SCHOOL AAN ZET
MAGAZINE Editie 3, juni 2013
Ontwikkelassessment Leraar PO Breng uw eigen vaardigheid in kaart
Tien Haagse scholen streven gezamenlijke droom na
Directeur en projectleider Karin Striekwold vertelt over het Samen10+ project
‘Van goed naar beter – De lerende schoolorganisatie’ VO-congres School aan Zet op 12 juni 2013
1
Voorwoord
Inhoudsopgave “Out of the box denken, daar houd ik van” Directeur Andre Hol over verdiepende thema’s Groene Hart Rijnwoude
Verslag Lunteren Succesvolle twaalfde editie studieconferentie voor het primair onderwijs
Infographic De beweging van School aan Zet in beeld gebracht
Omgaan met verschillen Wat houdt dit thema in?
Masterclass Opbrengstgericht werken in datateams Verslag van een inspirerende masterclass voor schoolleiders en teamleiders
3
4
5
6
7
De zomervakantie staat voor de deur: een periode van welverdiende rust na een intensief jaar. Veel scholen benutten deze tijd echter ook om de zaken op te pakken die in de waan van de dag blijven liggen. Dat geldt niet alleen voor schoolleiding, maar zeker ook voor leraren en ondersteunend personeel. De zomer biedt tijd om te werken aan uw eigen professionalisering en die van de school, om het nieuwe schooljaar voor te bereiden en om na te denken over onderwijsverbeteringen. Net als u is ook School aan Zet de komende maanden in ontwikkeling: we versterken het programma, plannen masterclasses en andere activiteiten voor 2013-2014 en ontwikkelen diverse instrumenten. Maar ook vóór de zomervakantie bieden we u nog een aantal mooie zaken: in dit magazine leest u over het VO-congres van 12 juni, over de ontwikkelassessments voor het PO en drie prachtige publicaties over opbrengstgericht werken (twee voor het VO en één voor het kleuteronderwijs). Zo helpen we u alvast een stukje op weg naar een mooie en leerzame zomer. We wensen u veel leesplezier!
Themaroutes Onze visie en tools op Excellentie & Hoogbegaafdheid en Bèta & Techniek
Tien Haagse scholen streven gezamenlijke droom na Directeur en projectleider Karin Striekwold vertelt over het Samen10+ project
Kwaliteitskaarten Handige tips voor in de praktijk!
Ontwikkelassessment Leraar PO Breng uw eigen vaardigheid in kaart
8
Drie nieuwe publicaties over OGW in het primair en het voortgezet onderwijs
‘Experimenteren in de rekenles’ Een leerzaam boek over de combinatie van rekenlessen met het vak wetenschap & techniek
‘Van goed naar beter – De lerende schoolorganisatie’ VO-congres School aan Zet op 12 juni 2013
2
“ Out of the box denken, daar houd ik van” C
SG Groene Hart is een christelijke scholengemeenschap met vijf vestigingen in de provincie Zuid-Holland. Andre Hol is verantwoordelijk voor Groene Hart Rijnwoude, een kleine locatie met ruim 300 leerlingen. Samen met zijn collega’s is hij continu op zoek naar vernieuwing en verbetering voor zowel de gehele scholengemeenschap als zijn locatie in Hazerswoude-dorp. Deelname aan School aan Zet sluit hier volgens de directeur perfect bij aan.
10
11
12
Colofon Publicaties opbrengstgericht werken
PRAKTIJKVOORBEELD
14 14 15
Dit magazine is een uitgave van School aan Zet. Coördinatie: Jamie Tio en Job Christians Vormgeving en teksten: Stumedia, Susan de Boer (p.4) Fotografie: Mark Verlijsdonk Druk: Rijser Grafische Communicatie
Contact 16
www.schoolaanzet.nl
[email protected] @SchoolaanZet youtube.com/schoolaanzet
“Out of the box denken, daar houd ik van. En dat is precies wat wij samen met de experts van School aan Zet nu doen.” Andre Hol is enthousiast over de samenwerking met School aan Zet. Via internet had hij al één en ander over het programma van School aan Zet gelezen, maar de samenwerking werd pas echt serieus besproken nadat er een magazine over School aan Zet bij CSG Groene Hart in de bus viel: “Na het bekijken van de thema’s was het voor onze scholengemeenschap direct duidelijk. De verschillende pijlers die School aan Zet geformuleerd heeft, komen overeen met de thema’s waar vrijwel iedere school aan werkt of wil werken, wij ook.”
Verdiepende thema’s Inmiddels hebben er twee gesprekken plaatsgevonden tussen Groene Hart Rijnwoude en School aan Zet. De gesprekken geven een goed inzicht in de organisatie volgens de directeur: “Je bent anderhalf uur lang aan het nadenken over je organisatie. Je hebt zelf je gedachtegang over je school, maar de experts zijn kritisch en prikken direct door je organisatie heen. Gelukkig vertellen zij ook wat juist goed gaat. Je krijgt complimenten, maar ook adviezen voor de toekomst.” Tijdens de gesprekken zijn de verdiepende thema’s van Groene Hart Rijnwoude besproken: “Het werken aan niveauverschillen en verschillende leerstijlen speelt een belangrijke rol in onze toekomstplannen. Daarom hebben wij niet alleen voor het verdiepende thema Lerende Organisatie gekozen, maar ook Omgaan met Verschillen is een belangrijk thema waarmee wij aan de slag gaan.”
groeien. Op onze vestiging worden alle niveaus van vmbo tot en met havo aangeboden, dat betekent dat je alle expertise in huis hebt om je op differentiatie te richten. Wij willen leerlingen niet als massa benaderen, maar ook uitdaging bieden. Daar werken wij nu aan.” Met deelname aan School aan Zet hoopt de directeur op verbetering: “Niet alleen de informatie op de website helpt ons verder, ook de masterclasses die aangeboden worden zijn zeer interessant. Uiteraard kijk ik ook uit naar de samenwerking met andere scholen die zich op dezelfde thema’s richten.”
Puntje van de trechter Over de toekomst is Andre Hol positief. “Ik zie onze samenwerking met School aan Zet als een trechter. We zijn breed begonnen met het ambitiegesprek dat vrij oriënterend was. Nu werken we samen met de experts steeds verder naar ons einddoel toe.” Dat einddoel heeft de enthousiaste directeur duidelijk voor ogen: “In 2015 hoop ik echt dat de focus ligt op de punten die wij ingezet hebben met School aan Zet. Uiteindelijk hopen wij bij dat puntje van de trechter uit te komen.”
Differentiatie in de klas Het verschil in niveau, maar ook in leerstijlen moet nader onder de loep genomen worden volgens de directeur: “Onze school groeit en wij moeten mee
3
Infographic In maart 2013 verscheen een infographic over School aan Zet. In deze infographic zijn allerlei interessante feiten over School aan Zet verzameld. Zo krijgt u een goed beeld van de beweging die het programma, samen met de deelnemende scholen, in gang heeft gezet. De infographic wordt een paar keer per jaar bijgewerkt. Bekijk de meest recente versie op schoolaanzet.nl/over-school-aan-zet of scan de QR-code!
Studieconferentie
3
Lunteren maart 2013 A
mbities verbinden. Onder die titel organiseerde School aan Zet in de laatste week van maart een driedaagse studieconferentie voor het primair onderwijs. Ruim duizend schoolleiders, intern begeleiders, leerkrachten, bestuurders, onderwijsbegeleiders en andere betrokkenen verdiepten zich in de thema’s van het programma School aan Zet en lieten zich inspireren door experts en door elkaar. Een verslag van de eerste dag van de conferentie.
Begin bij de opvoeding “Scholen maken werk van de ambities. Laten we vandaag ervaringen en kennis delen en vooral veel inspiratie opdoen”, luidde het openingswoord van programmamanager Fabiènne Hendricks. Micha de Winter, hoogleraar pedagogiek bij de Universiteit Utrecht, hield daarna een mooie lezing over het verband tussen de doelen van onderwijs en opvoeding en de samenleving: “Idealen spelen een enorme rol in de ontwikkeling van kinderen. Een van de weinige instrumenten die we hebben om de democratische manier van samenleven te waarborgen is de opvoeding en het onderwijs. Op school leren we kinderen dat de overeenkomsten tussen mensen groter zijn dan de verschillen en zo cultiveren we medemenselijkheid en empathie.”
Masterclasses en praktijksessies Na de opening volgden alle bezoekers hun eigen route door het programma. Er waren ruim veertig masterclasses en praktijksessies, met het accent op het thema Opbrengstgericht werken,
4
gekoppeld aan de thema’s Taal, Lezen en Rekenen, Excellentie & Hoogbegaafdheid en Wetenschap & Techniek. Zo waren er onder meer workshops over het vormgeven van talentontwikkeling op school en over inzicht krijgen in de kwaliteiten van een goede schoolleider. De reacties waren positief: “Het gedachtegoed spreekt me aan. Ik zit op de goede weg met mijn school en dat is fijn om te merken”, aldus een sbo-directeur.
Netwerken Naast de masterclasses en praktijksessies was er ook veel ruimte voor interactie: zowel online (via het twitterscherm in de foyer) als in real life werd er volop genetwerkt en bijgepraat. Zo werden de ambities van alle deelnemers ook actief met elkaar gedeeld en verbonden. De volgende editie van de studieconferentie voor PO vindt plaats op 24, 25 en 26 maart 2014. Noteer deze data alvast in uw agenda!
2
4 1
De deelnemende scholen komen uit het hele land, zoals op de landkaart goed te zien is. De verdeling is ook nog uitgesplitst per sector (PO/VO/SO).
De thema’s Opbrengstgericht werken, HRM/Lerende organisatie en Omgaan met verschillen worden het meeste gekozen. De verdeling van de keuzes verschilt wel iets per sector; in dit beeld zijn alle scholen bij elkaar genomen. De scholen kunnen voor meerdere thema’s kiezen, vandaar dat het totaal niet optelt tot 100%.
Tot In maart dit jaar waren al 2393 deelnemende scholen actief in het programma. De 135 experts van School aan Zet hadden tot dat moment al 2400 gesprekken gevoerd met deze scholen. Inmiddels is het aantal deelnemende scholen al opgelopen tot ongeveer 2750 en hebben er weer vele honderden gesprekken plaatsgevonden.
Hier worden de aantallen deelnemers aan de speciale trajecten binnen School aan Zet vermeld. Voor zwakke en kleine scholen is er bijvoorbeeld een apart traject. Daarnaast vindt u ook cijfers over de masterclasses, conferenties en tools. Kijk voor een volledig overzicht van de programmafaciliteiten op de themapagina’s (bv. PO > HRM/ Lerende organisatie) op de website.
5
THEMA UITGELICHT
Omgaan met verschillen
wvie e r r ee :p
Scan Omgaan met verschillen Op het thema Omgaan met verschillen is een zelfevaluatieinstrument ontwikkeld waarmee u een indruk kunt krijgen hoe uw school ervoor staat op het gebied van omgaan met verschillen; zowel op leraarniveau als op managementniveau. Deze OMV-scan is bedoeld voor onderwijzend personeel en management uit het PO en het VO. Op dit moment wordt een pilot gedraaid op 150 scholen. De scan zal in het begin van komend schooljaar voor alle scholen online beschikbaar zijn.
6
aching - co
Profes sion a l i se rin g Op de website van School aan Zet wordt het thema Omgaan met verschillen nader toegelicht. Hier vindt u ook diverse praktijkvoorbeelden van scholen. Bij veel scholen die kiezen voor dit thema ligt de focus op het omgaan met
g lin ho sc
mgaan met verschillen is hét uitgangspunt van goed onderwijs. Uit onderzoek van de inspectie en uit internationaal onderzoek blijkt echter dat het omgaan met verschillen tussen leerlingen het moeilijkste aspect van het vak van leraar is. Een uitdaging voor zowel scholen binnen het primair onderwijs als binnen het voortgezet onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs die kiezen voor dit thema. Toch is dit thema belangrijk. Door beter te leren omgaan met verschillen, zijn leraren en reguliere scholen namelijk in staat betere schoolprestaties te realiseren.
Masterclass Opbrengstgericht werken in datateams (VO)
-
O
DOELGROEPEN
pee r r ev iew
ATTITUDE EN GEDRAG
essionalisering: Prof
scholing - coachin g
ing ch
Pr o
School aan Zet is opgebouwd rond g: peer review - sch zes thema’s. In de vorige editie van erin olin s i l a gion s co s a fe dit magazine werd het thema PASSEND INSTRUMENTEN HRM/Lerende organisatie ONDERWIJS uitgelicht. In deze editie wordt KETEN & aandacht besteed aan het OMGAAN MET NETWERK PROBLEMEN verdiepende thema Omgaan met verschillen.
problemen. Het thema Omgaan met verschillen gaat echter veel verder dan dat. De focus vanuit School aan Zet ligt daarom ook op andere onderwerpen, zoals samenwerking in de onderwijsketen, aandacht voor doelgroepen en uitstroomgedrag. Deze onderwerpen verschillen uiteraard per onderwijsvorm. School aan Zet focust zich binnen het thema Omgaan met verschillen op zes onderwerpen: Passend onderwijs, Keten & Netwerk, Doelgroepen, Attitude & Gedrag, Omgaan met specifieke onderwijsbehoeften en Instrumenten. Scholen die kiezen voor het thema Omgaan met verschillen mogen zelf kiezen met welke onderwerp(en) ze binnen het thema aan de slag gaan.
I
n 2013 organiseert School aan Zet diverse masterclasses, gericht op verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Op donderdag 18 april 2013 vond de masterclass Opbrengstgericht werken in datateams plaats. Diverse schoolleiders en teamleiders uit het VO kwamen naar Hogeschool Domstad in Utrecht om de masterclass bij te wonen. Om 13:30 uur zat de zaal helemaal vol en was het tijd om van start te gaan. De masterclass Opbrengstgericht werken in datateams werd verzorgd door Kim Schildkamp en Cindy Poortman van de Universiteit Twente. Beiden werken aan het Datateam project. Dit project heeft als doel om scholen te ondersteunen om opbrengstgericht werken in de praktijk toe te passen en tegelijkertijd onderzoek te doen naar de werking van datateams. Schildkamp: “Verschillende scholen in Nederland werken nu met datateams. Zij worden niet alleen getraind in het gebruiken van data,
maar er wordt ook onderzoek gedaan naar het functioneren en de effecten van de datateams. Tijdens de masterclass vertellen wij meer over het project, maar zetten wij de mensen ook zelf aan het werk zodat ze van elkaar kunnen leren en kunnen ervaren hoe het is om opbrengstgericht te werken in een datateam.”
Vraagstukken oplossen Wat is opbrengstgericht werken? Wat verstaat men onder data? En hoe gaat het werken in datateams eigenlijk in zijn werk? Op deze vragen werd antwoord gegeven door middel van een uitgebreide presentatie door Schildkamp. Vervolgens was het tijd voor de aanwezigen om zelf actief aan de slag te gaan. Onder het genot van een kop
koffie of thee werd druk gediscussieerd over problemen binnen de scholen en werden er duidelijke probleemstellingen geformuleerd. Vervolgens werd er gezocht naar eventuele oorzaken van deze problemen, onder andere met betrekking tot de motivatie van leerlingen, hoeveelheid huiswerk, spijbelen en profielkeuze op basis van cijfers en adviezen. Gezamenlijk werd met behulp van data gezocht naar mogelijke oplossingen voor de vraagstukken.
De eerste stap In de masterclass werden er regelmatig vragen gesteld en discussies gestart. Uit de reacties van de aanwezigen werd duidelijk dat ze het samenwerken als prettig ervoeren, hoewel het werken in datateams nog wat onwennig was. Dat is niet zo gek volgens Schildkamp: “De datateams die wij begeleiden besteden gemiddeld 60 uur per jaar aan dit project. Wij proberen dat hier in een middag te doen, dus dat is uiteraard niet te vergelijken. Toch ben ik blij om te horen dat mensen positief reageren, dat is de eerste stap.”
7
Van goed naar beter op Excellentie & Hoogbegaafdheid en Bèta, Wetenschap & Techniek In haar programma focust School aan Zet met de deelnemende scholen op zes verschillende thema’s. Naast de twee basisthema’s, HRM/Lerende organisatie en Opbrengstgericht werken, kent School aan Zet vier verdiepende thema’s. Elke school formuleert op één of meerdere thema’s ambities om, in samenwerking met school aan Zet, van goed naar beter te komen. Naast de focus op deze thema’s in de verschillende gesprekken die de experts met scholen voeren, heeft School aan Zet een duidelijke visie op deze thema’s en bieden we instrumenten en voorbeelden om het ontwikkelproces van scholen te stimuleren. Hieronder leest u meer over onze visie op de verdiepende thema’s Excellentie & Hoogbegaafdheid en Bèta, Wetenschap & Techniek en wat School aan Zet te bieden heeft om de ambities binnen uw organisatie te realiseren.
zichtbare prestaties. Het onderwijs heeft grote invloed op het ontwikkelingsproces van talentvolle leerlingen. Excellente leraren en resultaten Excellentie en hoogbegaafdheid is geen opzichzelfstaand thema: dit vraagt
expertise van leraren en om een lerende organisatie waarin deze ontwikkeling plaats kan vinden. Binnen dit thema wordt daarom altijd verbinding gelegd met de thema’s HRM/Lerende organisatie en het thema Opbrengstgericht werken.
• •
• •
•
Pr o
Op de wijzerkaart Beta, Wetenschap & Techniek leest u over de verschillende elementen van het thema en hoe u uw onderwijs opbrengstgerichter met een juiste aandacht voor bèta en techniek kunt organiseren. Meisjes aan Zet: een gratis aanbod voor bètascholen om meiden te interesseren voor bèta en techniek. link In de programma’s Jet-Net en Technet wordt samengewerkt met het bedrijfsleven. Ook worden handreikingen gegeven hoe samenwerking met bedrijfsleven tot stand komt. De wetenschapsknooppunten ontwikkelen lesmateriaal voor de onderbouw van het VO (www.orionprogramma.nl) Om beter inzicht te krijgen in de vraag hoe je jongeren kunt interesseren voor de wereld van bètatechniek, is het BètaMentality model ontwikkeld: betamentality.nl. Quickscan Wetenschap & Techniek. Basisscholen kunnen deze gebruiken om het W&T-onderwijs vorm te geven. De quickscan bestaat uit twee delen: een vragenlijst in pdfvorm en een digitale vragenlijst. bit.ly/12tAOD7
peer review - sc ring: hol lise ing a n o -c si s oa fe
BEDRIJFSLEVEN scholing - coachin g
•
BÈTA, WETENSCHAP & TECHNIEK
PROFILERING
:
DOELGROEPEN
m de ambities te realiseren biedt School aan Zet scholen richtingwijzers voor hun ontwikkeling van goed naar beter. Scholen kunnen deze gebruiken bij hun eigen ontwikkelroute. Binnen het thema Bèta, Wetenschap & Techniek biedt School aan Zet het volgende:
iew rev r e pe
Pr o
scholing - coachin g
iew rev r ee :p
SIGNALEREN EN HERKENNEN
KETEN & NETWERK
aching - co
AMBITIEUZE SCHOOLCULTUUR
EXCELLENT ONDERWIJS
O
ATTITUDE, ORIENTATIE EN KEUZE
AANTREKKELIJK ONDERWIJS
KETEN & NETWERK
DOELGROEPEN
-
Profes sion a l i se rin g
8
PROFILERING
-
•
Scholen die binnen School aan Zet kiezen voor het thema Bèta, Wetenschap en Techniek zetten in op aantrekkelijk bètaonderwijs en ontwikkelen een krachtige aanpak die past bij de school.
Binnen dit thema wordt daarom altijd verbinding gelegd met de thema’s HRM/Lerende organisatie en het thema Opbrengstgericht Werken. Veel excellente leerlingen kiezen een bètaprofiel, waardoor deze doelgroep ook extra aandacht vraagt.
essionalisering: pe Prof e r r ev iew
•
zouden tenminste 4 op de 10 jongeren voor een bètatechnische opleiding moeten kiezen.
ing ch
•
peer review - sc ring: hol lise ing a n o -c i s s oa fe
essionalisering: pe Prof e r rev iew
•
Op de wijzerkaart Excellentie & Hoogbegaafdheid leest u over de verschillende elementen van het thema en hoe u, vanuit een opbrengstgerichte wijze, werk kunt maken van uw aanbod voor (hoog) begaafde leerlingen. Een handreiking ‘Samen werken aan een doorgaande lijn voor (hoog) begaafde en excellente leerlingen’ over de verschillende elementen binnen het thema. Meerdere masterclasses rondom het thema Excellentie & Hoogbegaafdheid. Denk hierbij aan onderwerpen als doorgaande lijn PO-VO, of de inrichting/opzet van een plusklas. In de documentaire ‘Waar een klein land groot in moet worden’ vertellen verschillende experts, leraren, schoolleiders én leerlingen over de zesjescultuur en hoe deze te doorbreken. Bekijk de film viabit.ly/ZtO7Pv. Om een start te maken met het thema excellentie kunnen basisscholen gebruik maken van de ‘Quickscan excellentie & hoogbegaafdheid’: bit.ly/YCYh0w.
EXCELLENTIE & HOOGBEGAAFDHEID
ing ch
•
e Nederlandse kenniseconomie draait op kennis, kenniswerkers en vakmanschap. Vooral kenniswerkers met een bèta of technische achtergrond dragen substantieel bij aan innovatie en daarmee aan het BNP van Nederland. Als Nederland ook over 5, 10 of 20 jaar voldoende mensen wil hebben om onze kenniseconomie te onderhouden, dan
Waarmee
g lin ho sc
O
m de ambities te realiseren biedt School aan Zet scholen richtingwijzers voor hun ontwikkeling van goed naar beter. Scholen kunnen deze gebruiken bij hun eigen ontwikkelroute. Binnen het thema Excellentie & Hoogbegaafdheid biedt School aan Zet het volgende:
D
aching - co
Waarmee
Visie
Profes sion a l i se rin g
H
et beste halen uit de 20%, in potentie, beste leerlingen is nodig als Nederland bij de internationale top wil blijven horen en om alle leerlingen tot hun recht te laten komen. Het is essentieel inzicht te hebben in de wijze waarop talent zich ontwikkelt tot
g lin ho sc
Visie
9
PRAKTIJKVOORBEELD
Kwaliteitskaarten handige tips voor in de praktijk
S
chool aan Zet ontwikkelt voor deelnemende scholen kwaliteitskaarten die direct toepasbaar zijn in de praktijk. De kwaliteitskaarten bevatten handige tips voor bijvoorbeeld het stellen van doelen voor zwakke rekenaars of het opbrengstgericht werken voor schoolbesturen. Alle
Tien Haagse scholen streven gezamenlijke droom na
Directeur en projectleider Karin Striekwold vertelt over het Samen10+ project “Het beste onderwijs in de wereld geven aan leerlingen in een achterstandswijk”. Dat is de droom van Karin Striekwold, directeur van basisschool Het Startpunt in Den Haag en projectleider van het Samen10+ project. Samen met negen andere scholen van stichting De Haagse Scholen, probeert zij deze droom te verwezenlijken. Hoewel zij dit vol overgave doet, is dit geen eenvoudige opgave. Striekwold vertelt hoe dit project tot stand is gekomen en welke doelen zij gezamenlijk met de andere scholen wil realiseren.
H
et Samen10+ project is ontstaan naar aanleiding van een onderzoek van Striekwold in het kader van de opleiding Strategisch Management. Striekwold: “De laatste jaren hebben wij als school, net als omliggende scholen in de Schilderswijk in Den Haag, te maken met teruglopende leerlingaantallen. Dit willen wij tegengaan. Daarom heb ik onderzocht hoe je als schoolbestuur het beste om kunt gaan met veel scholen in een klein gebied.” Uit dit onderzoek kwam een duidelijke conclusie voort: “Het is niet de oplossing om scholen te sluiten, maar om te investeren in de kwaliteit van het onderwijs. Zowel de directeuren van de scholen in de Schilderswijk als het schoolbestuur van De Haagse Scholen steunden mijn advies. Het Samen10+ project was geboren”.
Beter onderwijs door samenwerking Samenwerken, goede communicatie, aandacht voor elkaar en leren van elkaar. Dat zijn punten die noodzakelijk zijn om dit project succesvol te doen
10
verlopen volgens Striekwold: “Iedere donderdag komen wij samen voor een Samen10+overleg. We hebben klassenbezoeken, volgen trainingen
en we bespreken de successen en problemen van iedere school. Op deze manier leren we veel van elkaar: op directeursniveau, op het niveau van de intern-begeleiders en op leerkrachtniveau. Vooral het laatste is belangrijk, want de leerkracht is essentieel als het gaat om het verbeteren van de prestaties van leerlingen en het succes van Samen10+.
kwaliteitskaarten zijn terug te vinden op de website van School aan Zet in de rijk gevulde database met praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis. Hieronder lichten we een paar interessante kwaliteitskaarten voor het primair onderwijs uit.
De samenwerking is belangrijk”. Dat is exact wat dit project uniek maakt: “Zorg en opbrengstgericht werken staan bij vrijwel iedere school op de agenda. Het verschil is dat wij echt gezamenlijk hetzelfde doel nastreven.”
Streven naar een gezamenlijk doel Het einddoel hebben de Samen10+scholen duidelijk voor ogen. Striekwold: “In 2018 willen wij dat onze kinderen minstens zo goed presteren als de kinderen op een gemiddelde Nederlandse school. Dat is ons doel. Bovendien worden de kinderen voorbereid op de toekomst en op het leven in het algemeen. Daarom besteden we ook aandacht aan zaken als samenwerken, wederzijds respect en het uiten van gevoelens.” Ook School aan Zet levert een bijdrage aan het verwezenlijken van de droom van de Samen10+scholen. Striekwold: “School aan Zet heeft kritisch meegedacht en meegekeken met ons plan van aanpak. Wat eerst nog heel breed was, is mede dankzij School aan Zet concreet geworden. Het is een lastig traject, dus die hulp heb je nodig.” Inmiddels hebben de tien scholen flink wat stappen vooruit gezet. Striekwold: “Samen staat er nu een krachtige club waarmee wij ons uiterste best gaan doen onze droom werkelijkheid te maken. De lat ligt hoog, dat maakt het spannend. Toch levert dit project ook enorm veel energie op, helemaal nu de vooruitgang zichtbaar is. Het is geen simpele opdracht, maar het is bijzonder om te ervaren dat 10 scholen samen 10+ oplevert!”
Selectie en begeleiding van (beginnende) leraren - PO/VO/SO De kwaliteitskaart ‘Selectie en begeleiding van (beginnende) leraren’ heeft als doel u ideeën aan te reiken voor een aanpak voor werving, selectie en begeleiding van nieuwe leraren.
10 tips voor betere rekenresultaten - PO
De kwaliteitskaart ‘10 tips voor betere rekenresultaten’ geeft u tien concrete tips om de rekenresultaten van uw leerlingen structureel te verbeteren.
Collectieve ambitie en persoonlijk meesterschap PO/VO/SO Het doel van deze kwaliteitskaart is u een beeld te geven van wat de begrippen collectieve ambitie, empowerment en co-creatie inhouden, hoe zij onderling samenhangen en hoe zij een bijdrage leveren aan een professionele cultuur in de school.
Tip: bekijk de kwaliteitskaarten in de app van School aan Zet! Wist u al dat alle kwaliteitskaarten ook beschikbaar zijn in onze app? Naast informatie over het programma, de thema's en onze activiteiten vindt u in de app een speciaal item waarmee u de kwaliteitskaarten kunt doorzoeken! Download de app via de Appstore of Google Play.
Bekijk het filmpje over het Samen10+ project op youtube.com/schoolaanzet!
11
PRAKTIJKVOORBEELD
Ontwikkelassessment Leraar PO Breng uw eigen vaardigheid in kaart op het gebied van taal, rekenen, opbrengstgericht werken en doorlopende leerlijnen.
Het ontwikkelassessment bestaat uit vier onderdelen:
Uit onderzoek van onder andere Marzano (2007) en Hattie (2009) weten we dat de kwaliteit van de leraar de belangrijkste factor is voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs en het verbeteren van de leerlingresultaten en dat daarnaast de manier waarop een school wordt geleid en georganiseerd hierop van grote invloed is. Er is aangetoond dat de uitgangspunten van effectief lees- en rekenonderwijs een helder kader bieden om hier binnen de school mee aan de slag te gaan. Als vervolg op het door ‘Projectbureau Kwaliteit!’ in 2011 gerealiseerde ontwikkelassessment, brengt School aan Zet de vernieuwde en verbeterde versie van dit assessment. Het doel van het ontwikkelassessment is een instrument te bieden dat voor formatieve doeleinden geschikt is en waarmee u zelf essentiële onderdelen van uw vaardigheid en kennis kunt onderzoeken. Zo kunt u voor uzelf nagaan op welke onderdelen u uzelf verder zou kunnen ontwikkelen aan de hand van vragen over uw eigen vaardigheid op het
12
gebied van taal en rekenen, en uw kennis van effectieve interventies, opbrengstgericht werken en de referentieniveaus. Alle onderdelen bevatten vragen die gaan over de praktische werkelijkheid van iedere dag in uw school en in uw klas.
Individueel gebruik en gecombineerde resultaten Door het maken van een onderdeel van het ontwikkelassessment krijgt u inzicht in uw sterke kanten en leerbehoeften. Aansluitend krijgt u een advies waar u meer informatie over de verschillende onderwerpen kunt vinden. Het ontwikkelassessment is zo gemaakt dat het niet als beoordelingsinstrument kan worden gebruikt, maar alleen bedoeld is om u feedback te geven. Het is mogelijk om, met uw toestemming, de resultaten van alle teamleden te clusteren en op schoolniveau te kijken welke gezamenlijke ontwikkelpunten er zijn waarmee u als team aan de slag kunt gaan.
1.
Eigen vaardigheid rekenen
2.
Eigen vaardigheid taal en lezen
3.
Kennis van effectieve interventies en opbrengstgericht werken
4.
Kennis van doorlopende leerlijnen en referentieniveaus
Het ontwikkelassessment is momenteel alleen nog beschikbaar voor het primair onderwijs. Een verkenning voor het voortgezet onderwijs wordt op dit moment uitgevoerd.
Online tools van School aan Zet Begin juni lanceert School aan Zet, via haar website, een aantal online tools waaronder het ontwikkelassessment. Alle beschikbare digitale tools hebben het doel om, op individueel en/of teamniveau, ontwikkelwensen en –kansen in beeld te brengen. Nieuwsgierig? Bekijk het ontwikkelassessment en de andere tools via tools.schoolaanzet.nl.
13
‘ Experimenteren in de rekenles’ Leerzaam boek over de combinatie van rekenlessen met het vak wetenschap & techniek
Opbrengstgericht werken in het VO In samenwerking met de VO-raad en de AOC-Raad brengt School aan Zet begin juni twee nieuwe publicaties over opbrengstgericht werken in het voortgezet onderwijs: een publicatie gericht op de schoolleiding en een specifiek gericht op leraren.
Beide publicaties brengen voor zowel de schoolleiding als de leraar concrete handvatten om opbrengstgericht werken in de school en in de klas verder vorm te geven. Begin juni ontvangen alle VO-scholen in Nederland een exemplaar van zowel de publicatie gericht op de schoolleiding als een exemplaar gericht op leraren. Download de publicaties via: bit.ly/11iMXOn
Opbrengstgericht werken bij kleuters In februari 2013 heeft Oberon, in opdracht van School aan Zet, een onderzoeksrapport opgeleverd waarin zij knelpunten en succesfactoren in beeld brengen van opbrengstgericht werken in de groep 1 en 2 (de onderbouw van het basisonderwijs). De publicatie bevat 20 portretten van basisscholen verspreid door het hele land. De geportretteerde scholen mogen gezien worden als voorlopers op het vlak van opbrengstgericht werken in de groepen 1 en 2. Er is met name gefocust op het handelen van de leraar. Deze portretten kunnen als voorbeeld dienen voor andere scholen om het opbrengstgericht werken in de kleutergroepen verder vorm te geven.
In het onderzoek stonden twee vragen centraal: 1.
2.
Werken basisscholen werken opbrengstgericht in de kleutergroepen en welke ‘onderbouwkleuring’ gebruiken zij hiervoor? Is er verschil tussen scholen met veel en weinig doelgroepleerlingen? Welke factoren in het leerkrachthandelen bepalen of het gebruik van opbrengstgerichte principes in de kleuterklassen succesvol is? Welke uitdagingen ervaren kleuterleerkrachten als zij opbrengstgericht gaan werken? Hoe pakken zij deze uitdagingen aan?
Op basisscholen wordt veel aandacht besteed aan lessen rekenen/wiskunde, terwijl er voor het vak wetenschap & techniek minder tijd wordt vrij gemaakt. Vrijwel iedereen is het er over eens dat wetenschap & techniek een vaste plek in hoort te nemen op het lesrooster, maar wegens tijdgebrek is dit meestal niet het geval. Er is echter een manier om beide vakken te combineren. Onderwijsontwikkelaar Frans van Galen schreef hier samen met zijn collega Vincent Jonker een boek over: ‘Experimenteren in de rekenles’. Een leerzaam boek vol interessante onderzoeken en voorbeelden van onderwijsactiviteiten waarin beide vakken aan bod komen.
O
p 9 april 2013 werden de eerste 1000 exemplaren van het boek ‘Experimenteren in de rekenles’ gedrukt. Een hoge oplage voor een boek(je) van deze omvang. Er zijn dan ook heel wat scholen die profijt kunnen hebben van de informatie uit het boek volgens schrijver Frans van Galen: “Veel scholen willen wel aandacht besteden aan het vak wetenschap & techniek, maar hebben hier simpelweg geen tijd voor. Rekenen/wiskunde is een vak dat noodzakelijk is, dit komt bijvoorbeeld terug in de Cito-toets. Dat geldt niet voor het vak wetenschap & techniek. Het is echter mogelijk om beide vakken te combineren. In dit boek proberen wij een brug te slaan tussen rekenen/ wiskunde en wetenschap & techniek”.
kinderen, komt dit vak door de beperkte tijd in het lesrooster snel in het gedrang. Daarom geeft Van Galen samen met collega-schrijver Jonker in het boek diverse voorbeelden van onderwijsactiviteiten waarin beide vakken gecombineerd worden: “Het is gunstig dat kinderen ervaring krijgen in het verzamelen van eigen meetgegevens en dat zij leren om zelf onderzoek te doen en te experimenteren. De voorbeelden uit dit boek maken duidelijk dat de doelen van het rekenonderwijs en van wetenschap & techniek met hetzelfde onderwijs bereikt kunnen worden. Door de lessen te combineren wordt er tegelijkertijd aan twee vakken gewerkt, terwijl het lesrooster gelijk blijft.”
Wetenschap & techniek op de basisschool
Gratis downloaden
Ondanks dat het vak wetenschap & techniek heel leerzaam is voor
Nederland. Ook School aan Zet heeft een rol gespeeld bij de totstandkoming van het boek. Wetenschap & techniek is tenslotte een van de verdiepende thema’s van School aan Zet. Heeft u interesse in het boek ‘Experimenteren in de rekenles’? Het boek is gratis te downloaden op de website www.schoolaanzet.nl, maar het is uiteraard ook mogelijk om een exemplaar te bestellen.
‘Experimenteren in de rekenles’ is het resultaat van één van de projecten van het Kenniscentrum Talentontwikkeling, Wetenschap & Techniek Midden-
De publicatie ‘Opbrengstgericht werken bij kleuters’ is de downloaden via: bit.ly/ZPsy09
14
15
‘Van goed naar beter – De lerende schoolorganisatie’ VO-congres School aan Zet, 12 juni 2013
School Aan Zet nodigt u van harte uit voor het congres 'Van goed naar beter: De lerende schoolorganisatie' op 12 juni in de Fokker Terminal in Den Haag. Deze dag is bedoeld voor zowel leraren, middenmanagement als schoolleiders uit het VO. In de ochtend verwelkomen wij u met een speech van niemand minder dan André Kuipers. Als ambassadeur van het Techniekpact is hij nauw betrokken bij het onderwijs en zijn bevlogen verhaal is voor elke school en leraar een bron van inspiratie. Het verdere programma is ingericht aan de hand van de zes thema’s van School aan Zet: HRM/Lerende organisatie, Opbrengstgericht werken, Basisvaardigheden, Bèta & Techniek, Excellentie & Hoogbegaafdheid en Omgaan met verschillen. Elk thema is uitgewerkt in een themaroute en bestaat onder meer uit een masterclass, meerdere flitsclasses en best practices van scholen. Daarnaast is er veel ruimte voor ontmoetingen met experts en andere scholen en het uitwisselen van ervaringen. U kunt zowel in de ochtend als in de middag een themaroute doorlopen en vanuit uw eigen vragen en wensen inspiratie opdoen. Deelname aan het VO-congres ‘Van goed naar beter – de lerende schoolorganisatie’ is kosteloos. Meer informatie over het programma en de aanmeldmogelijkheid vindt u op onze website: bit.ly/YS7KjZ of scan de QR-code hiernaast. We hopen u op 12 juni te mogen begroeten in de Fokker Terminal!
16
