Ruimte in de geschiedenis van
wordt impliciet commentaar geleverd
Architectonische de sciencefictionfilm De term sciencefiction werd in 1929 ruimte en geYntroduceerd door Hugo Gernsback • als genreaanduiding voor zijn roman Ralph 124C 41+, en verwijst naar 'fictie cyberspace Ill • • die is gebaseerd op denkbeeldige toeSCienCefi CtlOllfilIDS komstige wetenschappelijke of technoGul Ka9maz Erk
op de eigentijdse maatschappij en op de mogelijke materiele en psychologische effecten van nieuwe technologische ont wikkelingen op die maatschappij.'1 Hoe wei sciencefictionverhalen zich meestal in een mogelijke toekomst afspelen, zijn het ook kritische analyses van de tijd en de
logische ontwikkelingen en belangrijke
omgeving waarin ze tot stand komen.
veranderingen in de sociale en fysieke
Sciencefictionfilms zijn gebaseerd op de
omgeving'. In
Dit artikel is een bewerking van een dee! van mijn proefschritf Architectonische
Mann het concept nader: 'SF is een vorm onze aandacht op de technologie zelf.2
ruimte in het digitale tijdperk: cyberruim
van fantastische literatuur waarin toe
De vraag die bij sciencefiction wordt
te, hyperruimte en exoruimte in science
komstige tijdperken en omgevingen die
gesteld, is van het type 'wat als'. Wat als
anders zijn dan de onze op rationele en
er buitenaardse wezens op aarde landen...
fictionfilms,
Technische Universiteit van Istanboel, juni 2004 ( niet gepubliceerd).
6/7
The Mammoth Encyclo bestaande wetenschappelijke en techni pedia of Science Fiction verklaart George sche kennis van de mensheid en 'richten
THAT'S RIGHT
realistische wijze worden verbeeld. Toch
Wat als de mensheid al haar technologi
staat deze literatuur niet los van de con-
sche verworvenheden verliest na een
cepten van de tijd waarin ze ontstaat; er
kernoorlog... Wat als de aarde zo over-
CONCENTRATE ON THE TRI-14 AREA
Architectural Space and Cyberspace as Represented in Science Fiction Film
BUT LEGEND EMBODIES IT IN A FORM
and Exospace Through Science Fiction
awareness of the concepts of the times in
Films.
which it is written and provide implicit
unpublished dissertation, Istanbul Technical University, July 2004.
commentary on contemporary society, exploring the effects, material and psy
Space in Science Fiction Film History
chological, that any new technologies
The term science fiction, coined by Hugo
may have upon it.'1 Although it is usually
Gernsback in 1929 in his SF novel
Ralph about a possible future, science fiction
124C 41+, can be defined as 'fiction
takes a critical approach to the time and
based on imagined future scientific or
the environment in which it is created.
technological advances and major social
SF films are based on the current scien
or environmental changes'. George
tific and technological knowledge of
Mann, in The Mammoth Encyclopedia of Science Fiction explains the concept
up close for our inspection' .2 The ques
mankind, and 'bring the technology itself
in more detail: 'SF is a form of fantastic
tion of science fiction is 'what if?' What
literature that attempts to portray, in
if aliens invade Earth? What if humans
This article is a modified excerpt from my dissertation Architectural Space in the
rational and realistic terms, future times
lose all their technology after a nuclear
Digital Age: Cyberspace, Hyperspace
our own. It will nevertheless show an
Gul Ka9maz Erk
WHICH
and environments that are different from war? What if the world is over-populated and there is not enough food left?3 After
1. G. Mann, The Mammoth
Encyclopedia of Science Fiction, New York 2001, p. 6. 2. J.P. Telotte, A Distant
Tech-nology: Science Fiction Film and the Machine age, Hannover/Louden 1999, p. 21.
ENABLES IT TO SPREAD ALL OV
1. G. Mann, The Mammoth
Encyclopedia of Science Fiction. New York 2001, p. 6. 2. J.P. Telotte, A Distant Tech
nology: Science Fiction Film and the Machine age, Han over/London 1999, p. 21.
3. Another definition by Kingsley Amis is as follows: 'Science fiction is that class of prose narrative treating of a situation that could not arise in the world we know, but which is hypothesised on the basis of some innovations in science and technology, or pseudo science or pseudo-technology, whether human or extraterres trial in origin,' (Amis quoted in Sobchack, 1997, p. 19).
3.
Kingsley Amis geeft een eigen definitie: 'Science fiction is een categorie van verhalend proza waarin een situatie wordt behandeld die zich niet zou kunnen voor doen in de wereld zoals wij die kennen, maar die als
bevolkt raakt dat er niet meer voldoende
Het opmerkelijkste vroege voorbeeld
voedsel beschikbaar is...3 Na de uitvin-
van een sciencefictionfilm is Fritz Langs
Stanley Kubricks 2001: A Space Odyssey
ding van de filmcamera haakten filmma-
Metropolis, die werd opgenomen in 1926.6
(1968), een paging een realistische maar
vasie van vijandige buitenaardse wezens.
kers aan bij het enthousiasme van de
Het is de eerste (stomme) film waarin
mythische toekomst voor de mensheid te
sciencefictionschrijvers over de onbeken-
een futuristische stad in detail wordt
schilderen, wordt beschouwd als een
de mogelijkheden van wetenschap en
weergegeven. Deze film, zo stelt Anthony keerpunt in de geschiedenis van de scien
ruimte. Het beste dat de sciencefiction-
Vidler, 'slaagde waar de architectuur
op basis van enkele inno
literatuur te bieden heeft, zoals de verha-
faalde, namelijk in het bouwen van de
Star Wars (1977), geregisseerd door
vaties in wetenschap en tech
len van Jules Verne en Herbert George
toekomst in het heden'.7 Andere mijlpa-
George Lucas, waarin het publiek gecon
hypothese wordt geponeerd
nologie, of pseudoweten
cefictionfilm. De volgende mijlpaal is
schap en pseudotechnologie,
Wells, wordt omgezet in het tijd- en ruim- len volgen: William Cameron Menzies'
en die van menselijke, maar
te-idioom van de speelfilm.4 De belang-
Things to Come (1936), naar een verhaal
mens maar een van vele intelligente soar
stelling van filmmakers voor toekomst-
van H.G. Wells, verbeeldt de lange en
ten in het universum is. Deze film wordt
geciteerd in V. Sobchack,
dromen en nachtmerries begint al in 1902
gedetailleerde geschiedenis van een na
Screening Space: The
gevolgd door Ridley Scotts legendarische
met Le voyage dans la lune (Een reisje naar oorlogse aarde. De jaren vijftig van de
Blade Runner uit 1982, een dystopisch
·de maan) van Georges Melies.5 Filmma-
perspectief op het leven in de grate stad.
ook van buitenaardse oor sprong kunnen zijn.' (Amis
American Science Fiction Film, New Brunswick/New Jersey/Londen 1997, p. 19.
twintigste eeuw worden beschouwd als
kers gingen fantaseren over ruimtereizen, het gouden tijdperk van de sciencefiction
Katsuhiro Otomo's Akira uit 1988 is het
buitenaardse wezens, eerste contacten,
als genre, met films als Invasion of the
eerste opmerkelijke sciencefictionvoor
klonen, virtuele werelden, tijdreizen,
Body Snatchers uit 1956, waarin Don
beeld van een Japanse animatiefilm
kunstmatige intelligentie en nog veel meer. Siegel inspeelt op de angst voor een inAND WONDERFUL
8/9 4.
In fact, science fiction litera ture as a genre is not much older than science fiction cinema, even if Mary
fronteerd wordt met het gegeven dat de
CAUSE IT SEEMS
WHEREVER WHE'RE TOGETHER
waarin alles is ontworpen met de compuTHE PLANETS ALL STAND STILL
the invention of the film camera, film
which a futuristic city is represented in
species among many in the universe.
makers inherited science fiction writers'
detail. The film, as Vidler says, 'succeed
It is followed by Ridley Scott's legendary
enthusiasm about the unknown pos
ed, where architecture failed, to build the Blade Runner of 1982 in which urban life
sibilities of science and outer space. They future in the presen't' 7 Other milestones
is represented 'Yith a dystopian
1818 is considered as the first
visualised the best examples of SF litera
follow: William Cameron Menzies'
approach. Katsuhiro Otomo's Akira
SF novel; or, if not, some of
ture like the fiction of Jules Verne and
Things to Come (1936), written by H.G.
made in 1988 is the first notable science
Herbert George Wells in film space and
Wells, predicts a long and detailed histo
fiction example of Japanese anime in
Shelley's Frankenstein of
Edgar Allen Poe's stories in the second quarter of the nineteenth century or
time.4 Filmmakers' interest in realising
ry of a post-war Earth. The 1950s is con
which everything is designed on the com
Verne's and Wells' novels in
futuristic dreams and nightmares started
sidered the golden age of SF as a genre,
puter. The Wachowskis' The Matrix
the second half of the same century.
as early as 1902 with A Trip to the Moon
and films like Don Siegel's Invasion of the with its bombardment of ideas and ques
by Georges Melies.5 Filmmakers became
Body Snatchers of 1956 focus on the fear
tions closes the twentieth century SF
interested in imagining details about
of hostile aliens. Stanley Kubrick's 2001:
history acting as a bridge to the twenty
space travel, extraterrestrials, first con
A Space Odyssey (1968), aiming to create first century. 'From Metropolis to Blade
tact, cloning, virtual worlds, time travel,
a realistic but mythical future of man
artificial intelligence and a lot more.
kind, is considered a turning point in SF
whether bleak or optimistic, that has
history. The next landmark is Star Wars
been of most interest to critics. In these
The most notable early example of SF
Runner it is the vision of the future,
cinema is Fritz Lang's Metropolis, shot
(1977), directed by George Lucas, in
films, directors have the chance to
in 1926.6 This is the first (silent) film in
which the audience gets used to being a
achieve whole new worlds, or at least
ter. The Matrix van Andy en Larry Wachowski sluit met zijn bombardement van ideeen en vragen de geschiedenis van de twintigste-eeuwse sciencefictionfilm af en vormt tegelijkertijd een brug naar de
4.
De eenentwintig minuten
7.
In feite is de sciencefictionli-
durende film van variete-
teratuur als genre niet eens
artiest en goochelaar Melies
Art, Architecture and Anxiety
zo heel vee! ouder dan de
vertelt het verhaal van een
in Modern Culture,
eerste sciencefictionfilm,
groep enthousiaste weten
Cambridge, Mass./Londen
ongeacht of we nu Mary
schappers die een ruimte
2000, p. 99.
Shelleys Frankenstein uit
schip bouwen en naar de
A. Vidler, Warped Space:
eenentwintigste eeuw. 'Van Metropolis
1818 als het eerste science
maan reizen, om vervolgens
tot Blade Runner werd de aandacht van
fictionboek beschouwen,
na een ontmoeting met de
E. Heathcote, 'Modernism as Enemy: Film and the
8.
de critici vooral getrokken door het soms
of sommige verhalen van
mensachtige inheemse bevol
Edgar Allen Poe uit de
king van dit hemellichaam
Portrayal of Modern
pessimistische, soms optimistische beeld
eerste helft van de negentien
weer naar de aarde terug te
Architecture', in:
dat de filmmakers van de toekomst schil
de eeuw, of de romans van
keren. Het verhaal is onder
Architectural Design, nr. 70,
Verne en Wells uit de tweede
andere gebaseerd op het
2000, p. 1, 20-25, p. 21.
deren. In hun films kregen regisseurs de
helft van diezelfde eeuw.
gigantische ruimtekanon uit
kans te doen waarvan architecten alleen maar kunnen dromen: vanuit het niets totaal nieuwe werelden, of in ieder geval nieuwe steden scheppen. '8 meen minder optimistisch over de toe komst dan de utopieen van architecten. In de twintigste eeuw gaven regisseurs PSYCHEDELLA
Als mijlpaal van de vroege sciencefictionfilm is Een reis je naar de maan niet aileen
Lune (1865) en de 'Selenites',
de maanbewoners uit Wells' The First Men in the Moon
(1901).
de eerste film waarfn met
Sciencefictionfilms zijn over het alge
BARBARELLLA
Jules Vernes De la Terre ala 5.
special effects werd geexperi-
6.
menteerd, maar ook de eerste
Lang werd opgeleid als
waarin thema's als ruimte-
architect.
reizen, buitenaardse wezens en het ontwerp van ruimte schepen aan de orde komen.
BARBARELLA BA BA BARBARELLA
cities, in a way that most-architects can only dream of. '8 Most SF films are not as optimistic as architectural Utopias about the future. In the previous century, directors expressed their anxieties about the possi bilities of a dystopian future via moving pictures. Though usually advanced tech nologies and futuristic cities are included in films, in most cases technology does
5.
FADE AWAY THE COLOURSHADE OF LIVIN
6.
As a milestone of early SF
Lang was trained as an
cinema, A Trip to the Moon
architect.
in which the first SF special effects are experimented has
7.
the themes of space travel,
A. Vidler, Warped Space:
extraterrestrials and space
Art, Architecture and
ship design. Stage magician
Anxiety in Modern Culture,
Melies's 21-minute film is
Cambridge, Mass./London
the story of a group of
2000, p. 99.
enthusiastic scientists who build a spaceship and travel
8.
to the Moon and back to
E. Heathcote, 'Modernism
Earth after their encounter
as Enemy: Film and the
not bring civilisation or happiness to
with the native humanoids
Portrayal of Modern
humanity. Many films are about space
of the satellite. It is inspired
Architecture', Architectural
by the giant space gun in
Design, no. 70, 1, 20-25.
Verne's From the Earth to
2000, p. 21.
travel, extraterrestrials, robotics, genet ics, ecology or the relation of man and
the Moon (1865) and the
Selenites- the inhabitants of
the machine. In many films, the concepts
Moon- in Wells' The First
of reality and/or 'being human' are ques
Men in the Moon (1901).
tioned via androids, cyborgs, avatars, mutants, machines with artificial intelli-
via sciencefictionfilms uitdrukking aan
De tijd als ruimtelijke dimensie is een
zowel technologie als architectuur. In
hun bezorgdheid over een mogelijke
betekenisvol aspect van de filmische
dit artikel is de filmanalyse gebaseerd
dystopische toekomst. Geavanceerde
weergave van ruimte. Dankzij de moge
op een bespreking van digitaal onder
technologieen en futuristische steden
lijkheid om futuristische ideeen in ruimte
steunde ruimten in mijn proefschrift.10
steunde ruimte' als 'ieder
spelen een belangrijke rol in deze films,
en tijd te visualiseren, is de film een
Eric Rabkin verklaart de rol van science
type door de mens gecreeer
maar ze maken de mensheid over het
ideaal medium voor ruimtelijke experi
fictionfilms in het onderzoek naar de
9.
Mann 2001, p. 6. 10.
In mijn proefschrift definieer ik de term 'digitaal onder
de ruimte die is ontworpen,
algemeen niet beschaafder of gelukkiger.
menten. In een spel met werkelijkheid
gevolgen van de ontwikkeling van weten
gemaakt door middel van
Sciencefictionfilms gaan over ruimte
en onwerkelijkheid worden ruimten
schap en technologie als volgt: 'Als onze
computers en digitale tech
reizen, buitenaardse wezens, robots,
in sciencefiction- films weergegeven
wetenschap en onze technologie verande
het concept 'digitaal onder
genetische manipulatie, het milieu of
als claustrofobisch, gecontroleerd, of
ren - en ons veranderen - dan is het de
steunde ruimte', zodat niet
taak van de sciencefictionfilm ons een zo
ontwikkeld of mogelijk
nologieen ( ...)' Ik gebruik
de relatie tussen mens en machine.
ingericht voor een ander bestaan,
internet eronder valt, maar
Werkelijkheidsconcepten als 'het mens
gecreeerd door de computer. 'Science
rijk mogelijke artistieke ervaring te geven,
ook de hyperruimte van vir
zijn' worden ondergraven door de intro
fictionschrijvers gebruiken hun vreemde
zodat we onszelf en deze veranderingen
aileen de cyberruimte van
tual reality-systemen en de
ductie van elementen als androYden,
fantasiewerelden als proefterrein voor
kunnen verkennen, er vraagtekens bij
·cyborgs, avatars, mutanten, machines
nieuwe ideeen, als terrein waar ze de
kunnen plaatsen en onze wereld steeds
met kunstmatige intelligentie, van dro
implicaties van hun nieuwe concepten
opnieuw vanuit wijzere inzichten kunnen
Digital Age: Cyberspace,
men, herinneringen, het onderbewust
onder de loep kunnen nemen. '9
vormgeven.'11 Sciencefiction kan ons hel
hyperspace and exospace
zijn, een virtueel bestaan, geavanceerde
exoruimte van kosmische ruimtestudies. (Zie mijn niet gepubliceerde proefschrift: Architectural Space in the
through science fiction films,
computergames of de toekomst zelf.
TEACH ME TO FLY
10/11 9.
Mann, op. cit., p. 6. 10.
In short, my dissertation defines digitally supported
ELECTRIFY
gence, dreams, memory, the subcon
De sciencefictionfilm als medium leent pen onze weg te vinden te midden van zich bij uitstek voor het verbeelden van EVERY WORD WE NEED COMES FROM THE SKY
of technological as well as architectural
scious, virtual existence, advanced digital representation. In this article, the film
de veranderingen die het gevolg zijn van CAN'T YOU READ MY EYES
CAUSE
sible technology as in the case of George Orwell's 1984, written in 1 949.12 At the
games or the future itself. Time as a
analysis is based on a discussion of digi
same time, contemporary science fiction
spatial dimension is a significant aspect
tally supported spaces in my disserta
is not limited to warnings about the pos sible impacts of science and technology.
of the filmic representation of space.
tion.10 Eric Rabkin explains· the role of
supported space can be
Thanks to its visualisation of futuristic
SF films in the examination of the
Like Da Vinci's aircraft and submarine,
defined as any kind of man
ideas in space and time, film becomes a
impacts of the development of science
SF creates ideas, hypotheses and theories
spaces as follows: 'Digitally
made space designed, devel oped or made possible by
perfect tool for spatial experimentation.
and technology as follows: 'As our sci
that inspire scientists, engineers and
the use of computers and
Dealing with the notion of reality or
ence and our technology change, and
designers. Though SF is not a branch
the concept of digitally sup
not, spaces represented in SF films are
change us, the obligation of SF film is
of science, I see contemporary SF as a
ported space to include the
claustrophobic, controlled, or related
to give us always the richest artistic ex
'fictional science' in which original and
to a different existence created by the
perience it can to explore ourselves and
creative scientific ideas are created.13 The
reality systems and the exo
computer. 'SF authors will use their
those changes, to question them, and
outside-the-box ideas in films broaden
space of outerspace studies.
strange and imaginative environments
to recompose our world in ever wiser
the limits of science and technology.
digital technologies ... I use
cyberspace of the Internet, the hyperspace of virtual
In: Ka<;maz, Architectural Space in the Digital Age:
as a testing ground for new ideas, con
ways.'" Via SF, man finds his way
Moreover, like almost all media that
Cyberspace, hyperspace and
sidering in full the implications of any
through the changes caused by techno
make use of digital technologies, the
exospace through science fictionfilms. unpublished dissertation, Istanbul
notion they propose. '9 Science fiction cinema is a medium
logical advances. He is warned to pre
developments of the digital age have
vent the unpleasant solutions of a pos-
influenced the cinema industry, especial-
technologische vooruitgang. We worden
Technische Universiteit van
gewaarschuwd tegen de schaduwzijde
Istanboel, juni 2004. p. 2-3).
van mogelijke technologische oplossin gen, zoals in George Orwells 1984, geschreven in 1949.12 Toch beperken hedendaagse sciencefictionauteurs zich niet tot waarschuwingen voor de moge lijke gevolgen van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Net als
Ik heb de term ontleend
1984 verfilmd door Michael
aan Lars Qvortrup, die
Rodford, toen bet concept
cyberruimte definieert als
'Big Brother' niet Ianger een
een 'digitaal ondersteunde
dreiging vormde, misschien
communicatieniimte'
wei mede doordat Orwell
(L. Qvortrup (red.),
ervoor gewaarschuwd had.
Virtual Space. Spatiality of virtual inhabited 3d worlds, Londen 2002).
11.
Leonardo da Vinci met zijn vliegtoestel
B. Landon, The Aesthetics
en zijn onderzeeer, bedenken science
of Ambivalence: Rethinking
fictionschrijvers ideeen, hypothesen en theorieen die wetenschappers, technolo gen en ontwerpers inspireren. Hoewel
12. Orwells boek 1984 werd in
Science Fiction Film in the Age of Electronic ( Re)pro duction, Connecticut/Londen
1992, p. 159.
sciencefiction geen tak van wetenschap is, beschouw ik de hedendaagse scien cefiction wel als een 'fictionele weten schap' die oorspronkelijke en creatieve wetenschappelijke ideeen ontwikkelt.13 I'M DYING GIRL TO HOLD YOU AND MAKE LOVE
LOOOOOOOVE
BARBARELLLA
ly through computer graphics imagery
Technical University, July
used for special effects. Therefore, film
2004. pp. 2-3. I have adapted
Orwell's warning about
art not only represents l?ut also makes
the phrase from Lars
'Big Brother' was filmed by
Qvortrup's definition of
Michael Rodford as 1984 in
intensive use of technology.
cyberspace, namely a 'digi
the year 1984 when the con
tally supported communica
cept was not a threat any
12.
tion space' (L. Qvortrup,
The Treasure in Fictional Science:
more, maybe because the
(ed.), Virtual Space: Spatia
book had foreseen it.
Selected Films
lity of virtual inhabited 3d
One of the claims I make is that a better understanding of films may be a tool for
worlds. London 2002.
13. As a product of fictional
11. B. Landon, The Aesthetics
science, the mobile phone that the design team of
architectural theory. There I have tried
of Ambivalence: Rethinking
The Matrix designed for
to discuss the spatial outcomes of the
Science Fiction Film in the
the sequels is fabricated
Age of Electronic ( Re)pro
by an electronic products
duction, Connecticut/
manufacturer, Samsung.
digital revolution in three areas: comput er science and the Internet, virtual reality (VR) systems, and outer space studies. Each area is related to a specific type of space, as classified in the table below. These outcomes, cyberspace, hyperspace and exospace, are defined and distin-
London 1992, p. 159.
They market it under the name 'the Samsung Matrix phone.'
13. Een product van fictionele wetenschap: de mobiele tele foon die het ontwerpteam voor het vervolg van The Matrix ontwierp, werd
vervaardigd door elektroni
De onvooringenomen ideeen in science
revolutie te bespreken voor drie gebie
fictionfilms verbreden de grenzen van
den: informatica en het internet, virtual
architectonische ruimte. Elk type ruimte
wetenschap en technologie. Daarbij
reality systemen en het onderzoek van
is gekoppeld aan een film die er illustra
staat de filmindustrie, net als vrijwel alle
de buitenaardse ruimte. Elk deelgebied
tief voor is: Thomas in Love heeft te
andere media, sterk onder invloed van
is gerelateerd aan een specifiek soort
maken met cyberruimte, The Matrix met
-
zijn bij het begrijpen en definieren van
cafabrikant Samsung. Zij
de nieuwe digitale technieken, vooral
ruimte, zoals in de tabel hiernaast aange
hyperruimte en 2001: A Space Odyssey
brengen het model nu op
via de digitale computerbeelden waar
geven. De resultaten (cyberruimte,
met exoruimte. In dit artikel zal ik me
mee special effects worden gecreeerd.
hyperruimte en exoruimte) kunnen als
beperken tot de ideeen over cyberruimte
In de filmkunst wordt moderne techno
volgt worden gedefinieerd en van elkaar
in relatie tot de architectonische ruimte
logie dus niet alleen verbeeld, er wordt
onderscheiden: 'Cyberruimte is de digi
zoals die visueel tot uiting worden
ook intensief gebruik van gemaakt.
taal ondersteunde informatieruimte van
gebracht in de film Thomas in Love.15
de markt als de 'Samsung Matrix Phone'. 14. Kac;maz 2004, p. vii. 15.
het internet op de computer... Hyper
In het proefschrift worden
De schatten van de fictionele wetenschap: ruimte is een digitaal ondersteunde
alledrie de sciencefiction films grondig geanalyseerd, van het drieledige thema belichten.
12113
·
Een van de stellingen uit mijn proefschrift gesimuleerd door computers en luidt dat een beter begrip van films
virtual reality-systemen... Exoruimte is
instrumenteel kan zijn voor de architec
een digitaal ondersteunde buitenaardse
tuurtheorie. Ik heb daar getracht de
ruimte waar Ieven is. 14 Deze definities van
ruimtelijke gevolgen van de digitale
'andere' ruimten kunnen instrumenteel
EARLY IN THE 21ST CENTURY
14. Kac;maz, op. cit., p. vii. 15.
grafische of semi-grafische ruimte, zoals
een selectie van films
aangezien ze ieder een dee!
THE T Y RE LL C 0 R P 0 RAT I 0 N AD VANCE S R0 B 0 T E V 0 LUT I 0 N IN T 0 NE"X CJ S P H ASE
A BEING VIRTUALLY IDENTICAL TO A
guished as follows: 'Cyberspace is the
tural space as visualised specifically
Most SF films are about outer space,
digitally supported information space of
through the film Thomas in Love.15
aliens and terraforming; few are about the possible future of the Internet.
In the dissertation, all three
the Internet in a computer. . . Hyperspace
science fiction films are stud
is a digitally supported graphic or semi
Table The Outcomes ofthe Digital
Thomas in Love directed by Pierre-Paul
graphic space simulated by computers
Revolution towards an Architectural
Renders in 2000 does, however, address
and virtual reality systems.. . Exospace is
Space
ied in detail, since each film lights on one section of the tripartite discussion. 16.
a digitally supported extraterrestrial
this subject, and represents the cyber space section of my study. In 1999, the
J. Rajchman, Constructions,
space designed for living beyond Earth's
DIGITAL REVOLUTION
Cambridge, Mass./London
atmosphere.''4These definitions of space
Computer & internet
Virtual Realitysystems
O uterspace Studies
Cyberspace
Hyperspace
Exospace
SF Film (Thomas in Love)
SF Film (The Matrix)
SF Film (2001)
1998, p. 121.
function as 'other' spaces that may be a tool to understand and define architec tural space. Each space is also linked to a film that exemplifies the issues: Thomas in Love is specific to the issues of cyber space, The Matrix to hyperspace and 2001: A Space Odyssey, to exospace. This article will be limited to the ideas on cyberspace and its relation to architec-
brothers Andy and Larry Wachowski directed The Matrix, about virtual reali ty systems and hyperspace. The third film analyzed in my dissertation, 2001:
AN ARCHITECTUR AL SPACE
A Space Odyssey was directed by Stanley Kubrick in 1968, one year before the first human step on the moon. Although it is not a contemporary film, it is still the best film to discuss the conception of exospace and man's possible encounter with extraterrestrials.
Tabel De resultaten van de digitate revolutie voor een architectonische ruimte
Virtual Reality system en
schrift bespreek, The Matrix uit 1999, Onderzoek kosmische ruimte
Cyberruimte Hyperruimte Exoruimte SF Film (Thomas in Love)
SF Film (The Matrix)
woordigt de cyberruimte in mijn onder zoek. De tweede film die ik in mijn proef
DIGITALE REVOLUTIE Computer & internet
gaat wel over dit onderwerp en vertegen
SF Film (200 I)
EEN ARCHITECTONISCHE RUIMTE
geregisseerd door de broers Andy en Larry Wachowski, is een film over virtu ele-realiteitsystemen en hyperruimte. De derde film is 2001: A Space Odyssey, die regisseur Stanley Kubrick draaide in 1968, een jaar voordat de mens zijn eer ste stap op de maan zette. Hoewel hij niet nieuw is, is het nog steeds de beste film om het concept van exoruimte en een
De meeste sciencefictionfilms gaan over
mogelijke ontmoeting van de mens met
de kosmische ruimte, buitenaardse
buitenaardse ·wezens te analyseren.
wezens en de kolonisatie van andere pla neten. Er zijn er maar weinig over de
Thomas, The Matrix en 2001 zijn niet de enige films waarin 'andere', digitale
mogelijke toekomst van internet. Thomas ruimten worden verbeeld. Andere films in Love van Pierre-Paul Renders uit 2000 HUMAN
KNOWN AS A REPLICANT
Thomas, Matrix and 2001 are not the only films representing digitally support
over cyberruimte zijn Tron, War Games, THE NEXUS 6 REPLICANTS WERE SUPERIOR I
Fantasy: The Spirits Within. Thomas, Matrix and 2001 were selected as exem
ed spaces. On cyberspaqe, there are other plary since they are the cinematic land films, such as Tron, War Games, Johnny
marks of digitally supported spaces.
Mnemonic, The Net and Simone, all of
These films not only are the best films to
which were made after 1980. On hyper
illuminate the concepts discussed so far
space, Total Recall, the Lawnmower
but also tell more than what is achieved
Man, Virtuosity, ExistenZ, The
technologically in reality.
Thirteenth Floor and Strange Days (a different interpretation) can be listed.
Thomas in Love: Living in Cyberspace
Since virtual reality is a new concept, the
John Rajchman ends his book
earliest of these movies dates to 1990. On
Constructions saying, 'the virtual house...
the other hand, it is possible to record
has yet to be designed.'16 To Rajchman,
films on exospace from any decade of the the virtual house 'might mean a house twentieth century. Some of the outer
wired for home automation, equipped
space films made after Kubrick's odyssey to sense, serve and protect the body'; or are the Star Wars series, the Alien series,
it 'might mean the house on the screen
the Star Trek Series, Solaris and Final
according to the virtual paradigm in
16. J. Rajchman, Constructions,
Cambridge, Mass./Londen 1998, p. 121. 17. Rajchman 1998, p. 118.
Johnny Mnemonic, The Net en Simone,
ruimten. Ze zijn niet aileen het meest
allemaal van na 1980. Over hyperruimte
geschikt om de tot dusver besproken con ving is problematisch: de genoemde
virtuele winkelcentrum. Deze omschrij
kwamen films uit als Total Recall, The
cepten te verhelderen, maar gaan ook
voorbeelden zijn al bijna achterhaald,
Lawnmower Man, Virtuosity, ExistenZ,
verder dan wat in werkelijkheid techno
maar dit soort beelden roepen ook
The Thirteenth Floor en Strange Days.
logisch is bereikt.
fundamentele architectonische vragen
Deze begrippen worden
Virtual reality is een relatief nieuw con
uitvoerig behandeld in
cept en de vroegste film over dit onder
Thomas in Love: leven in de cyberruimte
door wanden worden ingekaderd of zijn verankerd in tektonische ruimten, maar
hoofdstuk drie van mijn proefschrift.
werp dateert uit 1990. Films over exo
John Rajchman sluit zijn boek
ruimte daarentegen zijn in alle decennia
Constructions af met de vaststelling dat
drijven, bewegen als brokken informatie
van de twintigste eeuw te vinden. Films
'het virtuele huis... nog moet worden
op het scherm. Meer in het algemeen is het een probleem van lichamen en bewe
over de kosmische ruimte zijn er ook
ontworpen'.16 Volgens Rajchman kan de
in overvloed. Na Kubricks Odyssey
term 'virtueel huis' verwijzen naar 'een
gingen die niet meer in de grond veran
verschenen onder andere de Star Wars
met computersystemen uitgerust geauto
kerd zijn'. 17 Zijn boek werd gepubliceerd
serie, de Alien-serie, de Star Trek-serie,
matiseerd huis dat speciaal is toegerust
in 1998, twee jaar voordat zijn concept
om de lichamelijke zintuigen aan te vul
van het virtuele huis verbeeld werd in een
Within. Ik heb Thomas, The Matrix en
len, te dienen en te beschermen'. Maar
Europese scienc�fictionfilm. Thomas in
2001 als voorbeeld gekozen omdat het
de term kan ook verwijzen naar een 'huis
Love (Thomas est amoureux) is een
cinematografische mijlpalen zijn in de
op het scherm, in de zin van de virtuele
Belgisch-Franse coproductie onder regie
ontwikkeling van digitaal ondersteunde
bibliotheek, het virtuele museum of het
van de Belgische cineast Pierre-Paul
·Safaris en Final Fantasy: The Spirits
14/15
op: bijvoorbeeld dat beelden niet langer
I ONLY SEE PEOPLE BY VISIOPHONE
AND ARE GUILTY OF VIRTUALLY EVERY COMPUTER CRIME WE HAVE A LAW FOR ONE OF THESE LIVES HAS A FUTURE
which one talks of virtual libraries,
virtual house depicting not only a smart
his therapist and his insurance agent; he
museums or shopping centers. Apart
house equipped with computers, as in
visits the site of an online dating club
extensively in chapter 3 of
from the obsolescence of the simulated
Rajchman's first definition, but also one
called 'Catch-a-Heart', or the site of
my dissertation.
functions, this raises certain architectural within the computer screen, fulfilling his
Madam Zoe, a government-funded pros
problems: that of images no longer
second definition. The house represented
titute service for the disabled, even a site
framed by walls or anchored in tectonic
in the film is an outcome of the digital
called 'Sextoon' for which he wears a
space but floating, moving as though
revolution. Here I use Renders' film to
bodysuit to have sex with a virtual
pieces of information on a screen; and
understand the potentials of the cyber
woman he created. His visiophone, as
more generally the problem of a less
space of the Internet for the architecture
it is called in the film, is connected to
grounded sense of the body and move
of the twenty-first century.
an advanced version of the Internet that
17. Rajchman, op. cit, p. 118. These notions are discussed
ment.'17 His book was published in 1998,
The story of the film revolves around
links his smart house to the outside
yet two years earlier his concept of the
Thomas, an agoraphobe in, his early thir
world. Surfing through cyberspace,
virtual house was already visualised in a
ties. He cannot stand open space or any
Thomas enters the virtual worlds of dif ferent women: he visits the bedroom of
European science fiction film. Thomas in
kind of human contact. He has not left
Love (Thomas est Amoureux) is a
his apartment for eight years.-There, he
lively Melodie from the dating club, and
Belgian-French co-production directed
communicates with the world through
miserable Eva, the medical prostitute he
by Belgian filmmaker Pierre-Paul
the screen of his computer. He answers
falls in love with, first at work, later in
Renders. The film constructs a unified
his mother's never-ending calls, talks to
her studio. He goes wherever his perma-
Renders. In deze film worden beide bete
zijn woning al acht jaar niet uit geweest.
kenissen van het virtuele huis verenigd;
Binnen communiceert hij met de wereld
niet aileen wordt een met computers
via het scherm van zijn computer. Hij
uitgerust 'slim' huis verbeeld, zoals in
beantwoordt de talloze telefoontjes van
Rajchmans eerste definitie, maar ook
zijn moeder, spreekt met zijn psychothe
een huis op het computerscherm, zoals
rapeut en zijn verzekeringsagent, bezoekt
in de tweede betekenis. Het huis/de hui
de site van een online dating club (con
zen die in de film worden verbeeld, zijn
tactclub) die 'Hartendief heet of de site
een resultaat van de digitale revolutie.
van Madam Zoe, een door de overheid
Ik gebruik hier Pierre-Paul Renders'
gefinancierde prostitutiedienst voor
film om inzicht te krijgen in de mogelijke
gehandicapten, en zelfs een site die
impact van de cyberruimte van het
'Sextoon' heet en die hem de mogelijk
internet op de architectuur van de een
heid biedt gehuld in een speciaal pak seks te bedrijven met een zelf samenge
entwintigste eeuw. Thomas, een man van begin dertig die
stelde virtuele vrouw. Via zijn visiofoon, , zoals het apparaat in de film wordt
last heeft van pleinvrees en mensenangst.
genoemd, heeft hij toegang tot een
Hij is panisch benauwd voor open ruim
geavanceerde versie van internet die zijn
ten en contact met andere mensen, en is
slimme huis verbindt met de buitenwe-
Het verhaal van de film draait om
A ND ONE OF THEM DOES NOT
UNF 0 RTU-N ATE LY
IT'S OUR LOAD PROGRAM
nent virtual partner Clara takes him,
The film depicts the virtual life of
sometimes to a microgravity environ-
Thomas merged with his computer.
ment for scientific experiments, some-
There is a strange kind of layering: there
times to a casino. The colourful apart-
are the viewers, and the camera or the
ment of his insistent mother Natalie is
film screen, and Thomas- absent but
a place that he never wants to visit.
present- then the computer screen and
The most interesting feature of the film behind it the representation of the outside is that, except for a childhood video,
world. The cyberspace of the Internet is
Thomas is never visible on the film screen; the film space at the same time. Psycho all we see is what Thomas sees through
logically tied to his computer, Thomas's
his computer. His screen is superimposed perception is limited to onscreen space. with the frame of Renders' static camera.
Even his apartment is off-screen. The
What is beyond the frame of Thomas's
camera is Thomas's eye. With this subjec-
computer is Rajchman's first virtual
tive point of view, it is as if the viewer is
house- a house equipped with advanced
in Thomas's head hearing his hesitant
machines- that is off-screen, and within
voice through his ears and seeing his vir
his computer screen is his second virtual
tual world through his eyes. The viewer
house- cyberspace- which is onscreen.
becomes Thomas, the agoraphobe.
te zien krijgen is wat Thomas via zijn
betreedt Thomas de virtuele wereld van
computer ziet. Zijn scherm valt samen
psychologisch vastgebonden aan zijn
meerdere vrouwen: hij bezoekt de slaap
met het kader van Renders' statische
computer en zijn gezichtsveld beperkt
kamer van de levenslustige Melodie, die
camera. Wat buiten het kader van
hij heeft ontmoet via de datingclub, en de Thomas' computer ligt is Rajchmans
·
eerste virtuele huis, een huis dat is uitge
wie hij verliefd wordt, eerst op haar werk
rust met geavanceerde apparatuur, en
tieve gezichtspunt lijkt het alsof je als kij
en later bij haar thuis. Hij volgt gewillig
binnen het computerscherm bevindt zich
ker in Thomas' hoofd zit, door zijn oren
zijn vaste virtuele sekspartner Clara, nu
het tweede virtuele huis, cyberruimte.
zijn aarzelende stem hoort en door zijn
eens naar een omgeving waar weten
Het eerste huis is offscreen, het tweede
ogen zijn virtuele wereld ziet. De kijker
schappelijke experimenten met gewicht
onscreen. De film toont het virtuele leven
wordt Thomas, de agorafoob.
loosheid worden uitgevoerd, dan weer
van Thomas dat volledig is verweven met
naar een casino. Waar hij liever niet
zijn computer. Er is een vreemd soort
18. actors alone in a room, giv ing them directions through
camera is Thomas' oog. Door dit subjec
Thomas in Love stelt vragen over de relatie tussen de mens en de computer,
naartoe gaat, is de kleurige woning van
gelaagdheid: achtereenvolgens zijn er de
over de grens tussen het werkelijke en het
zijn opdringerige moeder Nathalie.
kijkers, de camera annex het filmscherm,
virtuele, over de effecten van indirecte,
Thomas - afwezig maar toch aanwezig -
gemedieerde communicatie, over sociale
is dat Thomas zelf, behalve in een video
dan het computerscherm met daarachter
vervreemding en de behoefte aan liefde.
opname uit zijn kindertijd, nergens
de verbeelding van de buitenwereld. De
De film plaatst vraagtekens bij het feit dat
zichtbaar in beeld is; het enige wat we
cyberruimte van internet is tegelijkertijd
we in ons leven en met ons lichaam steeds
YOUR APPEARANCE NOW IS WHAT WE CALL 'RESIDUAL SELF-IMAGE'
Renders actually shot the
zich tot de ruimte op het scherm. Zelfs zijn eigen woning ligt buiten beeld. De
trieste Eva, de 'medische' prostituee op
Het interessantste aspect van de film
16117
ook het kader van de film. Thomas zit
reld. Al surfend door de cyberruimte
Thomas in Love poses questions about
IT IS THE MENTAL PROJECT.IQN OF YOUR DIGITAL SELF
al boundaries are literally open to no
THIS ISN'T REAL?
Virtual Space
the relation of man and computer, about
one.18 Thomas is a bodiless observer; he
Thomas has a complex world; his smart
the border between the real and the vir
does not participate in life. Food and
apartment is specially designed for him
tual, about the effects of mediated com
other supplies are delivered to him in a
with the latest technologies and his com
munication, about social alienation and
container every three months. He has
puter connects him to the real world. The
era through which a ghostly
the need for love. It questions our more
regular (mediated) contact with his
house has a computer and the computer
image of the person they
and more technologically supported lives mom, his therapist and his agent only.
an earphone. Simulating the situation in the film, they were staring at a video cam
pretend to talk is projected.
has a house. Thomas lives in both; both
and bodies. It visualises the Internet
With a mechanised body, he lives like the in his apartment and in a virtual house
dependent world of Thomas controlled
fish in his aquarium and the plants in his
connected to the world via his computer.
by an insurance company, Globale, as
greenhouse. His anti-social, self-centred
The apartment is his cave while the virtu
his Big Brother that takes care of all his
world relies on computers; Thomas is
al world within the computer functions
needs. There is a stylised world outside,
addicted to machines. His life, as the
as the reflection of the outside world; it
with facial symbols for identification,
king of his small kingdom, is centred on
is the view through his window. 'Screens,
video poetry, sweating clubs and colour
his computer. He is lonely in an individu after all, are readily construed as win
exchange tribes. Living in a computer
alised society. The film makes one think:
dows.'19 In this unified virtuality,
driven environment, the off-screen anti
Is this the life that man will end up with?
Thomas lives within the duality of the
hero of the film keeps people at a dis
Is this where we are going?
real and the virtual; the duality or even
tance physically and socially; his person-
the opposition of the traditional and
afuankelijker worden van technologie.
regelma tig telecommunicatiecontact
De film visualiseert de van internet
met zijn moeder, zijn therapeut en zijn
afuankelijke wereld van Thomas die
verzekeringsagent, en verder met nie
wordt beheerst door een verzekerings
mand. Met een gemechaniseerd lichaam
maatschappij, Globale, die als een Big Brother in al zijn behoeften voorziet.
leeft hij als cie vissen in zijn aquarium en
Er is een gestileerde buitenwereld, met
egocentrische wereld is hij totaal afuan
gezichtssymbolen ter identificatie,
kelijk van computers; Thomas is ver
videopoezie, zweetclubs en kleuruit
slaafd aan machines. Zijn leven, als
wisselingsstammen. Levend in een
koning van zijn eigen kleine koninkrijk,
computergestuurde omgeving houdt de
draait om zijn computer. Hij is moeder
de planten in zijn kas. In zijn antisociale,
buiten beeld blijvende antiheld echte
ziel aileen in een ge"individualiseerde
mensen fysiek en sociaal op afstand; zijn
maatschappij. De film zet je aan het
18.
Renders filmde de acteurs terwijl ze zich aileen in een kamer bevonden. Zijn regie aanwijzingen gaf hij via een oortelefoontje. Om de situ atie in de film zo goed moge lijk te simuleren, keken de acteurs tijdens het spelen van de scene naar een video camara waarin een spook achtig beeld werd geprojec teerd van de persoon met wie ze in de betreffende
persoonlijke grenzen staan letterlijk voor denken: is dit het soort leven dat de niemand open.18 Thomas is een lichaam
mens van de toekomst zal leiden? Gaan
loze waarnemer; hij neemt niet deel aan
we deze kant uit?
het leven. Voedsel en andere voorraden worden iedere drie maanden in een con
Virtuele ruimte
tainer bij hem thuis bezorgd. Hij heeft
Thomas leeft in een complexe wereld;
iAT IS REAL?
HOW DO YOU DEFINE "REAL"?.
the technological; the opp,osition of the
sional virtual images. Maybe Eva is
architectural and the cyber. As Ron
more than an image, since she is crying.
Ascott says, 'The need for an architec
As well as people, Thomas perceives
ture of interfaces and nodes will not go
spaces as two-dimensional images.
away. We shall increasingly live in two
Everything is projected and flattened,
worlds, the real and the virtual, and in
losing its depth. This is an experience
many realities, both cultural and spiritu
of the surface, of depthless space. The
al. '20 The computer screen is the border
flattening effect is even stronger on com
between physical space and virtual space. mercial sites where space is composed as Ironically, the cybersex suit on Thomas's a back panel parallel to the computer body connects the two. Why does Thomas select Eva from
screen. Flattening is exaggerated by logos, text and computer-generated
among the others? He starts to go
images inserted onto the surface. The
through the images of the women in
viewers know that what is represented
Madam Zoe's site. As he rejects one of
in the film is a three-dimensional space;
them, she turns around like a paper doll
they are also aware that what they per
and turns into another woman. They
ceive is flattened twice, first by the film
look real but turn out to be two-dimen-
screen, then by the computer screen.
19. A. Vidler, Warped Space:
Art, Architecture and Anxiety in Modern Culture, Cambridge, Mass./London 2000, p. 243. 20.
Quoted in D. de Kerckhove, The Architecture of Intelligence, Basel2001, p. 18.
19. A. Vidler, Warped Space:
Art, Architecture and
zijn 'slimme' appartement is speciaal
architectuur en cyberruimte. Ron Ascott
voor hem met de modernste technolo
stelt: 'De behoefte aan architectonische
inzien tweedimensionale virtuele beelden. Misschien is Eva meer dan een beeld,
Anxiety in Modern Culture,
gieen uitgerust en zijn computer verbindt oplossingen voor interfaces en knoop-
want ze huilt. Thomas neemt niet aileen
Cambridge, Mass./Londen
hem met de echte wereld. Het huis heeft
punten zal niet verdwijnen. We zullen
mensen, maar ook ruimtes waar als
een computer en de computer heeft een
steeds meer in twee werelden leven, de
tweedimensionale beelden. Alles wordt
huis. Thomas woont in beide huizen; in
echte en de virtuele, en in vele werkelijkheden, cultureel en spiritueel.'20 Het
diepte. Hij beleeft de ruimte als een plat
2000, p. 243. 20. Geciteerd in D. de Kerckhove, The Architecture
zijn appartement, maar ook in het virtu
geprojecteerd en afgeplat, verliest alle
of Intelligence, Bazel 2001,
ele huis dat via zijn computer met de
computerscherm is de grens tussen de
oppervlak, als diepteloze ruimte. Het
p. 18.
wereld is verbonden. Het appartement is
fysieke ruimte en de virtuele ruimte.
platmakende effect is nog sterker bij de
zijn hol, terwijl de virtuele wereld binnen
Ironisch genoeg wordt de verbinding
commerciele sites waar de ruimte wordt
de computer functioneert als de reflectie
tussen beide ruimten gevormd door het
opgebouwd met een zwart achterpaneel
van de buitenwereld; het uitzicht door
cybersekspak om Thomas' lichaam.
zijn raam. 'Beeldschermen doen van
18119 21.
questions', Notefrom the Director, in attachment (Note�intention PPUK. doc),
platheid wordt nog extra benadrukt door
zichzelf al aan als vensters.'19 In deze
de site van Madam Zoe bekijkt hij een
de logo's, teksten en computergegenereer-
samengevoegde virtualiteit leeft Thomas
voor een de afbeeldingen van de vrou-
de beelden die in het oppervlak worden
met de dualiteit van het werkelijke en het
wen. De vrouwen die hij afwijst, draaien
geplaatst. De kijkers weten dat wat in de
virtuele; de dualiteit, of zelfs de tegen
zich als een papieren pop om en verande- film wordt weergegeven een driedimen
stelling van het traditionele en het
ren dan in een andere vrouw. Ze zien er
sionale ruimte is, maar ze beseffen ook
technologische, de tegenstelling tussen
levensecht uit, maar blijken bij nader
dat wat ze waarnemen twee keer is afge-
MIND MAKES IT REAL
P.P. Renders, 'Re: more
parallel aan het computerscherm. De
Waarom kiest Thomas voor Eva? Op
THE BODY CANNOT LIVE WITHOUT THE MIND
THE MATRIX IS A SYSTEM THAT SYSTEM IS OUR ENEMY
That creates depthlessness, both in space
accustomed to because of the Internet
with images. What happens when we
and in the human relations constructed
surfed today. This merging of digitally
look at an image? What is the difference
in (or on) this space.
created images with images of real peo
between the other and the image of the
Some of the sites on Thomas's screen
ple is a distinctive property of cyberspace other? For Thomas, the others are merely
uunet. be>, 17 February
are representations of real spaces while
that differentiates it from the experience
images. He is like a visitor in a museum
2002.
some are computer-generated. However,
of real space.
having a conversation with the paintings,
most combine the two. The most exag
in a one-way, 'egocentric' relationship.
gerated of these spaces is that of the
Immateriality of Space and Body
Museums, like cinemas, are protected
Catch-a-Heart dating club. It has a
In cyberspace, a bodiless existence takes
spaces, out of this world, fictitious spaces
recorded video message of a real person
place; both space and body are immate
where the body disappears: we become
to whom the customer cannot talk, an
rialised. Thomas is a bodiless spectator;
pairs of eyes looking at sequences of
attribution to the recorded phone com
he does not participate in cyberspace or
images, some beautiful, funny, ugly or
merce of the time. The digital back
the world outside his apartment. Ther.e
trivial, but almost always harmless. Thus, spurred by a blurred and unconscious
ground full of pink and white flowers
is no Thomas, not even on the movie
and flying butterfly-like hearts surround
screen. He is a disembodied voice, a
ing the speaker supports the artificiality.
voice-over. But he exists! This is a new
The virtual spaces in the film are brightly existence. The director says: [The] coloured as computer users have become script. . . talks about our relationship
quest, a bodiless Thomas wanders about 1
in his own screen, hidden to the world. 2
In the film, frames and screens- filled with immaterial bodies and spaces- are
plat, eerst door het filmscherm en dan
bloemen en fiadderende vlinderachtige
nog een keer door het computerscherm.
hartjes die de spreekster omringen,
Hierdoor wordt een indruk van diepte
versterken het kunstmatige effect. De
loosheid gecreeerd, niet alleen in de
virtuele ruimten in de film hebben de felle
ruimte, maar ook in de intermenselijke
kleuren waar surfende internetgebruikers
relaties die in (of op) deze ruimte plaats
in onze tijd aan gewend zijn geraakt.
vinden. Een deel van de sites op Thomas' beeldscherm geven echte ruimten te zien,
Deze vermenging van digitaal gecreeerde beelden met beelden van echte mensen is een typische eigenschap van de cyber
andere zijn met de computer gegene
ruimte, waardoor deze anders wordt
reerd. Maar de meeste zijn een combina
beleefd dan andere ruimten.
tie van de twee. De meest overdreven ruimte is die van datingclub Hartendief.
Immaterialiteit van ruimte en lichaam
Te zien is een opgenomen videobericht
De cyberruimte kent een lichaamloos
van een echte persoon met wie de klant
bestaan; ruimte en lichaam worden beide
toch niet rechtstreeks kan praten, een
immaterieel gemaakt. Thomas is een
verwijzing naar de commerciele automa
lichaamloze toekijker; hij neemt niet deel
tische telefoonberichten uit die tijd. De
aan de cyberruimte of de wereld buiten
digitale achtergrond van roze en witte
zijn appartement. Er is geen Thomas,
I CAME HERE TO TELL YOU HOW IT'S GOING TO BEGIN
everywhere: A holegram of an upside
I'M GOING TO SHOW THEM A WORL
cloudy background of the site of Madam
down eye as a moving artwork in
Zoe. The two comfortable chairs in front
Melodie's room; frames with morphing
of the large window in the therapist's
photos changing like a slide show and
consulting room create an irony, as they
framed video pictures in the house of
are part of the onscreen space although
a date nominee are only a few. There is
never used.
a screen with the advertisement of the
What is beyond the frame of Thomas's
company on each of the three walls
computer screen is his material house,
behind the repair serviceman of Domo
whereas within his visiophone is his
tique. Customers who call appear in one
immaterial house, which is onscreen.
of the screens so that the one talking to
What is beyond Thomas's screen then?
the serviceman knows whether there are
The only part of the house that is shown
others waiting (a clever simulation of a
is the entrance hall that has a high-tech
line in real life). The backgrounds, espe
appearance with aluminum clad walls,
cially the ones on the commercial sites,
a sliding glass door and, as expected, a
both contain screens and function as
security camera to guard the bridge of
big screens themselves. They are well
the castle. The hall serves as a no-man's
composed as in the case of the digital
land between an outer and an inner
21. P.P. Renders, 'Re: more
questions', Note from the Director, in bijvoegsel
(Note_intention PPUK. doc),
, 17 februari 2002.
zelfs niet op het filmdoek. Hij is een
lichaamloze Thomas, aangespoord door
de servicemonteur belt, weet dat er nog
lichaamloze stem, een voice-over. Maar
een vertroebeld en onbewust verlangen,
anderen geholpen willen worden (een
hij bestaat! Het is een nieuw bestaan. De
rond in zijn eigen scherm, verborgen
slimme simulatie van een wachtrij in het
regisseur zegt hierover: '[Het] script( ...)
voor de wereld. '2t
echte leven). De achtergronden, vooral
In de film wemelt het van de kaders en
aileen schermen, maar functioneren zelf
gaat over onze relatie met beelden. W at gebeurt er als we naar een beeld kijken?
Wat is het verschil tussen de ander en het schermen, gevuld met immateriele licha
ook als grote schermen. Ze zijn met zorg
beeld van de ander? Voor Thomas zijn
men en ruimten: een hologram van een
samengesteld, zoals die op de site van
de anderen slechts beelden. Hij is als een
omgekeerd oog als bewegend kunstwerk
Madame Zoe, met zijn digitale
bezoeker in een museum die converseert
in Melodies kamer; lijstjes met bewegen
wolkenflarden op de achtergrond. De
met de schilderijen, een "egocentrische"
de foto's die veranderen als in een dia
twee luie stoelen voor het grote venster in
relatie die louter eenrichtingsverkeer
voorstelling en ingelijste videobeelden in
de spreekkamer van de psychotherapeut
kent. Musea zijn, net als bioscopen,
het huis van een dating-kandidaat zijn
zijn ironisch bedoeld; ze maken deel uit
beschermde plaatsen buiten deze wereld,
slechts een paar voorbeelden. In alledrie
van de ruimte die in beeld is, maar wor
fictionele ruimten waar het lichaam ver
de wanden achter de onderhoudsmon
den nooit gebruikt.
dwijnt: we worden ogenparen die naar
teur van de domotica-kliniek zitten scher
reeksen beelden kijken die mooi, grap
men met reclame voor het bedrijf.
Thomas' computer bevindt is zijn mate
pig, lelijk of triviaal kunnen zijn, maar
Klanten die bellen verschijnen op een
riele huis, terwijl zijn visiofoon, zijn
bijna altijd onschuldig. Aldus doolt een
van de schermen, zodat degene die met
immateriele huis, in beeld is. Maar wat is
WITHOUT BORDERS OR BOUNDARIES
20/21 22.
Renders, op. cit.
die op de commerciele sites, bevatten niet
A WORLD WHERE ANYTHING IS POSSIBLE
Wat zich buiten het scherm van
EVER HAD THAT FEELING WHERE YOU'RE NOT SURE
door, the former opening to the outside
a tool that supports the depiction of the
her both at work, in front of the blue dig
world, the latter to the shut-in's wired
characters in the film. Melodie, especial
ital cloud with Zoe's facial symbols, and
home. Other than that, every corner of
ly, moves her visiophone all the time; she
in her modest apartment. She seems to
the house is off-screen, inviting the
even tilts it sideways as she lies on her
have a small studio although only what
spectator to 'invent the unspoken and
bed. Both her room and her personality
Thomas's screen captures is shown: a
the unshown'.22
are shown from different perspectives.
narrow corridor with a counter on one
The amorphous shape of her greenish
side and a bathroom at the far end. She
Mobile Space
bedroom depicts her gentle and kind
probably positions her visiophone like
Space in the world of computers is
mood. The active life of the therapist is
this in order not to show the corner of
mobile. This virtual mobility allows
made explicit as he is connected in his
the house where she has her bed.
Thomas to 'go' to many places in a short
office, house, car, even on the street. The
time. He sits in his room and goes any
mother's house and her screen are static;
phone, television and camera for audio
where, any time. Images move and float
however, she never stops moving around
visual rather than textual communica
on his screen. His body is static but
in her living room and withi� the frame.
tion, visiophones are everywhere in
cyberspace is mobile, whereas in reality
Her pop-art apartment in bright colours
Thomas in Love. As well as the way they
the body moves in a static space.
seems to represent the opposite of her
are used, their features differ; there are
faded and monotonous life. The double
different images, sounds, textures,
Though the computer screen is almost
always static, its rare changes function as life Eva leads is emphasised by showing
As a combination of computer, tele
colours, depths, and zoom qualities for
er dan buiten Thomas' scherm? Het enige deel van het huis dat in de film getoond wordt, is de entreehal, die een hightech uitstraling heeft met zijn wandbekleding van aluminium, een glazen schuifdeur en, zoals te verwachten, een beveiligings camera om de ophaalbrug naar het
kasteel te bewaken. De hal fungeert als niemandsland, een sluis tussen een bui tendeur die naar de buitenwereld leidt
Mobiele ruimte
22.
In de wereld van de computer is ruimte
Renders, op. cit.
mobiel. Deze virtuele mobiliteit stelt Thomas in staat in een kort tijdsbestek naar veel verschillende plaatsen te gaan. Hij zit in zijn kamer en gaat wanneer hij wil naar waar hij wil. De beelden bewegen en vliegen over zijn scherm. Zijn lichaam is statisch maar de cyberruimte is mobiel, terwijl in de werkelijkheid het lichaam
en een binnendeur naar het gecomputeri zich in een statische ruimte beweegt. Het computerscherm is bijna altijd staseerde huis van de ingeslotene. Behalve hoekje een tisch, en in de zeldzame gevallen dat het maar ook nooit komt de hal camerastandpunt verandert, wordt het van het huis in beeld, zodat de kijker wordt uitgenodigd 'wat niet uitgesproken gebruikt om de personages� in de film meer relief te geven. Vooral Melodie zit
of getoond wordt zelf uit te vinden'.22
voortdurend aan haar visiofoon; als ze op haar bed gaat liggen, legt ze hem zelfs op zijn kant. Net als haar persoonlijkheid IF YOU'RE AWAKE OR DREAMING?
. KNOW WHY YOU'RE HERE
I KNOW WHAT YOU'VE BEEN DOING
different models. For instance, Eva's
used to depict the all too common trans
home visiophone has a low, blurred
mission errors that occur over the inter
image quality, whereas Thomas can even
net... [which] was done intentionally.' 23
zoom in manually on people's faces to
23. M. McLeod, op. cit. 'Thomas in Love' in Current Film, January 18 [cited 18 April 2003],
look for hidden meanings. "'Thomas
Introverted Space
In Love" has a unique visual style....In
Cyberspace is introverted. It is isolated
some scenes, the colors are rich and
from reality. Thomas is watching life
vibrant and other scenes they are dry
from the outside, he is not part of it, and
and drab.... Some [visiophones] are
he does not experience it. Unable to
wall units with rich and well defined
stand looking at even the image of an
sharpness, others are less sharp but have
open space, Thomas visits only interiors.
a wider array of colors and others still
His apartment is his cave, hiding and
are portable black and white units. As
protecting him from the real world; his
each phone has its own look, each corre
virtual image is his mask. Renders calls
spondence with the different characters
this 'cyber-cocooning'.24 Thomas's com-·�
has a different look to them. In addition
puter is the virtual connection of his
to this, some scenes feature intentional
'disembodied mind' to the cybercity.
dropped frames and fuzziness which is
He does not walk on streets but flies
currentfilm.com/dvdreviews mark/thomasinlovedvd2. html>. 24. Renders, op. cit.
I KNOW
22/23 25.
A Vidler, 'Homes for
Cyborgs: Domestic Prostheses from Salvador Dali to Diller and Scofidio', Ottagono, no. 96' Sep · 1990 ' pp · 36-55 ' p · 37 · 26. Quoted in R.L. Rutsky, High Techne: Art and Technology from the Machine Aesthetic to the Posthuman, Minneapolis/ London 1999, p. 121.
wordt ook haar kamer vanuit verschil
�Madame Zoe, als thuis in haar beschei
textuur, kleur, diepte en zoommogelijk
lende perspectieven getoond. De onbe
·:den woning. Ze lijkt in een klein flatje te
heden. De visiofoon in Eva's huis bij
stemde vorm van haar groenige slaapka
wonen, hoewel er op Thomas' scherm
voorbeeld geeft een schraal, onscherp
mer weerspiegelt haar zachtmoedige en
niet meer van te zien is dan een smalle
beeld, terwijl Thomas zelfs handmatig
vriendelijke karakter. Het drukke leven
gang met aan een kant een blad aan de
kan inzoomen op de gezichten van
van de psychotherapeut wordt expliciet
muur en daarachter een badkamer.
mensen om naar verborgen betekenissen te zoeken. 'De visuele stijl van Thomas
gemaakt; hij is overal per visiofoon
Waarschijnlijk heeft ze haar visiofoon
bereikbaar, op zijn kantoor, in zijn huis,
hier opgesteld, omdat de hoek van de
in Love is uniek. Sommige scenes hebben
in zijn auto en zelfs op straat. Het huis
woning waar haar bed staat zo buiten
heldere en levendige kleuren, andere zijn
en het visiofoonscherm van Thomas'
beeld blijft.
vaal en dof van kleur... Sommige aan de
moeder zijn statisch, maar zijzelf zit geen moment stil binnen haar woonkamer en
Visiofoons zijn in Thomas in Love alomtegenwoordig als combinatie van
scherp beeld met veel contrast, bij andere
het scherm. Haar pop art-appartement
een computer, een telefoon, een televisie
is het beeld minder scherp maar het kleur
in felle kleuren lijkt in tegenspraak met
en een camera voor audiovisuele in
bereik veel groter, en weer andere zijn
haar uitgebluste en monotone leven. Het
plaats van tekstuele communicatie. De
draagbare zwart-witmodellen. Doordat
dubbelleven dat Eva leidt, wordt bena
visiofoons worden niet aileen verschil
iedere visiofoon zijn eigen beeldkarakter
drukt door haar zowel op haar werk te
lend gebruikt, maar zijn ook verschillend
heeft, ziet ook de communicatie met de
tonen, voor het blauwe digitale wolken
van kwaliteit. De diverse modellen heb
verschillende personages er anders uit.
patroon met de gezichtssymbolen van
ben allemaal hun eigen beeld, geluid,
Daar komt nog bij dat het beeld in som-
BECAUSE I WAS ONCE LOOKING FOR THE SAME THING
wand gemonteerde visiofoons geven een
AND WHEN HE FOUND ME
HE TOLD ME
Thomas in Love shares a number of
over superhighways. Thomas is a virtual
Digitally Supported Spaces in Films
citizen of the cybercity. , , . If, VIdler says, for the first machine
In my dissertation, the films discussed
common features with the other two
are classified as the virtual, the virtual
films mentioned above, The Matrix and
age, the preferred metaphor for the . c · 1, a mach Ine 10r house was In · d ustna 1·IV-
real and the real: Thomas in Love is
2001: A Space Odyssey. All three are
about the virtual life in a house, The
dystopias pessimistic about the future
ing in", the second machine age would
Matrix is about the virtual real life in a
of the relation of man and machine. As
perhaps privilege the medical: the house
city and 2001 is about the real life in
Morpheus says in The Matrix, 'Throu
as at once prosthesis and prophylactic. '25 Thomas's wired house seems to fulfil . . , I er s descnptlon of th e med.Ical as a y·dl
outer space. Although Thomas in Love
ghout human history, we have been
is about the virtual, as shown in the
dependent on machines to survive'. The
cyberspace of visiophones, it also has
films predict that man's life is dependent
perfect escape for an isolated man like
features of the other two categories.
on and controlled by machines in the
.
,
"
Thomas. As Landon says, 'electronic
The real space in Thomas is represented
third millennium: Thomas's by the visio
and medical technology now surround
by his entrance hall, which is the unique
phone, Neo's by the AI machines and
us, not as tools or toys, but as a new envi connection of the house to the real world
Bowman's by HAL. In Thomas in Love, the advanced version of the Internet that
ronment, an ecosystem that influences
that surrounds it. It is a buffer zone, a link as well as a barrier. The virtual real
Thomas's personal visiophone connects
Without this environment, Thomas's
in this film is Thomas's cybersex experi
witnesses and controls everything
ecosystem would definitely fail.
ence, first with Clara, then with Melodie.
(through Globale) in his life. In The
almost every aspect of our existence'.26
ngt of mige scenes opzettelijk verspri vertrouw te al maar de om gen blijft han bij issie de datatransm in en ring de sto geven [wat] te ... weer er etverke ern int bewust werd gedaan.'23
Thomas' computer is de virtuele verbin23. ding tussen zijn 'lichaamloze geest' en de _M. Mc �e?d 2002. 'Thomas m Love , m: Current Fzlm, 18 lJ gaat niet de straat op maar januari [geciteerd 18 april cyberstad. H..
N aar binnen gekeerde ruimte
te metafoor voor een huis tijdens het
Cyberruimte is een naar binnen gekeerde ruimte, een ruimte die losstaat van de werk elijkheid. Thomas bekijkt het leven
·
vliegt langs supersnelwegen. Thomas is . een VIrtuele Inwoner van de cyberstad ·
·
'Als', zo zegt Vidler, 'de meest gebruikeerste machinetijdperk een industrieel
2003], . 24. Renders, op. cit.
karakter had, een 'woonmachine', dan
25.
zal in het tweede machinetijdperk mis
A. Vidler, 'Homes for
van buitenaf. Hij maakt er geen deel van uit en 'beleeft' het leven ook niet. Omdat aileen al bij het zien van een plaatje van
schien de voorkeur worden gegeven aan
Cyborgs: Domestic
open ruimte de paniek hem naar de keel vliegt, bezoekt Thomas aileen interieurs.
gecomputeriseerde huis, het perfecte ont-
Zijn appartement is zijn hoi, zijn schuil
als Thomas, lijkt aan Vidlers beschrijving
een medische metafoor: het huis als prothese en profylaxe tegelijk. '25 Thomas'
te voldoen. Landon zegt: 'We worden nu
wereld; zijn virtuele beeld is zijn masker.
omringd door elektronische en medische
Renders noemt dit 'cyber-cocoonen'.24
technologie, niet als werktuigen of speel-
I WAS LOOKING FOR AN ANSWER
Matrix, the artificial life fDrm has creat
they are like cyborgs. All three films show that 'man has conquered the new
others as a power supply, or its version
environment; but the environment has
of food. In 2001, Discovery's main com
controlled him, too, by compelling him
puter, HAL 9000, tries to kill the ship's
to adopt other than his old erratic,
crew. The films illustrate controlled
instinctive, human actions. Now he must
spaces (of a house, a city and a space
program himself- become less of a
ship) in the digitally supported future of
human being, more of a machine . .. the
humanity. All these spaces are mobile
man-machine and the machine-man.'27
and introverted. The films have confined
Ottagono, nr. 96, september
1990, P· 36-55, P· 37·
IT'S THE
ed a hyperspace to use Neo and the
claustrophobic interiors like Thomas's
Dali to Diller and Scofidio',
snappingsoord voor een gei:soleerde man
plaats die hem beschermt tegen de echte
I WASN'T REALLY LOOKING FOR HIM
Prostheses from Salvador
27. A. Walker, Stanley Kubrick Directs, New York 1971, pp.
248-249.
Each film is about limits (of time, space, man, body and viewpoint).
off-screen house, his cybersex suit, Neo's
Digitally supported spaces dominate;
pod, the Neb, Bowman's spacesuit and
they are an important aspect of the films.
Discovery. The heroes of the films - the
The digitally supported space represent
handicapped Thomas, the imprisoned
ed in each film helps the understanding
Neo and the inhuman Bowman- are all
of contemporary architectural space.
dehumanised because of machines, and
For example, The Matrix examines a
they live in a mechanised environment;
possible real-virtual real duality that
•'
digd door zijn entreehal, de enige ver
tjes, maar als nieuwe leefomgeving, een
26.
Geciteerd in R.L. Rutsky,
ecosysteem dat bijna ieder aspect van ons binding tussen het huis en de echte
High Techne: Art and Technology from the
bestaan bei"nvloedt.'26 Zonder deze omge wereld eromheen. De hal is een buffer
Machine Aesthetic to the
ving zou Thomas' ecosysteem ongetwij
Posthuman, Minneapolis/
feld bezwijken.
Landen 1999, p. 121. 27. A. Walker, Stanley Kubrick
Directs, New York 1971, p. 248-249.
YOU HERE
nium afhankelijk zal zijn van, en over heerst zal worden door machines. Dat
zone, die tegelijk als verbinding en als
van Thomas door de visiofoon, dat van
barriere dient. Het virtueel reele leven
Neo door de AI-machines en dat van
wordt in deze film vertegenwoordigd
Bowman door boordcomputer HAL. In
Digitaal ondersteunde ruimten in films
door Thomas' cyberseks-ervaringen,
Thomas in Love is het Thomas' persoon
In mijn proefschrift heb ik de besproken
eerst met Clara en later met Melodie.
lijke visiofoon die in verbinding staat met
Thomas in Love heeft een aantal ken
films ingedeeld in drie categorieen: virtu
·
24/25
·
leven van de mens in het derde millen
een geavanceerde versie van internet en
eel, virtueel reeel, en reeel. Thomas in
merken gemeen met de andere twee films
(via verzekeringsmaatschappij Globale)
Love gaat over het virtuele leven in een
genoemde films, The Matrix en 2001:
alles in zijn leven registreert en contro leert. In The Matrix heeft een kunstmati
huis, The Matrix gaat over het virtueel
A Space Odyssey. Alledrie worden ze
reele leven in een stad en 2001 gaat over
gekenmerkt door een dystopische, pessi
ge levensvorm een hyperruimte gecreeerd
het reele leven in de kosmische ruimte.
mistische kijk op de toekomstige relatie
om Neo en de anderen als energiebron
Hoewel Thomas in Love gaat over het
tussen mens en machine. Morpheus
(zijn versie van voedsel) te kunnen gebrui
virtuele leven in de cyberruimte van de
zegt in The Matrix: 'Gedurende de hele
ken. In 2001 probeert de boordcomputer
visiofoons, heeft de film ook kenmerken
geschiedenis van de mensheid zijn we
van de Discovery, HAL 9000, de beman
van de andere twee categorieen. De reele
afhankelijk geweest van machines om te
ning van het ruimteschip uit te moorden.
ruimte wordt in Thomas vertegenwoor-
overleven.' De films voorspellen dat het
In al deze films is sprake van een gecon-
YOU KNOW THE QUESTION
JUST AS I DID
WHAT IS THE MATRIX?
WHY IS THIS HAPPENING TO ME?
change real space. After all, the discus
humans might face in the future, encour
All three types of space- cyber-, hyper
aging its viewers to think about this
and exospace- create an alternative real sion of architectural space in the digital
Architecture and Film,
duality. The films help to visualise new
ity to architectural space. As Thomas in
New York 2000, p. 150.
spatial concepts: 'The sets themselves
Love shows, cyberspace creates a two
become real places in the mind, just as
dimensional 4igital realm behind the
the characters become fondly remem
screen away from the user. It is a depth
28.
Maggie Valentine in: M. Lamster, (ed.),
bered friends.'28 When one thinks of
less space made of data. This is an expe
a spaceship, he does not imagine one,
rience of the surface; physical interaction
but sees Discovery or Enterprise in his
is not possible. Everything is an image,
mind. Alternatively, it is not hard to
projected and flattened within the frame
see Thomas's visiophone as the future
of the screen. A virtual subjectivity is
of the Internet. People know more about
constructed, as in the case of Thomas.
the fictional Matrix than virtual reality
The body is not part of the space as it is
systems. The Matrix, the visiophone,
in real life. Here, as in all of these films,
and Discovery familiarise non-technical
new spatial and temporal forms of being
people with digitally supported spaces.
are created. By illustrating new modes of
Furthermore, the films show their connections with architectural spaces.
behaviour and of contact, digitally sup ported spaces have the potential to
age has only just begun.
WHAT
troleerde ruimte (een huis, een stad en
handelen dan hij vanuit zijn oude wispelt
een ruimteschip) in de digitaal onder
urige, instinctieve, menselijke inborst
steunde toekomst van de mensheid. Al
gedaan zou hebben. Nu moet hij zichzelf
deze ruimten zijn mobiel en in zichzelf
programmeren - minder mens en meer
gekeerd. In alle films komen krappe,
machine worden... de mensmachine en
claustrofobische interieurs voor, zoals
de machinemens'.27
Thomas' buiten beeld blijvende waning, zijn cybersekspak, Neo's cocon, de
Elke film gaat over grenzen (van tijd, ruimte, mens, lichaam en perspectief).
Nebuchadnezzar, Bowmans ruimtepak
Digitaal ondersteunde ruimten overheer
en de Discovery. De heiden van de films
sen en vormen een belangrijk aspect van
-de gehandicapte Thomas, de gevange
de films. De digitaal ondersteunde ruim
ne Neo en de inhumane Bowman- zijn
ten die in de films worden weergegeven
allemaal ontmenselijkt door toedoen van kunnen bijdragen aan meer inzicht in machines en ze leven in een gemechani
onze hedendaagse architectonische ruim
seerde omgeving; ze zijn als cyborgs.
te. Zo wordt in The Matrix· bijvoorbeeld
Deze drie films laten zien dat 'de mens
onderzocht hoe de mens in de toekomst
de nieuwe omgeving heeft veroverd,
geconfronteerd zou kunnen worden met
maar dat die omgeving hem ook over
een mogelijke dualiteit tussen werkelijk
heerst, door hem te dwingen anders te
heid en virtuele werkelijkheid, en worden
DID I DO?
AND YOU
HELP YOUR LA·NDLADY CARRY OUT HER GARBAGE
28. Maggie Valentine, in: M. Lamster (red.),
de kijkers ertoe aangezet over deze dua
links met architectonische ruimten.
men van zijn in ruimte en tijd gecreeerd.
liteit na te denken. De films maken nieu
Alledrie ruimtetypen, de cyber-, hyper
Doordat ze nieuwe modi van gedrag en
New York 2000, p. 150.
we ruimtelijke concepten voorstelbaar:
en exoruimte zijn gecreeerde alternatie
contact in beeld brengen, hebben digitale
'De filmsets worden in het hoofd echte
ven voor de architectonische ruimte.
ruimten het vermogen de werkelijke
Architecture and Film,
plaatsen, zoals personages vrienden
Zoals Thomas in Love laat zien, wordt
ruimte te veranderen. De discussie over
worden waar men met plezier aan terug
in de cyberruimte een tweedimensionaal
architectonische ruimte in het digitale
denkt. '28 Als je aan een ruimteschip
digitaal domein gecreeerd, ach ter het
tijdperk is pas net begonnen.
denkt, maak je daar niet zelf een voor
beeldscherm en op afstand van de
·
stelling van, maar zie je automatisch de
gebruiker. Cyberruimte is een diepteloze
Discovery of de Enterprise voor je. Het
ruimte, gemaakt van data, die wordt
is ook niet moeilijk je Thomas' visiofoon
beleefd als een plat oppervlak; fysieke
voor te stellen als de toekomst van inter
interactie is niet mogelijk. Alles is beeld,
net. Mensen weten meer over de fictieve
geprojecteerd en afgeplat in het kader
Matrix dan over virtual reality-systemen. van het beeldscherm. Er wordt een virtu De Matrix, de visiofoon en de Discovery
ele subjectiviteit geconstrueerd, zoals in
maken mensen zonder technische
het geval van Thomas. Anders dan in het
achtergrond vertrouwd met digitaal
werkelijke leven maakt het lichaam geen
ondersteunde ruimten.
deel uit van de ruimte. Net als in al dit
Bovendien zijn er in de films duidelijke soort films worden ook hier nieuwe vor26/27
DEJA
VU IS USUALLY A GLITCH IN THE MATRIX WHEN THEY CHANGE SOMETHING
IT'S l'HE METHOD THE CHINESE INVENTED ABOUT THIRTY YEAR
0 ICD z
(f)
I 1-0 z
a: w I 1-w (f) :::> <( 0 w CD
0 z <( a.
w z 0 0 z
I }- :::> a: 1-w I I-
w _J
_J >
z
� w a.
