een jaar
maatschappelijke innovatie
Te klein voor een jaarverslag. Groot genoeg om trots te zijn op wie we zijn en wat we doen. Maatschappelijke Innovatie is een breed begrip en vaak wordt ons gevraagd wat IMI allemaal doet. Vandaar dit overzicht: één jaar IMI. Dit is het verslag van 2011.
We geven een beeld van een jaar IMI langs de volgende thema’s: 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Transities en Toekomst Onderwijs en Zorg De voorhoede van burgerparticipatie Faciliteren en opstellingen Versterken van de democratie Bijzonder
1. Transities en Toekomst Volgens veel experts gaat de wereld de komende decennia vijf belangrijke transities doormaken: in grondstoffen, energie, water, voedsel en het financiële systeem. IMI werkte mee aan drie daarvan. Bio Based Economy IMI organiseert voor EL&I de maatschappelijke dialoog over de bio based economy. Hoogtepunt in 2011: de ondertekening van het Manifest Bio Based Economy, waarin ruim veertig marktpartijen en ngo’s zich uitspreken voor koers en samenwerking. In 2012 werken we ook aan een internationale Biomass Dispute Settlement Facility. De toekomst van Water We maakten voor het Deelprogramma Zoetwater (Nationaal Deltaprogramma) en voor het Deelprogramma IJsselmeergebied toekomstperspectieven. In het ene geval vier wereldbeelden, gebaseerd op waarden en trends. In het andere geval verschillende coping mechanismen voor wateropgaven. Tweemaal: nieuw handelingsperspectief. (Om een goed beeld te krijgen is IMI niets te gek, zie hieronder minister-president Rutte bij de legotafel, waar op een simpele manier de relaties tussen de verschillende watersystemen wordt uitgebeeld) Water in Uganda IMI onderzocht voor het IRC de implementatie van nieuwe watersystemen in Uganda en Ghana, aan de hand van honderden verhalen van beleidsmakers, ontwikkelings-organisaties en gebruikers. Met onderzoekstool Sensemaker destilleerden we hieruit patronen om te leren en te verbeteren. Voedsel: de No Waste Award We organiseerden namens EL&I de No Waste Award voor het beste initiatief tegen voedselverspilling in het bedrijfsleven. Dit leverde behalve veel publiciteit ook een actief No Waste Network op. De winnaar: het Maxima Medisch Centrum ging van 40% naar 2% voedselverspilling, simpelweg door aan patiënten te vragen: ‘wat wilt u eten?’.
2. Onderwijs en Zorg Onderwijs en Zorg zijn bij uitstek domeinen waar nieuw perspectief nodig is, maar grote complexiteit in de weg staat. Beide sectoren combineren hoge investering met emotioneel beladen onderwerpen. Systeemonderzoek naar zorgkosten De continu stijgende kosten van ons zorgsysteem lijken niet te keren. IMI organiseerde een verkenningsgroep met vertegenwoordigers van ministeries, verzekeraars en kennisinstituten die op persoonlijke titel het systeem onderzoeken. Inzichten, animo en aantal deelnemers nemen toe: de verkenning wordt voortgezet. Samenwerking tussen bank en onderwijs: Move Your Skills Rabobank, het ROC Leiden en IMI bieden samen nieuw en maatschappelijk relevant onderwijs aan jongeren. Leerlingen krijgen uitdagingen voorgelegd zoals de reductie van voortijdig schoolverlaten, afvalproblematiek en het verbeteren van de leefstijl van studenten. IMI levert de kwartiermaker en begeleidt zelf de leerlingen. Roem&Poen Om schooluitval tegen te gaan en waardevolle stageplekken aan te bieden, ontwikkelde IMI Roem&Poen. Studenten van het MBO nemen mogelijke uitvallers op sleeptouw - van miljonairs tot acteurs, van bloemenveiling tot kroegbaas. Ze gaan door totdat de uitvaller een duidelijk beroepsbeeld heeft en aansluiting in de opleiding ontdekt. Vanuit Move Your Skills en Roem&Poen wordt nu MOOst opgericht – een zijtak van IMI die met ROC-studenten maatschappelijke opgaven opgaven aanpakt.
3. Burgerparticipatie en cocreatie Een belangrijke poot in ons werk vormen participatie en samenwerking op lokaal niveau. IMI opereert in de voorhoede: spannende projecten die verdergaan dan ‘even inspreken’. Operatie Atlantis – de methode Operatie Atlantis is een innovatiemethode voor complexe vraagstukken, gebaseerd op het geschrift ‘The New Atlantis’ (Francis Bacon, 1627). Kern van de aanpak: verschillende multidisciplinaire teams die ieder met een eigen bril het vraagstuk onderzoeken (literatuur, experimenten, internationaal etc). In 2011 rondden we Operatie Atlantis af voor Rijkswaterstaat, rond het thema ‘meerwaarde van de snelweg’. Ondernemers, kunstenaars, omwonenden, ambtenaren en bestuurders werkten samen aan nieuwe concepten rond oa. de A20 en de A13. Oogst: veel ideeën, impact in verschillende projecten en een inspirerende slotconferentie. In 2012 zetten we de methodiek in voor corporatie Thus Wonen: hoe houden we NO-Friesland leefbaar in tijden van krimp? De uitdaging: nieuwe oplossingen, gedragen door nieuwe maatschappelijke allianties. Een bijzonder ambitieus project net opgestart. De Twitterende Flat IMI startte voor de Stichting Experimenten Volkshuisvesting en corporatie Havensteder met de Twitterende flat: een pilot in Capelle aan de IJssel waarbij bewoners en professionals zelf via Twitter een netwerk ontwikkelen. Doel: participatie en cohesie in de wijk te vergroten. Twintig maal Energieneutraal Lukt het om huiseigenaren hun eigen woning energieneutraal te laten maken? De regio Haaglanden (oa. gemeenten Den Haag en Delft) hebben IMI en partner Ardo de Graaf opdracht gegeven dit experiment uit te voeren – als showcase en om kennis te ontwikkelen. Onze rol: mobiliseren en verbinden van bewoners, aandragen kennis en samenwerking met de markt organiseren.
4. Faciliteren en Opstellingen Een van onze belangrijkste instrumenten is het faciliteren van groeps- en samenwerkingsprocessen en in het bijzonder van creatieve sessies. Wij investeren dan ook in de ontwikkeling van dit vak. Organisatieopstelling Jeugdzorg Bij een organisatieopstelling wordt een ruimtelijke voorstelling gemaakt van de organisatie (of het netwerk) waarmee u werkt. Dit levert hele andere en vaak intensere inzichten dan discussies en vergaderingen. IMI gebruikt deze methode geregeld, zo ook voor het Bureau Jeugdzorg rond de vraag: wat betekent gezinsmanagement voor de verschillende functies van bureau Jeugdzorg? En wat is het effect van de werkwijze op de buitenwereld, de omgeving van het kind? De reacties: “Spannend, confronterend, inspirerend en meer inzicht.” Kunstmest voor facilitators Inmiddels de derde leergang van onze eigen cursus/leerkring is ingezet. In zes bijeenkomsten leren we professionals meer over faciliteren, door het aandragen van theorie, door veel te oefenen met creatieve vormen zoals de zeven houdingen van koning Butu en door te werken met praktijkervaringen van alle deelnemers. LEF Future Center Het LEF Future Center is een innovatiebreekijzer van Rijkswaterstaat, volledig ontwikkeld en ingericht om patronen in de organisatie te doorbreken en nieuwe invalshoeken te vinden. Een spannende werkplek, waar onze facilitators jaarlijks tientallen groepen en vragen verder helpen.
5. Versterken democratie Wij werken niet alleen met liefde aan participatie maar ook aan het verbeteren van de representatieve democratie. Ook dan zijn transparantie en samenwerking leidend. Evidence Based Policy Making IMI leverde het jubilerende Rathenau Instituut inhoudelijke inbreng voor een diner pensant over Evidence Based Policy Making: het benutten van wetenschappelijke inzichten bij beleidskeuzes. Ruim 150 wetenschappers, Kamerleden en topambtenaren wisselden kennis en ervaring uit tijdens een feestelijke avond in de Ridderzaal. Promotie: informatierelatie Kabinet en Tweede Kamer Directeur Guido Enthoven promoveerde in 2011 op de informatierelatie tussen kabinet en Tweede Kamer. Hij concludeerde onder andere dat de regering het parlement regelmatig gebrekkig informeert. De sleutel voor verbetering ligt bij een zelfbewuste Tweede Kamer die adequate informatie afdwingt. Wetsvoorstel nieuwe WOB In opdracht van de Tweede Kamer organiseert IMI de maatschappelijke consultatie voor een nieuwe (initiatief) Wet Openbaarheid van Bestuur. Wetenschappers, experts, journalisten en burgers worden gevraagd hun inbreng te leveren voor een voorstel dat Mariko Peters (GroenLinks) met collegae uit andere fracties gaan indienen.
6. Bijzonder Met enige regelmaat start IMI zelf projecten rond thema’s en kansen die wij belangrijk vinden maar waarvoor (nog) geen opdrachtgever is. We werken met bijzondere collega’s die bijzondere dingen initieren, simpelweg omdat ze het belangrijk vinden. Eenmaal per jaar zetten we dit nog meer kracht bij door het organiseren van een wedstrijd, de ‘Tender’. Verkenning Nieuw Nederland IMI verzamelde spannende essays van denkers en auteurs die kansen zien om Nederland mooier te maken door anders, positiever te denken. Dit gaat van “De AEX in één dag groen” tot nieuwe kiesstelsels en het economische nut van asielzoekers. Het resultaat: een prachtig boekwerk en www.verkenningnieuwnederland.nl. Tender: Simplesse Alle grote problemen waarmee we kampen, zitten vast vanwege hun complexiteit: energie, water, voedsel, grondstoffen, onderwijs, zorg, financiën, besturen. En al die complexiteit heeft de mens gecreëerd. IMI is daarom gestart met het ontwikkelproject Simplesse: een zoektocht naar intelligente eenvoud voor complexe opgaven.
Instituut Maatschappelijke Innovatie Rapenburg 8-10 2311 EV Leiden 071-5127707
[email protected] www.imi.nu
