163
165
167
MAKE TRENDS + TRENDSLATIONS
MAKE TRENDS + TRENDSLATIONS
MAKE TRENDS
TRENDSLATIONS
In de loop van de vorige eeuw hebben we steeds meer werk uitbesteed aan machines en aan mensen aan de andere kant van de wereld. Nu beheren en controleren we vooral wat anderen doen. We leven in een controlemaatschappij vol met afspraken die achter bureaus worden bedacht maar altijd door anderen moeten worden nagekomen. Dat systeem werkt niet meer voor ons maar tegen ons. Laat de mensen zelf bedenken wat ze willen maken en hoe ze dat willen doen, is de kerngedachte van de nieuwe industriële revolutie. Ziedaar de nieuwe maakbare samenleving.
Een economie op basis van controle, dat is slecht nieuws voor de innovatiekracht van bedrijven en organisaties. Vernieuwing is gebaad bij vrij spel en voldoende tijd om te experimenteren. De defensieve manier is wachten tot de regels veranderen. De kans dat goede ideeën ten onder gaan in de stroperigheid van de bureaucratie is dan levensgroot. De offensieve manier is zelf de voorwaarden bepalen. Wat ook blijkt, uitvindingen worden niet door een enkeling gedaan. Maar door bewegingen van mensen die samen denken en doen. Makers die ideeën met elkaar uitwisselen: innovatie door collaboratie.
TRENDS IN DE TIJD markttrend beweging van makers consumententrend de maakbare samenleving maatschappelijke trend sociologisering Lees ook INVENT (MOOD 13) en REGROUP in MOOD 14.
TOP 3 TRENDSLATIONS Lego de ontwikkeling van de creativiteit van kinderen Herman Miller innovatie op basis van collaboratie Menzis goede zorg voor iedereen nu en in de toekomst
TRENDS consumententrend – uit angst en onzekerheid richten we ons op symptoombestrijding – participatie met eigenaarschap en zelfbestuur als voorwaarden – vernieuwing van het politieke, sociale en economische systeem
TRENDSLATIONS consumenteninzicht – de mogelijkheid om te experimenteren, improviseren en ontdekken – er is een positieve relatie tussen collaboratie en innovatie – samenwerking is nodig om het aanbod toekomstbestendig te maken en te houden
consumentenwaarden – de keerzijde van de controlemaatschappij – vrijwillige inzet op basis van eigen regie – verbeteren en versterken van democratie door middel van burger- en werknemersparticipatie
consumentenbehoefte – maximaal benutten van creativiteit – nieuwsgierigheid en vindingrijkheid om problemen op te kunnen lossen – grote maatschapelijke veranderingen vragen om een andere benadering van opgaven
markttrend – de maker movement is de nieuwe industriële revolutie – op communities voor makers kunnen mensen inspiratie, ideeën en instructies met elkaar delen – makers komen bij elkaar op festivals om te leren over nieuwe middelen en technieken
marktinzicht – zorg die zorg biedt in plaats van indicatieaanvragen en handelingsplannen – zelfsturende zorgteams kunnen zelfstandig de zorg bieden die nodig is – in de participatiemaatschappij is vrijwillige inzet nodig
marktwaarden – de democratisering van productie – inspiratie en educatie voor makers – delen van creativiteit ten behoeve van experiment en innovatie
marktbehoefte – kleinschalige zorg op een menselijke maat – uitgaan van de zorgvraag in plaats van het zorgaanbod – organisaties die ondersteuning bieden aan vrijwilligers
INHOUD MAKE
p.168 TRENDS de consument de maakbare samenleving
p.174 TRENDS de markt / products + design beweging van makers
TRENDSLATIONS de consument samen werken aan de toekomst
p.178
p.184 TRENDSLATIONS de markt / health + care zorg die zorg biedt
169
MAKE TRENDS de consument
DE MAAKBARE SAMENLEVING VASTGELOPEN POLITIEKE, SOCIALE EN ECONOMISCHE SYSTEEM VRAGEN OM ZELFORGANISERENDE VORMEN VAN BESTUREN EN ORGANISEREN.
Onze democratie is een boekhouddemocratie geworden, vindt socioloog Wilem Schinkel. De populisten die het politieke speelveld domineren, doen alleen nog aan probleemmanagement en symptoombestrijding. Een enorme hoeveelheid regels, standaarden, protocollen en indicaties moet ervoor zorgen dat vastgelopen systemen niet ontsporen. De manier waarop we besturen en beleid maken, werken en organiseren kan niet van binnenuit worden veranderd. Een sociale, politieke en economische transitie vraagt om nieuwe vormen van participatie op basis van eigenaarschap waarbij de maakbare samenleving opnieuw wordt uitgevonden.
symptoombestrijding In het artikel ‘Hoe onze oplossingen problemen werden’ beschrijft Rob Wijnberg (De Correspondent) de keerzijde van de controlemaatschappij. Bij het inrichten van onze samenleving richten we ons niet meer op een fundamenteel betere wereld maar op symptoombestrijding. Het is een streven naar maakbaarheid die zich richt op angst en onzekerheid, van surveillance, controle, preventie en bewaking, in plaats van op hoop en vertrouwen. Het resultaat ervan is een ontstellende hoeveelheid moeilijk in toom te houden toezichthouders, toetsingscommis sies, keuringsdiensten en evaluatiegroepen die alle maatregelen moeten interpreteren, implementeren, handhaven, controleren, evalueren, en aanpassen. Niets doen is geen optie. Er zijn voortdurend politie ke en persoonlijke maatregelen nodig om tegemoet te komen aan onze ontevredenheid en veeleisend heid. Paul Frissen vraagt zich in ‘De fatale staat’ af waarom we maar niet kunnen aanvaarden dat de wereld fundamentele tekortkomingen kent en alle
»
171
MAKE TRENDS de consument
pech, leed en risico willen uitbannen. De droom van maakbaarheid is verworden tot een nachtmerrie van een fatale staat die voortdurend wil ingrijpen maar tegelijkertijd machteloos is.
boekhouddemocratie Het huidige politieke systeem, de democratie, is het beste dat er is, bij gebrek aan beter. Toch is slechts vijftien procent van alle landen echt democratisch. Het is ook maar de vraag of dit systeem elders in de wereld, zeg Rusland of China, ooit voet aan de grond zal krijgen. En hoe goed functioneert onze democratie nou eigenlijk? Er is in elk geval een hoop ongenoegen over. Niet alleen bij populisten die hun aanhang zien groeien, maar ook bij intellec tuelen. Socioloog Willem Schinkel noemt het huidige politieke systeem een ‘boekhouddemocratie’ waarin wel wordt bezuinigd maar geen fundamentele keuzes worden gemaakt. ‘Populisme functioneert op zijn best als een geheugentechniek van de democratie, het is niet meer dan een andere vorm van probleem management.’ De Belgische cultuurhistoricus David Van Reybrouck noemt het in zijn boek ‘Tegen verkie
zingen’ het democratisch vermoeidheidssyndroom. ‘Marginale oplossingen zijn niet meer voldoende, het zijn oprispingen van een systeem dat steeds meer vastloopt.’ Thijs Kleinpaste geeft aan dat idealisme onder jongeren niet stervende is, het mobiliseert zich alleen anders, keert zich af van bestaande instituties. Waar andere generaties besloten tot een mars door de instituties, vindt er nu een plaats die daar uit, langs en voorbij gaat.
doe-het-samen-maatschappij De democratische toekomst die politici voor ogen hebben is de participatiesamenleving. Maar als die meer moet opleveren dan een kostenbesparing zijn investeringen nodig, concludeert Cees van den Bosch in zijn promotieonderzoek. Vrijwilligerswerk kan de sociale cohesie verbeteren, blijkt uit zijn onderzoek. Maar overheden doen te weinig om de bereidheid van burgers om zich vrijwillig in te zetten volledig te benutten. Nieuworganiseren.nu is een platform en een online magazine over innovatieve manie ren van organiseren. De initiatiefnemers van deze website menen dat de tijd rijp is voor nieuwe
DE TOEKOMST VAN WERK 47% van de banen in Amerika loopt het risico om in de komende twintig jaar te worden geautomatiseerd, zo blijkt uit recent onderzoek door de Universiteit van Oxford. Robots komen, arbeiders gaan. Deze ontwikkeling zal vooral voor de midden klasse verstrekkende gevolgen hebben. De arbeidspolarisatie brengt ons dichterbij een winner-takesall-samenleving waarin enkel tien à twintig procent van de bevolking in rijkdom leeft. Volgens Rutger Bregman is het basisinkomen een manier om de ongelijkheid als gevolg van radicale technologische innovaties te bestrijden. Geen ingewikkeld sociaal stelsel, maar gratis geld voor iedereen, genoeg om van te leven,
zonder er iets voor te hoeven doen. Evelyn Forget, professor aan de universiteit van Manitoba, onderzocht in 2009 dozen vol met gegevens over een van de meest fascinerende sociale experimenten ooit, het Mincomeproject. Economen, sociologen en antropologen nestelden zich in de gemeenschap van Dauphin, Canada, om van dichtbij te zien hoe de inwoners zouden reageren op een basisinkomen. Politici vreesden dat mensen zouden stoppen met werken en grote gezinnen zouden krijgen om hun inkomen op te krikken. Maar het tegendeel bleek waar. Het basisinkomen had niet alleen een positieve invloed op het inkomen, maar ook op de schoolprestaties en
de gezondheid. Mincome was een groot succes. Toch zag een nieuwe, conservatieve regering in Canada weinig heil in het kostbare project en stopte het weg. De problemen met werkgelegenheid doen de discussie over een basisinkomen weer oplaaien. Wat is er mis met het overheidsbeleid? En met de arbeidsmarkt? Wat kunnen we daarvoor organiseren? Is invoering van het basisinkomen het overwegen waard? www.trendslator.nl/trendslog www.dezwijger.nl @de_zwijger www.tegenlicht.vpro.nl @vprotegenlicht
De Hallen, een voormalige tramremise in Amsterdam-West The People’s Supermarket, coöperatieve supermarkt in Londen recycling in de doe-het-samen-maatschappij
173
organisatievormen omdat de hiërarchische, op het Taylorisme geschoeide organisaties, tegen hun grenzen aan lopen. De betrokkenheid van mede werkers is weggemanaged door middel van regels, protocollen, hiërarchieën, functieomschrijvingen, afdelingen, instanties en ga zo maar door. Sociale vernieuwers die op creatieve wijze te werk gaan, krijgen versterking van Kracht in Nederland. Dit netwerk verbindt en versterkt burgerinitiatieven met kennis en geld. En dat is hard nodig, vinden de aanjagers van Kracht in Nederland, vanwege de sociale en economische transitie die gaande is. ‘Mensen willen niet meer op logge bureaucratische instanties wachten, maar zelf aan de slag gaan op weg naar een doe-het-samenmaatschappij.’ Die krijgt vorm bij initiatieven als Mantelaar, Senioren Student en Stadsdorp. Een Stadsdorp is een initiatief van bewoners in een buurt of wijk om te bevorderen dat senioren zo lang mogelijk actief, gezond en veilig thuis kunnen blijven wonen.
werknemersparticipatie We moeten de financiële wereld niet veroordelen maar de sector weer opeisen voor maatschappelijk welzijn, vindt econoom Robert Shiller in ‘Finance and the Good Society’. Financieel beheer gaat niet over manipulatie met geld of de beheersing van risico’s maar over het inzetten van de energie en kracht van geld om een groter algemeen belang te dienen. We moeten geld gebruiken om maatschappelijke doelen te verwezenlijken, net zoals we dat in het verleden hebben gedaan met uitvindingen als verzekeringen, hypotheken, spaarrekeningen en pensioenen. Socioloog Joseph Blasi is een van de auteurs van ‘The citizen’s share - Putting ownership back into democracy’ en de goeroe op het gebied van financiële werknemersparticipatie. Het idee dat werknemers mede-eigenaar zijn van de bedrijven waarvoor ze werken is al zou oud als de grondwet van de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Naar analogie van de Amerikaanse grondleggers stelt Blasi dat werknemersaandeelhouderschap modern burgerschap en democratie kan versterken. De auteurs beschrijven hoe werknemersparticipatie inspireert en een positief effect heeft op de loyaliteit, productiviteit en innovatiekracht van werknemers.
verder lezen en kijken Chris Anderson Makers – The new industrial revolution Crown Business 2014 Joseph Blasi, Richard Freeman, Douglas Kruse The citizen’s share – Putting ownership back into democracy Yale University Press 2013 Paul Frissen De fatale staat – Over de politiek noodzakelijke verzoening met tragiek VanGennep 2013 Mark Hatch The Maker Movement Manifesto – Rules for innovation in the new world of crafters, hackers, and tinkerers McGraw-Hill 2013 Sylvia Libow Martinez, Gary Stager Invent to learn – Making, tinkering, and engineering in the classroom – Constructing Modern Knowledge Press 2013 Klaas Mulder Pakkenproletariaat ISVW Uitgevers 2014 David van Reybroeck Tegen verkiezingen Bezige Bij 2013 Robert Schiller Finance and the Good Society Princeton University Press 2012 www.nieuworganiseren.nu @nieuworg www.krachtinnl.nl @krachinnl www.mantelaar.nl @mantelaar www.seniorenstudent.nl @seniorenstdnt www.vtvnetwork.org @vtvnetwork www.thecitizensshare.com @josephblasi www.pakkenproletariaat.nl www.resilience.org @buildresilience
175
MAKE TRENDS de markt / products + design
BEWEGING VAN MAKERS MET DE MAKERSBEWEGING NEMEN WE AFSCHEID VAN HET CONSUMPTIETIJDPERK. WANT ‘WE ARE WHAT WE MAKE’.
‘3D: Printing the Future’ in het Science Museum in Londen
‘Door industrialisatie, massaproductie en outsourcing werd ons het maakproces uit handen genomen. Daardoor waren we lange tijd afhankelijk van andere mensen die dingen voor ons konden maken. Nu zijn de productiemiddelen voor ons allemaal beschikbaar en kunnen we afscheid nemen van het consumptie tijdperk en weer maker worden,’ zegt Nora Abousteit, oprichter van het platform Kollabora.com. De makersbeweging verenigt professionals en amateurs, uitvinders en hobbyisten, kunstenaars en wetenschappers die hun creativiteit met elkaar delen op online communities en platforms, maar ook in fabrieken en op festivals.
de nieuwe industriële revolutie Chris Anderson, auteur en voormalig hoofdredacteur van Wired, noemt de makersbeweging de nieuwe industriële revolutie. Mensen hebben sinds de geboorte van de personal computer en internet nieuwe technologie gebruikt om hun creatieve werk, van artikelen en ontwerpen tot foto’s en films, te maken en te verspreiden. Met de komst van sociale media en online platforms kwam een einde aan het monopolie van uitgeverijen en omroe pen. De combinatie van online mediaplatforms met digitale productiemiddelen, zoals rapid proto typing, opensource design en 3D-printing, zorgt er nu voor dat productiemiddelen voor iedereen binnen handbereik zijn. Met de komst van platforms als Kickstarter en Etsy kunnen investeerders en onder nemers, aanbieders en vragers, eenvoudig en snel met elkaar worden verbonden. Ziedaar de geboorte van de ‘maker movement’, een grote beweging van kleine producenten die op basis van doe-het-zelf en doe-het-samen hun eigen producten kunnen
ontwerpen, produceren en verkopen. Die producten kunnen zowel high-tech als low-tech zijn, zoals kleding en meubels, bedoeld voor huis, tuin en keuken. www.makers-revolution.com @chr1sa www.kickstarter.com @kickstarter www.etsy.com @etsy
de makers Met behulp van nieuwe middelen, materialen en technieken kan iedereen een maker worden. Mark Hatch is mede-oprichter van TechShop en auteur van ‘The Maker Movement Manifesto’. TechShop is de eerste, grootste en meest populaire website voor makers. Hier kan iedereen voor een klein bedrag toegang krijgen tot deze middelen, zoals lasersnijders en freesmachines, autoCAD-softsware en 3D-printers. Dale Dougherty is de oprichter van Maker Media. Dit bedrijf produceert Make Magazine dat werd gelanceerd in 2005 en Maker Faire die voor het eerst werd georganiseerd in 2006. Deze maakten de makersbeweging voor het eerst zicht
baar, brachten makers, zowel amateurs als profes sionals, met elkaar in contact en zorgden daardoor voor de groei van de beweging. Nora Abousteit is de oprichter van BurdaStyle.com dat meer dan 750.000 gebruikers telt. Haar eigen platform Kollabora.com is een marktplaats voor inspiratie en ondersteuning, instructies en benodigdheden. www.techshop.ws @techshop www.makermedia.com @makermedia www.makezine.com www.burdastyle.com @burdastyle www.kollabora.com @kollabora
communities voor makers De makersbeweging bestaat zowel uit professionals die zelf dingen willen maken en technologie gebrui ken om hun producten te ontwerpen, produceren en verspreiden als uit amateurs die technologie gebruiken om ontwerpen te kopen, online tutorials te bekijken en hun producten te laten zien aan anderen. Instructables is een platform voor makers
177
MAKE TRENDS de markt / products + design
die hun creativiteit en ideeën op uiteenlopend gebied delen; van hoe kun je producten hergebruiken tot hoe maak je een muur van gigantische Lego-stenen van karton en hoe maak je een nostalgische schomel stoel. Je kunt er zelf instructiefimpjes uploaden of je favoriete exemplaren verzamelen en meedoen aan wedstrijden. Bij Craftsy staat het delen van inspiratie en instructies voorop. Craftsy heeft ander half miljoen gebruikers en biedt honderden online lessen in breien, naaien, haken, weven, koken, foto graferen, tuinieren en meer. Je kunt er de benodigd heden aanschaffen om zelf aan de slag te gaan en persoonlijk worden begeleid door experts. www.craftsy.com @becraftsy www.instructables.com @instructables www.handimania.com @handimania www.hautenature.com @hautenature www.doityourself.com @doityourselfcom
makerfestivals Op makerfestivals, gebaseerd op de eerste Amerikaanse Maker Faire, kunnen mensen die deel uitmaken van de makersbeweging, hobbyisten en
uitvinders, hackers en ingenieurs, ontwerpers en wetenschappers elkaar ontmoeten. De festivals zijn bedoeld om experiment en innovatie te vieren. Bezoekers kunnen er terecht om elkaars producten en nieuwe productiemiddelen en -technieken te bekijken en mee te doen aan workshops om ermee te leren werken. Werkstukken zijn afkomstig uit werkplaatsen, garages, laboratoria of van keukentafels en hobby clubs. In 2013 vond de achtste editie van de Maker Faire in Califorië plaats met zo’n 900 makers en 120.000 bezoekers. De World Maker Faire in New York groeide uit tot een event met meer dan 500 makers en 55.000 bezoekers. De Eindhoven Mini Maker Faire was een dag vol familievriendelijke maak-, knutsel-, leer-, uitvind- en creëer-activiteiten. De initiatief nemers van het Amsterdam Maker Festival willen aan het publiek laten zien wat er op dit moment wordt geproduceerd door een nieuwe generatie makers. Daarmee willen zij de belangstelling voor nieuwe ambachten en technologie stimuleren. www.makerfaire.com @makerfaire www.eindhovenmakerfaire.nl @ehvmmf www.amsterdammakerfestival.nl
AMSTERDAM MAKER FESTIVAL Drie dagen lang draaide het in Amsterdam-Noord in de Kromhouthal en iFabrica om ambacht en inven tiviteit. Op het Amsterdam Maker Festival konden makers, die vaak een eigen bedrijfje hebben, laten zien waar ze mee bezig zijn en hoe ze hun ambacht beoefenen. Als bezoeker kon je zelf ook van alles maken. Bijvoorbeeld een 3D-geprinte actiefiguur van jezelf. Het was een inspirerend evenement vol met workshops, experimenten, muzikale optredens, een modeshow en dansvoorstellingen.
Maker Festivals of Maker Faires op. Het Amsterdam Maker Festival is geïnspireerd op de Amerikaanse Maker Faire. Deze festivals maken een belangrijk deel uit van de Maker Movement. We staan aan het begin van een revolutionaire nieuwe manier van produceren. Door nieuwe middelen als 3D-printers, plasma snijders, techstoffen, opensource elektronica en andere ingenieuze powertools kun je alles maken wat je bedenkt. Makers bepalen hoe de wereld eruitziet en zijn het levende bewijs dat maken leuk en nuttig is.
Overal in de wereld komen nu onafhankelijke en community-driven
Ook minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker, die
het evenement opende, ziet het potentieel van de Maker Movement. Zo maakte ze bekend honderd miljoen euro beschikbaar te stellen om de maakindustrie verder te ondersteunen en te stimuleren. ‘Dit is een tijdperk waarin we van consumeren naar produceren moeten gaan denken,’ aldus Daan Roosegaarde, kunstenaar, ondernemer en ontwerper, die ook bij de opening aanwezig was. ‘Wees een hippie met een businessplan. De wereldwijde uitdagingen van vandaag zijn het speelveld van de makers voor de toekomst.’ www.trendslator.nl/trendslog www.amsterdammakerfestival.com www.ifabrica.nl @ifabrica
Amsterdam Maker Festival in de Kromhouthal in Amsterdam-Noord
179
MAKE TRENDSLATIONS de consument
SAMEN WERKEN AAN DE TOEKOMST WIE VORM WIL GEVEN AAN DE TOEKOMST MOET CREATIVITEIT EN DE ONDERLINGE UITWISSELING VAN IDEEËN STIMULEREN.
We zijn wat we maken. En daarom kun je maar beter zo jong mogelijk beginnen met het maken van dingen. Lego inspireert kinderen, jongeren en volwassenen om te experimenteren en om nieuwe dingen te maken. Kinderen kunnen leren om de problemen van volwasenen op te lossen en volwassenen kunnen leren als kinderen naar problemen te kijken. Er is een duidelijke relatie tussen collaboratie en innovatie, bleek uit onderzoek dat werd uitgevoerd door fabrikant Herman Miller. Daarom kun je bij het toekomstbestendig maken van bedrijfsactiviteiten het beste zoveel mogelijk samenwerken met mensen van binnen en buiten het bedrijf.
leren met Lego Als kinderen vrijuit kunnen spelen, ontwikkelen ze hun fantasie die de basis vormt voor creativiteit. Dat is de kerngedachte van de Lego Groep dat wil bijdragen aan de ontwikkeling van de creativiteit van kinderen door middel van leerzaam spel. De wereldberoemde Lego-steen ligt aan de basis van de onderneming die nu speelgoed, amusement en onderwijsmateriaal biedt aan kinderen in meer dan 130 landen. De merkwaarden van Lego zijn voorstel lingsvermogen, creativiteit, plezier, leren, zorg en kwaliteit. Leren gaat over de mogelijkheid om te experimenteren, te improviseren en te ontdekken, onze ideeën en handelingen uit te breiden en de dingen in een breder verband te zien. In de loop der jaren is het productaanbod uitgebreid met allerlei programma’s, zoals Lego Education, Lego World en Lego Serious Play. Lego inspireert mensen, kinde ren, jongeren en volwassenen om hun creativiteit maximaal te benutten. Zo is de First Lego League
»
181
MAKE TRENDSLATIONS de consument
een wedstrijd tussen jongeren die uitdaagt om de maatschappelijke rol van techniek en technolo gie te onderzoeken aan de hand van verschillende opdrachten. De teams moeten een robot ontwerpen, programmeren en bouwen door gebruik te maken van het Lego Mindstorms-systeem Robolab of RIS (Robotics Invention System) software. Er wordt van de kinderen verwacht dat ze op zoek gaan oplos singen voor een probleem waar wetenschappers en ingenieurs vandaag de dag mee te maken hebben.
dingen die er toe doen Herman Miller is een Amerikaanse fabrikant van interieurproducten voor woningen, kantoren en publieke ruimtes. In het verleden werkte het bedrijf samen met ontwerpers als Charles en Ray Eames en maakte op basis van die samenwerking talloze klas siekers op het gebied van modern industrieel design. De bedrijfsmissie zoals beschreven in het Herman Miller Better World Report 2014 is simpel: ‘Inspiring designs to help people do great things.’ En: ‘Onze ontwerpen en de ontwerpers die voor ons werken lossen echte problemen op voor mensen en de orga
nisaties waar ze voor werken. We helpen mensen om beter te werken, hun gemeenschap beter te dienen en in een betere en mooiere wereld te leven.’ Het Herman Miller Performance System is gebaseerd op het Toyota production System dat uitgaat van twee principes: voortdurende verbetering en respect voor mensen. De bedrijfswaarden worden ‘Things that Matter’ genoemd. Nieuwsgierigheid en vinding rijkheid zijn nodig om risico’s te durven nemen en van fouten te kunnen leren. Betrokkenheid is nodig om problemen te begrijpen en samen aan oplos singen te kunnen werken. Samenwerking is belang rijk omdat uit onderzoek blijkt dat er een positieve relatie bestaat tussen samenwerking en innovatie. Het wordt de norm in bedrijfsprocessen omdat het de beste manier is om een antwoord te bieden op veranderingen in de maatschappij en de markt. Om deze relatie beter te begrijpen, deed het bedrijf onderzoek bij vijftien innovatieve bedrijven in vier continenten. De beste bedrijven, zo bleek, hebben een holistische benadering van samenwerking waar bij zowel technologie, bedrijfscultuur, de inzet van mensen en de omgeving optimaal moeten zijn.
THE ART OF THE BRICK Vijfenzeventig kunstwerken, gebouwd met Lego-stenen. Amsterdam EXPO heeft de wereldwijd succesvolle tentoonstelling ‘The Art of the Brick’ tijdelijk naar Nederland gehaald. Levensgrote creaties, waaronder het skelet van een zes meter lange T-Rex zijn onderdeel van de expositie. Daarnaast zijn interpretaties van bekende kunstwerken te zien, zoals De Denker van Rodin, de Mona Lisa van Da Vinci en het Meisje met de parel van Johannes Vermeer. De man achter deze unieke Lego-bouwwerken is de Amerikaanse kunstenaar Nathan Sawaya. Sawaya zei zijn carrière als
bedrijfsjurist vaarwel en waagde de sprong naar een leven als Legounstenaar. ‘Ik gebruik Lego-stenen omdat ik graag de reactie van mensen zie op kunstwerken die gemaakt zijn van materiaal dat ze kennen. Iedereen kan zich op één of andere manier in die kunstwerken vinden, want ze zijn gemaakt van speelgoed dat veel kinderen hebben. Mijn doel is om dit eenvoudige speelgoed naar een ongeëvenaard niveau te tillen.’ CNN noemde The Art of the Brick één van de tien exposities ter wereld die je moet hebben gezien. Ruim één
miljoen Lego-steentjes gebruikte Sawaya, aan elkaar gelijmd omdat ze anders het transport niet zouden overleven. En misschien omdat bezoekers zichzelf er bijna niet van kunnen weerhouden om een paar stukjes te verplaatsen. Wellicht dat er om deze reden een Play Zone aan de expositie is toegevoegd. Een ruimte waar kleine én grote bezoe kers zelf creatief aan de slag kunnen met de bekende bouwsteentjes. www.trendslator.nl/trendslog www.amsterdamexpo.nl www.brickartist.com ‘The Art of the Brick’ in Amsterdam Expo
183
MAKE TRENDSLATIONS de consument
zorg anders organiseren Menzis maakt zich sterk voor solidariteit in de zorg: tussen oud en jong, gezond en ziek. Want iedereen heeft recht op goede, betaalbare en veilige zorg. Door de vergrijzing, de toename van het aantal chronisch zieken en technologische innovaties lopen de kosten voor de zorg sterk op. Deze ontwikkelingen vragen om een andere organisatie van de zorg. Om goede zorg in de toekomst te kunnen garanderen is het nodig dat alle partijen meewerken; daarom overlegt Menzis met zorgaanbieders, gemeenten en patiëntenorganisaties. Menzis stimuleert mensen de eigen regie te voeren over ziekte en gezondheid, onder meer met het programma SamenGezond. Daarnaast moet de zorg zoveel mogelijk dichtbij, in de buurt van bewoners, worden georganiseerd en kan eenvoudige ziekenhuiszorg door de huisarts worden uitgevoerd. Chronisch zieken en ouderen moeten zorg krijgen waarbij zorgaanbieders nauw met elkaar samenwerken en er een afstemming plaatsvindt tussen zorgaanbieders onderling en met welzijnswerkers en ouderenadviseurs van de gemeente. Menzis is als coöperatie ook continu in gesprek met leden. Sinds 2010 gebeurt dat eveneens online op MedeMenz.nl. Hier is Menzis op zoek naar ideeën voor verbetering van de zorg op gebieden als mantelzorg, medicijnverspilling of de kwaliteit van behandelingen. Mensen kunnen hun ervaringen met elkaar en met medewerkers van Menzis delen en ook meedoen aan online brainstormsessies. Het is niet altijd eenvoudig om de zorg, van mantel zorg tot thuiszorg en huishoudelijke hulp, rond een zorgvrager te organiseren. We Helpen is een online marktplaats waar mensen hulp kunnen vragen, aanbieden en organiseren. De coöperatie en het platform WeHelpen is opgericht door onder meer Menzis, CZ en Achmea.
verder lezen en kijken Better World Report 2014 Herman Miller 2014 Hans van Putten Thomashuis – Hoe zorg ook kan Spectrum 2009 Jos de Blok en Aart Pool Buurtzorg – Menselijkheid boven bureaucratie Boom Lemma 2010 Jennie Mast en Aart Pool Eerst buurten, dan zorgen – Professioneel verplegen en verzorgen bij Buurtzorg Boom Lemma 2011 www.lego.com @lego_group @legoideas www.lego.com/education @lego_education www.legoworld.com @legoworld_nl www.seriousplay.com @legoseriousplay www.thelegomovie.com @thelegomovie www.firstlegoleague.org @firstlegoleague www.firstlegoleague.nl @fllbenelux www.lowlug.nl @lowlug www.hermanmiller.com @hermanmiller @hermanmilleredu www.menzis.nl @menzis www.medemenz.nl www.wehelpen.nl @wehelpen
185
MAKE TRENDSLATIONS de markt / health + care
ZORG DIE ZORG BIEDT NIEUWE KLEINSCHALIGE ZORGCONCEPTEN ZORGEN ERVOOR DAT DE VRAAG EN HET AANBOD VAN ZORG EN BEGELEIDING BETER OP ELKAAR AANSLUITEN.
Ouderen en mensen met een beperking uit de samenleving halen en in een instelling stoppen. Het is niet meer van deze tijd. En het kost trouwens ook veel te veel geld. Mensen willen zo lang mogelijk zelfstandig zijn, weet het kabinet. En hé, dat komt goed uit, dat is nog goedkoper ook. De participatiemaatschappij heet het, of de ‘civil society’. Maar voor die burgermaatschappij is wel vrijwillige inzet nodig. En die moet, net zo goed als de inzet van overheden of bedrijven, wel georganiseerd worden.
SNP Natuurreizen – ANWB
thuis voor Thomas Zorg die niet vastloopt in indicatie-aanvragen en handelingsplannen, zorgverleners die hun tijd en energie niet besteden aan overleggen en overdragen maar aan het verlenen van zorg. Bij zijn zoektocht naar goede zorg voor zijn zoon Thomas, een jongen met een verstandelijke beperking, vond Hans van Putten in 2001 niet wat hij zocht. En hij bleek niet de enige te zijn die op zoek was naar zorg die niet op zorg lijkt: kleinschalig, menselijk, warm, sfeervol, betrokken. Daarom besloot hij het maar zelf te gaan doen. En hij noemde de kleinschalige woonvoorzieningen voor mensen met een beperking naar zijn inmiddels overleden zoon: Thomashuis. In een Thomashuis wonen acht volwassenen met een verstandelijke beperking, samen met de zorg ondernemers, een echtpaar of samenwonend stel. De bewoners en ondernemers hebben ieder een eigen privégedeelte in de vaak karakteristieke huizen; monumentale panden, woonboerderijen op mooie plekken en rustige plekken in Nederland. De zorg
»
187
MAKE TRENDSLATIONS de markt / health + care
ondernemers hebben veel vrijheid om de zorg naar eigen inzichten, zoals hun hart dat ingeeft, optimaal in te vullen. Ze hebben veel contacten met andere zorgverleners, buurtbewoners en vrijwilligers. Een Thomashuis biedt de bewoners veiligheid en rust maar staat tegelijkertijd midden in de samenleving. www.thomashuizen.nl @drienotenboomen
eerst buurten, dan zorgen ‘Menselijkheid boven bureaucratie’ en ‘Eerst buur ten, dan zorgen’ zijn de titels van de boeken waarin wordt beschreven hoe Buurtzorg Nederland in korte tijd een fenomeen kon worden. Bij Buurtzorg wordt ervoor gekozen om de relatie tussen zorgvrager en zorgaanbieder weer als uitgangspunt te nemen en de rest van de organisatie daarbij een ondersteu nende rol te laten spelen. Overal in Nederland zijn de afgelopen jaren zelfsturende teams van Buurtzorg aan het werk gegaan met als doel om de zorg van verzorgers en begeleiders beter af te stemmen op de behoeften, mogelijkheden en omstandigheden van de klant en zijn of haar naasten. Buurtzorg levert met kleine teams die zelf verantwoordelijk zijn voor de planning en uitvoering van de werkzaamheden verpleging, persoonlijke verzorging en individuele begeleiding. De medewerkers kijken samen met de zorgvrager wat er aan zorg nodig is en zoeken samen met haar of hem en met mensen uit de omgeving naar oplossingen. Een persoonlijke begeleider onder houdt het contact met familieleden en mantelzorgers en met andere zorgverleners, zoals de huisarts of een specialist. De zelfstandigheid wordt bevorderd doordat wordt gekeken naar wat mensen zelf weer zouden kunnen leren en doen. Buurtzorg Nederland biedt verschillende zorgdiensten, zoals Buurtdiensten (huishoudelijke hulp met een klein team), Buurtzorg Jong (zorg voor jeugd en gezin), BuurtzorgT (psychia trische thuiszorg), een Buurtzorghuis en -pension. www.buurtzorgnederland.com @buurtzorg www.buurtdiensten.nl www.buurtzorgjong.nl @buurtzorgjong www.buurtzorgt.nl www.buurtzorghuis.nl www.buurtzorgpension.nl
vrijwillig zorgen Iedereen kan, soms zelfs tegelijkertijd, zorgvrager en -aanbieder zijn. In de participatiemaatschappij zijn we afhankelijk van elkaars vrijwillige inzet. Het Oranje Fonds brengt met NLdoet, de grootste vrijwilligersactie van Nederland, vrijwilligerswerk onder de aandacht van een groot publiek. Daarbij wordt iedereen gestimuleerd om, tijdens de twee daagse actie en daarna, de handen uit de mouwen te steken. Vragers en aanbieders van vrijwillige inzet kunnen voor de actie klussen aanmelden en zoeken op www.nldoet.nl. In 2014 waren 325.000 Nederlanders actief bij meer dan 8.600 klussen bij een stichting, vereniging of zorginstelling. In Groot-Brittanië zet de National Council for Voluntary Organisations (NCVO) zich met 10.000 leden in om vrijwilligerswerk en de ‘civil society’ te ondersteunen en te versterken. In de UK zijn duizenden vrijwiligersorganisaties, klein en groot, en miljoenen vrijwilligers actief. De NCVO brengt ze bij elkaar om problemen op te lossen en om mensen te inspireren. www.oranjefonds.nl @oranjefonds www.nldoet.nl @nldoet www.ncvo.org.uk @ncvo www.volunteering.org.uk @ncvovolunteers
de opening van een Thomashuis
ZORGEN VOOR ONZE OUDEREN De verzorgingsstaat is op zijn retour. De zorg aan hulpbehoevende ouderen wordt stelselmatig afgebroken. Er wordt fors gesneden in de budgetten. Gevolg? Verzorgingshuizen sluiten hun deuren, de thuiszorg staat minder vaak op de stoep en er zijn minder plekken in de dagbehandeling. De participatiemaatschappijis het toverwoord. Volgens de regering moet de zorg een zaak van de familie en vrijwilligers worden. Maar ze lijkt hier één ding te vergeten: de kinderen kúnnen niet zorgen en hun ouders willen geen beroep op hen doen. ‘Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven
en omgeving. Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel.’ Zo was te horen tijdens de Troonrede op 17 september 2013. Volgens critici zou de participatiemaatschappij meer staan voor ‘zoek het zelf maar uit’. Krijgen zij gelijk? Melliena Beckmann, verslaggeefster van ‘Dit Is De Dag’, nam de proef op de som: ze nam haar oma in huis. In een reportage legde zij vast hoe de participatiemaatschappij van premier Mark Rutte in de praktijk uitwerkt. De praktische problemen volgden al snel. In het moderne, werkende gezien is er weinig tijd
en ruimte om de (groot)ouders goed te verzorgen. Gelukkig zijn er diverse particuliere dienstverleningsconcepten in opkomst die inspelen op de groeiende behoefte aan ouderen zorg. Nanny4Granny wil drukbezette kinderen ontlasten en is tegelijkertijd een initiatief om eenzaamheid bij ouderen te voorkomen en hen weer de oprechte aandacht te schenken die zij verdienen. www.trendslator.nl/trendslog www.eo.nl/ditisdedag @ditisdedag www.nanny4granny.nl @nanny4granny www.mantelaar.nl @mantelaar
191
MOOD 15 COLOFON
concept en tekst Hilde Roothart Hilde Roothart (1966) richtte in 1997 het trendbureau Trendslator op dat zich bezighoudt met het onderzoeken en vertalen van trends naar strategieën en concepten, markten en merken. Hilde schreef samen met Wim van der Pol ‘Van Trends naar Brands’ (Kluwer 2001), ‘Zien - Trends van vandaag, markten van morgen’ (Business Contact 2005) en ‘Goed Boek - Tien kansen voor een betere toekomst’ (Kluwer 2010) met Irene Ras als co-auteur. Ze blogt en publiceert over trends en de toekomst en spreekt regelmatig bij evenementen en congressen. Sinds 2010 werkt ze samen met een groep vooraanstaande trend watchers aan de TrendRede. www.trendslator.nl onderzoek en beeld Romy van Dam Romy van Dam (1992) studeert Fashion & Branding aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Tijdens haar opleiding ontwikkelde zij een fascinatie voor de voortdurende bewegingen in de maatschap pij en het effect hiervan op de bedrijfsvoe ring van merken. Als trendonderzoeker bij Trendslator heeft zij inzicht gekregen in trend- en toekomstonderzoek en de organisatie binnen de toekomstindustrie. Tijdens haar studie volgt ze de minor Entrepreneurship aan de Universiteit van Amsterdam. In de toekomst wil ze zich richten op conceptontwikkeling.
onderzoek en beeld Marrie de Priester Marrie de Priester (1993) studeert Fashion & Branding aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Ze kwam erachter dat ze trends onderzoeken het leukste vindt aan het proces van branding en concepting. Vervolgens heeft ze de minor Trendwatching aan Fontys Academy for Creative Industries (ACI) in Tilburg gevolgd. Als trendonderzoe ker bij Trendslator maakt ze de werkwijze van het onderzoeken en vertalen van trends van dichtbij mee. In de toekomst hoopt ze zelf trends en mode te kunnen combineren en vertalen naar bruikbare adviezen. tekst Caroline van Beekhoff Caroline van Beekhoff (1971) is al vanaf het begin van haar werkende leven met trends en het vertalen ervan bezig. Ze begon ermee als new product development manager bij CSM, nadat ze afgestudeerd was aan de UvA in Bedrijfseconomie. Na strategisch werk bij enkele reclamebureaus ging ze in 2002 onder eigen vlag advies geven; onder andere op het gebied van trends en strategie. Inmiddels onderwijst en schrijft ze hier ook over, op diverse ‘podia’ zoals Marketingonline.nl, de HHS, de HKU, de TrendRede en nu ook voor MOOD. www.c-marketingstrategie.nl www.carolinevanbeekhoff.nl tekst Ista Boszhard Ista Boszhard (1983) studeerde in 2006 cum laude af aan de afdeling Design & Styling van het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Vervolgens behaalde zij haar bachelor Algemene Cultuurwetenschappen aan de UvA in 2009 en haar master Sturing Creatief Ontwerp aan de Universiteit Utrecht in 2011. Ervaring deed zij op bij Trendslator en Mediamatic en momenteel werkt zij als freelancer, onder meer voor Trendslator. Daarnaast ontwikkelt zij aan de Hogeschool van Amsterdam programma’s waarin Design Thinking centraal staat en is zij actief als docent bij het AMFI. www.istaboszhard.nl
tekst Angélique Heijligers Angélique Heijligers (1971) studeerde in 1998 af aan de Hogeschool Holland in twee studierichtingen, tijdschriftjournalistiek en conceptontwikkeling. Ze is freelance journalist en columnist voor allerlei publieksbladen (o.a. Elle, Men’s Health en Volkskrant Magazine) en ze reist regelmatig voor inspiratie naar wereldsteden als Londen, New York, Parijs, Los Angeles en Tokio. Daarnaast is ze grondlegger van Stadswild en schreef ze in 2012 het boek ‘Train als een oermens in de stad’. In 2014 verscheen haar tweede boek ‘Stadswild - Leef als een oermens in de stad’. www.angeliqueheijligers.nl www.stadswild.nl
concept en ontwerp Lonne Wennekendonk Lonne Wennekendonk (1974) studeerde in 1997 af aan de afdeling grafisch ontwerpen van de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Studio Lonne Wennekendonk is opgericht in 1997 en bestaat uit een vast team van vijf ontwerpers. Menselijke verhalen vormen hun bron van inspiratie. De studio ontwerpt complete visuele identiteiten, maar ook boeken en affiches, waarbij ze de identiteit van de organisatie of het product van de opdrachtgever volop tot uiting brengen. Alle MOOD trendboeken, die verschenen vanaf 2006, zijn van de hand van Lonne en haar medewerkers. www.studiolonnewennekendonk.nl
tekst Irene Ras Irene Ras (1975) begon na haar studie Nederlands een carrière als nieuwsjournalist in Hilversum. Bijna tien jaar werkte ze als redacteur voor RTL Nieuws. Ze produceerde achtergrondverhalen over maatschappelijke ontwikkelingen en (culturele) trends. Bij Trendslator deed ze ervaring op als trend onderzoeker. Sinds 2009 schrijft ze freelance voor kranten en publiekstijdschriften (o.a. Flow magazine, Radar+, Volkskrant Magazine). Samen met Hilde Roothart werkte ze aan ‘Goed Boek - Tien kansen voor de toekomst’ (Kluwer 2010).
ontwerp Cindy van der Meijden Cindy van der Meijden (1983) studeerde grafisch ontwerpen aan de kunstacademie van Arnhem. Ze studeerde af in juni 2007 om als ontwerper ‘de wereld te veranderen’. Na een half jaar werkstage bij Fons Hickmann m23 in Berlijn is ze in 2008 als grafisch ontwerper gaan werken bij studio Lonne Wennekendonk. Cindy creëert werelden. Ze ontwerpt om mensen beter inzicht te geven in onderwerpen die haar interesseren. Die onderwerpen hebben meestal een maat schappelijke context. Ontwerpen is haar eerste natuur, intuïtie een goed hulpmiddel. MOOD 09 en MOOD 10 zijn ook door Cindy vormgegeven. www.studiolonnewennekendonk.nl Met dank aan Marjon Bolijn, Lara Tanke en Femke Ter Horst.
