ONDERZOEK SOCIALE RELATIES IN DE NIEUWE 311 EN OMGEVING LAKERLOPEN

ONDERZOEK SOCIALE RELATIES IN DE ‘NIEUWE 311 EN OMGEVING’ LAKERLOPEN

Inhoudsopgave Inleiding Conclusies 1. Onderzoeksopzet 2. De resultaten Aanbevelingen Bijlagen Conclusies uit het onderzoek van 2003 Aanbevelingen van het onderzoek uit 2003

3 4 5 8 13 14 15 16

Eindrapportage onderzoek Sociale Relaties in de ‘nieuwe 311’ en omgeving najaar 2007/ Fontys Sociale Studies en Joop Hofman Allianties

2

Inleiding Vier jaar geleden sloten wij het onderzoek de Sociale Analyse Lakerlopen af met de volgende ambitie voor het ‘nieuwe’ Lakerlopen: een sociale, actieve wijk, waar bewoners voor elkaar klaar staan, elkaar op de hoogte houden en samen activiteiten willen organiseren

van de Klankbordgroep herkenden zich in de resultaten van de sociale analyse. "Dat heb ik nou altijd al gezegd." Menigeen vroeg zich wel af wat de gemeente met de resultaten gaat doen. Beijer: "Mijn beeld over Lakerlopen is gecorrigeerd door het sociale onderzoek. Lakerlopen is een redelijk sterke en stabiele buurt. Dat nieuwe aspect zullen we zeker meenemen in de voorbereidingen voor het masterplan. Maar hoe we dat moeten invullen, weten we nog niet." . 1 Op verzoek van de projectgroep integrale wijkvernieuwing Lakerlopen hebben wij in het najaar van 2007 een onderzoek uitgevoerd naar de sociale relaties in de ‘nieuwe 311’ en omgeving. Een van de conclusies in 2003 was: “de 311 wordt geromantiseerd en dat zorgt voor hoge sociale verwachtingen”. De vraag was: - Onderzoek de kwaliteit van de sociale samenhang in de nieuwe ‘311’ in relatie tot het onderzoek uit 2003 In deze eindrapportage van het onderzoek vind U het antwoord op de vraag, en aanbevelingen voor de toekomst. 4 december 2007 Joop Hofman (Joop Hofman Allianties) Johan Bodd (Fontys Hogeschool Sociale Studies Eindhoven)

De Sociale Analyse van Lakerlopen (zomer 2003) is gekenschetst als “Geen top tien notering in de hitlijst van aller-slechtste Eindhovense buurten. Wel een bruisende, veelkleurige buurt met 'ijzersterke kleine leefgebiedjes'. Leden

1

Citaat uit de Nieuwsbrief Lakerlopen 3/03


3

Conclusies In dit hoofdstuk staan de conclusies van het onderzoek naar de sociale relaties, gerelateerd aan de vraag: -

Onderzoek de kwaliteit van de sociale samenhang in de nieuwe ‘311’ in relatie tot het onderzoek uit 2003

1. De gestelde ambitie uit 2003 is gehaald. Op basis van de gemiddelden is het een buurt waar de sociale relaties op een hoog niveau staan: een praatje met elkaar maken, rekening met elkaar houden, samen activiteiten uitvoeren en elkaar helpen als het nodig is. 2. De sociale relaties spelen zich in het algemeen af binnen een straal van tussen de 50 en 100 meter 3. Relatie - beheer lijkt ‘zicht gebonden’. De bestaande relaties van de terugkeerders blijken te verwateren doordat zij letterlijk uit het zicht zijn verdwenen. 100 meter hemelsbreed lijkt op een kaart niks, voor sociale relaties is het een afstand die er toe blijkt te doen. Spontaan binnenwippen omdat je de buurvrouw aan de overkant ziet strijken kan dan niet. Bezoek moet dan bijna op afspraak. Overigens vonden de meeste bewoners dit niet erg, want het vertrouwde gevoel van bekenden in de buurt bleef wel. 4. Relatie - ontwikkeling heeft tijd nodig. Veel nieuwe contacten zijn nog op het niveau ‘elkaar kennen’ en een ‘praatje maken’. Dat is op zich een voldoende basis om, als er behoefte aan is, een ‘verdiepingsslag’ te maken.

5. Nieuwkomers, voor het gemak als “2 –verdieners” gecategoriseerd, hebben nauwelijks sociale relaties in de wijk die verder gaan dan ‘kennen’ en ‘gedag zeggen’. Zij vinden dat ook prima, voelen zich thuis in de buurt, maar hebben geen behoefte aan ‘meer’. Oudere bewoners zien daarin vooral de bevestiging van de ‘moderne tijd’ waarin man en vrouw werken en druk, druk, druk zijn. 6. Opvallend tolerantie tussen verschillende ‘leefculturen’. Niet alleen tussen oud en jong, ook tussen de verschillende ‘etniciteiten’. Ook zien we een groep ‘allochtone bewoners’ , mannen en vrouwen, die de taal goed beheersen en steeds meer naar buiten gericht wonen in Lakerlopen. 7. Natuurlijk wordt er ook gemopperd; uit de vrije vraag ‘wat heeft U nog meer te vertellen’ kwam een lijst met klachten over schoonmaken van de buurt, te veel steen, te weinig groen, te weinig parkeerplaatsen, te weinig speelplek voor de kinderen, te hard rijden door de straat. Deze lijst is in oktober jl. al doorgestuurd naar de werkgroep ‘spelen en groen’.


4

1. Onderzoeksopzet Het onderzoek opgezet om de sociale relaties tussen de bewoners in het onderzoeksgebied te kwantificeren en te kwalificeren. En het uitkomsten te vergelijken met het onderzoek in 2003. Het onderzoek uit 2003 was gebaseerd op onderstaand model, waarin 3 niveaus van sociale relaties worden onderscheiden.

Voor het onderzoek in 2007 zijn variaties op dit model ontworpen. Op basis van de voorinformatie en vooronderzoek heeft het onderzoek zich gefocust op 2 niveaus: op en boven de sociale basis. Tijdelijke straatterrasjes Gezien de beperkte tijd en de ambitie om veel

bewoners te bereiken is gekozen voor straatonderzoek. Op vrijdag 21 september, van 15.00 tot 20.00 uur, en zaterdag 22 september van 9.00 tot 14.00 uur heeft het onderzoeksteam (5 onderzoekers) op alle strategische plekken in de wijk ( looproutes, pleintjes, knooppunten) tijdelijke terrasjes ingericht met statafels en hangkrukken. Alle bewoners die langskwamen of in de buurt waren zijn aangesproken om 5 minuten van hun tijd beschikbaar te stellen voor een onderzoek naar de sociale relaties in de wijk.

Een promotieteam van 2 onderzoekers heeft vervolgens in de straten rond het tijdelijke terras huis aan huis bewoners proberen te verleiden naar het terras te gaan. Of de enquête aan de deur in te vullen. Van de laatste optie hebben behoorlijk wat bewoners gebruik gemaakt.


5

Voorpubliciteit De buurtinfowinkel en het bestuur van de SWHL hebben actief meegewerkt aan de voorbereidingen van het onderzoek. Tijdens een bestuursvergadering is de onderzoeksopzet besproken, en heeft het bestuur/ buurtinfowinkel aangeboden om mee te werken aan de voorpubliciteit. Ruim een week voor het onderzoek zijn

1. nieuwkomer in de wijk Lakerlopen 2. een terugkeerder uit de ‘oude 311’ 3. een blijver (uit de woningen in de omliggende straten) 4. een doorverhuizer ( vanuit een ander deel van Lakerlopen naar de nieuwbouw verhuisd De bewoner is gevraagd zichzelf te categoriseren.

actieve bewoners door middel van een brief geïnformeerd over het onderzoek, en gevraagd om bewoners uit de buurt te vragen om mee te werken. Vervolgens is enkele dagen voor het onderzoek een huis – aan huis een flyer bezorgd

Stap 3

Vervolgens is de bewoner gevraagd op een gedetailleerde wijkplattegrond de contacten in de buurt op kaart aan te geven met een stickhertje. Hiervoor is de tijd genomen, en ook de aard van de contacten beschreven aan de hand van onderstaande verdeling die op a4 formaat op de tafel lag.

Het lokkertje van de koffiemok was het symbool voor de sociale relaties – samen een kopje koffie drinken. Instrumenten en enquêtetechniek

Stap 1

Aan persoonlijke gegevens zijn straat en huisnummer gevraagd, en hoe lang de bewoners op dit adres woont.

Stap 2

De deelnemende bewoners zijn gerubriceerd in 4 categorieën:


6

Stap 4

De volgende vraag aan de bewoner was het aangeven van het niveau van de contacten (van groeten tot elkaar helpen). En of het een ‘oud contact’ was of een ‘nieuw contact’.

Stap 5

De vraag om de sociale contacten in de buurt persoonlijk te beoordelen op een tienpunts - schaal en vervolgens om het gewenste cijfer aan te geven, ook op een tienpunts – schaal. Stap 6 De vraag om op een voorgestructureerde antwoordblad aan te geven of de bewoner behoefte heeft aan nieuwe sociale contacten in de buurt, en op welk niveau. Stap 7 Het aanbod om op een lege kaart “ … en verder heb ik ook nog wat over de buurt te vertellen” zelf wat over de buurt op te schrijven. Stap 8 Als dank voor de medewerking kregen alle deelnemers een koffiemok mee, als symbool voor de sociale relaties


7

2. De resultaten 1. Bereik In het onderzoeksgebied staan ongeveer 300 woningen en appartementen. De bewoners van 96 woningen ( 32%) hebben alle vragen van de enquête beantwoord. De bewoners van 32 woningen (10%) zijn aangesproken, maar hebben de vragen van de enquête niet beantwoord. Om allerlei redenen, de meeste waren ‘geen tijd’ of ‘ik kom zo wel langs’.

3. Deelnemers per staat De spreiding van de deelnemers over de verschillende straten is goed. Er is ook een extra onderzoeksmiddag ingelast (woensdag 26 september van 15.00 tot 20.00 uur) om in de ‘achterblijvende straten’ extra te werven, en de woningen en appartementen rond de Tongelresestraat te bevragen

2. Typering deelnemers


8

5. Algemeen niveau de sociale relaties

de bestaande kwaliteit van de sociale relaties en de gewenste kwaliteit.

In deze tabel zijn alle sociale relaties die genoemd zijn opgeteld en verdeeld over de 6 mogelijkheden

De geel gearceerde kolommen staan voor de standaard (op de basis) , de groen gearceerde kolommen staan voor boven de basis. Er kan geconcludeerd worden dat de sociale relaties van de ondervraagde bewoners een hoog niveau hebben. Gezien het hoge percentage bereik (rond de 30% is een opbrengst waarover representatieve conclusies getrokken mogen worden) kan gesteld worden dat het niveau van de sociale relaties in het onderzoeksgebied erg hoog is. 6. Tevredenheid over kwaliteit sociale relaties Alle deelnemers hebben een waardering gegeven over

68 bewoners (ruim 70%) waren tevreden met de kwaliteit van de sociale relaties. Zij gaven de gewenste kwaliteit dezelfde waardering als de huidige kwaliteit. 8 bewoners (9%) hadden de wens voor een hogere kwaliteit ( 1 punt meer), 15 bewoners (kleine 20%) wilden 2 punten meer, met dien verstande dat de helft de kwaliteit van de sociale relaties een onvoldoende hadden gegeven. Conclusie is dat bewoners over het algemeen tevreden zijn met de kwaliteit van de sociale relaties. Een opvallend groot percentage gaf aan geen verbeterwens te hebben, en dat kan bijna niet anders betekenen dat zij dik tevreden zijn. Dat blijkt ook uit de volgende tabel, waarin het cijfer genoemd staat.


9

7. De rapportcijfers

Het gemiddelde rapportcijfer voor de kwaliteit van de sociale relaties is een 7,3. Het gemiddelde streefcijfer is een 8. Het opvallendste verschil zit bij de interne verhuizers, de bewoners die vanuit een ander deel van Lakerlopen naar de nieuwbouw zijn verhuisd. Het zijn mooie cijfers, en er zitten geen grote verschillen tussen de waarderingen. Belangrijker dan deze rapportcijfers is de tevredenheid uit de vorige tabel. 8. Oude en nieuwe relaties De bewoners is ook gevraagd de sociale relaties te onderscheiden in bestaande relaties (oude relaties) en nieuwe relaties.

In de lichtblauwe kolom staat het gemiddelde aantal bestaande sociale relaties, in de donkerblauwe de nieuwe relaties. Opvallend is het grote aantal nieuwe sociale relaties van de nieuwkomers. Dit wordt veroorzaakt door het hoge aantal (10) nieuwe relaties door 3 nieuwkomers in de appartementencomplexen. Het grote verschil bij de ‘blijvers’ wordt mede veroorzaakt door de bewoners aan de Tongerlesestraat, die geen fysieke verbinding hebben met de nieuwbouw. 9. Drie leefgebiedjes verdiept Tijdens het onderzoek sprongen er 3 leefgebieden uit, in de ogen van de onderzoekers. Uit nieuwsgierigheid zijn deze gebiedjes specifieker in beeld gebracht.


10

‘elkaar helpen’. De nieuwe bewoners hebben alleen contacten binnen de muren van het complex, slechts één contact is buiten het gebouw. De bewoners die veel oude contacten hadden in de buurt en als bewoner in het appartement zijn komen wonen, onderhouden hun oude contacten in buurt (buren, gemeenschapshuis), en ze werken ook nog volop aan nieuwe sociale relaties in het gebouw.

Tongelresestraat 234 t/m 248 De bewoners van het appartementengebouw geven aan dat ze gemiddeld meer dan 9 sociale relaties hebben. Een aantal bewoners elkaar al. 24% van contacten zijn oude relaties en 76% zijn nieuwe relaties.

Frans Halsstraat 2-34 en 5-21 De bewoners van dit leefgebied hebben ruim 7 sociale contacten met andere bewoners. En dat is verdeeld over oude (60%) en nieuwe relaties (40%).De oude relaties spelen zich op het niveau van ‘elkaar helpen’, terwijl de nieuwe relaties vooral op het niveau van ‘praatje maken’ zijn. De sociale relaties spelen zich én links en rechts rond de woning af, én voor de terugkeerders nog op een aantal andere plekken in de wijk. Wel hebben bijna alle bewoners nieuwe contacten gemaakt. Voorzichtig kun je concluderen dat het maken van ‘intensievere’ contacten gewoon tijd nodig hebben.

Een aantal bewoners hebben (nieuwe)contacten met alle 20 bewoners. De aard van de contacten zitten bijna allemaal op het niveau ‘samen activiteiten uitvoeren’ en


11

Frans Halsstraat 68-76, 35-47/Pieter Breughelstraat 2-22, 1-15 In dit stukje Lakerlopen hebben de bewoners bijna 7 sociale relaties in de buurt De meerderheid van deze contacten speelt zich af op het niveau van ‘elkaar helpen’. Alle contacten spelen zich in de directe omgeving van de woning af. Letterlijk: 4 woningen rechts en 6 woningen rechts. Dit is de sociale biotoop voor deze groep bewoners. Het zijn hechte contacten. Sociale relaties buiten deze biotoop zijn er nauwelijks.


12

Aanbevelingen Onderstaande aanbevelingen komen deels voor uit de resultaten van het onderzoek in Lakerlopen, deels uit de ervaring van de onderzoekers met vele wijkvernieuwingsgebieden in Nederland. 1. Uit dit onderzoek lijkt de ‘nieuwe 311’ en omgeving het resultaat van een geslaagde wijkvernieuwingsopdracht te zijn. Het zou van lef getuigen om dit resultaat te vieren en vervolgens de wijk ‘los te laten’. De informele sociale infrastructuur is zo sterk dat bewoners zelf in staat zijn om eventuele bedreigingen adequaat op te lossen c.q. aan te kaarten bij de relevante actoren. 2. Geef bewoners ook de ruimte om zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Spreek bewoners ook aan op hun vermogen om zelf problemen op te lossen. Een hulpmiddel hierbij is de ‘interactieve drieslag’: wat kunt U zelf, waar heeft U ondersteuning bij nodig, wat moet een ander voor U doen.

waarom zouden bewoners dan zelf geen activiteiten 4. Relatieontwikkeling heeft tijd nodig. Activiteiten van een welkomsgroep en straatfeesten dragen positief bij aan het leggen van eerste en nieuwe contacten tussen bewoners. Professionele ondersteuning kan ingezet worden om de contactlegging en relatie ontwikkeling te versnellen. 5. Koppel onderzoeken en kennis. Dit onderzoek is een vervolg op het onderzoek uit 2003. Woonbedrijf heeft dit jaar een klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd. BIO maakt jaarlijks een sociale stand van zaken per wijk op. De medewerkers van Lumens horen, zien en doen veel op straat – en buurtniveau. Dat geldt ook voor de SWHL en actieve wijkbewoners. Met deze kennis kan nieuwe kennis worden gegenereerd dat de kwaliteit van buurten en wijken ten goede kan komen.

3. Neem gemopper niet altijd te serieus. De open vraag leverde 6 pagina’s met klachten op. De bijbehorende wedervraag zou dan moeten zijn: wat heeft U er zelf aan gedaan. Bewoners kunnen wel klagen dat er niks te doen is voor kinderen, maar


13

BIJLAGEN 1. Conclusies uit het onderzoek van 2003 2. Aanbevelingen van het onderzoek uit 2003


14

Conclusies uit het onderzoek van 2003 De onderstaande conclusies zijn gebaseerd op de twee workshops met bewoners en professionals, diepteinterviews, de cultuuranalyse, datastudie Lakerlopen en gemeente Eindhoven, literatuurstudie en niet op de laatste plaats vele uren rondlopen, kijken, observeren en praten met bewoners op verschillende dagen en verschillende tijden. Zowel door de opdrachtnemer, samen goed voor 40 jaar ervaringen in samenlevingsopbouw en wijkontwikkeling in Nederland en Vlaanderen, als door Maike Daniëls en Eva Walraven, die de cultuuranalyse hebben uitgevoerd. 1. De wijk Lakerlopen bestaat uit een mozaïek van vele verschillende leefgebieden, veelal met een eigen (sub)cultuur. Die leefgebieden hebben over het algemeen een sterke sociale basis. De plekken met een niveau onder de gestelde sociale basis zijn precies te duiden. Veelal zijn de oorzaken ook bekend: een dealadres, een asociale familie, een doorgangshuis, een verslaafde bewoner. 2. De sociale basis in Lakerlopen, onderzocht door middel van de quick scan per leefgebied, is gemiddeld tot groot. Daarmee kun je concluderen dat de sociale samenhang in de leefgebieden groot is. 3. Lakerlopen is een veelkleurige, levendige wijk. Er is een grote verscheidenheid aan subculturen, die veelal per straat kunnen verschillen. Er zijn

rustige, naar binnen gekeerde plekken, maar ook bruisende en naar buiten gekeerde plekken. 4. De straat en de voortuin, al dan niet bestraat, zijn belangrijk voor het openbare leven in een aantal leefgebieden. 5. In de wijk overheerst een opvallend tolerant klimaat. De vele verschillende (sub)culturen tolereren en accepteren elkaar. 6. Tussen de verschillende subculturen bestaat er weinig binding en verbondenheid. 7. De informele sociale infrastructuur verschilt sterk van de formele sociale infrastructuur op het gebied van de institutionele netwerken. 8. De dominante bewonerscultuur, vertegenwoordigd in de institutionele netwerken, is geen afspiegeling van de sterk gemêleerde wijkcultuur. 9. In principe wordt iedere bewoner geaccepteerd, zolang men zich aan de heersende codes houdt. 10. Anoniem rondlopen is bijna onmogelijk, maar nergens wordt je als vervelende buitenstaander beschouwd. 11. Nieuwkomers zullen sterk hun best moeten doen om te integreren in bestaande sociale netwerken. 12. Daadkrachtig aanpakken van geselecteerde “rotte” plekken kan als een hefboom werken op de sociale participatie van bewoners. 13. De 311 wordt geromantiseerd en dat zorgt voor hoge sociale verwachtingen. Bewoners die tijdelijk elders wonen wachten passief af op de terugkeer naar het vernieuwde gebied.


15

Aanbevelingen De Ambitie voor het nieuwe Lakerlopen: een sociale, actieve wijk, waar bewoners voor elkaar klaar staan, elkaar op de hoogte houden en samen activiteiten willen organiseren.

6.

De aanbevelingen 1. Lakerlopen bestaat uit een verscheidenheid aan subculturen. Door het ontbreken van verbindingen tussen deze groepen is “de wijk” niet in staat om de hele wijk te beheren. Dit pleit tegen grote openbare gebieden die voor iedereen toegankelijk zijn. 2. De nieuwe openbare ruimtes zouden in de nieuwe leefgebieden geïntegreerd moeten worden, en zodanig vorm gegeven dat zij beheersbaar zijn voor de aanwonende bewoners. 3. In de nieuwbouw zorgen voor relatief kleine leefgebieden voor bewoners met dezelfde emotionele binding en leefstijl. 4. Over het gebruik van openbare ruimtes wordt verschillend gedacht. De ene subcultuur leeft (met mooi weer) bijna op straat, de ander subcultuur vindt dat vanuit het eigen perspectief maar niks. Beide culturen zullen zich moeten thuis voelen in het nieuwe Lakerlopen. 5. De opbouw van de wijk heeft een open structuur; je wandelt zo van het ene leefgebied naar het andere, zonder dat overigens anoniem te kunnen doen. Er

7.

8.

9.

zitten een aantal onzichtbare knooppunten in de wijk, die zorgdragen voor een geruisloze overgang. Dit een kwaliteit van de huidige stedenbouwkundige structuur. De verschillende leefgebieden zijn vooral mentale leefgebieden, met een eigen “onzichtbare” cultuur. De overgang naar Villawijk is veel “harder”. Er zou in de stedenbouwkundige opzet gestreefd moeten worden naar zachte overgangen tussen de verschillende leefgebieden. Er dient nagedacht te worden op welke manier er naast de leefgebieden met emotionele bindingen gezorgd wordt voor functionele verbindingen tussen de verschillende leefgebieden. Dat kan door te zorgen voor een klimaat van functionele relaties die uit kunnen groeien tussen sociale relaties. In het participatietraject van het bestaande naar het nieuwe Lakerlopen dient expliciet aandacht te worden geschonken aan de grote diversiteit van mensen en subculturen. Bewoners van huurwoningen met een binding met en sociale netwerken in de wijk kunnen sterker aan de wijk worden gebonden door na te denken over “koopconstructies”.


16

ONDERZOEK SOCIALE RELATIES IN DE NIEUWE 311 EN OMGEVING LAKERLOPEN

Recommend Documents