Lokeren, haarsnijderijstad Stadsmuseum Lokeren Leen Heyvaert
Lokeren, haarsnijderijstad • Lokeren was in de 20ste eeuw het wereldcentrum van de haarsnijderij, een industrie waarbij konijnen- en hazenhaar klaargemaakt werd voor de hoedenindustrie.
Lokeren, haarsnijderijstad • Tussen 1750 en 1850 is Lokeren met verschillende gerenommeerde ateliers een centrum voor het maken van dure vilten hoeden. • Na het verdwijnen van de hoedenmakers rond 1850, gaan de haarsnijders en de vellenbewerkers autonoom werken.
Productieproces
Productieproces • tamme konijnen (uit Frankrijk en België) • wilde konijnen of ‘garennes’ (uit Groot-Brittannië en Australië) • hazen (uit OostEuropa en Latijns-Amerika)
Productieproces • De afgestroopte vellen komen binnenstebuiten toe in de haarsnijderijen. Om mals en proper te worden, moeten ze eerst in de ontvettingstrommel.
Productieproces • De soepele vellen worden naar de kaarders gebracht, die met een mes en een kam of een borstel alle vuil van de vellen verwijderen.
Productieproces • Het haar van de poten, de oren, de snuit en de staart worden tot in het midden van de 20ste eeuw door vrouwen en kinderen thuis afgeknipt.
Productieproces • De propere vellen worden naar de treksters of zuiveraarsters gebracht, die de lange haren eruit verwijderen.
Productieproces • Nadat ze gekaard en getrokken of gezuiverd zijn, worden de vellen tot in de jaren 1950 ingestreken met een chemische vloeistof op basis van kwikzilver en salpeterzuur.
Productieproces • Door het kwiknitraat wordt de gladde hoornlaag rondom het haar gespleten. Daardoor kunnen verschillende haren zich aan elkaar vasthechten. • Dat in elkaar haken van haren is de basis van het viltproces. Enkel op deze manier kan een stevig stuk textiel gemaakt worden zonder draden.
Productieproces • Het strijken gebeurt voor de Tweede Wereldoorlog met de hand. Veel arbeiders die dit werk uitvoeren, lijden door het gebrek aan veiligheidsmaatregelen aan kwikvergiftiging. • Na de oprichting van het stedelijk Scheikundig Centrum in 1952 wordt de kwikoplossing geleidelijk vervangen door een ander chemisch preparaat. • Op de plaatsen waar zich vroeger in de fabrieken de strijkerijen bevonden, is de grond nu nog steeds vervuild met kwik.
Productieproces • Pas als het haar viltklaar is, worden huid en haar van elkaar gescheiden. De huid wordt in flinterdunne reepjes gesneden: in feite maakt men de huid los van het haar.
Productieproces • De papieren zakken met haar worden opgestuurd naar de grote hoedenfabrieken in Groot-Brittannië, Italië en Zuid-Amerika.
Stadsmuseum Lokeren
Stadsmuseum Lokeren Opstelling ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ in het vernieuwde Stadsmuseum Lokeren: -
Objecten Foto’s Teksten Filmfragmenten
Stadsmuseum Lokeren Structuur opstelling ‘Lokeren, haarsnijderijstad’: -
Hoedenmakers in het 18e eeuwse Lokeren Productieproces haarsnijderij Productieproces hoedenmakerij Teloorgang haarsnijderij-industrie Thuiswerk rond 1900 3 belangrijke Lokerse haarsnijderijen: Hoedhaar, Epouse Jacobs en Passavant
Stadsmuseum Lokeren Werkgroep haarsnijderij: - Opgericht in 2003 - Pool van deskundigen uit de haarsnijderij- en de erfgoedsector - Denktank voor de vertaling van het haarsnijderijverleden naar het grote publiek - 1e resultaat: publicatie rond Karel Beerblock - documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ (2006) - Momenteel: uitwerking vaste museumopstelling ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ - Mogelijkheden: boek, website, begeleiding thesissen, educatieve werking
Documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’
Documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ • 2006, regie Kris De Beule • Meer dan 700 verkochte dvd’s • 4 uitverkochte voorstellingen
Documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ Doel: • Historisch correct document over de haarsnijderijnijverheid voor een groot publiek • Combinatie van oude foto- en filmbeelden, mondelinge getuigenissen en actuele ontwikkelingen • Laatste kroongetuigen en locaties vastleggen voor de toekomst
Documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ Doelgroep = publiek buiten de erfgoedsector • • • • • • • • •
herkenbaarheid van mensen en locaties geschiedenis van de ‘gewone mensen’ ‘menselijke’ thema’s en anekdotiek link met het heden niet te technisch hedendaags medium professionele kwaliteit drempel naar erfgoedsector niet noodzakelijk samenwerking met de plaatselijke boekhandels
Documentaire ‘Lokeren, haarsnijderijstad’ Return voor de erfgoedsector: • Kennismaking met een groot aantal mensen uit de haarsnijderijsector • Schenkingen archief- en beeldmateriaal n.a.v. film door mensen uit de haarsnijderijsector • Potentiële getuigen voor volgende projecten • Archief Luc Van Damme
Lokeren, haarsnijderijstad
Stadsmuseum Lokeren:
[email protected]
