Wat was jouw.meest geliefde speelplek in je kindertijd? MaikeNelissen:"Ik hadvroeger- ik was eenjaar of elf - eeneigen hut in het bos,gemaaktvan takken.Heerlijk om in weg te kruipen. Ik hader mijn eigenwereldje.Het gekkeis dat ik er niet aanmoet denkendat mijn dochtervan elfnu in haareentjenaarhet bos gaat. Ik wastoenhelemaalniet bang.Ik liep er vanuitmijn huis in tien minutenzo naaftoe.Mijn dochtermoet nu eeneind fietsenom bij bos te komen.Het ligt verderweg van de bewoondewereld.Ouderslaten hun kinderenook niet meer alleennaareenbos gaan.Jammergenoeg moetenze daartegenwoordigmeerbij stilstaan.We moetende natuur daaromweerdichterbij de woonomgevingvan kinderenbrengen." Uit recent onderzoek door de Vrije Universiteit blijkt dat Nederlandse kinderen steeds minder interesse hebben in de natuur. Hoe komt dat? oorMaike Nelissen:"Volgenshet onderzoekheefthet verschillende is datkinderenbijna niet meermet natuurin zaken.Het belangrijkste aanrakingkomen.Ze bestedengemiddeldtwee uur of meerper dag voor de televisieen de spelcomputer,en op internet.De nafuuris uit de directeleefomgevingverdwenenen de aandachtvan oudersen scholenvoor natuuris sterkverminderd.Ruim eenop de drie kinderen is nog nooit met de klas de natuurin gegaan."
hebben meerkinderen Louv:'Steeds ndroam' lastvon hetnatuu rtekortsy Wat doet natuur met kinderen? "Uit veel onderzoekenblijk dat eengoede,nafuurlijkespeelruimte eendirecterelatieheeft met de motorische,socialeen mentale ontwikkeling van kinderen.Verblijf in de natuurhelpt kinderen bijvoorbeeldom zich te concentreren.Het bevordertdaarnaastde en bewegenheeft socialeveiligheiden de integratie.Buitenspelen eenpositieveinvloed op kinderenmet overgewicht.Een paarmaanhet boek 'Het laatstekind in het bos'van dengeledenverscheen de AmerikaanRichardLouv (zie het interview met hem op pagina 18-I 9, red.).Hij deeduitvoerigonderzoeknaarde relatietussen natuurervaringenen de onfwikkeling van kinderen.Fascinerendwat daaruitkwam. Hij concludeertondermeerdat kinderenmet ADHD naarbuiten." veelrustigerwordenalsje hen geregeldmeeneemt 'natuurtekortsyrdroom'.Steeds RichardLouv spreektook over het meerkinderenhebbendaartegenwoordiglast van, omdatze te weinig buitenkomen.In de natuurkunnenkinderènzich verwonderen over de schoonheidvan plantenen dieren.Ze ontdekkendat ze deel uitmakenvan eengroter levendgeheel.Met natuurervaringen bouwenkinderenzorg en respectvoor natuuren milieu op. En dat is weer eenbasisvoor eenduurzameleefstijl later,blijkt uit allerlei onderzoeken.Voor De Kleine Aarde eenbelangrijkeredenom expliciet aandachtvoor de relatiekind en natuurte hebben." Het boek van Richard Louv sloeg in de Verenigde Staten in als een bom. Hij sprak voor honderden topambtenaren en projectonnvikkelaars. Zijn de Nederlandse overheid en bouwlvereld al wakker geschud? moetenkunnenopdoen "Het besefdatkinderennatuurervaringen wordt sterker.LandbouwministerGerdaVerburg(zie kader)ontving RichardLouv op haardepartementen deeldede Nederlandsevertaling van zijn boek uit aanalle ministers.Zij verklaardebij haaraan-
12
De KleineÀardenummer 144
tredenalsministerdatzejongerenrveerin contactwil brengenmet niveau. de natuur.Dat zien we terugop prol'inciaalen gemeentelijk natuurlijke speelom Ook daaris steedsmeerbereidheiden interesse roept rvAarde Stichting plekkenaante leggen.De natuurdenktank ook om aandachtvoor meerlokalenatuurvoor kinderen.Directeur van de laatste Thomasvan Slobbe(zie kader)vraagtom bescherming 'schanelkinderen'. indienenbij de Hij ivil ook eenburgerinitiatief TweedeKamerom de politiekactiefr.verkte latenmakenvan het themakind en natuur."
'NATUUR VOORKC vANsLoBBE: Tuovns Thomas von Slobbe, directeur von notuurdenlctonk Stichting wAorde vroagt in een filmpie op de website www.wAorde.nl om bescherming voor'schorrelkinderen'. Woor komt deze term vondson en hoe ziet het beschermplon eruit? is de vertalingvanJanaVerboom VanSlobbe:"Scharrelkinderen voor'free roomiqgkids'uit het boek van RichardLouv.lk vind dat dezenaampreciesaangeeftwaar het om gaat.In historisch AllereerstheeÍtde perspectief zijntwee dingenbelangriik. De wolvenwordrangnaarveiligheid. mensheideen instinctieve hoekiesvergedempt, donkere moerassen den buitengesloten, geregeld. Dat is verzekeringen en opgesloten mannen licht,enge een soort oerinstinct.Logisch.Het is echterte goedgelukt.Dat weet is de tragiekvan dezetiid.Als ie de wildheidbuitensluit' je je ook geenraadmeer met ie eigenwildheid.Met ie eigen van energie.Het tweedeis dat voor het eerstin de geschiedenis de mensheidmeer kinderenin de stadopgroeiendanin de natuur.We krijgennu een helegeneratievan kinderendie groot is bii uitstek Scharrelen wordenin eengeordendesamenleving. plekken, bosies van rommelige nietgeordend.Het is aíhankelijk rolop waar hoekies die iedereenvergetenis en schemerige ie
GEnonVrnBURG: MrrursreR ' NDEREÍ{ LreveRscHARRELKI DANHANGJONGEREN'
::..= .:a:: , ':l
'.,4', :.,1
'l'.1:
Gerde'::' De minister van Landbouw,Natuur enVoedselkwaliteit, Verburg,wasduide|ijkinhaartoespraaktergelegenheidvan de presentatievan het boek'Het laaste kind in het bos' van:' RlcharaLouv:Het'natuuftekortsyndroom' moet krachtig .',t De ministerinvesteertin'scharrelkinderent worden bestreden. door na' om hangjongerente voorkomen.Door speelbossen, het programma'Groen door tuureducatie,door smaaklessen, " in en om de stad' en door het creërenvan minstens 10.000':= in de natuur en bii boeren.De minister stelt ,t -t., stageplaatsen echter dat het niet alleeneen zaakvan de politiek is.Zelfs niet:',' a||eenvanmaatschappe|ijkeorganisatiesenhetbedrijfs|even. '--:; Verburgvindt het"net als RichardLouv eerst en vooral een: '..i: zaakvan ouders.Juistzij speleneen crucialerol in de opvoe; ding en bewustwordingvan hun kinderen.Het boek van Louv mensenuit de is een aanradervoor ouders,beleidsmakers, natuurwerelden het onderwils.Zii kunnenin actie komen om =!:: kinderen natuurervaringte laten opdoen. j.:;
Krijgje kinderennog achterde comPutervandaan? Diemoetje henniet "Decomputer is ookergleukvoorkinderen. afpakken.Jemoetdaareengoedemix in vinden.Kinderenvindenhet heerlijkom te slepenmet takkenen huttente bouwen.Die lvillen best naarbuiten.Veelkinderenrvonenechterin buurtenwaarhelemaal liggenvol hondenpoep. geennatuurte vindenis. Kleinegrasveldjes uit dejeugd van veel mensenzijn er bijnaniet De ruigespeelveldjes meer.Daarliet het probleem."
Wat doet De Kleine Aarde voor de kinderen? "De KleineAardeis van oudshergerichtop volwassenconsumenten, omdatdie ervoorkunnenkiezenom duurzamerte leven.In de loop van dejarenzien we steedsmeerjonge gezinnenmet kinderenin het Eco-park.Daaromhebbenwe inmiddelsvoor alle kindereneen speurpadoverhet terreinontwikkeld.Dit pad is er voor drie leeftijdsPeutersen kleutersontdekkenmet hun zintuigenvan alcategorieën. 'aardmannetjespad', kinderen\.anzevenen achtvolgende iesop het (leesverderop Pagina I 4)
ERVERHITTING' lerskatesmet ie vriendenkunt kletsen.Die plekken,bosiesen hoekjeszijner niet meer.Dan wordt het veelmoeiliikervoor kinderenom op de kleineplekiesdie nogover ziinte gaansPedoen len.Het is steedsmindereengewoonte.De buurkinderen ook niet meer.De oudersin het niet meer en hun buurkinderen de straatlettendan ook niet meerzo op. Het helesocialenet- . is weg. werk wat ermeesamenhangt, kinderendie af en toe uit een boom vallen, Scharrelende blilkenop latere leeftildveel minder blessureste kriigen. aante gaan. kinderenlerengroepsprocessen Scharrelende Als Ze leren in spelvormomgaanmet hun eigenagressie. kinderendat niet meer hebben,is dat allereersterg voor de kinderen.Daarnaastkomenwe al snel in een situatiedat we niet meer missen.Dertig iaar geleden het als samenleving kon je in weilandenmet een stok over slootiesspringen.Nu niet meer vanwegehet prikkeldraad. Je kon zwemmenin de meestgekkemeerties.Nu alleennog bij officiêlerecreatieplassen.Dat valt nauweliiksop. Je vergeetdat de natuur een natuurlijkspeel-en leefmilieuis. Dat is zorgwekkend. De filosooíFrancisFukuyamaschreefeen boek over de na de mensheid.Daarin de samenleving Posthumon Society,
vertelt hij dat we naareen situatietoegroeienwaarin onze : stemmingenen emotiesalleennog chemischworden ?êog€: :l :::. antistuurd.Niet alleenmet kofíie,maar ook met slaappillen, ' depressivaen pepmiddelen.Meer en meer zie ie dat mensen', ', lemand gaan wandelen. lekker meer ziln niet die uit balans werkt, geeft niet aandat het niet die in een vierploegendienst is vol te houden,maar neemt een pilletieen gaatSewoon door. De natuurlilkbcorrectiesvallenzo weg' Daarmeeziin we ook niet meer ontsPannen Senoegom te genietenvan de' natuur.Dan is natuur saai.Alleen een hele dure achtbaankan' het levendan nog spannendmaken.Terwiil we vroegermet : :. .l '.:'-;1
r
'..j::'
, i. : l
vijfkinderenurenkondenspe|enrondomééneikenboom. Dat ziin alle- , . t t : Zo ontstaater een oververhittesamenleving' laten we wat bosjes , . :j,:.1:: maal motieven om te zeggen:Jongens, de bescherMet wat vieren.' terugzettenen de regelteugels voor dat we zorgen ik dus bedoel scharrelkinderen mingvan groenstrokenen bosies.Plekkenwaar kinderenkunnenspeWaar ze de wereld kunnenverkennen. len en rondhangen. Met een takje in een boom kunnenprikken om daarnate : kijkenoÍ er een mier aanzit." (LeesverderoP PoginoI 4)'.
neuzenvan schoenen op het 'speumeuzenpad'en de ouderekinderen gaanop weg met eenschatkaartover het 'codekrakerspad'. Alle drie op wat kinderenleuk vindenen op wat de de padenzijn toegespitst directeomgevingbiedtaangeuren,kleuren,plantenen dieren.De padenzijn eengrootsucces,maarwe wilden nog meerbieden." Wat onrwikkelt De Kleine Aarde nog meer? In het Eco-parkwerkenwe aanhetproject'Speelnatuur'. Dat is eenvoorbeeldvan eenspeelplekdie is gebouwdmet natuurlijke materialen.Daarmeetonenwe gemeenten,kindercentra,speeltuinen kunt inrichten. en buurtverenigingenhoeje zo'n natuurspeelplek workshop Speelnatuurlatenwe aanleggentijdenseentweedaagse met professionele deelnemers, zoalstuinonfwerpers en speelplekbouwers.De deelnemers makenzo al doendekennismet het bouwenvan natuurrijkespeelplekken.Voor de workshophebbenwe eendeskundige docentuit Duitslandbenaderd:StefanWrobel.Hij heeftruime ervaringmet het ontwerpenen aanleggenvan 'Nafurerlebnisraume', natuurspeellandschappen of natuurbeleefruimten. In Duitslandzijn ze al verderin het denkenoverdit soortspeelplekken. Ook in Nederland komener gelukkigsteedsmeernatuurlijkespeelplekken brj. Een fraaioverzichthiervanis gepubliceerd door StichtingOase.Het heet 'Vnj spelvoor natuuren kinderen'(ziede recensieop pagina78 in red.). dit magazine, En De Kleine Aarde doetmeer.De en'aringenen inzichtendie we opdoentijdenshet bouwenvan Speelnatuur combinerenwe met die van externedeskundigen. Op eenstudiedag brengenwe allessamen. Daardrasenwe de informatieoveraande belanshebbenden."
'*p legetegelpleinen kamenr?Ïeer ongelukken vaordonin de natuur' Hoe ziet Speelnatuur eruit? "In iedergevalniet zo standaard als de meestegemeentelijke speelplekken,met eenklimrek,eenglijbaanen eenwipkip. We kunnener geenwoesteboel van maken,want we blijven eenbezoekerscentrum met eenpublieksfunctie.Het wordt wel uitdagenden natuurlijk. 'uit te ideeis om boomstammen Het belangrijkste overeenheuvel strooien'.Als een soortreuzenmikado.Natuurlijk wel op eendoordachte,veilige manier,waarbij de stammenallemaalvastliggen.We gebruikenstammenvan inlandshardhout,robinia en eiken.Kinderen kunnenoverde stammenbalanceren, springen,klimmenof er eenhut in bouwen.De openmaniervan 'strooien'daagtkinderenmaximaal uit om steedsopnieuweeneigenspelte bedenken.Ook gaanwe touwen gebruiken.Dat geeftmeerafwisseling.De speelplekis helemaal geihtegreerdin het terrein.We makengebruikvan de beplantingen mogelrjkhedendie er al zt1n.En we brengenreliëf aan.Dat maakthet terreinmeteenspannend.Verderzijn er water en zand,en die leveren urenspeelplezier op." Wat maakt Speelnatuur zo bijzonder? Alle natuur is toch speelnatuur? "Natuur is niet overalbinnenhandbereik.En natuurin de buurt betekentnog niet dat oudersen kinderener nog komen.Speelnatuur moetje daaromjuist bij scholenof in woonwijkenaanleggen. Ouderszijn ook vaak bangdat kindereniets overkomtals ze in bomenklimmen.Die angstis niet helemaalterecht.Kinderenletten op waar ze mee tijdenshet spelenin de natuurveel geconcentreerder bezigzijn. Daaris onderzoeknaargedaan.Juistop de legetegelplei-
l4
De KleineÀardenummer 144
nenbij scholenrennenkinderenalswilde kippenrond en durvenze elkaar.Daarkomenmeerongelukkenvoor danop eenuitdagende natuurspeelplek. Speelnatuurmaaktnatuurbelevingop eenverantvoor kinderen." rvoordemanierbereikbaar Hoe weet je wat voor speelnatuur kinderen willen? "Als je zoietsaankinderenvraagt,beginnenze vaakeerstmet en de meestexotischespeelideeën. Door vraagsessies met achtbanen kom je te wetenwaatze behoefteaanhebkinderente organiseren, Kinderenwillen plekjeswaaÍze kunnen ben.Dat is het belangrijkste. klimmen,rennenen zich verstoppen. Die behoëftenkun rondhangen, je vertalennaareenspannend ontwerp.Het aanleggen van speelnatuur is eengeweldigproces.Dat begintal voordathet ontwerpwordt gemaakt,bij het brainstorïnen. De ideeënvan de kinderenkunje met hen verwerkenin eenmaquettevanzand,steentjesen takjes.Dit is manierom met kinderente werken eeninspirerende en beeldende Ze zljn daarheelgoedin. Met brainstormen en een aanspeelnatuur. maquettehaalje uit kinderenvu'at ze belangrijkvinden.Zo krijg je eenplek dieje samenmet de kinderenhebtontwikkeld,zonderdat ze overelk detailmeebeslissen." Hoeveel speelnatuur hebben kinderen nodig? jammergenoeg- bestaandaarvoornog "Gelukkig- of misschien geennoÍïnen.zoalsvoor het vasteaantalvierkantemetersvoor scharrelkippen.De groottevan de speelplekpasje aande beschikbare ruimteaan.Dat is maatwerk.Op eenklein tegelpleinkunje bijvoorbeeldde tegelseruitwippenen in het middeneenoudeeikenboom
.Dr
czuR vANJASMUN TNAMSTERDAM
(VervolgYanpaginot3) le.wilt'het recht op natuurcontoct zelfs laten oPnemen in'het internationole ierdrag von de rechten von het ,'. kind: Waarom?, , "Bijnaallelandenvan de wereld hebbendit verdragvia de VerenigdeNatiesondertekend.Het bevatonder meer het recht van kinderenop een familie,een veiligeomgevingom in op tè'groeien en een bepaaldeculturele, artistieke ontplooiing.In het verdragstaatnietsover het recht op natuurLogisch.In de tiid dat het werd contactof natuurbeleving. opgesteld*as:ovêraf genoegnatuur aanwezig.Geen reden i,: vêrander.d,Mensen.zijn on gns druk ovei te..maken-:Dat'is Kinderen'in wereldwijd steedsmeer in stedengaan:wone.n. . enorme stedenals Calcuttaen Rio de JaneirozÍen,helemaal geennatuur. Het interessahteis dat we-in hetlWestenbepaaldêêFgu=r..,:: mentenhebbenom dit kinderrechtte eisen.Denk maar aan of ADHD. in feite is het recht op natuurzwaarlijvigheid contactvee|fundamenteler.Hetgaatveèldiepdr.ln.oor. of rampgébieden vormt natuur voor kinderen logsgebieden ee"nïluchtplaatt,e"nitèt'*aar 2e even,kunnenbijkornen. : Als je alskind een beetjeweet hoe voedinggroeit, heb je er een betere kansom te overleven.Zo is er in crisissituaties heel scala aan belangenlge-koppeld aan het ttrémà,kind, een en natu!r. De insteek o*i,f,9t in eàn internationaalverdrag , vast te leggenis enerzijdsdat het een goed medium:isorn.d.e. problematiekuit te werken en onder de aandachtte brengen. Anderzijdswillen we ook echt dat het gaatlukken.Kinderen en natuurcontactwordi een iteeds belangriikeronderwerp."
Zohebje directeenperfectklimobject. met zijtakkenneerleggen. kan het niet.Met eenbeedegeluksponsorteenlokale Eenvoudiger houtzagerijof de gemeentede boom. Speelnatuuris vaak goedkoper te realiserendan de saaiespeelplekkenmet klimrek en wipkippen.Je voor speelplekken moetwel rekeninghoudenmet veiligheidsnorïnen van de overheid.Bijvoorbeeldten aanzienvan de valhoogtein combinatiemet de zachtheidvan de valondergrond." \Vat doet De Kleine Aarde nog meer op dit gebied? "Naastde speurpaden op het Eco-parkzijn we al eenaantaljaren 'Het BewaardeLand'. Het Beu'aarde actiefbetrokkenbij het project voor kinderenvan Land is eendriedaagsnatuurbelevingsprogramma Middenin de achttot tienjaar uit groep5 en 6 van de basisschool. verhalen de kinderen al hun zintuiIn een sfeer van spreken natuur. genaan.Onderinvloedvan de ervaringenlerenze respect,zorgen lieÍde voor de natuurte ontwikkelen.Kinderenhorentegenwoordig zo veel overaÍbraakvan het milieu.In Het BewaardeLand lerenze wat de natuurnog wel te biedenheeft.De plek waarwij dit organiserenis niet in het Eco-park,maarin de Kampina,eennatuurgebied tussenBoxtelen Oisterwijk. drie weken,ééndagper week,brengteenschoolklas Gedurende eenbezoekaanHet BewaardeLand.Na ontvangstin het bosdoor Vrouwtje Fleur begeleidende wachtersvan Lucht,Aarde,Wateren Vuur de kinderenin kleine groepjesop eenontdekkingstochtin de nafuur.Tijdensde tocht wordenkinderenop eenspeelseen creatieve manier- zonderpen en papier- vertrouwdgemaaktmet de natuur, emotioneelals fisiek niveau." zowelop intellectueel, (leesverderop pagina 16)
Minister Gerdo Yerburg onderneemt een reeks qcties orn kinderen bij de notuur.te,bètrekken, Is extra oandacht in de Tweede Komer vio een burgerinitiatief wel nodig? 'jongeren n"iuur als nationaleuitdiging' "Bij het initiatief "n(natuur)organisaties rond de tafel. zitten we met een heleboel Met actieveorganisaties op dit gebied,zoalsStaatsbosbeheer en De KleineAarde en andereactoren,zoalsverzekeringenen We besprekende vraaghoe.wehetthema.' sportorganisaties. jongerenen natuur serieuskunnenaanpakken. Het netwerk i-Ëi.. Het burgerinitiatieijs'dáarook Len onderde-elvan.'Het geeft veel mensende mogelijkheidook iets bij te dragenaan het thema. Wat.de overheid betieít: ik vind niet dat tret kibinet: , BalkenendelV veet:aanhet thema kind en natuur do-et" Minister Verburg is Wel betrokken en er ziin zekér'èen paar leukeinitiatieven,maar over hetgeheelgenomenis het mager. De landelijkegroennormvan 75 vierkantemeter groen per woning bijvoorbeeldwordt bilnanergensgehaald.Hier en daar een initiatiefsteunen,is dan vólstrekt onvoldoende.Dat is de van het hele kabinet. verantwoordeliikheid André Rouvoet,ministervoárJeugden Gezin,is bii uitstek de man om dit thema op de kaart te zetten.Je hoort hem er niet over. Wel over kinderen met irroblemen en hoe je dat oplost. Het is aangetoonddat buitenspelenen natuurcontact
fl"""i,i"i"""irïrr.niig
gezondheid en *"tr.t. v."t deeigen
emotionele ontwikkeling.Voor groepsgedragen gévoelvan cohesie.Rouvoetpikt dat helemaalniet op. Dat is zorgwekkend. Het initiatiefmoet breder liggendan alleenbii de natuur-
25 eru26npruu
Workshopvoor speelplekkenbouwers Op vrijdag25 en zaterdag26 aprilgeeft De KleineAarde zal een workshop'bouwenmet hout',waarbijde Speelnatuur De locatiebestaatuit een licht glooiend worden aangelegd. terrein. met zand.heel veel bouwstammen,touw en water.De workshop is bedoeldvoor (professionele)speelplekbouwers die graagmeer willen weten (door zelf doen!) over natuurDe begeleidingvan deze workshop is in rijke speelplekken. handenvan StefanWrobel, een enthousiasteen inspirerende uit Duitsland. speellandschappenbouwer Meer info:MarleenWarnaar,tel. (041l) 68 49 2 L
Dan kunnenwe het tii keren.Het moet nu worden organisaties. over het resultaat.Staarie niet aangepakt.lk ben pessimistisch blind op de paar positieveinitiatieven.Ze ziin hoopgevend,maar onvoldoendeom structureelietsaanhet probleemte doen." Hoe denken kinderen zelf over hun relotie met de notuur? "Als le jongerenecht aanspreektop wat ze willen in hun leven, komt de natuur steedsweer bovendriiven.lk ben enorm geraakt door de uitkomstvan een wereldwiidonderzoekonder kinderennaar hun idealewereld. Overal verschenentekeningenmet bomen of een vlinder.Maakt niet uit welk landof welke cultuur.De natuur komt altiidterug. een initiatief waarbii We zijn nu bezig met www.naturollycool.nl, jongerenvan rond de veertienjaar eigennatuurlijkehangplekken vormgeven.Gêmeentenbelovendaarbijhet project daadwerkelijkuit te voeren.Dan zie je pashoe enorm betrokken jongerenkunnenzijn met hun leefomgeving, alsze de zekerheid krijgendat ze hun eigenwereld mogenhelpenvormgeven' Ze komen met goedeplannen,overleggenmet buurtbewoNijmegen,Enschede, ners en makenmaquettes.Fascinerend! al opgepakt. het initiatief Leidenen Utrecht hebben ln Amsterdam gaventwee meisiesvan dertien aan dat ze graageen plek haddenwaar het lekker zou ruiken.Wat een eenvoudigidee!Je loopt door de stad en de geur van seringen, lavendelof jasmijnvult ie neus.Het plan is meteenomarmd en uitgewerktdoor Amsterdamen Dordrecht. Geef iongerende kansom hun leefwereldzelf in te richten.Je kriigt er betrokvoor terug." kenheiden enthousiasme
Wat doet het met de kinderen? "llet heeft een ongelooflijke impact. Je ziet de kinderen echt veranderen. De eerstedag maken ze nog een hoop kabaal en kijken ze ver lveg. Aan het einde van de derde dag zien ze iedere mier lopen. Dan zijn ze nieÍ meer bang voor spinnen en gaan ze net zo makkelijk op de grond liggen. Dat dun'en ze de eerstedag nog niet. Zo'n intensieve natuureri,aringblijft hen nog lang br.1. We hebben net een driejarig proefproject rnet trvaalfscholen achter de rug. Een groot succes.Kris van Koppen, hoogleraar natuur- en milieueducatie aan de Universiteit Utrecht, leidde een lletenschappelijk onderzoek (zie kader) naar de eftècten l'an het programma. De resultatenrvaren bemoedigend.
Over lange-tennijneÍïectenvan natuur- en milieueducatie presenteerdede Stichting Veldr'r'erkNederland al eerder een onderzock. Dat toonde aan wat \\'e ei-eenlijkal dachten.Leerlingen die vijtlien jaar eerderop de basisschoolveel natuuractiviteiten- en dan met name veldwerku'eken mcemaakten,rvisten na die trjd veel meer van de natuur dan leerlingen die deze ervaringen hebben gemist. Het gaat dus om natuurcontactI'an langereduur, niet om een uurtje friemelen met wat insecten."
Met u,ie\verkenlullie samenin dezeprojecten? Binnen Oase. metStichting "DeKleineAarderverktaljarensamen Oase is een groep mensen actief bezig met het realtserenvan meer .::r: i
op school verplichtebuitendagen Noorwegen: met de natuursteeds In Nederlandwordt de verbondenheid minder.Hier hebbenwe ook niet veel natuur'om de hoek', kunnenverbinden.In Noorwegen waarmeewe ons dagelijks is dat heel anders.De ongereptenatuur ii voor de Noren een nationaalen bijna religieussymboolwaar je resPectvoor dient te hebben.De echte Noor gelooft niet,in een koud klimaat of slechtweer,maar"alleenin slechtekleding".De mogeliikheid tot natuurbelevingis zelfsvastgelegdin deWet vanVriie Toegang. ledereenop het plattelandheeft daarmeetoegangtot onbebouwdterrein.Officieelis geenweiland,tuin,strandieof ijsschotsprivé-terrein. met de paplepelinHet buitenlevenwordt de Scandinaviër gegoten.Ouders weten dat het tot een graadof min l0 heel gezondis om buiten te slapen.Zelfs hartie winter staanvoor rijen met kinderwagenswaarin ééniarige de kinderdagverblijven doen.De iets ouderekinderenspelen koters hun middagslaapje op de crèche niet met de zandtafelof in de poppenhoek.Zii om vermommenzich in hun skipakkenals michelinmanneties
.::'i::.'
::t::!i
warm aan het vereisteaantaluren buitenspelente komen.Waaf= Nederlandsekinderenjong leren zwemmen,leren Noorse peu,' ters wat ze moeten doen alsze verdwalenin het bos:ga niet :.rondlopen,maar hangeen kledingstukop een goed zichtbarer:'-1'.i', plaats.Sluit daarnavriendschapmet een boom en omarm deze -' totdat er hulp komt. Verplichtop het rooster van de basisschoolstaannaastreke- 1', 'buitendagen'. trekken regelmatigde :' Schoolklassen nen en taal bergenof de bossenin. Daar leren ze kanoênen hoe ie een fik- : kie stookt. Hoe je met een groot mes scherPePuntenaan stók+ ken snijdt en hoe je worsties boven het kampvuurkunt grillen;,= In een land dat acht keer de oppervlaktevan Nederlandheeft,Ë kunnenniet allepadenevengoedworden onderhouden'Ot te.É voorkomen dat de boel dichtgroeit,moeten de schoolkindere.n',1ta op excursiesoms een snoeischaarmeenemen. .-:-.5 , :,t:rj. :.
De Stentor/Nieuw,i:'ii: Kester; n,Windy Noonvege (Bron:Sto ndptoats ., + 2007) t7 november KomperDogbtad, ' ':.1 t-
ló
P e K l e i n eA a r d en u m m e rI 4 . +
ruimte voor natuurén kinderen.Dat netwerkheet 'Springzaad'.Daar vindenwe veel informatieen inspiratie.Het projectSpeelnatuur heeftsubsidieontvangenvan hetVSB Fonds,de ProvincieNoordBrabanten de StichtingAeolusfonds.Staatsbosbeheer en eenlokale natuurwerkgroepleverenwaarschijnlijkhet hout voor Speelnatuur in het Eco-park.Het BewaardeLand wordt mogelijk gemaakldoor de ProvincieNoord-Brabant, hetVSB Fonds,de EuropeseUnie en d€ gemeentenwaaruit de basisscholenkomen die aanhet project meedoen." \Vat zijn je verwachtingen? "ln de vijfjaar dat ik bezig ben met dit themazie ik het aantal initiatieventoenemen. In allerleivonnenen op allerleischaal.Dat is enorminspirerend, ook voor anderendie zo'n plek willen bouwen. De wensvoor eennatuurspeelplekis één.Maar waar moetje beginnen?Met dit soortinitiatievenpak je niet zo maareencatalogus ri aaruitje eennatuurspeelplekbestelt.Je moet zelf aande slag,mensenom je heenverzamelenen veel organiseren.Samenoverleggen en wensennaastelkaarleggen.Daar rolt langzamerhand eenontwerp uit. Ook de uitvoeringkun je gezamenlijkzelf ter handnemen.Zo creëerjebetrokkenheidbij de speelplek.Dat is de bestegarantiedat kinderener straksook spelenen dat de plek wordt onderhouden.
'Somen eenspeeÍplekaanieggen bevsrdert dat kinderen
er gaanspelen' Ik verwachtdat dezeprojecten- en de publicatiesdie we over de ontwikkelingverzorgen- bekendheidkrijgen bij de mensendie beslissenover de aanlegvan speelnatuuren scholen.Het voorbeeld op De Kleine Aarde en de informatieoverdracht ondersteunen hen. Zo biedenwe eenbelangrijkestimulansom meernatuurrijkespeelplekkenin Nederlandte realiseren.En daarmeekinderenintensiever natuurte latenervaren.Dat is essentieel.De kinderenvan nu zijn de beslissersen de oudersvan later.Het toekomstigesuccesvan het *'erk van De Kleine Aarde begint bij de kinderen." Bronnen: - Celinevanden Boorn:'Boomhut of chatroom? Eenonderzoek naarde natuurinteresse van Nederlandsekinderenin 2006en 20 iaar eerder'.Doctoraalscriptie, CultureleAntropologie/ FaculteitSociale Sociologieder Niet-WesterseSamenlevingen. Wetenschappen, Vrije UniversiteitAmsterdam. - R.Louv:'Last Childin theWoods:Saving Our Children from Nature-DeÍicitDisorder'.AlgonquinBooks,2006, ISBN978| 56 | 25223.Vertaling 2007:'Hetlaatstekind in het bos. Hoe we onzekinderenweer in contactbrengenmet de pagina's. natuur'.ISBN9789062244683,384 € | 9,95. - Het BewaardeLand:www.bewoordelondbrobantnl - Springzaad, meer ruimtevoor natuurén kinderen: www.springzood.nl - StichtingwAarde:www.woarde.nl
.--i.: .i+:
:;i:.
KrusvnN KoppEN:
'Het Bewaarde Landis
= .,-=i ' :=
eengroot succes' o
.li:.:
n
i :i.l
:-.:: Hoogleraarnatuur- en milieueducatieaan de Universiteit . Utrecht, Kris van Koppen,onderzocht het effect van het na- = trrrrrhalarrinanraiart l-.lat rnd in ' vrell 'Het Ra.^rarrrla BewaardeILand in l\lanrd-Rmhant Noord-Brabant. ::;,i tuurbelevingproject .::'*i De conclusieis duidelijk Het BewaardeLand haalt de gestelde:.1.: doelstellingen op een zeer succesvolle manier.Het belevings-. : project draagtduidelijkbij aan meer kennisen een betere ,:ijË houdingen gedragbil kinderenten aanzienvan de natuur. = Door de speelseopzet zijn de leerlingenover het algemeen : project weinig extra inzet, Meer oog voor schoonheid Observatiestijdens het onderzoektonen aan dat de leerlingenin het bos minder bangworden voor kleine beestjes, stilteen alleen-ziin. Ze vindende natuurminderviesen zijn alerter op wat er te zien en te horen is.De leerlingenzien steedsmeer de schoonheidvan de natuuren vindenbuiten allerleimooie dingen.Het respectvoor de natuur neemttoe. :i ,rl De leerkrachtenvan de deelnemende scholenzien na afloop .:. onder meer een grotere oplettendheidbij het natuuronder- ..: wijs.Leerlingenweten na het project meer bomen en vogel- . a soorten bij de naamte noemen.Ze weten ook meer over de leefwijzevan dieren.De kinderenkrijgen rheer oog voor de natuur rond de school.Ze gedragenzich zorgzamerten Na het l opzichtevan insectenin de klasen op het schoolplein. projectnemenveel kinderenhun oudersmee naarhet bos,in : plaatsvan andersom. Overheid aan zet Kris van Koppenbenadrukt net alsThomasvan Slobbede taak ' van de overheid om kinderen meer natuurervaringenop te latendoen.Van Koppen:"Alleen het ministerievan Landbouw-:,q heeft het thema omarmd in zijn beleidsnotities. Dat is niet ,,, genoeg.Op Onderwijs blijft het opvallendstil. Deelnam€?êÍl ,',"r projectenals Het BewaardeLandlaat het ministeriebewust . over aan de localescholen.Die moeten echter vooral scoren..-;; op taal en rekenen.'Hetorganiserenvan natuurbelevingblijft ..'Ï zo beperkt tot enkelegemotiveerdescholen.De overheid .,,:l stelt wel een speelnormen een groennorm,maar geengroenei speelnorm.Eengemistekans! . voor een groenereinu.* Waar blijvende overheidsvoorschriften richtingvan de stedelijkeruimtel Waar blijft ministerVogelaar,,"i met een planvoor natuurlijkespeelplekkenin haar veertig prachtwijken?ledereendie ik spreek,is overtuigdvan het be-: langvan natuurcontactvoor kinderen.ledereenspreekt met : warmte over de eigenervaringenvan vroeger.Aan het einde -.-:: ' van de dag spelenechter andere belangen.Het boek'Het laatstekindinhetbos'vanRichardLouvbeschrijfthe|derwaar dat toe leidt."
...
D e K l e i n eÀ . r r d eL e n l ez o o s l 7
