald, terwijl het aantal vestigingen is gegroeid (het zelfde geld voor de sector bouwnijverheid). Een sterke daling van de werkgelegenheid (in absolute zin) heeft plaatsgevonden in de sectoren handel (630 banen) en industrie (287 banen). Daarentegen is het aantal banen in de sectoren zorg, financiële en zakelijke diensten en informatie en communicatie toegenomen met respectievelijk 1.562, 929 en 209. De regio Hoeksche Waard kent een groot aantal kleine bedrijven, wat in lijn is met het Nederlands gemiddelde. Bijna alle bedrijven behoren tot het midden- en kleinbedrijf. In 2012 heeft circa 86% van alle bedrijven maximaal 5 werkzame personen. Dit betreft een even groot aandeel als het Nederlands gemiddelde (86%). De overige groepen laten ook een vergelijkbaar beeld zien met het landelijk gemiddelde.


10

Tabel 1

Omvang bedrijfsleven Hoeksche Waard 0-1

Hoeksche Waard Nederland

51% 55%

2-5

6-10

35% 31%

11-20

7% 7%

4% 4%

21-50

51-100

2% 2%

1% 1%

101-200 0,2% 0,3%

>200 0,1% 0,2%

Bron: KvK, 2012

Grote werkgevers zijn te vinden in de (maak)industrie, logistiek en handel. Voorbeelden van grote werkgevers zijn: Campina (food), Technische Unie (technische groothandel), Intertaste (food), Mars Food Europe (food), Koni B.V. (maakindustrie) Medeco (logistieke dienstverlener van medische producten), Dylan Logistics (logistiek), Struik & Hamerslag B.V. (maakindustrie), Schoonmaakbedrijf Both B.V. (facilitaire diensten), Mako Cleaning Service Nederland B.V. (facilitaire diensten), Van Oordt the portion company (maakindustrie), De Jong Verpakking (maakindustrie), Paardekooper (handel) en Duifhuizen Lederwaren B.V. (handel). De Hoeksche Waard heeft een dynamisch lokaal bedrijfsleven. Tussen 2000 en 2011 zijn in de Hoeksche Waard 6.370 bedrijven opgericht, waarvan het grootste deel in de sectoren detail- en groothandel, zakelijke diensten, facilitaire diensten en bouwnijverheid (KvK, 2012). Daarentegen zijn ook tal van bedrijven gestopt. Tussen 2000 en 2011 waren dit er ongeveer 3.495. Een groot deel hiervan was actief in de sectoren handel, zakelijke diensten en facilitaire diensten. Wanneer naar de natuurlijke aanwas (het aantal oprichtingen minus het aantal opheffingen) wordt gekeken, dan blijkt dat tussen 2000 en 2011 de groei van het aantal bedrijven in Hoeksche Waard jaarlijks - met uitzondering van 2007 en 2010 - iets hoger ligt dan de gemiddelde groei van het aantal bedrijven in Zuid-Holland en Nederland (zie figuur 6). In het jaar 2008 is een piek zichtbaar die veroorzaakt wordt doordat bepaalde groepen ondernemers toen verplicht werden zich in te schrijven. Het betreft hierbij onder andere eenmanszaken en maatschappen in vrije beroepen en in de landen tuinbouw. Tevens had dit invloed op de aantallen starters in 2009 en 2010 (overgangsperiode). Figuur 6

Ontwikkeling oprichtingen minus opheffingen per jaar voor Hoeksche Waard, Zuid-Holland en Nederland

200% 150% 100% 50% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Zuid-Holland

Nederland

Hoeksche Waard

Bron: KvK, 2012


11

Bedrijfsomgeving De Hoeksche Waard heeft een groot aantal bedrijventerreinen. In totaal 31 terreinen met een bruto oppervlakte van 490,5 hectare. De omvang van terreinen varieert sterk. Het kleinste terrein (De Laning in Puttershoek) heeft een oppervlakte van 1,3 ha, terwijl het grootste terrein (De Bosschen in Oud-Beijerland) een omvang van bruto 105 ha heeft. Tabel 2

Overzicht bedrijventerreinen Hoeksche Waard (2011)

Naam

Binnenmaas Cromstrijen Korendijk Oud-Beijerland Strijen

Bruto opp.

Netto opp.

224,0* 60,2 24,5 134,1 47,7

190,5 45,3 17,4 100,6 38,5

Uitgegeven

158,3 37,3 17,3 99,3 35,9

Aanbod

32,2 8,0 0,1 1,3 2,6

Gemiddelde uitgifte (20022011) 1,0 0,3 0,2 0,8 0,6

Hoeksche 490,5 392,3 348,0 44,2 2,9 Waard * Dit is inclusief het Suikerunieterrein. Dit terrein is specifiek bestemd voor activiteiten van de Suikerunie, maar over de toekomstige bestemming bestaat nog geen duidelijkheid Bron: Regio Zuid-Holland-Zuid, 2011


12

Figuur 7

Bedrijventerreinen in de Hoeksche Waard

Bron: Regio Zuid-Holland-Zuid, 2011 Buck Consultants International

13

De jaarlijkse uitgifte van de bedrijventerreinen gedurende de afgelopen jaren verschilt sterk. Tussen 2002-2011 was de gemiddelde jaarlijkse uitgifte 2,8 ha. In 2008 was de uitgifte het hoogste, namelijk 6,3 ha. De afgelopen drie jaar (2009-2011) was de uitgifte van bedrijventerreinen beperkt: in totaal 1,6 ha. In de regio is nog voldoende ruimte beschikbaar (zowel op publieke als private terreinen) voor nieuwe bedrijvigheid of uitbreiding van bestaande bedrijvigheid. In totaal is in de regio nog circa 45 ha beschikbaar. Figuur 8

Uitgifte bedrijventerreinen Hoeksche Waard 2002-2011 in ha

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Binnenmaas Cromstrijen Korendijk Oud-Beijerland Strijen

Hoeksche Waard 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: Provincie Zuid-Holland, 2011

Op de bedrijventerreinen in de Hoeksche Waard zijn 783 bedrijven gevestigd, 17% van het totaal aantal bedrijfsvestigingen in de Hoeksche Waard. De totale werkgelegenheid op de bedrijventerreinen bedraagt circa 10.990 werkzame personen, 40% van de totale werkgelegenheid in de Hoeksche Waard. Bedrijventerrein De Bosschen heeft het hoogste aantal werkzame personen (3.844). De Hoeksche Waard heeft één specifieke kantorenlocatie: De Grienden in Oud-Beijerland. Deze entreelocatie heeft een omvang van circa 1,8 ha. Behalve deze solitaire kantorenlocatie is een deel van bedrijventerrein Hoogerwerf in Oud-Beijerland aangemerkt als kantorenlocatie door de gemeente. Dit deel heeft een omvang van circa 2,1 ha.

Arbeidspotentieel De Hoeksche Waard huisvest bijna 85 duizend inwoners. De komende jaren krijgt de regio zonder beleidsimpulsen - te maken met een krimpende bevolking. In absolute zin daalt het aantal inwoners volgens de prognoses tot 2040 met bijna 6.000 inwoners. De krimp is in relatieve zin het grootste in Korendijk (14%) en Strijen (13%). Alleen Oud-Beijerland weet haar huidige aantal inwoners de komende 30 jaar te behouden (bron: Primos, 2012).


14

Figuur 9

Krimpende bevolking in de Hoeksche Waard (index: 2012 = 100)

Bron: Primos, 2012

Naast een dreigende krimpende bevolking krijgt de Hoeksche Waard ook te maken met vergrijzing en ontgroening. De grijze en groene druk nemen tot 2040 aanzienlijk toe. De bevolkingspiramide hieronder laat goed zien dat de Hoeksche Waard te maken krijgt met vergrijzing. De bevolkingsopbouw is ‘topzwaar’. Dit houdt in dat de bevolking relatief oud is, 56% van de bevolking is boven de 40 jaar. Daarnaast bereikt circa 30% van de Hoeksche Waardse bevolking binnen nu en 20 jaar de pensioengerechtigde leeftijd.

Figuur 9

Bevolkingssamenstelling Hoeksche Waard (2012)

Bron: CBS, 2012

De werkzame beroepsbevolking in Hoeksche Waard heeft een omvang van bijna 51.000 personen2 (2011). De potentiele beroepsbevolking (alle personen tussen 15-65 jaar) be2

Voor de gemeenten Korendijk en Strijen zijn geen cijfers bekend over de beroepsbevolking. Hiervoor is het gemiddelde aandeel van de beroepsbevolking ten opzichte van de potentiele beroepsbevolking (83%).


15

staat uit ruim 55.000 personen. In de toekomst zal naar verwachting de potentiele beroepsbevolking in de Hoeksche Waard afnemen (zie figuur 10). In 2030 is de potentiele beroepsbevolking gedaald met bijna 20% ten opzicht van nu, een veel grotere daling dan in ZuidHolland als geheel (2%). Figuur 10

Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking in Hoeksche Waard en Zuid-Holland tot 2020 (index 2012 = 100)

100 95

90 85 80 75 2012

2015

2020

Hoeksche Waard

2025

2030

Zuid-Holland

Bron: Ris.zh.nl, 2012

De werkloosheid in de Hoeksche Waard bedraagt 3,1% (2012). Dit is uitzonderlijk laag. Ter vergelijking: het landelijk gemiddelde is 5,4%. Ook ten opzichte van de Corop-regio Groot Rijnmond (7,3%) en de provincie Zuid-Holland (6,9%) is dit laag. Van de beroepsbevolking in november 2012 waren er 158 jongeren (UWV, 2012) van de ruim 7.000 in de leeftijd van 15-25 jaar in Hoeksche Waard werkloos (2% ten opzichte landelijk 13%). De netto arbeidsparticipatie, ofwel het aandeel van de beroepsbevolking dat ook daadwerkelijk een betaalde baan heeft, ligt in de Hoeksche Waard tussen de 68% en de 70%3 (CBS, 2012) en ligt hiermee boven het landelijke en provinciale gemiddelde (beide circa 67%). De werkgelegenheidsfunctie (het aantal banen in verhouding tot de beroepsbevolking) is laag, namelijk 0,5. Dit betekent dat de beroepsbevolking groter is dan het aantal banen. Bijna 40% van de werkzame beroepsbevolking in de Hoeksche Waard werkt ook in de regio. De overige 60% werkt buiten de regio. Van deze circa 30.500 personen werkt het overgrote deel in Rotterdam en de Drechtsteden. De Hoeksche Waard heeft een relatief kleine regionale economie en is voor wat betreft het inkomen voor een belangrijk deel afhankelijk van "buiten-de-Hoeksche Waard". Uiteraard werken er ook mensen van buiten in de Hoeksche Waard, dit zijn er ongeveer 7.000. De herkomst van deze mensen is verdeeld over verschillende regio’s (Rotterdam, Drechtsteden, Spijkenisse). Aangezien er meer uitgaande dan inkomende forenzen zijn, heeft de Hoeksche Waard te maken met een pendeltekort.

3

Voor de gemeenten Korendijk en Strijen is de netto arbeidsparticipatie onbekend. De gemeenten Binnenmaas, Cromstrijen en Oud-Beijerland kennen een netto arbeidsparticipatie van respectievelijk 68,7%, 68% en 69,3% (CBS, 2012).


16

Figuur 11

Pendel werkzame beroepsbevolking Hoeksche Waard (2009)

Bron: ris-zh.nl

De Hoeksche Waard heeft relatief veel laag- en middelbaar opgeleiden. Met name de groep middelbaar opgeleiden is groot (46%). Het aandeel hoogopgeleiden is met 25% laag in vergelijking met de provincie Zuid-Holland (27%) (CBS, 2012). Figuur 12

Opleidingsniveau beroepsbevolking (periode 2009-2011)

Bron: Ris-zh.nl en Compendium voor de leefomgeving (2011)

Het aanbod van onderwijs in de Hoeksche Waard is relatief beperkt. De regio kent verschillende middelbare scholen (VMBO, Havo, VWO). De regio heeft geen ROC. Hiervoor moet uitgeweken worden naar Spijkenisse, Dordrecht of Rotterdam. De dichtstbij zijnde hogescholen en universiteit zijn gelegen in Rotterdam en Dordrecht


17

Infrastructuur en ligging De belangrijkste Noord-Zuid verbinding in de Hoeksche Waard vormt de A29. Deze rijksweg deelt de Hoeksche Waard letterlijk in twee delen. Een belangrijke West-Oost as is de N217, die Oud-Beijerland en Dordrecht met elkaar verbindt. De Hoeksche Waard wordt omringd door water. Het ‘eiland’ wordt door het Spui gescheiden van Voorne-Putten, door de Oude Maas van IJsselmonde en door de Dordtsche Kil van het Eiland van Dordrecht. Het brede Haringvliet en het Hollandsch Diep vormen de barrière naar Goeree-Overflakkee en het vasteland van Noord-Brabant. De ontsluiting over het water (binnenvaart) concentreert zich langs de Oude Maas en Dordtsche Kil. Op de nattebedrijventerreinen Klein Koninkrijk en Weverseinde kunnen binnenvaartschepen aanmeren. Verder kent de Hoeksche Waard een aantal jachthavens. De inwoners van de Hoeksche Waard zijn sterk aangewezen op de auto. Het openbaar vervoer beperkt zich tot de bus, veerdiensten en spoorverbinding via Barendrecht. De Hoeksche Waard heeft geen spoorverbinding. Hiervoor moet worden uitgeweken naar Rotterdam, Barendrecht, Dordrecht en/of Zwijndrecht. Figuur 13

Regionale ontsluiting Hoeksche Waard weg en water


18

De spin off van o.a. de Tweede Maasvlakte biedt op termijn veel kansen op nieuwe werkgelegenheid. Bedrijven die in het Havengebied niet verder kunnen groeien zullen op termijn naar andere locaties in de oksel van Rotterdam op zoek gaan. Ook ontstaan er net als in het verleden ook nieuwe typen bedrijven, onder meer door de mensen die in de Hoeksche Waard zijn gaan wonen. Toch willen we ook enkele kanttekeningen plaatsen bij de ontwikkelingen van de Tweede Maasvlakte. De meeste containerstromen vanuit het havengebied van Rotterdam gaan op dit moment over de weg. Uit onderzoek blijkt dat slechts een beperkt deel zuidwaarts verloopt via de N57/A29. De meeste stromen gaan direct richting het Ruhrgebied. In de toekomst zal dit veranderen door de ingebruikname van de Tweede Maasvlakte, waardoor de stromen zullen toenemen en het vervoer via spoor en binnenvaart (deels ‘gedwongen’ in de contracten met de rederijen) zal groeien. De verhoudingen zullen ongeveer het zelfde blijven. Voor wat betreft spoor en binnenvaart geldt eveneens een sterke oriëntatie op het Ruhrgebied en de grote terminals in het Nederlandse achterland (Moerdijk, Nijmegen, maar ook Amsterdam en in de nabije toekomst de containertransferia). Wij verwachten dat er kansen ontstaan voor de regio Hoeksche Waard, bijvoorbeeld zakelijke diensten ondersteunend aan het havencomplex en die een duidelijke binding hebben met Rotterdam, als halte in een ‘opstapdienst’, als opstappunt voor (verwerkte) agroproducten in de regio of als tussenstop voor producten bestemd voor de regio. Deze kansen zullen met name benut worden door bedrijven die nu al actief zijn in de regio en hun activiteiten willen uitbreiden.

Woon- en leefklimaat De Hoeksche Waard, een prachtige regio met hoog gewaardeerde landschappelijke kwaliteiten, is gelegen onder de rook van Rotterdam en wordt gekenmerkt als ‘woon en verblijfsregio’. Deze status heeft de regio met name te danken aan de aantrekkelijke ligging ten opzichte van Rotterdam. Met de dynamiek van de nabij gelegen steden Rotterdam en Dordrecht, maar ook het landelijke karakter, beschikt de Hoeksche Waard over een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. De gemiddelde woningwaarde in 2012 bedroeg 253.000 euro en ligt hiermee ruim boven het provinciale en landelijke gemiddelde van respectievelijk 218.000 euro en 232.000 euro. De Hoeksche Waard heeft een groot aantal dorpen. Het voorzieningsniveau in deze dorpen is (thans nog) op orde. Winkelen kan prima in bijvoorbeeld Oud-Beijerland. Dit dorp beschikt over een gevarieerd aanbod van winkels. Verder heeft Hoeksche Waard een aantrekkelijk aanbod van voorzieningen, zoals een ruim aanbod van sportfaciliteiten, recreatieve voorzieningen (jachthavens, natuur, etc.). Hoewel de Hoeksche Waard niet beschikt over een theater, is het cultureel aanbod voldoende groot. De regio beschikt over muziekverenigingen en toneelgroepen. Daarnaast beschikt de regio over meerdere musea. Tenslotte kent de Hoekse Waard een sterk en betrokken verenigingsleven.


19

Conclusies economische profiel De Hoeksche Waard is een levendige regio waar prima gewoond en gerecreëerd kan worden, maar er zijn ook duizenden bedrijven actief. De economische structuur van de Hoeksche Waard verschilt niet wezenlijk van andere regio’s en de opkomst van de diensteneconomie doet ook hier zijn opgeld. Daarnaast kent de regio een sterke agrarisch sector. De Hoeksche Waard lijkt door haar specifieke ligging soms een wat in zichzelf gesloten karakter te dragen, maar getuige de mate van uitgaande dagelijkse pendel en het feit dat veel bedrijven ook werken met opdrachtgevers en klanten uit de omliggende regio’s doet vermoeden dat de regio al meer opgaat in haar omgeving dan soms wordt gedacht. In de toekomst zal de potentiele beroepsbevolking in de Hoeksche Waard naar verwachting afnemen, de regio vergrijst. Dit levert nu nog weinig problemen op, maar zal in de toekomst tot een probleem kunnen leiden bijvoorbeeld in de opvolging van bedrijven in de Hoeksche Waard. Qua infrastructuur kan worden opgemerkt dat A29 het meest in het oog springende landschapselement is: een Rijksweg die de Hoeksche Waard aan de ene kant doorsnijdt, maar aan de andere kant ook meteen een snelle verbinding biedt met de metropoolregio Rotterdam. Ook de ontsluiting via water is van een hoog niveau en de regio heeft dan ook een prima uitgangspositie voor bedrijfsvestigingen met een gevarieerd pakket aan vervoersopties. De uitbreiding van de 2e Maasvlakte en de A4 Zuid bieden op termijn veel kansen op nieuwe werkgelegenheid. De hamvraag is: wat vinden de bedrijven uit de regio hiervan en blijven zij verankerd in de regio en zo ja op de eigen locatie of elders.


20

Hoofdstuk 4

Resultaten schriftelijke enquêtes

Om inzicht te krijgen in de huidige profielen, vestigingscriteria en toekomstplannen van regionale ondernemers en hun beoordeling van het vestgingsklimaat, is een enquête uitgezet onder de ondernemers binnen (en ook buiten) de Hoeksche Waard. Om representatieve inzichten te verkrijgen, is ervoor gekozen om alle leden van de Ondernemersvereniging Hoeksche Waard te benaderen en daarnaast alle bedrijven met meer dan tien werkzame personen op basis van het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Deze bedrijven zijn per mail of post benaderd met de vraag of zij de enquête (zie bijlage 1) willen invullen. In totaal hebben bijna 100 ondernemers in de regio meegewerkt aan de enquête op een totale populatie van 615 aangeschreven bedrijven, wat neerkomt op een respons van 15%. Ervaringen wijzen uit dat dit een representatief aantal enquêtes is. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat extra ingevulde vragenlijsten niet zullen leiden tot substantieel andere uitkomsten. In de gekozen opzet met de schriftelijke vragenlijst aangevuld met interviews met regionale sleutelpersonen (ondernemers, experts, banken, makelaars e.d.), bureau-expertise van BCI en overleg binnen de werkgroep met vertegenwoordigers van de verschillende overheden en het bedrijfsleven, geeft dit onderzoek een compleet beeld van de opinie van bedrijven aangaande het vestigingsklimaat in de regio. Daarnaast is er een enquête uitgezet onder grote ondernemingen (meer dan 50 werkzame personen) in gebieden rondom de Hoeksche Waard (Rotterdam Zuid, Drechtsteden, etc.). Deze enquête is in overleg met de begeleidingscommissie op anonieme basis uitgevoerd (niet te herleiden was dat de vragen vanuit de Hoeksche Waard werden gesteld), waardoor het lastig bleek om ondernemers duidelijk te maken wat voor hen de toegevoegde waarde voor deelname aan het onderzoek was. Dit resulteerde, zoals verwacht, in een lage respons (10 bedrijven hebben een reactie gegeven), waardoor er geen representatieve uitspraken over deze enquête kunnen worden gedaan. De uitkomsten zijn in eerste instantie gebruikt om eventuele vestigingscriteria van bedrijven van buiten de regio te inventariseren en signalen op te pakken. Wel hebben we tijdens aanvullende interviews met sleutelpersonen geluiden gehoord over (latent) aanwezige dynamiek in de ruime regio. Deze latente vraag kunnen we op basis van dit onderzoek niet hard maken. Om deze dynamiek concreet in kaart te brengen is verder onderzoek nodig betreffende interesse in vestiging in de Hoeksche Waard door bedrijven van buiten de regio en wat daarbij de vestigingsvoorwaarden en –specificaties zijn.


21

Enquête Hoeksche Waard De volgende elementen zijn in kaart gebracht:     

Profiel van de bedrijven Beleid Vestigingscriteria Toekomstplannen Kansrijke sectoren

Informatie over de respondenten / huidig profiel Figuur 14

Economische sector

Bron: Enquête Buck Consultants International 2012

Bijna de helft van de respondenten is actief in de dienstensector. Daarnaast is ook de industriesector goed vertegenwoordigd. Opvallend zijn het hoge percentage uit de dienstensector en het lage aandeel van de respondenten dat actief is in agribusiness (4%). Deze verhoudingen stemmen wel overeen met de economische structuur in de regio als het gaat om aantallen vestigingen (zie vorige hoofdstuk). Opvallend is het relatief lage aandeel van respondenten uit de handel- en transportsector. Om te zorgen voor een goede representatie Buck Consultants International

22

van deze sector in het onderzoek, is met enkele van deze bedrijven gesproken in een verdiepend interview. Het grootste deel van de respondenten (80%) geeft aan geen inzicht te hebben in de milieucategorie waaronder de activiteiten van het bedrijf vallen. Slechts enkele respondenten geven aan in de hogere milieu categorieën (4 of hoger) actief te zijn. Bijna de helft van de respondenten is gevestigd op een bedrijventerrein (zie onderstaand figuur). Daarnaast is circa één vijfde gevestigd in het centrum. Er zijn geen respondenten gevestigd op solitaire kantorenlocaties. Figuur 15

Vestigingslocatie


Het grootste deel van de respondenten in gevestigd in een bedrijfspand (51%), of een kantoorpand (18%). Daarnaast is ook een kwart in of aan huis gevestigd. Het overgrote deel (77%) van deze bedrijven is de afgelopen 5 jaar op hetzelfde adres gebleven. Kortom, er zijn veel bedrijven actief in de dienstensector en industrie, gevestigd op formele werklocaties, maar ook daarbuiten en de bedrijven zijn redelijk honkvast.

Oordeel over het beleid De respondenten is gevraagd naar hun mening over het huidige beleid en de kaders die zijn overeengekomen over grootschalige bedrijfsontwikkelingen op een regionaal terrein en de basishouding ten opzichte van vestigingen van bedrijven van buiten de Hoeksche Waard.


23

Figuur 18

Oordeel over grootschalige bedrijfsontwikkeling en vestiging van bedrijven van buiten

Grootschalige bedrijfsontwikkeling dient plaats te vinden op het Regionale Bedrijventerrein

Werklocaties in de regio zijn enkel bedoeld voor bedrijven uit de Hoeksche Waard


Ongeveer de helft van de respondenten is het eens met het beleid dat grootschalige ontwikkeling op een regionaal bedrijven terrein plaats dient te vinden. De andere helft van de respondenten is het hier echter mee oneens of heeft geen uitgesproken mening over dit onderwerp. Over het huidige beleid waarin wordt gesteld dat werklocaties in de Hoeksche Waard enkel bedoeld zijn voor bedrijven die afkomstig zijn uit de Hoeksche Waard, zijn de meningen helder. Maar liefst 71% van de bedrijven is van mening dat ook bedrijven van buiten de Hoeksche Waard zich in de regio zouden moeten kunnen vestigen. We trekken de conclusie dat er bij het bedrijfsleven een draagvlak bestaat voor a) het neerzetten van een regionaal terrein en b) dit ook open te stellen voor bedrijven van buiten de Hoeksche Waard.


24

Vestigingscriteria Aan de respondenten is gevraagd welke vestigingscriteria van belang zijn voor de bedrijfsvoering in de Hoeksche Waard (zie figuur 19), welke rapportcijfers zij geven aan vestigingsaspecten (tabel 3) en op welke aspecten zij knelpunten ondervinden (figuur 20). Figuur 19

Vestigingscriteria ondernemers Hoeksche Waard


De binding met de regio, de vestigingslocatie en werknemers en handelsrelaties binnen de regio worden door meer dan de helft van de respondenten genoemd en zijn hiermee de belangrijke vestigingscriteria. De regionale verankering van ondernemers in de Hoeksche Waard is dus groot. Criteria die verband houden met vervlechting met de regio zijn voor het grootste deel van de respondenten belangrijke vestigingscriteria. Daarna volgen andere, niet regio specifieke criteria, zoals bereikbaarheid en ontsluiting (met name voor goederen en in mindere mate OV en te voet), representativiteit van bedrijfspanden en imago van de vestigingslocatie. Daarnaast geeft circa 20% van de respondenten aan dat voldoende uitbreidingsruimte een belangrijk vestigingscriterium is. Conclusie: er is een grote regionale binding, waarbij handelsrelaties en het werknemersbestand een belangrijke rol spelen


25

De respondenten is daarnaast gevraagd een rapportcijfer te geven aan diverse aspecten die te maken hebben met de bedrijfsvoering van hun onderneming. Opvallend is dat de respondenten over het algemeen vrij positief zijn over deze aspecten, met enkele mindere punten. In onderstaand tabel worden de gemiddelde rapportcijfers per aspect weergegeven (van hoog naar laag). Tabel 3

Gemiddelde rapportcijfers over enkele vestigingsaspecten

Aspect De bereikbaarheid van uw bedrijf met de auto De bereikbaarheid van uw bedrijf te voet/ met de fiets De huisvesting van uw bedrijf De omgeving van uw bedrijf Het imago van de vestigingslocaties Parkeersituatie Laad- en losmogelijkheden Onderhoud openbare ruimte De bereikbaarheid van uw bedrijf met het OV Bebording / verwijzing naar de werklocaties Uitbreidingsmogelijkheden

Rapportcijfer 7,9 7,9 7,5 7,5 7,1 6,7 6,5 6,5 6,1 5,6 5,2


Respondenten zijn erg positief over de bereikbaarheid van het bedrijf met de auto en te voet/fiets; minder positief zijn ze over de bereikbaarheid met het openbaar vervoer. Ook de huisvesting en omgeving van het bedrijf worden goed beoordeeld. De parkeersituatie, laaden losmogelijkheden en openbare ruimte worden met een (ruime) voldoende beoordeeld. De respondenten zijn minder te spreken over bebording en uitbreidingsmogelijkheden. Maar liefst 20% van de respondenten geeft een 1 aan de uitbreidingsmogelijkheden op de huidige locatie. Ruim een derde (38%) van de respondenten geeft aan knelpunten op de huidige locatie te ondervinden. Daarvan noemt ruim de helft (54%) het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden van het pand of perceel als knelpunt. Het slechte rapportcijfer op uitbreidingsmogelijkheden is dus voor relatief veel ondernemers een knelpunt. Zij willen hun pand uitbreiden, maar krijgen daar de mogelijkheden niet voor. (Voorbeeld: een transportbedrijf in Strijen wil op de huidige locatie uitbreiden en heeft de benodigde grond reeds in eigendom, maar mag niet uitbreiden omdat de uitbreiding te veel m2 beslaat volgens vigerende regelgeving). Het gaat hier om bedrijven die momenteel met name gevestigd zijn in het centrum (33%), in het buitengebied (33%) of op bedrijventerreinen (25%). Het gaat om met name om bedrijven actief in de dienstensector (50%), transport (17%), agribusiness (17%). Zowel voor de transportsector als de agribusiness betekent dit een stevige oververtegenwoordiging. Respondenten geven aan geen precies beeld te hebben van hoeveel ze willen uitbreiden. Andere relatief veel genoemde knelpunten zijn (het gebrek aan) contact met de gemeente (32%) (met name betreffende vergunningen) en bereikbaarheid (27%). Alle genoemde knelpunten zijn hieronder weergegeven (figuur 20).


26

Figuur 20

Knelpunten op de huidige locatie


De ontwikkelingen rondom de verlenging van de snelweg A4 Zuid en de aanleg van de Nieuwe Maasvlakte wordt door ruim 38% van de respondenten gezien als een kans op toename van de bedrijvigheid, terwijl 41% denkt dat de bedrijvigheid gelijk blijft. Conclusie: ruim een derde (38%) van de respondenten geeft aan knelpunten op de huidige locatie te ondervinden. Daarvan noemt ruim de helft (54%) het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden van het pand of perceel als knelpunt.

Toekomstplannen De respondenten is gevraagd naar eventuele toekomstplannen van hun bedrijf. Ongeveer 40% van de respondenten geeft aan op de huidige kavel nog ruimte te hebben om uit te breiden of een extra verdieping op het huidige pand te bouwen. De meeste ondernemers hebben daarbij nog maximaal enkele honderden m2 ruimte om uit te breiden. Enkele agrariërs geven echter aan nog enkele duizenden m2 ruimte over te hebben. Circa 22% van de respondenten geeft aan plannen te hebben de bedrijfsvestiging op de huidige locatie te willen uitbreiden. Hiervan heeft echter bijna een kwart geen ruimte meer op de huidige kavel om uit te breiden.


27

Daarnaast geeft 17% van de ondervraagden aan dat er op dit moment plannen zijn om de vestiging te verplaatsen of een nevenvestiging op te richten. Bijna twee derde hiervan geeft aan deze verplaatsing / oprichting binnen 2 jaar te willen uitvoeren. In totaal hebben 11 respondenten aangegeven naar hoeveel vierkante meter bedrijfsperceel ze op zoek zijn voor hun bedrijf, naar type ruimte (zie tabel 4). Tabel 4

Vraag naar bedrijfsperceel (m2)

Soort ruimte Kantoorruimte Winkelruimte / showroom Productieruimte Opslag- / distributieruimte Buitenruimte / opslag Totaal

Hoeveel maal genoemd 11 3 3 4 2

Totale oppervlakte (m2) 2.300 1.000 2.000 9.250 300 14.850


Alle respondenten die hebben aangegeven op zoek te zijn naar bedrijfsperceel willen een deel van dat perceel gebruiken voor kantoorruimte. Daarnaast zijn respondenten op zoek naar verschillende soorten bedrijfsruimte. Er is met name veel behoefte aan vierkante meters ten behoeve van opslag en distributieruimte onder de respondenten. De respondenten geven aan graag in de Hoeksche Waard gevestigd te willen blijven bij verplaatsing of oprichting van een nevenvestiging. Slechts 1 respondent geeft aan zich bij voorkeur te vestigen in de omgeving van Rotterdam, de overige respondenten noemen de Hoeksche Waard, of een specifieke gemeente in de Hoeksche Waard. Deze bedrijven vestigen zich bij voorkeur op een lokaal bedrijventerrein (40%) of op een kantoorlocatie (40%). Bij respondenten die zich bij voorkeur vestigen op een lokaal bedrijventerrein gaat het met name om bedrijven actief in diensten (40%), groothandel (20%) en detailhandel (20%). Het gaat om middelgrote bedrijven; allen hebben ze tussen de 10 en 50 werkzame personen. Respondenten die aangeven zich bij voorkeur op een kantorenlocatie te vestigen zijn allen actief in de dienstensector. Het gaat daarbij om kleinere bedrijven, tot 5 werkzame personen. Slechts enkele respondenten (15% van de respondenten die uitbreidingsplannen hebben) geven aan zich te willen vestigen op een Regionaal Bedrijventerrein. Het betreft bedrijven actief in de sectoren Industrie & Productie en Groothandel; het zijn middelgrote bedrijven (tot 50 personen). Slechts 1 respondent heeft ingevuld hoeveel vierkante meter bedrijfspand hij/zij zoekt voor het bedrijf. Deze respondent gaf aan op zoek te zijn naar ongeveer 500 m2 bedrijfsruimte. Het zijn dus niet enkel bedrijven met een ruimtevraag van meer dan 2.000 m2 die zich willen vestigen op het BHW. Er zijn slechts enkele respondenten (4) in de Hoeksche Waard die aangeven uit te willen breiden met 2.000 m2 of meer (met name opslag- en distributieruimte). Bij vestiging op een nieuwe locatie zijn met name een representatieve omgeving en voldoende parkeermogelijkheden van belang voor veel respondenten. Daarnaast zijn er echter nog diverse andere criteria van belang (zie figuur 21).


28

Figuur 21

Aan welke eisen moet een nieuwe bedrijfslocatie voldoen


Ook bereikbaarheid van de locatie, zowel per vrachtwagen, OV als per fiets, zijn belangrijke vestigingseisen. Het toestaan van zware milieucategorie bedrijvigheid is voor geen van de respondenten een belangrijk criterium. Opvallend is dat ‘uitbreiding op de bestaande locatie’ diverse keren wordt genoemd bij ‘andere eis’. Circa 22% van de respondenten geeft aan plannen te hebben de bedrijfsvestiging op de huidige locatie te willen uitbreiden. Hiervan heeft echter bijna een kwart geen ruimte meer op de huidige kavel om uit te breiden. Daarnaast geeft 17% van de ondervraagden aan dat er op dit moment plannen zijn om de vestiging te verplaatsen of een nevenvestiging op te richten. Bijna twee derde hiervan geeft aan deze verplaatsing / oprichting binnen 2 jaar te willen uitvoeren. Slechts 15% van de respondenten die uitbreidingsplannen hebben geeft aan zich te willen vestigen op een Regionaal Bedrijventerrein. Het betreft enkele bedrijven actief in de sectoren Industrie & Productie en Groothandel


29

Kansrijke sectoren Als laatste is aan de ondernemers gevraagd voor welke economische sectoren de Hoeksche Waard volgens hen kansrijke ontwikkelmogelijkheden biedt. De resultaten staan weergegeven in figuur 22. Figuur 22

Kansrijke economische sectoren


Ruim 56% van de ondervraagden geeft aan dat Agribusiness een kansrijke sector is, gevolgd door Recreatie & Toerisme (51%) en Industrie & Productie (47%). Maar ook de andere sectoren worden door voor respondenten als kansrijk gezien. De Bouwsector lijkt met 18% enigszins achter te blijven.

Enquête Ruime Regio Naast de enquête onder ondernemers in de Hoeksche Waard is er een enquête uitgezet onder grote ondernemingen (meer dan 50 werkzame personen) in gebieden rondom de Hoeksche Waard (Rotterdam Zuid, Drechtsteden, etc.). Zoals verwacht, was de respons op de enquête vraag laag. Dit had een aantal oorzaken, zo is besloten om de enquête niet uit Buck Consultants International

30

hoofde van de Hoeksche Waard zelf te verzenden en hadden de aangeschreven bedrijven geen direct inzicht in de achterliggende vraag. Er is een groot verschil tussen het aanbieden van een terrein (in de vorm van een wat wij noemen ‘product paper’, met daarin opgenomen onderwerpen als ligging, doelgroepen, beschikbare kavels, grondprijzen en andere relevantie vestigingsspecificaties) of een aantal terreinen in een regio of een meer specifieke en algemene vraag naar verplaatsingsbehoeften op korte en of langere termijn. Bedrijven zullen minder geneigd zijn hier uitgebreid op in te gaan. Op basis van de resultaten kan wel gesteld worden dat het lijkt alsof er geen directe dringende ruimtevraag bij bedrijven uit omliggende regio’s leeft. Opgemerkt wordt dat uit diverse geluiden in de markt blijkt dat er wel degelijk een (passieve) vraag is. Wat ook uit de enquêtes naar voren kwam is:   

Regionale verankering (binding met regio, klanten of werknemers in de regio) is ook in de ruime regio een belangrijk vestigingscriterium Er zijn bedrijven die geen ruimte meer hebben om uit te breiden op het bestaande kavel en dit wordt als knelpunt ervaren Er zijn bedrijven in de ruime regio die uitbreidingsplannen hebben


31

Hoofdstuk 5

Resultaten mondelinge interviews

Om de resultaten uit de enquêtes te staven en meer diepgang te krijgen in de vestigingscriteria bij bedrijven en toekomstige marktvraag van ondernemers, zijn diverse interviews gehouden onder verschillende stakeholders in de Hoeksche Waard. Er is gekozen voor een breed palet aan gesprekspartners, te weten ondernemers (boegbeelden in de regio, recente vestigers en recente vertrekkers), maar ook regionale experts, makelaars, banken, ontwikkelaars en vertegenwoordigers van verschillende sectoren (zie bijlage 2 voor een overzicht van alle gesprekspartners). De ondernemers zijn geselecteerd op basis van een inventarisatie bij de verschillende gemeenten, de Kamer van Koophandel Rotterdam, de Regio Zuid-Holland Zuid en op basis van kennis van ondernemers uit de regio. In totaal hebben er 13 interviews plaats gevonden. Per interview is een specifieke lijst van aandachtspunten opgesteld. De uitkomsten zijn geanonimiseerd opdat niet te herleiden is wie wat aangegeven heeft. Aan de orde komen de volgende overkoepelende thema’s:    

Profiel Hoeksche Waard Vestigingscriteria Toekomstplannen Beoordeling beleid

Profiel Hoeksche Waard De Hoeksche Waard heeft een sterk eigen cultureel en sociaal profiel, dat enigszins afwijkt van de omliggende regio’s. De regio is geschikt voor Agribusiness, logistieke dienstverlening en transport- en daarnaast handelsbedrijven. Economisch gezien is de Hoeksche Waard sterk vervlochten met de omliggende regio’s: veel mensen uit de Hoeksche Waard verdienen hun boterham buiten de deur (dit blijkt ook uit economisch profiel, hoofdstuk 3). Het beeld dat ondernemers van buiten de regio over de Hoeksche Waard hebben is dat van een ´gesloten regio´ met (te) weinig vestigings/ en of uitbreidingsmogelijkheden. De regio staat daarom vaak niet of onvoldoende op het netvlies van bedrijven van buiten de regio, die op zoek zijn naar uitbreidingsruimte.


32

Vestigingscriteria Aan de verschillende geïnterviewde partijen is gevraagd naar belangrijke vestigingscriteria voor ondernemers in de Hoeksche Waard. Zij hebben daar zowel vanuit een blik als kenner van de regio als ondernemer in de Hoeksche Waard antwoord op gegeven. Zij bevestigen het beeld dat ontstaat uit de enquête:   

A

De regionale binding is groot De bereikbaarheid is van belang Uitbreidingsruimte noodzakelijk

Regionale binding is groot

Ondernemers voelen zich sterk verbonden met de regio, met name met hun huidige locatie. Vaak zijn ze al lang gevestigd in de regio en voelen zich thuis op hun huidige locatie. Daarbij is met name de binding met de specifieke locatie en het dorp / de kern waarin de bedrijven gevestigd zijn groot. De sterke lokale vervlechting uit zich het meest in de klantenkring van veel bedrijven, die rondom de locatie is ontstaan. Daarnaast geven verschillende contactpersonen aan dat veel werknemers uit het dorp of de omliggende dorpen komen. Maar ook zijn er veel investeringen in de huidige locatie gedaan, waardoor de band met de locatie aanzienlijk is, zowel ‘emotioneel’ als financieel.

B

Bereikbaarheid van belang

Bereikbaarheid en ontsluiting van de bedrijfslocatie wordt ook vaak genoemd als belangrijk vestigingscriterium. De ligging onder in de oksel van de Rotterdamse haven biedt veel mogelijkheden (logistiek, handel en dienstverlening) en ook de Agribusiness- en handelssectoren zijn belangrijk in de Hoeksche Waard. Een goede bereikbaarheid is echter essentieel, zowel voor bestaande bedrijven als voor het op peil houden van het vestigingsklimaat. De A29 is daarbij vanzelfsprekend een belangrijke pijler, maar ook de komst van de A4 (inclusief afslag op de Hoeksche Waard) wordt door veel bedrijven als essentieel gezien voor het vestigingsklimaat.

C

Uitbreidingsruimte is noodzakelijk

Momenteel, in de huidige economische crisis, hebben weinig ondernemers grootschalige uitbreidingsplannen. Bedrijven geven echter wel aan dit een belangrijk vestigingscriterium te vinden; met name de mogelijkheid tot uitbreiden op de huidige locatie in de toekomst. Hier wordt verderop in dit hoofdstuk verder op in gegaan.


33

Toekomstplannen Zoals ook al uit de enquêteresultaten bleek, bestaan er momenteel slechts beperkte uitbreidingsplannen bij bedrijven. Ook de afgelopen jaren is er weinig sprake van dynamiek op markt. De huidige economische crisis speelt hierbij een belangrijke rol; bedrijven zijn met name bezig met het consolideren van bedrijvigheid en hebben uitbreidingsplannen wat voor zich uit geschoven. Wanneer bedrijven (nu of in de toekomst) wel willen uitbreiden, willen zij dat vooral op de bestaande locatie of in de directe nabijheid daarvan doen. Redenen hiervoor zijn de sterke binding met de locatie, investeringen die reeds in de locatie zijn gedaan en het is lastig om het huidige pand en de bijbehorende grond te verkopen. Diverse ondernemers gaven aan reeds grond in bezit te hebben waarop zij deze uitbreiding in de toekomst eventueel willen realiseren, of zij willen een nabijgelegen stuk grond kopen. Het gaat daarbij zowel om kleine uitbreiding als relatief grote uitbreidingen (meer dan 5.000 m2). Als het niet mogelijk is om op de huidige locatie uit te breiden, dan worden de uitbreidingsplannen in de koelkast gezet, of wordt er in de ruime regio gezocht (bijvoorbeeld in Moerdijk, Rotterdam of in de Drechtsteden). Hierbij wordt dan gelet op de bereikbaarheid van de locatie, prijs van kavels, bijbehorende regelgeving (bv. beeldkwaliteitsplannen) en meedenkende overheid.

Oordeel over het beleid De geïnterviewde stakeholders is gevraagd naar hun mening over het huidige beleid en de kaders die zijn overeengekomen over grootschalige bedrijfsontwikkelingen op een regionaal terrein en de basishouding ten opzichte van vestigingen van bedrijven van buiten de Hoeksche Waard. De gesprekspartners zijn (in lijn met de uitkomsten van de enquête) van mening dat bedrijven van buiten de Hoeksche Waard welkom zijn in de regio. Deze bedrijven zouden ervoor kunnen zorgen dat leegstaande kavels en panden verkocht worden. Hierdoor kan de economische dynamiek in de regio verhoogd worden en wordt er extra werkgelegenheid in de regio gecreëerd en daarnaast wordt de uitgaande pendel teruggedrongen. Bovendien kunnen door deze nieuwe bedrijvigheid spin-off effecten ontstaan (bijvoorbeeld ondersteunende dienstverlening), waardoor bedrijven uit de Hoeksche Waard hun klantenkring kunnen vergroten. Het huidige beleid en de kaders die zijn overeengekomen over grootschalige bedrijfsontwikkelingen op een regionaal terrein worden door de respondenten niet onderschreven. De stakeholders geven aan dat bedrijven in de Hoeksche Waard die willen uitbreiden, dat op de huidige locatie willen doen, of in de directe nabijheid daarvan, ook als het gaat om relatief grootschalige uitbreiding. Eén bedrijf heeft aangegeven te willen uitbreiden op de huidige locatie en de grond daarvoor al in bezit te hebben, maar doordat het gaat om een uitbreiding van meer dan 2.000 m2, wordt vooralsnog geen vergunning afgegeven. Dit bedrijf wil niet verplaatsen en stelt de uitbreiding voorlopig uit. Als bedrijven besluiten grootschaliBuck Consultants International

34

ge uitbreiding elders te laten plaatsvinden, zullen zij ervoor kiezen om niet uit te breiden, of wellicht te verplaatsen naar een locatie buiten de Hoeksche Waard. Een geïnterviewd bedrijf dat recentelijk uit de Hoeksche Waard is verhuisd gaf aan dat zij niet grootschalig mochten uitbreiden op de bestaande locatie, terwijl de grond wel in bezit was. Daarom heeft deze partij besloten om te verhuizen naar een locatie buiten de Hoeksche Waard. Redenen die worden aangegeven om te verhuizen naar een locatie buiten de Hoeksche Waard zijn de lagere grondprijzen in omliggende regio’s, betere bereikbaarheid in omliggende regio’s en relatief zware regeldruk aangaande nieuwbouw in Hoeksche Waard (bebouwingspercentages, beeldkwaliteit, etc.).

Conclusies De geïnterviewde partijen geven aan de regio een wat gesloten karakter kent en vanuit het huidige beleid onvoldoende open staat voor een open netwerkvorming (lees: bedrijven van buiten toelaten op grondgebied van de Hoeksche Waard) met de omliggende regio’s. De conclusies uit de schriftelijke vragenlijst worden onderschreven als het gaat om:  Belangrijke vestigingsvoorwaarden (binding, bereikbaarheid)  Belangrijke knelpunten (gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden)  Belangrijke aandachtspunten (meer soepele uitgiftekaders, open staan voor bedrijven van buiten)


35

Hoofdstuk 6

Resultaten in perspectief

Dit hoofdstuk bestaat uit drie onderdelen:   

De belangrijkste conclusies uit de verkenning onder de bedrijven De resultaten in perspectief Welke vragen roept dit op?

De belangrijkste conclusies uit de verkenning onder de bedrijven De volgende conclusies kunnen worden getrokken naar aanleiding van de antwoorden van de schriftelijke vragenlijst: 







  



De binding met de huidige locatie (regionale verankering) is de belangrijkste voorwaarde / vestigingseis voor veel ondernemers. Bedrijven die gevestigd zijn in de Hoeksche Waard voelen een sterke band met de regio. o Het gaat daarbij zowel om binding met de regio en dorp (58% en 40%), afzetmarkt in de regio (50%) als werknemers (45%) o Andere belangrijke vestigingscriteria zijn bereikbaarheid (35%) en uitstraling van pand en locatie (30%) en uitbreidingsmogelijkheden (20%) Bedrijven zijn over het algemeen tevreden over de huidige vestigingscondities in de regio. o Bijna alle vestigingsaspecten scoren een (ruime) voldoende o Uitbreidingsmogelijkheden en bebording scoren echter onvoldoende Grootste knelpunt blijkt de mogelijkheid om verder uit te kunnen breiden op de huidige locatie (zowel op bedrijventerreinen als andere typen locaties) (54%) o Ook (het gebrek aan) contact met de gemeente en bereikbaarheid zijn knelpunten Bedrijven zijn voorstanders van: o Uitbreiden op de huidige locatie o Parallel daaraan het realiseren van een regionaal terrein o Het open stellen hiervan voor bedrijven van buiten de regio Slechts 15% (een paar bedrijven) van de bedrijven met uitbreidings- en/of verplaatsingsplannen geeft aan zich te zullen oriënteren op een groter regionaal terrein De bedrijven geven aan dat agribusiness (agro en agro verwante bedrijvigheid) een belangrijke sector is voor de toekomst Er is een duidelijke vraag naar logistiek georiënteerde activiteiten (handel en vooral opslag). Dit duidt niet zozeer op logistiek als een kansrijke nieuwe sector, maar veeleer op een aan de huidige bedrijvigheid gerelateerde logistieke functie ontwikkeling bij de bedrijven uit de Hoeksche Waard Er is een kwantitatieve vraag naar ongeveer 15.000 vierkante meter, verdeeld over een beperkt aantal bedrijven


36

Er is een uitbreidingsvraag onder ondernemers in de Hoeksche Waard geconstateerd. Het gebrek aan uitbreidingsruimte op de huidige locatie is daarbij een van de grootste knelpunten voor veel ondernemers. Het gaat met name om bedrijven gevestigd in het buitengebied, centrum of bedrijventerrein. Ondernemers geven aan op de huidige locatie te willen uitbreiden en zij willen bij voorkeur niet verplaatsen naar een nieuwe locatie. Dit wordt mede veroorzaakt door een bestaande binding met de huidige locatie, maar ook doordat er al veel investeringen in de bestaande locatie zijn gepleegd. De conclusies die volgen uit de interviews met verschillende regionale stakeholders zijn in lijn met de conclusies uit de enquête: 

  

 

De Hoeksche Waard heeft een sterk eigen profiel, maar is economisch verbonden met de omliggende regio’s o Het beeld dat ondernemers van buiten van de Hoeksche Waard hebben is dat een wat ‘gesloten regio’ met (te) weinig vestigingsmogelijkheden Ondernemers voelen zich sterk verbonden met de Hoeksche Waard, met name met de bestaande locatie (o.a. door gedane investeringen) Bereikbaarheid en ontsluiting zijn belangrijke vestigingscriteria o De komst van de A4 (inclusief afslag) is essentieel voor het vestigingsklimaat Wanneer ondernemers willen uitbreiden, willen zij dat veelal op de bestaande locatie doen o Als dit niet mogelijk blijkt, dan worden uitbreidingsplannen in de koelkast gezet, of wordt er in de ruime regio naar locaties gezocht. Het openstellen van de Hoeksche Waard voor bedrijven van buiten vormt voor de gesprekspartners geen bezwaar De gesprekspartners zouden graag de mogelijkheid hebben uitbreidingen boven 2.000 m2 op de huidige locatie te verwezenlijken

De gesproken sleutelpersonen geven aan dat er wellicht enige (latente) uitbreidingsvraag in de Hoeksche Waard is, maar dat deze door de crisis en stringente regelgeving met betrekking tot uitbreiding op de huidige locatie voorlopig niet worden verwezenlijkt. De gesproken personen zijn van mening dat het beleid betreffende het toelaten van bedrijven van buiten en het toestaan van bedrijfsuitbreiding versoepeld kunnen worden.

Resultaten in perspectief Als we ervan uitgaan dat de steekproef van de schriftelijke enquête representatief is geweest en de bedrijven met een daadwerkelijke vraag bovengemiddeld hebben gereageerd, dan is de totale te verwachten vraag naar nieuwe ruimte inpasbaar binnen het totale aanbod aan terreinen in de regio. De ruimtevraag zou volgens de bedrijven voor een groot deel op de huidige locatie / eigen gemeente opgelost moeten kunnen worden. Bedrijven hebben hier een duidelijke voorkeur voor en zeggen over het algemeen niet naar een regionaal terrein te willen verhuizen. Het feit dat veel bedrijven dit juist als een knelpunt ervaren roept de vraag op of het huidige uitgiftebeleid aan een herijking toe is. Het gaat dan met name om het ruimer kunnen faciliteren van bedrijven op hun eigen locaties binnen hun eigen dorp. De mogelijkheid bestaat dat bedrijven op termijn uit de Hoeksche Waard wegtrekken als zij niet op hun eigen locatie Buck Consultants International

37

kunnen uitbreiden (dit is ook meerdere malen in de mondelinge interviews naar voren gekomen). De vraag naar grotere eenheden gronden op een regionaal terrein blijkt vooralsnog zeer beperkt. Indien 15% van de vraag op een meer regionaal terrein terecht zou komen betekent dit er een vraag kan worden herleid van voorlopig maximaal enkele hectaren voor enkele bedrijven. Bedrijven geven aan dat er in de ruime regio locaties zijn met een concurrerende prijzen, bereikbaarheid en minder zware kwaliteitseisen aan bebouwing. Regionale ondernemers hebben over het algemeen geen problemen met de vestiging van bedrijven van buiten de regio in de Hoeksche Waard. Deze bedrijvigheid zorgt voor een toename van de dynamiek in de regionale economie, levert werkgelegenheid op en creëert wellicht spin-offs / ondersteunende dienstverlening.

Welke vragen roept dit op? Ten eerste wordt opgemerkt dat de stap om het bedrijfsleven te horen een goede is geweest: hierdoor ontstaat een beter en nauwkeuriger inzicht in de wensen en behoeften van de bedrijven. De regio staat voor een aantal belangrijke keuzen, de antwoorden uit het marktonderzoek geven handreikingen, maar uiteraard dienen alle belangen integraal te worden afgewogen.

Herijking van het uitgiftebeleid? Veel bedrijven geven aan uitbreidingsopties juist op de bestaande locatie willen oplossen, maar dit blijkt in gevallen van grote uitbreidingsvraag lastig. Dit doet de vraag reizen of het uitgiftebeleid niet bijgesteld zou moeten worden. De vraag naar grootschalige bedrijfsruimte op een nieuwe locatie vanuit bedrijven in de Hoeksche Waard is beperkt. Bovendien geven bedrijven uit de Hoeksche Waard aan er geen problemen mee te hebben om bedrijven van buiten toe te laten in de Hoeksche Waard. Geeft dit aanleiding tot het (onder voorwaarden) toelaten van bedrijven van buiten de regio tot de Hoeksche Waard (bijvoorbeeld op het BHW)? De Hoeksche Waard lijkt voor bedrijven van buiten de regio niet direct op het netvlies te staan bij het zoeken naar bedrijfsruimte. Redenen die hiervoor genoemd worden zijn relatief hoge grondprijzen en relatief strenge regels (oa. beeldkwaliteit). Moet hier nogmaals naar gekeken worden door middel van herijking van het beleid ten aanzien van profilering van de regio? Slogan : samen werken aan de Hoeksche Waard: omdat de regio het Waard is……


38

Bijlage 1

Enquête Vestigingscriteria

Algemene info Naam bedrijf :……………………………………………………………………………………... Straatnaam :……………………………………………………………………………………... Postcode :……………………………………………………………………………………... Plaats :……………………………………………………………………………………... Contactpersoon :…………………………………………………………………………….......... E-mail :…………………………………………………………………............................ Telefoonnummer :……………………………………………………………………………….....

Huidige situatie van uw bedrijf 1

Hoeveel mensen werken er (omgerekend naar fulltime) in uw bedrijf? ......................... personen.

2 o o o o o o o o o o o o o

Tot welke sector hoort uw bedrijf? (graag 1 antwoord invullen) Agribusiness Industrie/ productie, te weten …….. Bouw Groothandel Detailhandel Transport (vooral wegvervoer) Transport (vooral expeditie) Transport (vooral opslag) Transport (vooral logistiek en regie) Transport (combinatie van bovenstaande) Recreatie & toerisme Diensten Anders, namelijk …………………………………………………………………………….

3 o o

Onder welke milieucategorie vallen de werkzaamheden van uw bedrijf? Milieucategorie:…………. Weet niet / Onbekend

4 o o o o

Hoe is uw bedrijf gevestigd? In/aan huis (ook indien kantoor of opslag aan huis) GA NAAR VRAAG 6 In een verzamelgebouw In een bedrijfspand In een kantoorpand


39

5

a. De oppervlakte van het perceel dat bij uw bedrijf in Hoeksche Waard hoort, bedraagt: ……….. m² (inclusief het bebouwde deel)

b.

Het totale vloeroppervlak van uw bedrijfspand(en) in Hoeksche Waard bedraagt: ........................ m²

(oppervlakte begane grond + de oppervlakte van de verdiepingen indien aanwezig) (bij bedrijfsruimte in woning alleen de oppervlakte invullen die voor het bedrijf wordt gebruikt). c.

Over hoeveel verdiepingen is deze ruimte verdeeld? ................. verdiepingen (inclusief begane grond)

6

Hoe vaak is uw bedrijf in de afgelopen vijf jaar verhuisd? ........................ keer

7 o o o o o

Waar ligt uw bedrijf? Bedrijventerrein, namelijk: ........................................... (naam van het terrein) Kantorenlocatie Centrum Woonwijk Buitengebied

8

Wat is uw oordeel over het huidige beleid van de regio waarin wordt gesteld dat grootschalige bedrijfsontwikkeling plaats dient te vinden op het Regionale Bedrijventerrein? Eens Oneens Weet niet / geen mening

o o o 9 o o o

Wat is uw oordeel over het huidige beleid van de regio waarin wordt gesteld dat werklocaties in de regio enkel bedoeld zijn voor bedrijven uit de Hoeksche Waard? Eens Oneens Weet niet / geen mening

Oordeel over de vestigingscriteria van uw bedrijf 10 o o o o

Welke vestigingscriteria zijn voor u van belang bij uw bedrijfsvoering in Hoeksche Waard? (meerdere antwoorden mogelijk) Binding met de huidige locatie (dorp) Binding met de regio (Hoeksche Waard) Klanten / handelsrelaties in de gemeente / de regio Werknemers wonen in de gemeente / de regio


40

o o o o o o o o o o

Bereikbaarheid/ ontsluiting voor goederen Bereikbaarheid/ ontsluiting met het OV Bereikbaarheid/ ontsluiting te voet / fiets Bebording / verwijzing naar de werklocaties Parkeersituatie voor vrachtwagens Laad- en losmogelijkheden Representatieve bedrijfspanden Imago van de vestigingslocatie Voldoende uitbreidingsruimte Overig te weten ……………………….

11 Welk rapportcijfer geeft u aan: (van 1 tot 10) De omgeving van uw bedrijf De bereikbaarheid van uw bedrijf met de auto De bereikbaarheid van uw bedrijf met het OV De bereikbaarheid van uw bedrijf te voet/ met de fiets Het imago van de vestigingslocaties Onderhoud openbare ruimte Bebording / verwijzing naar de werklocaties Parkeersituatie Laad- en losmogelijkheden De huisvesting van uw bedrijf Uitbreidingsmogelijkheden 12 o o

Ondervindt u knelpunten op uw huidige locatie? Ja Nee  GA NAAR VRAAG 14

13

Kunt u aankruisen op welke aspecten u knelpunten ondervindt (meerdere antwoorden mogelijk): o Omgeving o Geen goede benutting van de bedrijfsruimte o Bereikbaarheid o Bedrijfsruimte is te groot o Bebording / verwijzing o Geen uitbreiding mogelijk van het pand o Onderhoud openbare ruimte o Bedrijfspand niet representatief o Openbaar vervoer o Te weinig opslagruimte o Parkeersituatie o Geen uitbreiding mogelijk van het perceel o Problemen met laden en lossen o Milieuvergunning o Beschikbaarheid personeel o Exploitatiekosten zijn te hoog(huur, energie, onderhoud e.d.) o Er is een verhuiswens, maar het achterlaten van huidige locatie gaat gepaard met te hoge kosten o Overlast / milieuproblemen, namelijk: .....................................…………………………… o Contact met gemeente over vergunningen o Contact met gemeente over tijdsduur afhandeling vragen / klachten o Beschikbaarheid van bedrijfscontactfunctionaris van de gemeente o Andere knelpunten in contact met gemeenten, namelijk: ………………………………… o Veiligheid / criminaliteit, namelijk: ........................................................................................ Buck Consultants International

41

o Anders, namelijk: ................................................................................................................ 14 o o o o

Wat betekenen de investeringen in de snelweg A4 Zuid en de Nieuwe Maasvlakte voor u als ondernemer in de Hoeksche Waard? Toename van bedrijvigheid Bedrijvigheid blijft gelijk Afname van bedrijvigheid Weet niet / geen mening

Eventuele toekomstplannen van uw bedrijf 15 o o o 16 o o 17 o o o o o 18

Heeft u nog ruimte op uw kavel om uit te breiden of de mogelijkheid om een extra verdieping op uw bestaande pand te plaatsen? Ja, namelijk met geschat …………….. m2 Waarvan kantoorruimte ……………. m2 Nee Zijn er op dit moment plannen om de bedrijfsvestiging op de huidige kavel te verbouwen? Ja Nee Zijn er op dit moment plannen binnen uw bedrijf om deze vestiging te verplaatsen of om een nevenvestiging op te richten? Ja, verplaatsing (ook indien u verhuist en het bedrijf aan huis is geweest) Ja, oprichting van een nevenvestiging Ja, verplaatsing èn oprichting van een nevenvestiging Ik heb al een nieuwe locatie gevonden, namelijk in ……………………………(plaats noemen) Nee  GA NAAR VRAAG 23

o o o o

Op welke termijn moet de bedrijfsverplaatsing / oprichting van de nevenvestiging plaatsvinden? Binnen 2 jaar 2 tot 5 jaar Langer dan 5 jaar Onbekend (ooit in de toekomst)

19 o o o o o o o

Hoeveel vierkante meter bedrijfsperceel zoekt u voor uw bedrijf? Totaal: ................................ m², waarvan: Kantoorruimte: ...................................... m² Winkelruimte / showroom: ..................... m² Productieruimte: ................................... m² Opslag- / distributieruimte: ......................m² Andere ruimte in pand: ............................m² Buitenruimte / opslag: ……………………..m²


42

20

Welke plaats heeft uw eerste voorkeur als nieuwe vestigingsplaats voor uw bedrijf? Plaatsnaam: .....................................................................................

21

Welke type locatie heeft uw eerste voorkeur als nieuwe locatie voor uw bedrijf? (Slechts 1 antwoord invullen) Lokaal bedrijventerrein Regionaal bedrijventerrein Kantoorlocatie Anders, namelijk …………………………………………………………………………….

o o o o 22 o o o o o o o o o o o o o o o o o o 23 o o o o o o o o o o o

Aan welke eisen moet de nieuwe locatie voor uw bedrijf voldoen? (Meer antwoorden mogelijk) Geen speciale eisen Binding met soortgelijke bedrijven Binding met bedrijven in de keten Binding met de omgeving Goede arbeidsmarkt (onderwijs) Goede bereikbaarheid met de vrachtwagen Goed bereikbaar per openbaar vervoer Goed bereikbaar per fiets / te voet Ontsloten via water Mogelijkheden voor overslag Zichtlocatie Representatieve omgeving Aanwezigheid glasvezelnet Buitenopslag is toegestaan Zware milieucategorie is toegestaan Voldoende parkeerruimte Uitbreidingsmogelijkheden Andere eis, namelijk: .................................................................................................. Voor welke economische sectoren biedt de Hoeksche Waard volgens u kansrijke ontwikkelmogelijkheden? (Meer antwoorden mogelijk) Industrie/ productie Agribusiness Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Transport Logistiek Recreatie & toerisme Diensten Anders, namelijk …………………………………………………………………….

Hartelijk dank voor uw medewerking! Buck Consultants International

43

Bijlage 2

Lijst Interviewpartners

Naam

-

Bedrijf / organisatie

Sandra Smits Gerard Nijensteen Maarten Baardse Jan Drooger Peter van Nederpelt Marco Jansen Gert Jan Metselaar Johan de Winter Piet van Belle Dhr. Molenaar Gerrit Euser Leo Vos Dhr. De Koomen

-

Smits Transport Regio Zuid-Holland Zuid Intertaste Mars / Masterfood Ooms Makelaars Bedrijvenpark De Proeftuin Bedrijvenpark Hoeksche Waard Rabobank Hoeksche Waard Inter-sprint Tumoba Euser Transport L. Vos Transport De Koomen Logistiek


44

Bijlage 3

Projectgroep

Naam

-

Organisatie / bedrijf

Joost Ridderhof Jaap Groeneweg Peter Noordzij Lennart de Pee Hans Huisman Martin Roobol Raymond van Galen Anneloes Brand Gerard Nijensteen Marcel Michon Finn Speijer

-

Gemeente Binnenmaas Gemeente Korendijk Gemeente Cromstrijen Gemeente Oud-Beijerland Gemeente Strijen Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard Ondernemersvereniging Hoeksche Waard Kamer van Koophandel Rotterdam Regio Zuid-Holland Zuid Buck Consultants International Buck Consultants International

20121383 Buck Consultants International

45

Marktonderzoek Vestigingscriteria Ondernemers Hoeksche Waard Uitgevoerd in opdracht van:

Recommend Documents