MAGAZINE. terugblik. Noorderpoort. Bernadette. 6project. start foundation. nr. 9 oktober Nieuws. 11 column. 16 portret

oktober 2007

Noordenwind 02 Nieuws 11 column 16 portret Bernadette

Noorderpoort

terugblik

De Verbinding

project

ron jans

Interview

4 6 14

nr. 9

start foundation

MAGAZINE

9



nieuws

Hoogvliegers in Eindhoven

nieuws

Anjo Somers

redactioneel

Bureau Medelanders in Rotterdam, initiatief­

Noordenwind

nemer van buurtrestau­ rant PAN en kledingzaak ­Trashiq, is failliet. Pan

‘Wederopstanding Provincie ­Groningen,’ zo kopte dagblad Trouw onlangs. In het onderliggende artikel werd gemeld dat de gure economische tegenwind in de noordelijke provincies was gaan liggen. Het Noorden. ­Volgens veel Randstede­ lijken synoniem voor Verweggistan. Een plek waar stilstand al vooruitgang is. Niets is minder waar. Het artikel in Trouw sluit aan bij onze ervaringen. Het Noorden bruist, ook op terrein van sociaal­economische innovatie. De eerste fabriek van doven. Jong gehandicapten die op de wachtlijst van de WSW arbeids­ fit ­worden gehouden. Allochtone jeugd die omarmd wordt door middenstanders. Kort­ om, reis met ons mee en ervaar de ­frisse nieuwe noorden­wind.

en Trashiq gaan des­ ondanks door. Bij PAN worden werklozen opge­ leid in de horeca, terwijl bij Trashiq werkloze jonge Rotterdamse moe­ ders en ­vrouwen worden opgeleid in de mode. Binnenkort in de boek­

Een bijna vliegende start kregen zo’n 25 werkloze jongeren eind september op Eindhoven Airport. Het ‘Startbaan’ project dat de jongeren opleidt tot luchtvaartmedewerker is geïnitieerd door de luchthaven samen met Start Foundation. De inspiratie voor het project kwam uit Rotterdam. Vorig jaar ontving de Luchthaven van Rotterdam het Johan Stekelenburg Compliment. Het programma bestaat uit een vijf weken durende intensieve training en stage in onder meer beveiliging, bagageafhandeling, schoonmaak en ­transport. Na afloop kunnen de deelnemers solliciteren bij de bedrijven die werkzaam zijn op de luchthaven. In het decembernummer van S-Magazine een uitvoerige reportage over dit initiatief.

Baanbrekerprijs toert door krachtwijken In september schoof een opvallende toerbus aan in de files op de overvolle Nederlandse wegen. Beplakt met Baanbreker­ prijs promotie­materiaal en bemenst met dak- en thuis­ loze jongeren, was de bus op weg naar zes achter­ standswijken kris kras door het land. Het thema van de prijs is dit jaar ten ­slotte: Werk zat in je buurt! De aftrap was in de wijk Woensel West in Eind­ hoven. ­Vervolgens toerde de bus naar Hengelo, Heer­ len, ­Groningen, Alkmaar en ­Rotterdam. In de wijken werden bewoners ­geënquêteerd en opgeroe­ pen mee te doen aan de



Baanbrekerprijs 2007. Dat laatste werd extra gestimu­ leerd door live een ideeën­ presentatie te houden waarmee direct 100 euro te winnen viel. De media vond de gebruikte methode wel boeiend. En dus kon ieder­ een bij 4 in ’t land van RTL4 en op de contro­ver­ siële website Geenstijl.nl zien hoe er in de wijk gerea­ geerd werd. De finalemiddag van de ­Baanbrekerprijs 2007 en aansluitend de prijs­ uitreiking door minister Ella Vogelaar, vindt plaats op donderdagmiddag 15 november in de Citrus­ veiling te Rotterdam.

Kaartjes hiervoor zijn (zo lang de voorraad strekt) verkrijgbaar via [email protected].

Meer informatie over de ideeën­wedstrijd is te vinden op www.baanbrekerprijs.nl.

‘Boeiende wereld’

handel het ‘Handboek sociaal ondernemen’. Het boek is geschreven onder redactie van Peter Scholten en Boris Frans­ sen. In het boek gaan de

Het was wel even wennen voor assistent-accoun­ tant Anjo Somers (42). Van de formele zakelijke burelen van een accountants- en advocaten­ kantoor naar de informele mense­lijke setting van Start Foundation. Van het regeltjes wereldje naar dat van kleurrijke ­sociale onder­nemers. Anjo is er happy mee: “Ik zocht een andere baan. Het bedrijf waar ik werkte verplaatste mijn werkzaamheden

naar een andere vestiging, een gemeente 50 kilo­ meter verder weg van mijn woonplaats. Met mijn lichamelijke beperking was meegaan, en dus ­iedere dag ­verder reizen, geen optie. Bij Start Foundation ben ik in een compleet andere wereld terecht gekomen. Ik vind het hartstikke leuk. ­Cijfers zijn cijfers, maar de wereld achter de cijfers die ik analyseer is ­ontzettend boeiend.”

WinnaarS Afgelopen zomer vroegen wij onze lezers medewerking aan een lezersonderzoek. Ieder­ een die daaraan heeft mee­ gewerkt nogmaals hartelijk dank! Van de resultaten van het onderzoek wordt in het volgende S-Magazine verslag gedaan. Het telefonische gedeelte van het onderzoek werd uitgevoerd door call­ center medewerksters van Telecell Nederland. Dit bedrijf werkt vanuit een gevangenis met gedetineerde vrouwen. Als lokker voor de mede­ werking gaven wij prijzen weg afkomstig van de sociale bedrijven die wij onder­ steunen. Die gingen naar:

Eetbon (www.fifteen.nl) Mevr. A. van Beuningen, Amsterdam Mevr. S. Latuhihin, Tilburg Dhr. M. De Vries, Leusden Dhr. L. Boltjes, Stadskanaal Dhr. H.J. Fransen, Arhem Bierpakket (www.deprael.nl) Dhr. P. Verhappen, Helmond Mevr. H. Rota, Hoogland Dhr. J. Appers, Zeist Mevr. A. Blomesath, Maarn Mevr. de Way, Amsterdam Dhr. Houtkoop, Rotterdam Dhr. J. van Asperen, Heerlen Tafel (www.edelhout.nl) Mevr. C. Huskes, Best

auteurs o.a. in op de motieven om sociaal te ondernemen; het meten van resultaten; manage­ ment vraagstukken en de onvermijdelijke ­financiering. www.scholtenenfranssen.nl

Colofon S magazine editie 9, oktober 2007 Start Foundation is een onafhankelijk maatschappelijk investeerder. Start Foundation ondersteunt en initieert vernieuwende experimenten en ondernemingen in Nederland die ervoor zorgen dat mensen met minder kansen ook aan het werk komen. Redactie adres: Start Foundation Postbus 889 5600 AW Eindhoven Telefoon: (040) 246 18 50 Fax: (040) 237 05 15 S is ook online te lezen op: www.startfoundation.nl Gratis abonnement? Stuur een e-mail naar: [email protected] Art direction: Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam Vormgeving: def, Amsterdam Drukkerij: Tesink, Zutphen Traffic: Geertje van der Beele, ­Sandra van de Meulengraaf Tekst: Jos Verhoeven, Ton van der Vliet Tekstcorrectie: Lucile Verest Fotografie: Rob Elfring, Rudmer Nijman, Bert Jansen, Jan Kanning, André Hendrikse, Klaas Jan van der Weij (Hollandse Hoogte) S is een uitgave van Start Foundation en verschijnt twee keer per jaar.



interview

Start Foundation onder­ steunt voor een periode van 3 jaar het ‘Niemand Buitenspel’ programma van de stichting Meer dan Voetbal. Ron Jans verlengde onlangs zijn contract bij FC Groningen tot 2010. Over Ron Jans: “Hij heeft humor, doet normaal en

FC Groningen trainer Ron Jans:

interview



‘Er is méér dan alleen voetbal’

heeft geen lange trainers­ jas. Hij praat niet over

De uitdagende bedoelde openingsvraag aan voetbaltrainer Ron Jans

positioneel diagonale

(1958) of hij en zijn spelers méér doen dan alleen wedstrijden spelen

­lijnen, zoals andere ­trainers. Mensen in

en trainen krijgt ineens een macabere wending. “Jazeker,” antwoordt

­Groningen koester dit

Jans zonder enig effectbejag, “Ik kom, samen met een aantal spelers,

pareltje”

net terug van een herdenkingsdienst voor Wesley. Wesley was een

tong80 (pseudoniem) op

grote fan van FC Groningen. Hij overleed aan kanker, nog maar 13

Forum.fok.nl

jaar oud.” Pijnlijke stilte.

D

e voetbalwereld is een wondere wereld. Voetballer Arjen Robben (op 16-jarige leeftijd debuterend in het eerste van FC ­Groningen) ging dit seizoen voor € 36 miljoen van Chelsea naar Real Madrid. 36 miljoen euro; dat is genoeg om meer dan 200 complete elftallen van werklozen een jaar lang tegen het minimumloon aan werk te helpen… De grote impact van het populaire spelletje en de enorme belangen die op het spel staan zorgen voor een zware druk. Bij volksclub FC Groningen, dat zich afficheert als De Trots van het Noorden, is het niet anders. De selectie telt 21 spelers en de staf – van hoofdtrainer tot artsen en materiaalverzorgers – telt maar liefst 16 koppen. Jans: “Voetbal leeft enorm en er zijn een heleboel mensen bij betrokken. Er wordt dan ook van een heleboel kanten aan ons getrokken. Natuurlijk willen wij als club en als elftal wat terug doen voor de maatschappij. Daar zijn we ook druk mee bezig. Buiten de krijtlijnen Met zijn nuchtere aanpak boekt Jans aansprekende resultaten. Sinds 2002 is hij als trainer aan FC Groningen verbonden en dat is in trainersland al ongekend lang. Van een degradatiekandidaat maakte hij van de noordelijke eredivisieclub een subtopper die zich inmiddels ook op Europees niveau mani­ festeert. Dat biedt Ron Jans – hij was leraar Duits voor hij fulltime trainer werd – dan weer de gelegenheid om zijn spelers stof aan te reiken die verder reikt dan de krijtlijnen. De reis naar Florence voor het UEFA-treffen

met Fiorentina grijpt de coach meteen aan om met de spelers de stad in te gaan en de Dom en andere cultureel interessante plekken te bezoeken. Open staan voor andere ­culturen is inherent aan het hedendaagse voetbal. Ook de selectie van Groningen kent verschillende nationaliteiten. Zelf maakte Jans er in zijn actieve carrière als profvoetballer nadrukkelijk kennis mee, toen hij met zijn gezin een jaar in Hiroshima woonde toen hij bij een Japanse club speelde. Die brede ervaring maar ook zijn brede interesse leveren hem veel gespreksstof op. Zodat hij met zijn spelers niet enkel en alleen over het 4-4-2systeem of het omzeilen van de buitenspelval spreekt, maar soms ook over muziek en ­boeken. “Ik heb 2.500 cd’s en vind het leuk om die jongens dan eens voor te houden ‘joh, luister hier eens naar…’. En ik vind het ook belangrijk dat ze zien dat er méér is dan alleen voetbal. Waar ik dat kan stimuleren doe ik dat. Als ik dan zes spelers bij de herdenkingsdienst voor Wesley zie, dan ben ik trots op die jongens. Want die staan daar niet omdat ze moeten, maar omdat ze zelf willen.” ‘Niemand Buitenspel’ Van de activiteiten van de Stichting Meer dan Voetbal heeft Ron Jans inmiddels met veel belangstelling kennis genomen. Die stichting (een samenwerking van ere- en ­eerste divisieclubs en de KNVB) ijvert ervoor om, gebruikmakend van de populariteit van het voetbal, belangrijke maatschappelijke thema’s aan te kaarten en aan te pakken.

Onder de noemer ‘Niemand Buitenspel’ loopt er nu een proef bij SC Heerenveen om elf langdurig werklozen via het netwerk van die club binnen een half jaar aan het werk te ­krijgen. Ron Jans: “Dat zijn mooie initiatieven. FC Utrecht en FC Twente hebben ook vergelijkbare projecten lopen. Om armoede te bestrijden en om langdurig werklozen aan een baan te helpen. Wij zijn nog niet zover, hoewel we wel een andere vergeten groep hier aan het werk hebben. Mensen met een verstandelijke handicap, die hier schoon­ maken en allerlei klusjes doen. Een paar keer per jaar organiseren we hier ook allerlei ­activiteiten voor gehandicapten. Gewoon om te laten zien, en ons er steeds van bewust te zijn, dat er méér is dan alleen maar voetbal.” Middenin de maatschappij Via de supporters, via de leden en zeker ook via de sponsors (FC Groningen heeft er vele tientallen; van een grote leasemaatschappij als hoofdsponsor tot aan een lange rij van subsponsors zoals banken, een brouwerij en ook kleinere ondernemers zoals tegelzetters) staat de club middenin de maatschappij. Rijk en arm, jong en oud, de een maatschappelijk geslaagd, de ander nog zoekende… alle ­stromingen in de samenleving zijn terug te vinden bij de ‘groen-witten’. Een professionele voetbalclub heeft mede daardoor de power om mee te werken aan maatschappelijke verbeteringen. Een initiatief als ‘Niemand Buitenspel’ zou hier ook kunnen passen. Net als het programma voor de gehan­ dicapten. En er is nog meer. Aan de stichting KiKa (Kinderen Kankervrij) dat fondsen werft voor de zeven kinderkankercentra in Nederland, waaronder Beatrix in Groningen werken we structureel mee. Zo zijn er nog meer ­projecten, op het gebied van jeugdzorg onder andere. Maar het is ook zo dat we niet overal aan mee kunnen werken. Hoe bizar het ­misschien in dit kader ook klinkt, voetballen en trainen komen toch op de eerste plaats.”



krediet

Timmerfabriek met dove medewerkers

krediet



Start Foundation heeft

Als directeur Piet van

De Verbinding bij de

Burik belangrijke

start een krediet van

­kwesties moet

€ 100.000 verstrekt.

­bespreken met de mede­werkers roept hij

Meer info:

de hulp van een doven­

www.deverbindingbv.nl

tolk in.

Groningen

Het machinepark is aangepast met zwaailichten. Wie niet kan horen dat de zaagbank of frees­ machine draait, kan het zien.

‘We zijn geen sociale werkplaats’ Nee, hij is er niet trots dat het gebeurde, maar het is wél ­illustratief. Piet van Burik, vond aanvankelijk het dove zoontje van een vriend van hem knap ­irritant. “Als een duveltje uit een doosje dook hij op de meest onverwachte momenten voor me op. En dan maar van alles doen om mijn aandacht te trekken. Ik vond het maar niks. Tot ik begreep dat dit zijn enige manier was om met mij te communiceren.”

P

iet van Burik is sinds begin 2007 ­directeur en medeaandeelhouder van timmerfabriek De Verbinding in Groningen. De enige fabriek in Nederland waar alleen dove mensen werken. We zitten in de kantine van de fabriek en aan tafel zitten ook vijf van de in totaal negen dove medewerkers. Ze drinken koffie, eten een boterhammetje en lezen de krant. Een alledaags kantinetafereel, behalve dan dat er geen woord aan te pas komt. Als iemand iets bij­zonders of grappigs tegenkomt in de Metro, dan wordt dat met de anderen gedeeld via wilde gebaren en af en toe een ondefi­nieerbare onderdrukte kreet. Piet van Burik (‘nee, ik beheers de gebarentaal niet’) en de verslaggever zitten er wat verloren en buitengesloten bij. Eenzaamheid En dat is precies zoals het doven alle dagen vergaat in de horende maatschappij. Je bent ­afgesloten en je hoort er letterlijk en figuurlijk niet bij. Dat maakt het erg lastig, zo niet onmogelijk om dove mensen in een gewoon bedrijf aan het werk te krijgen en te houden. Ze zijn er beslist, bedrijven die deze mensen een kans geven. Maar je moet heel sterk in je schoenen staan om het vol te houden. Zit je tijdens de lunchpauze een half uurtje tussen collega’s die grappen maken, roddelen, of in alle ernst de politiek of het weer bespreken en jij kunt er geen touw aan vastknopen. Dan voel je je niet alleen heel eenzaam, dan bén je het ook. Als het niet lukt om dove mensen naar het werk te brengen, dan moeten we het werk maar naar die mensen halen. Dat is de filo­sofie achter De Verbinding. Het landelijke bouwbedrijf

“Horende mensen ­denken dat doven niet veel ­dingen meer ­kunnen.” Harry de Meijs

Schipper (met vestigingen in Opmeer, Amstelveen, Gouda, Zwolle en ­Groningen) is de voornaamste afnemer van de kozijnen en dakkapellen die er worden geproduceerd. Een van de directeuren van Schipper raakte betrokken bij de proble­matiek van doven na een bezoek aan een dovenschool in Tanzania die daar door een vriend van hem was opgezet. Hij beloofde ook zijn steentje te zullen bijdragen. Dat betekent voor De Verbinding niet dat het daarmee automatisch een ‘gelopen race’ is. De bouwer besteedt een deel van de productie uit aan de fabriek in Groningen, maar in kwaliteit, prijs en levertijd moeten ze keihard concurreren met andere aanbieders. Piet van Burik:”We zijn geen sociale werkplaats, maar gewoon een productie­ bedrijf dat sterk aan de bouw is gelieerd. Dus beginnen we hier ’s morgens ook om 07.00 uur.” Ambitieus De verwerking van aluminium en kunststof profielen tot kozijnen en schuifpuien, en het fabriceren van dakkapellen in de 2.500 m2 grote fabriek is de eerste stap in een groter plan. Er werken nu negen mensen en er is plaats voor 25 in totaal. Maar de ambities reiken verder. Op termijn wil men de dove werknemers ook gaan inzetten voor plaatsen en afmonteren van de eigen productie. Een tweede fabriek in de buurt van Rotterdam wordt overwogen. En kijkend naar de ­enorme partijen ramen die wekelijks aan­geleverd worden om in de kozijnen geplaatst te worden, filosoferen de aandeelhouders al stilletjes over een eigen glassnijderij. Met alleen maar dove medewerkers, dat spreekt.

“Veel mensen begrijpen niet dat doven doof niet kennen als ­handicap.” Guus Bousema

“Het was altijd hetzelfde ­verhaal, ik moest altijd het vuile werk ­opknappen. Ik wil ­hetzelfde waard zijn als de horenden.” Jaap Hindriks



project

In totaal werden in de periode 2004-2007 96

Van achterstand naar middenstand

Groningen

project

Maykel’s Cadeaushop

ondernemers begeleid. Na uitstroom had nog slechts 18% een uit­ kering, tegen 43% bij instroom. Momenteel dalen de bezoekers­ aantallen sterk. Het is dan ook de vraag of het

Kaasboer Nomko Nomden

concept overeind kan blijven na het aanvanke­ lijke succes. Start Foundation leverde een bijdrage van

Sticker Fritz

€ 100.000 aan dit ­project. Meer info: www.nas-en-mazzel.nl

Greet van Hee

Beautysalon Lisabeth

droom

Een op 9 vierkante meter

Je eigen bedrijf of eigen winkel beginnen; voor velen is het een droom. Het aantal starters in 2006 in ons land bedroeg 90.000, een record.

M

aar toch, wie vanuit de bijstand of de WAO voor zichzelf wil beginnen, heeft het lastig. Winkelruimte is dan nauwelijks betaalbaar en je moet een ijzersterk businessplan hebben om van de grond te komen. Bij Nas & Mazzel in Groningen hebben ze daar iets op gevonden. Rondom een grote kringloopwinkel hebben ze daar, in een voor­ malige supermarkt, kleine winkeltjes van 3 x 3 meter ingericht. Voor € 45,- per week (excl. BTW) kun je daar je droom realiseren. Sterker nog, voor een paar euro kun je er zelfs al een of twee dagen proefdraaien.

winkel in de stad. Sommigen hebben bij Nas & Mazzel uitgebreid en meerdere boxen van 3 x 3 aan elkaar gekoppeld. Er zijn er ook mislukt. “Als je hier net begint en meteen een Mercedes bestelt is dat niet zo handig,”zegt Greet van Hee. Zij werkt bij de Stichting Werk­ projecten, die de Nas & Mazzelmarkt heeft opgezet, en begeleidt de ondernemers. En ze waakt; porno en valse merkkleding houdt ze buiten de deur. Met ondernemers die eten en drinken aanbieden houdt ze de hygiëneregels scherp in de gaten om de controleurs van de Keuringsdienst van Waren te vriend te houden.

Geen porno In 2004 begonnen ze daar met 40 winkeltjes, nu zijn er nog maar vijftien. Enkele onder­ nemers zijn doorgestroomd naar een grotere

‘Op tijd naar huis’ De ondernemers op de markt hebben verschillende achtergronden. Je treft er jong en oud, starters en herstarters, en uiteenlopende

branches. Een dameskapper, pedicure, ­sieraden, een cadeaushop en zelfs een heuse barbier die voor € 5,– vaardig het scheermes op je keel zet. De sfeer is er ontspannen. Hier geen detectiepoortjes met zwaailicht en sirene die om de haverklap afgaan. En als de eigenaar van Carlo’s Smulkot (‘Vlaamse en Hollandse ­specialiteiten’) even wordt weggeroepen, dan is de kaasboer aan de overkant best bereid om even in te vallen en wat patat af te bakken. Nas & Mazzel is bovendien onverbiddelijk. Om half zeven ‘s avonds gaat de boel geheid op slot. ‘Sticker Fritz’ beschouwt dat als zijn redding. Als bedrijfsleider bij een reclamestudio werkte hij zeven dagen in de week en liep tegen een geweldige burn-out op. Na 5 jaar WAO pakte hij met zijn winkel in stickers en autobelettering de draad weer op. De zaken lopen goed en met Fritz gaat het ook weer goed. ‘Blijven plakken op de zaak’ is er niet meer bij en dat is maar beter ook!

Snuffelshop Mija

Carlo’s Smulkot

Gea Bakker, kleding atelier Corpus kapster Maaike Hummel

Wielaart kleding

Kapster Maaike Hummel



10 project

Arbeidsfit in de kleedkamer

column 11

Voor

Perspectief door werk

Hengelo

Na

Start Foundation heeft De Oprit een ­experimentbijdrage van € 116.841 verstrekt. In Hengelo zijn sport­ verenigingen zelf ­verantwoordelijk voor het onderhoud van hun accommodaties. In of via de sociale werk­ voorziening in Nederland werken bijna 100.000 mensen met een zoge­ heten WSW indicatie. Op de wachtlijst staan 18.000 mensen.

Wim Brouwer

Twee vliegen in één klap

voor drie bestuursleden gevonden en ging hij met drie jonge knapen aan de slag om de ­eerste kleedkamers te renoveren, te betegelen en weer netjes in de verf te zetten.

Hij kon de slaap niet vatten. In het clubblad van voetbalverening Achilles’12 had hij een klacht gelezen over iets dat ook hem al een tijd ergerde; de povere toestand van de accommodatie en het achterstallig onder­ houd op het sportpark. En er spookte nog iets door zijn hoofd, de enorme wachtlijst voordat bepaalde ­jongeren een plekje krijgen bij de sociale werkplaats. En ineens was ie daar; de FLITS! Wim Brouwer sprong zijn bed uit en pakte pen en papier. Toen hij een half uurtje later z’n bed weer op zocht viel hij als een blok in slaap.

D

ie nacht schreef Wim Brouwer (55) in één keer het plan voor een leerwerk­ project ‘klussen bij sportverenigingen’. Een simpel maar efficiënt idee om twee vliegen in één klap te slaan. Iets doen aan dat achterstallige onderhoud en tegelijk een kwestbare groep jongeren ‘arbeidsfit’ houden, zoals hij dat noemt. Jarenlang op wachtlijst Alleen al in de gemeente Hengelo (81.000 inwoners) staan meer dan 142 mensen, waar-

onder 58 jong gehandicapten, op de wachtlijst voor een plekje bij de sociale werkplaats. En niet voor eventjes, soms wel voor vier of vijf jaar! Voor Wim, die zelf in 2005 zonder werk kwam te zitten, een niet te verdragen idee. En wat hij ook strak op zijn netvlies had staan, dat was de armetierige staat waarin de kleedkamers van Achilles verkeerden. Grauwe muren, veel kapotte tegels, half vergane en stinkende toiletpotten… Als trainer/leider van het G-elftal van de club (waarin verstandelijk gehandicapte jongeren spelen) zag hij

het wekelijks met lede ogen aan. Tot dus die bewuste nacht… De volgende ochtend bekeek hij zijn nachtelijke notities en vond dat dit plan zeker het daglicht kon verdragen. Hij stapte er mee naar de verantwoordelijke wethouder, naar Start Foundation en naar het bestuur van de sportvereniging en die waren dat wel met hem eens. En daarna ging het snel. Voor hij het wist zat hij bij de notaris om Stichting De Oprit te laten inschrijven (‘die naam hebben we met ons gezin verzonnen’), had hij daar-

Voor en na Op het sportpark laat hij vol trots het resultaat zien. Twee van de vier kleedkamers zijn inmiddels onder handen genomen en zien er uit om door een ringetje te halen. De andere twee kleedkamers verkeren nog in de oude staat. Het liefst laat hij dat nog even zo, om te laten zien waartoe ‘zijn jongens’ in staat zijn. Die jongens zijn Faisel (22), Johan (26) en Gerard (20). Opleiding en ervaring zijn beperkt. De een was ooit fietsenmaker, de ander autopoetser of ‘klusser’. Ze zijn alle drie aangewezen op de werkvoorziening, maar daar is voorlopig geen plaats. De Oprit biedt nu uitkomst. In de ochtenduren ver­ zamelen ze op het sportpark. In het geleasde busje gaan ze naar een van de sportparken in de Hengelose regio om daar schoonmaakwerk te doen. Aan het einde van de ochtend

keren ze terug en beginnen ze met hun renovatiewerkzaamheden. Faisel vindt het leuk werk en gebruikt deze periode om te kijken in welke richting hij echt verder wil. Johan heeft zijn koers al bepaald. Nee, dat tegelen vindt hij niet zo boeiend (‘liever werk ik ­buiten’) maar zijn tijd komt nog wel. Gerard denkt soms met heimwee aan zijn periode als fietsenmaker. Die baan raakte hij kwijt omdat hij, na een val met z’n brommer, drie dagen weg bleef zonder iets van zich te laten horen. Zo’n fout maakt hij nooit meer.

Geef mensen werk en je geeft ze zicht op een toekomst! Partici­ patie is in mijn optiek het sleutel­ woord. Een arbeidsmarkt waar iedereen kan meedoen het ­ideaal. Overal in het land ­ontstaan mooie projecten en ­initiatieven om de positie van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt te verbeteren. Ook in het noorden voorbeelden te over. Zoals in Groningen De Verbinding, een commerciële onderneming met een niet-­commercieel doel: werk­ gelegenheid bieden aan dove mensen. Of neem het initiatief van mensen met een lichamelijke arbeidshandicap in Drenthe, die bedrijfsbezoeken aflegden om zo de beeldvorming van werkgevers positief te beïnvloeden. En bij ons in Fryslân is er voor kansarme jongeren het Zakgeldproject. Jongeren helpen aan een bij­ baantje dat hen structuur en een inkomen biedt. In Leeuwarden heeft dat al geleid tot 60 bij­ banen en 15 vaste banen en inmiddels kunnen ook andere Friese gemeenten aanhaken. Als provincie steunen we deze ver­ breding van het project en ik hoop dat het navolging krijgt in de rest van het land. Ik zie het begrip ‘meedoen’ als duidelijke rode draad in al deze initiatieven terugkeren. Werk voorkomt ­sociaal isolement en is zo een stapje op weg naar meer geluk en minder afhankelijkheid. Ed Nijpels Ed Nijpels is oud fractievoorzitter van de

Wim Brouwer toont zich een tevreden man, als hij die verhalen aanhoort. Zoals dit drietal zijn er nog veel meer jongens en meiden die een duwtje in de rug van De Oprit kunnen gebruiken. Hij hoopt dan ook dat de stichting kan groeien, want er zijn genoeg verenigingen die deze hulp kunnen gebruiken en de jongeren varen er wel bij. Uitbreiding tot een groep van tien jongeren en, naast hem, nog een tweede begeleider is het beeld dat hij voor ogen heeft. Een droom? “Nee, het wordt werkelijkheid.”

VVD in de Tweede Kamer, oud-minister van VROM, oud-burge­ meester van Breda en sinds 1999 Commis­ saris van de Koningin in Friesland.

12 project

Start Foundation leverde

Zakgeld als

een bijdrage van € 29.825 aan dit project. Meer info: www.matriamarkt.nl

project 13

Respect in de buurt

Groningen

leergeld

‘Nomen est omen.’ De naam is een voorteken, zeiden de Romeinen al.

eigenlijk leraar. Maar het werken met ‘lastige jongeren’ trok hem uiteindelijk toch meer dan Wie de wijk Bilgaard in het noorden van Leeuwarden binnenrijdt, een ‘eenvoudig lesje’ draaien. De stichting vraagt zich af wat de bestuurders destijds bezielde om deze typische Jessour ontstond drie jaar geleden, toen jaren ’60 wijk (veel groen, veel flats) zo’n opvallende naam mee te Driss zich samen met politie en middenstanders boog over de toenemende problematiek geven. Feit is dat er voor veel (allochtone) jongeren ‘geen reet te met jongeren in de buurt. Ze verveelden zich, doen is’, met alle gevolgen van dien. hingen lamlendig rond in het winkelcentrum, er werd gejat en geblowd en vooral oudere omen est omen’, dat geldt ook voor de naam van deze stichting. bewoners en middenstanders voelden zich geïntimideerd en onveilig. ‘Jessour’ is Marokkaans en staat voor ‘bruggen bouwen’. En dat Het idee achter het zakgeldproject is subliem in zijn eenvoud. Driss is precies wat deze stichting met haar zakgeldproject beoogt. In plaats ging eenvoudig na hoe dat in zijn jeugd ging. “Waar heb je als jongere behoefte aan? Aan GELD! Ik ging amandelen sorteren of olijven van de spanningen tussen oudere bewoners en midden­standers én de plukken. Dat zakgeld is mooi meegenomen natuurlijk. Maar tegelijk jongeren verder op te laten lopen, poogt deze stichting om partijen nader tot elkaar te brengen. Hoe? Door met name kansarme jongeren leer je zovéél met zo’n baantje…” actief te krijgen in de wijk. Ze worden na schooltijd ingeschakeld voor Grote belangstelling kleine klusjes, bij het onderhoud van terreinen en tuinen in de buurt, in winkels en restaurants. Het levert ze een aardig zakcentje op. Maar Zo vergaat het de jongeren die nu in het prode opbrengst reikt verder dan een aardig bedragje op de girorekening. ject deelnemen ook. De belangstelling ervoor Leeuwarden Via deze ogenschijnlijk simpele baantjes verdienen ze ook respect in is groot. Bij de start in 2006 meldden zich in de buurt. Bewoners, middenstanders en politie leren jongeren op een no-time 50 kandidaten. Uiteindelijk werden er positieve manier kennen. En het levert de ­jongeren ook nog eens perdat jaar meer dan 70 jongeren bemiddeld. Binsoonlijke winst op, want ze leren in korte tijd een heleboel. Op tijd nen de stichting zijn inmiddels vier ­personen komen bijvoorbeeld. Maar ook hoe je jezelf moet presenteren, wat actief om dit bijzondere uitzend­bureau voor verantwoordelijkheid is en hoe je daar mee omgaat. ‘Last but not least’; jongeren in goede banen te leiden. Jongeren via het zakgeldproject hebben deze ­jongeren ook de mogelijkheid om die het ontbreekt aan bepaalde sociale vaardigheden worden daarin getraind. Met werkzich een betere uitgangspositie op de arbeidsmarkt te verwerven. gevers worden intensieve gesprekken gevoerd Lamlendig rondhangen om baantjes beschikbaar te stellen. En soms De stichting Jessour is gehuisvest in een voormalig schoolgebouw in de ook om nog even wat meer geduld te hebben wijk. De wanden zijn kleurig geschilderd door de jongeren zelf. Coördi- met bepaalde ­kandidaten. Want ook dat hoort Driss Taoufik nator Driss Taoufik moet er zich thuis voelen, want van huis uit is hij bij bruggen bouwen…

‘N

Carla Tinschert

Anurupa Borkar

Oost west, thuis best het Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn is al ruim 20 jaar bezig om vrouwen te laten participeren. Zoals met Matriamarkt, een project om vrouwen vanuit huis te helpen hun eigen bedrijf te beginnen.

C

len van een ondernemersplan; administratie en marktonderzoek.

Ondernemersvaardigheden Feit is nu eenmaal dat veel vrouwen, en zeker de vrouwen in de Indische buurt in Groningen, een zorgtaak hebben. Voor het huishouden, voor de kinderen. En dat laat zich moeilijk combineren met een baan buitenshuis. Het uitgangspunt om dus op zoek te gaan naar iets wat je vanuit huis kunt doen, vergroot de mogelijkheden aanzienlijk. Bij de start in 2005 meldden zich aanvankelijk 40 kandi­ daten. Na een strenge selectie werden er 15 toegelaten. Het programma is gericht op alle ondernemingsaspecten: vakinhoudelijk; ­presentatie; omgang met klanten; het opstel-

Wordt vervolgd In een jaar tijd maakten 12 van de 15 vrouwen het programma af. Acht van de twaalf begonnen daadwerkelijk een eigen bedrijfje (o.a. in de kinderopvang, voetverzorging, kleding­ reparatie) en van hen zijn er inmiddels twee uit de bijstand. Met vier nog niet gestarte vrouwen heeft de stichting nog steeds contact. Mogelijk dat ze vroeger of later alsnog de stap naar het ondernemerschap zetten. En anders kunnen ze nieuwe starters helpen met hun ervaringen. Want vrouwen die het (nog) niet tot een eigen bedrijfje hebben gebracht worden niet als ‘mislukt’ beschouwd, integendeel. Het project is niet onopgemerkt gebleven. Het beleeft inmiddels zijn derde jaargang. Was aanvankelijk het wervingsgebied beperkt tot de stad Groningen, nu is de gehele provincie het werkterrein. Belangstelling is er ook vanuit Friesland en Drenthe.

arla Tinschert is de coördinator van Matriamarkt. Projecten om vrouwen naar betaald werk te begeleiden zijn er zat. Projecten om vrouwen een eigen bedrijf te laten starten zijn er al een stuk minder. Maar wat Matriamarkt uniek maakt, is dat het uitgangspunt is dat die vrouwen vanuit huis aan de slag moeten kunnen gaan. “Dat maakt het meteen een stuk haalbaarder”, aldus Carla.

Taste of Saffron Opvallend veel vrouwen kwamen met het plan om iets ‘met eten’ te gaan doen. Exotische taarten bakken, catering etc. Het probleem was dat zoiets niet vanuit huis te doen is gelet op o.a. hygiëne eisen die de Keuringsdienst van Waren stelt. Hulp kwam van woningbouwcorporatie In die een leegstaand kerkgebouw beschikbaar heeft gesteld voor een buurtrestaurant voor de horecaopleiding van het ROC. Op de uren dat de ROC-leerlingen er niet zijn – in de ochtenduren, in het week­ einde – kunnen de Matriamarkt­vrouwen gebruik maken van de ­professionele keuken. Een van hen is Anurupa ­Borkar uit India. Acht jaar is ze nu in Nederland, maar ondanks haar universitaire opleiding Engelse literatuur lukte het haar niet om werk te vinden. Maar met ‘Taste of Saffron’ heeft ze nu goede hoop dat het wél gaat lukken. Haar prille onderneming richt zich op catering van Indiaanse maaltijden en kookworkshops.

Yakubu (21)

Celmo (19)

Jeffry (16)

Werkt bij het woningbedrijf Leeuwarden en doet veel onderhoud in de wijk ­Bilgaard. Zoals bomen snoeien en ­rooien. Buiten werken is zijn lust en leven. Een baan op kantoor of in een winkel? “Brrrr… dat is niks voor mij.”

Werd keer op keer afgewezen voor aller­ lei baantjes. Kwam uiteindelijk via Jessour op het Provinciehuis in ­Leeuwarden. Kent daar inmiddels heel wat mensen, tot en met de hoogste baas, Commis­ saris van de Koningin Ed Nijpels.

Werkte een tijdje als ballonnen­opblazer. Een zakgeldbaantje bij Albert Heijn ging niet door omdat hij te laat kwam. Daar heeft hij van geleerd. Voor een ­stageplek bij Karwei kwam hij ruim op tijd.

Werkzaam medicijn tegen schooluitval

14 TERUGBLIK

TERUGBLIK 15

Uitval is goed te bestrijden, zo bleek op het Noorderpoortcollege in Groningen waar ze het uitvalpercentage terug­ brachten van 30% naar minder dan 10%. En zon­ der dat het miljoenen kostte.

Hans Leenes

Groningen

Henny Wiltjer

‘Veel uitval is het gevolg van

verkeerde keuze’

Voortijdige schooluitval in het Vmbo en mbo is een nachtmerrie voor velen. Voor leerlingen, leerkrachten en ouders bijvoorbeeld. Voor de minister van onderwijs uiteraard, maar ook voor zijn collega bij financiën, die op termijn de uitkering moet betalen. En het bezorgt ook burgemeesters en hoofdcommissarissen buik­ pijn, want voortijdig schooluitval is vaak het begin van veel overlast en eindigt niet zelden in criminaliteit. Kortom, de maatschappij betaalt er een hoge prijs voor.

D

e strijd tegen de uitval begon in 1999 als een kleinschalig experiment. Na drie jaar werd die status opgeheven en nu vormt ‘loopbaan oriëntatie en begeleiding’ (afgekort tot LOB) een regulier onderdeel van de vmboopleiding theoretische leerweg. Directeur Hans Leenes stond als projectleider aan de wieg van het Reitdiep-project zoals het bij de start heette. Hij en stafmedewerker Henny Wiltjer, die sinds drie jaar de coördinatie heeft overgenomen en nu de voortgang bewaakt, blikken gezamenlijk terug. Als een vmbo-school – dé toeleveranciers van het mbo – enkel opleidt voor een ­diploma, dan ontstaat er al snel een probleem. Dan sta je als 15 of 16-jarige met een papiertje in handen, maar verder heb je vaak

geen idee. Als bij een tombola kies je daarna op goed geluk een vervolgopleiding op mboniveau. De kans dat dit traject misgaat is enorm. Hans: “Toen we met een vmbo-school dit project begonnen hebben we met elkaar ­afgesproken dat we mensen opleiden voor het moment dat ze aan het werk gaan en niet voor een diploma.” Henny: “De kern van onze aanpak is vmbo-leerlingen tijdig in contact brengen met het mbo. Ze moeten actief zoeken wat de verschillende beroepssectoren inhouden. En zo zelf ontdekken wat wel en niet bij ze past. Vaststellen dat een bepaalde richting niet bij jou past is ook uiterst waardevol. Veel uitval is het gevolg van verkeerde keuze.”

Uit en thuis De methodiek die werd ontwikkeld gaat uit van uit-en-thuislessen. De ene week bereiden de leerlingen zich op de eigen vmbo-school voor op de praktijksimulatie mbo van de volgende week en reflecteren ze op de praktijk­ simulatie van afgelopen week. De week daarop gaan ze op bezoek bij een mbo-richting om aan de hand van praktische opdrachten te ervaren hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Alle 12 beroepssectoren (techniek, zorg, administratief etc.) komen op die manier aan bod. Een intensieve aanpak derhalve, die het nodige vraagt van de betrokkenen. Zowel in tijd als in geld. De eis is bijvoorbeeld dat een eigen mentor van het vmbo alle sessies en alle leerlingen intensief begeleidt en daarbij maxi­

maal 12 leerlingen onder zijn hoede heeft. Henny: “Dat betekent dus op zo’n middag een dubbele bezetting, want normaal heb je één mentor op 24 leerlingen. Sommige scholen willen ‘knabbelen’ aan die groepsgrootte, maar daar willen we niks van weten. Het is al een hele toer om 12 van die leerlingen goed te kunnen observeren en ze als mentor te begeleiden in het loopbaankeuze proces.” Hans: “Wij als mbo-instelling bekostigen de docenten die hier de lessen voor die vmbo-groepjes verzorgen. Ook de kosten voor het materiaal dat tijdens die lessen wordt verbruik is voor onze rekening. Er doen nu negen vmbo-scholen mee en in totaal heb je het dan over zo’n 600 leer­ lingen. In totaal kost dat op jaarbasis zo’n € 120.000,– en de verdeling over vmbo en mbo is ongeveer fiftyfifty.” In de eerste drie jaar gaf Start Foundation € 113.000,– voor programmaontwikkeling en methodiek. Hans: “Dat geld is gebruikt om het project in te bedden in de structuur. Niet voor de uitvoering en zeker niet in de personele sfeer. Als je dat doet dan weet je op voorhand dat het einde van het project ook het definitieve einde is.” Boze leerlingen Het feit dat LOB na acht jaar is ingebed en nog steeds bestaat, geeft aan dat het in een behoefte voorziet. Dat was ook bij de start al gebleken. Het eerste half jaar was nog een proef. Dertig vmbo-leerlingen werd gevraagd

of zij, buiten de lessen óm en in hun eigen tijd hier aan wilden meewerken. Hans: “Alle dertig meldden zich aan. En we hadden maar plek voor tien! Bóós dat die anderen waren!” Het rendement van LOB kun je op verschillende manieren berekenen. Een leerling die uitvalt en besluit een andere richting in te slaan is minstens één jaar extra kwijt en dus ook minstens een jaar later in loondienst. Op jaarbasis scheelt dat al gauw € 30.000,–. Je kunt de winst ook op andere manieren bekijken. Het levert – hoewel dat nooit de bedoeling was – meer diploma’s en een ­hogere instroom op. En daarmee levert het per saldo het Noorderpoortcollege ook meer leerlingen op, want de onderwijsinstelling scoort hoog. Er zijn ook beroepssectoren die ervan profiteren. De richting ‘groen’ is in eerste instantie voor leerlingen weinig aantrekkelijk (‘de boerenschool’). Ze hebben geen realistisch beroepsbeeld en denken dat je hier alleen boer kunt worden. Maar dat beeld is, na de verplichte kennismaking via de praktijklessen, danig veranderd. Maar liefst 40% van de leerlingen geeft aan die ­sector met o.a. milieutechniek wel ‘cool’ te vinden. Bij de extra praktijksimulaties waarop ze kunnen intekenen scoort ‘groen’ ­inmiddels hoog. Talenten ontdekken Henny kijkt vooral naar het rendement voor de leerlingen zelf. Henny: “Ze volgen het LOB in hun derde jaar op het vmbo en je ziet dat ze daardoor beter kunnen kiezen welke

beroepssector ze willen. Maar liefst een op de vier geeft aan dat ze daardoor een andere keuze maken. Die praktijklessen brengen ook talenten aan het licht die je in de normale ‘schoolse’ vakken niet of niet zo makkelijk ont­dekt. Bij ‘zorg’ moeten ze voelen hoe het is aan een lijf van een ander te zitten. En dan zie je soms ineens hoe een leerling, die iemand een steunkous moet aandoen, die persoon op natuurlijke wijze even geruststelt. Da’s zo mooi om te zien!” Hans denkt nog regelmatig terug aan Wiebren. Een klein, weinig toegankelijk en tikkeltje onhandelbaar knulletje dat in de klas een teruggetrokken bestaan leidde. Tót hij ging deelnemen aan de praktijklessen en zijn technische ­vaardigheden aan de dag kon leggen. “Als er ergens iets gefikst moest worden, zeiden zijn klasgenoten ‘vraag ­Wiebren maar’. Hij groeide dat jaar; letterlijk en figuurlijk!”

Cijfers Het mbo telt landelijk 485.000 ­studenten. Op het hoogste niveau (niveau 4) haalt 70% het diploma. Op het laagste niveau (niveau 1) is dat percentage nog maar 37%. Gemiddeld verlaat 61% van de ­studenten het mbo met een diploma. Bij het Noorderpoortcollege bedraagt dat percentage 69%.

16 portret

Bernadette (32) Locatie: Penitentiaire Inrichting Zwolle. Bernadette werkt ­vanuit de bajes als callcenter medewerkster.

“Ik moet hier een jaar zitten. De eerste tijd was zwaar. Je zit 24 uur achter de deur en ik miste mijn vier jonge kinderen enorm. Ik was al jong moeder, dus een opleiding heb ik niet gevolgd. Mijn enige baantje was schoonmaakwerk. Via Telecell Nederland heb ik hier een training voor callcenter medewerkster kunnen volgen. Intussen heb ik ook al verschillende certificaten behaald.

‘Een nieuwe start vanuit de gevangenis’

Ik vind het werk leuk en kruip het liefst de hele dag achter computer en telefoon. Laatst heb ik nog meegewerkt aan een lezersonderzoek voor Start Foundation. Ik haal er veel positiefs uit. Je leert luis­ teren, geduld opbrengen en met mensen omgaan. Het geeft me zelfvertrouwen – ik weet inmiddels dat ik er ook goed in ben – én steun m’n leven op een goede manier weer op te bouwen. In december kom ik vrij, dan hoop ik in deze sector snel werk te vinden.” Om privacy-redenen is de naam van ­betrokkene veranderd.