Literatuur DOMEIN 1: BELEID

Literatuur DOMEIN 1: BELEID

Afstudeerscriptie Universiteit Utrecht, Master Kunstbeleid en Management. - In opdr. van het

Amuze muziek scan primair onderwijs / M. Bremmer. -

ministerie van OCW

Amsterdam : AHK, Amsterdamse Hogeschool voor de

Deze scriptie behandelt de volgende vraag: welke con-

Kunsten, 2006. - 93 p. - Met lit.opg. - In opdr. van het

clusies kunnen er getrokken worden uit de succes- en

lectoraat Kunst- en cultuureducatie van de AHK

faalfactoren van het beleid van binnenschoolse cultuur-

Voor dit onderzoek is allereerst een literatuurstudie

educatieve programma's in Engeland, Zweden en Noor-

uitgevoerd. In deze studie is bekeken hoe scholen pas-

wegen ten behoeve van het beleid rond dergelijke pro-

sen in de scenario's van Hart(d) voor cultuur, wat de

gramma's in Nederland?

stand van zaken is betreffende muziekeducatie op basisscholen en wat de wensen van scholen zijn ten aanzien

CKV-bon facts : informatiebijdrage CJP/Jong & grijpbaar

van het kunstaanbod. Ten tweede zijn enkele bestaande

2005 / J. Sintenie, L. Rynja. - Amsterdam : CJP, 2006. -

instrumenten voor de inventarisatie van activiteiten en

Ongepag. : graf., tab.

beleidsvoornemens op het gebied van cultuureducatie

Een onderzoek naar CKV-bonnen in het schooljaar 2003-

geanalyseerd, namelijk die van de KPC-groep, het

2004 en een tussenstand voor het schooljaar 2004-

ministerie van OCW en het CultuurKompas van de SLO.

2005. Opgenomen zijn statistieken over de bestedings-

Vervolgens is een meetinstrument ontwikkeld, de Amuze

cijfers van de CKV-bonnen per schooltype, bestedings-

Muziek Scan Primair Onderwijs, op basis van de uitkom-

cijfers per type instelling, bestedingscijfers per provincie

sten van de literatuurstudie, de bestaande instrumenten

en de voorkeuren van CKV-leerlingen. Het onderzoek

en gesprekken.

sluit af met aanbevelingen voor de toekomst.

Behoefteonderzoek scholing cultuureducatie :

CKV-bonbesteding schooljaar 2004-2005 / J. Sintenie

basisonderwijs, centra voor de kunsten en culturele

(auteur van inleiding). - Amsterdam : CJP, 2006. -

instellingen in Noord-Brabant / M-L. Damen, M. van

Ongepag. : graf., tab.

Hoorn. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2006. –

Overzicht van de besteding van CKV-bonnen in het

36 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van BisK en

schooljaar 2004-2005. Er worden algemene bestedings-

de provincie Noord-Brabant

cijfers in percentages, aantallen en in euro's gegeven.

Sinds januari 2005 subsidieert de provincie Noord-

De bonbesteding op schoolniveau (vmbo, havo, vwo),

Brabant scholing op het gebied van cultuureducatie.

per provincie en in de culturele sector komt aan bod. En

Docenten uit het primair en voortgezet onderwijs kun-

ten slotte wordt een beschouwing gegeven van vijf jaar

nen subsidie aanvragen om via scholing meer te weten

CKV-bonnen.

te komen over producten en werkwijzen van aanbieders. Medewerkers van culturele instellingen kunnen een

CKV-bonbesteding schooljaar 2005-2006 / J. Sintenie

subsidie voor scholing aanvragen om inzicht te krijgen in

(auteur van inleiding). - Amsterdam : CJP, 2007. –

de praktijk voor cultuureducatie in het primair en voort-

32 p. : graf., tab.

gezet onderwijs. Om meer te weten over de scholings-

Overzicht van de besteding van CKV-bonnen in het

behoefte van potentiële deelnemers aan de regeling, is

schooljaar 2005-2006. Er worden algemene bestedings-

er een behoefteonderzoek uitgevoerd onder leerkrachten

cijfers in percentages, aantallen en in euro's gegeven.

in het basisonderwijs, docenten van centra voor de

De bonbesteding op schoolniveau (vmbo, havo, vwo),

kunsten en (educatief) medewerkers van kunstprodu-

per provincie en in de culturele sector komt aan bod.

centen, erfgoedinstellingen en musea. Cultureel behoefteonderzoek 2006 : een onderzoek naar Beter goed afgekeken dan slecht verzonnen : een

de culturele wensen van de bewoners van wijk 9 en 10 /

internationaal vergelijkend onderzoek naar

A.M. Rompelman. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 30 p. : tab. -

cultuureducatieve programma's ter bevordering van het

In opdr. van Cultuur19

cultuurbereik van jongeren tot achttien jaar / A. van

Kwantitatief onderzoek in opdracht van Cultuur19 naar

Griethuysen. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 83 p. : fig. -

de culturele behoefte uitgevoerd onder bewoners van

19

ZICHT OP… EEN ONDERZOEKSAGENDA CULTUUREDUCATIE

wijk 9 en 10 (Leidsche Rijn en Vleuten/De Meern) in

Cultuur gewogen: het gewicht van de basis : meting:

Utrecht. Het doel van dit onderzoek was het in kaart

stand van zaken cultuureducatie primair onderwijs in

brengen van de behoeften van de bewoners van deze

Gelderland februari 2006 / T. Lefers. - Arnhem : Edu-

wijken op het gebied van de professionele en amateur-

Art, 2006. - 32 p. : tab., graf. - In opdr. van de

kunsten. Uitgangspunten hiervoor waren: hoe tevreden

provincie Gelderland

is men over het huidige cultuuraanbod in de wijk, aan

Resultaten van een tweede onderzoek in het kader van

wat voor kunstgenres willen de bewoners een bezoek

de regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onder-

kunnen brengen, wat voor kunstactiviteiten willen de

wijs. De stand van zaken omtrent cultuureducatie op

bewoners kunnen beoefenen en wat voor kunstactivitei-

scholen voor primair onderwijs in Gelderland is onder-

ten vindt men belangrijk om in de eigen wijk te kunnen

zocht.

bezoeken en beoefenen. Cultuur in beweging : monitor versterking Cultuur blijft bewegen : monitor versterking

cultuureducatie in het primair onderwijs 2005-2006 /

cultuureducatie in het primair onderwijs 2006-2007 /

A.L. van der Vegt, K. Hoogeveen. - Utrecht : Sardes,

A.L. van der Vegt, K. Hoogeveen, M. den Blanken. -

2006. - 105 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van het

Utrecht : Sardes, 2007. - 101 p. : tab., graf. - Met bijl. -

projectbureau Cultuureducatie Primair Onderwijs,

In opdr. van het projectbureau Cultuureducatie Primair

directie Kunsten van het ministerie van OCW. - ISBN 90-

Onderwijs, directie Kunsten van het ministerie van

5563-067-5

OCW. - ISBN 978-90-5563-078-3

Driejarig monitoronderzoek dat de voortgang en resul-

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

taten van de regeling Versterking cultuureducatie in het

stimuleert vanaf 2004 cultuureducatie in het basison-

primair onderwijs in kaart brengt. In deze eerste rap-

derwijs door middel van de regeling Versterking Cultuur-

portage wordt verslag gedaan van het onderzoek onder

educatie in het Primair Onderwijs. Het doel van de

een groot aantal scholen die subsidie ontvangen vanaf

subsidieregeling is dat aan het eind van het schooljaar

het schooljaar 2004/2005 (het eerste cohort) of vanaf

2007-2008 ten minste 90% van alle scholen in het

het schooljaar 2005/2006 (het tweede cohort). De

primair onderwijs hun visie op cultuureducatie heeft

vergelijking tussen deze twee groepen en de vergelijking

bepaald. Sardes voert een driejarig monitoronderzoek

met een eerdere meting, uitgevoerd door Cultuurnet-

uit dat de voortgang en resultaten van het project in

werk Nederland, laten zien dat de regeling nu al vruch-

kaart brengt. In deze vervolgrapportage wordt verslag

ten begint af te werpen. Zo is er meer aandacht voor het

gedaan van een onderzoek onder een groot aantal

actief creatief bezig zijn door leerlingen en werken meer

scholen dat subsidie ontvangt vanaf het schooljaar

scholen vakoverstijgend. Daarnaast is het aantal scholen

2004/2005 of vanaf het schooljaar 2005/2006. Ook zijn

met een cultuurcoördinator toegenomen, leggen meer

zestien interviews gehouden met vertegenwoordigers

scholen hun cultuurbeleid schriftelijk vast en werken

van scholen die van de regeling gebruik maken.

scholen meer met elkaar samen.

Cultuur gewogen: cultuureducatie in de Gelderse

Cultuur, koningen en democraten : overheid & cultuur in

gemeenten : onderzoek in opdracht van de provincie

Nederland / R. Pots. - 3e herz. dr. - Nijmegen : SUN,

Gelderland / T. Lefers (verslaglegger), A. Klinker (onder-

2006. - 629 p. : ill. - Met bijl., lit.opg. en reg. - 1e dr.

zoeker). - Arnhem : Edu-Art, 2007. - 34 p. : tab., graf.

2000. - De 1e druk diende als proefschrift. In de derde

Hoe brengen de Gelderse gemeenten het thema cultuur-

druk zijn de hoofdstukken herzien, aangevuld en

educatie in praktijk? Om deze vraag te beantwoorden

geactualiseerd tot en met de Cultuurnota 2005-2008. -

werden alle ambtenaren cultuur en/of onderwijs in

ISBN 90-6168-592-3

Gelderland (met uitzondering van de grote gemeenten

De relatie tussen overheid en cultuur in Nederland wordt

Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen) aangeschreven.

bezien in een historisch kader, met aandacht voor de

Van de 52 aangeschreven gemeenten hebben er 34 aan

invloed die particulieren en professionals op de politiek-

het onderzoek deelgenomen. Naast de stand van zaken

bestuurlijke besluitvorming uitoefenden. Onderdelen:

op het gebied van cultuureducatie, worden ook verban-

Cultuur en openbaar bestuur tot 1795; Staatsvorming

den gelegd met de door de Provincie Gelderland gefor-

en cultuurbeleid in de Bataafs-Franse tijd (1795-1813);

muleerde ambities en doelen.

Cultuur en natie onder Koning Willem I(1813-1840); Thorbecke en de grens tussen overheid en cultuur

20


(1840-1872); Cultureel nationalisme, actieve burger en

Cultuureducatie in de Drechtsteden : korte rapportage

de 'verheffing van de arbeidersklasse' (1873-1918); Een

over een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

terugtredende rijksoverheid, grootstedelijke ambities en

Drechtsteden / M. Drenth, P. van der Zant. - Gouda :

actieve particulieren (1918-1940); Naar een breed

Bureau ART, 2006. - 17 p. : graf. - In opdr. van Loket

gedragen 'cultuurpolitiek' (1945-1965); Het ideaal van

Cultuureducatie Zuid-Holland

de maakbare samenleving (1965-1982); Nieuwe zake-

Peiling naar de stand van zaken met betrekking tot

lijkheid (1982-2002); Ontwikkelingen binnen de secto-

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio

ren; Overheid en cultuur in Nederland.

Drechtsteden. In totaal werden 50 scholen voor primair onderwijs geïnterviewd, 38 culturele instellingen en de

Cultuurbonnen in het voortgezet onderwijs : een

vijf gemeenten Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht,

belevingsonderzoek onder leerlingen, docenten,

Sliedrecht, Papendrecht en Alblasserdam.

cultuurcoördinatoren en culturele instellingen / K. Westerbeek ... [et al.]. - [Utrecht] : Sardes, 2007. -

Cultuureducatie in de regio Den Haag : korte rapportage

59 p. : tab. - Met lit.opg. - In opdr. van het ministerie

van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio Den

van OCW

Haag / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant.- Gouda :

Wat vinden leerlingen in het voortgezet onderwijs en

Bureau ART, 2006. - 18 p. : graf. - In opdr. van Loket

hun docenten van het systeem van cultuurvouchers? En

Cultuureducatie Zuid-Holland

hoe denken culturele instellingen hierover? Zijn ze


tevreden? En als er een nieuw systeem komt, wat ver-

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio Den

wachten en hopen ze daar dan van? Deze vragen zijn

Haag (= Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-

onderzocht in dit rapport.

Nootdorp en Rijswijk). De peiling vond plaats door middel van telefonische interviews met 50 scholen voor

Cultuureducatie in Amsterdam : een onderzoek naar

primair onderwijs, 46 culturele instellingen en vier

cultuureducatie in het Amsterdamse basisonderwijs en

gemeenten.

VMBO, uitgevoerd in opdracht van het expertisenetwerk MOCCA en de gemeente Amsterdam in het najaar van

Cultuureducatie in de Rijnstreek : korte rapportage van

2005 / M-L. Damen, F. Haanstra. - Amsterdam : AHK,

een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, 2006. -

Rijnstreek / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant. –

Ongepag. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van het

Gouda : Bureau ART, 2006. - 16 p. : graf. - In opdr. van

lectoraat Kunst- en Cultuureducatie van de AHK

Loket Cultuureducatie Zuid-Holland

Dit onderzoek geeft inzicht in de huidige stand van


zaken op het gebied van cultuureducatie op basisscholen

cultuureducatie in het primair onderwijs in de regio

en op het vmbo in Amsterdam. De volgende vragen

Rijnstreek. In totaal werden 50 scholen voor primair

komen daarbij aan bod: Hoeveel en welke culturele

onderwijs geïnterviewd, 31 culturele instellingen en de

activiteiten worden door scholen ondernomen? Welke

zes gemeenten Alphen aan den Rijn, Jacobswoude,

culturele instellingen in Amsterdam worden door scholen

Liemeer, Nieuwkoop, Rijnwoude en Ter Aar.

bezocht? Hoeveel scholen hebben een cultuureducatiebeleid? Wat is de visie van scholen op cultuureducatie en

Cultuureducatie in het primair onderwijs in Zeeland

welke mening hebben ze over de kunstvakken op

2006 : themarapport / samensteller H. Leeman. -

school? Welke doelstellingen worden door scholen nage-

Middelburg : Scoop, 2007. - [4 p.] : ill., graf.

streefd? Hoeveel scholen hebben een budget, taakuren,

Het Zeeuwse provinciebestuur wilde weten of zijn doel-

cultuurcoördinator of faciliteiten voor cultuureducatie?

stelling dat 'eind 2007 100% van de scholen beschikt

Hoeveel basisscholen hebben een vakdocent kunstvak-

over een cultuurbeleidsplan en 100% van de scholen

ken en hoeveel basisscholen hebben daar behoefte aan?

participeert in een regionaal netwerk' bereikt kon wor-

Daarnaast komen vragen aan de orde over de bemidde-

den. Scoop kreeg de opdracht te onderzoeken hoe de

lende rol van expertisenetwerk MOCCA: Welk soort

Zeeuwse scholen het deden op het gebied van cultuur-

bemiddeling verwachten of willen scholen? Welke ken-

en erfgoededucatie en voerde in 2006 een enquête uit

merken van een cultuureducatief aanbod verwachten of

onder alle basisscholen in Zeeland. Naast de resultaten

willen scholen? Welke factoren zijn van invloed op de

van deze enquête vormden interviews met medewerkers

keuze van de scholen?

van de regionale kunsteducatiecentra in Zeeuws-

21


Vlaanderen, in de Oosterschelderegio en op Walcheren

Schiedam / P. van der Zant. - Gouda : Bureau ART,

een belangrijke bron voor de rapportage. Tenslotte

2006. - 26 p. : tab., graf. - In opdr. van Erfgoed

voorzag Scoop de uitkomsten van een kwalitatieve

Actueel. - Met bijl.

toelichting.

Onderzoek naar cultuureducatie bij de scholen voor primair onderwijs en de culturele instellingen in

Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs Provincie

Schiedam. Het onderzoek vond plaats door middel van

Noord-Brabant : kwantitatief onderzoek : nulmeting /

een schriftelijke vragenlijst aan alle scholen voor primair

P. Kempe, F. Hoens. - Griendtsveen : Futurn Consulting,

onderwijs in Schiedam en aan twaalf culturele instellin-

2006. - 39 p. : fig., graf. - In opdr. van provincie Noord-

gen in Schiedam.

Brabant. - Met bijl. Onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van

De cultuurkaart : verschillende modellen onderzocht /

cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in de provin-

S. Meijer. - [S.l.] : Verdonck, Klooster & Associates,

cie Noord-Brabant. De volgende vragen komen aan de

2007. - 36 p. : ill., tab. - Met bijl.

orde: Welk beleid hebben de 94 scholen met betrekking

Om zoveel mogelijk jongeren in staat te stellen aan

tot cultuureducatie geformuleerd? Welke invulling wordt

cultuur deel te nemen zal het systeem van cultuurvou-

er gegeven aan cultuureducatie binnen de basisvorming?

chers, dat dient ter ondersteuning van het vak CKV, in

Welke invulling wordt gegeven aan het vak CKV? Zijn er

2008 worden vervangen door een brede cultuurkaart

activiteiten naast het verplichte vak CKV en zo ja welke?

voor jongeren. De omslag van de vouchers naar een

Hoe gaat men om met de invoering van CKV in het

cultuurkaart vergt een nieuw invoeringsmodel. In deze

vmbo? Ook werd aan de scholen gevraagd wat hun

publicatie wordt een onderbouwde keuze gemaakt voor

ambitieniveau voor de toekomst is.

een (technisch) uitvoeringsmodel voor de cultuurkaart.

Cultuureducatie in Midden-Holland : korte rapportage

Cultuurparticipatie in Den Haag : eindrapport /

van een onderzoek naar cultuureducatie in de regio

Gemeente Den Haag. Dienst Onderwijs, Cultuur en

Midden-Holland / M. Drenth, F. Mul, P. van der Zant. -

Welzijn. - Den Haag : Gemeente Den Haag, 2007. –

Gouda : Bureau ART, 2006. - 19 p. : graf. - In opdr. van

101 p. : fig., tab. - Met lit.opg. en bijl.

Loket Cultuureducatie Zuid-Holland

Het doel van het onderzoek is om meer inzicht te krijgen

Onderzoek uitgevoerd in de periode februari-maart 2006

in de passieve en actieve cultuurparticipatie van de

naar de stand van zaken met betrekking tot cultuuredu-

Hagenaar en in de mogelijke drempels die hierbij erva-

catie op scholen voor primair onderwijs in de regio

ren worden. Daarbij is extra aandacht voor de Haagse

Midden-Holland. De peiling vond plaats door middel van

jeugd en diverse etnische groepen, waarvan het idee

telefonische interviews met de scholen, culturele instel-

bestond dat zij minder participeren in het bestaande

lingen en gemeenten.

cultuuraanbod. Met bijna 5000 inwoners uit Den Haag van 11 tot en met 70 jaar is eind 2006 een telefonisch

Cultuureducatie in Noordoost Groningen :

interview gehouden over de cultuurparticipatie in Den

eindrapportage van de nulmeting cultuureducatie in het

Haag.

primair onderwijs IVAK, Centrum voor Kunst en Cultuur in NO Groningen / M. Drenth, P. van der Zant. - Gouda :

Cultuurparticipatie van Rotterdammers 2005 / C. de

Bureau ART, 2006. - 26 p. : tab., graf.

Vries, M. Bik. – Rotterdam : COS, Centrum voor

In de loop van 2005 heeft IVAK, Centrum voor Kunst en

Onderzoek en Statistiek, 2006. - 58 p. : tab., graf., fig. -

Cultuur in Noordoost Groningen, bij wijze van nulmeting

Met bijl. - In opdr. van dienst Kunst en Cultuur

een enquête over cultuureducatie in het primair onder-

Rotterdam

wijs afgenomen bij alle scholen voor primair onderwijs in

In hoofdstuk 1 wordt besproken in welke mate de

Noordoost Groningen. Bureau ART verzorgde de verwer-

Rotterdammers verschillende culturele voorstellingen

king en analyse van de gegevens, alsmede deze eind-

bezoeken en welke Rotterdammers dat meer of juist

rapportage.

minder doen. In hoofdstuk 2 wordt op dezelfde wijze ingegaan op het bezoek aan 'cultureel erfgoed' en uit-

Cultuureducatie in Schiedam : eindrapport van een

leeninstellingen van kunst en culturele zaken. In hoofd-

onderzoek in opdracht van Erfgoed Actueel naar

stuk 3 wordt het bezoek aan diverse afzonderlijke

cultuureducatie in het primair onderwijs in de gemeente

culturele instellingen besproken. Verder wordt het

22


bezoek aan festivals en evenementen (hoofdstuk 4), het

vouchers helps to give arguments for and/or against

bezoeken van feesten in eigen kring met live voorstellin-

demand-side subsidy as an arts policy instrument.

gen (hoofdstuk 5) en de deelname van Rotterdammers aan allerhande kunstzinnige activiteiten (hoofdstuk 6)

Enquête cultuureducatie 2006 onder rijksgesubsidieerde

besproken. Nieuw in deze derde rapportage op rij over

culturele instellingen : onderzoeksrapport / T. IJdens,

de cultuurdeelname van Rotterdammers zijn de laatste

H. van den Berg. - Tilburg : IVA, 2007. - 50 p. : tab. -

twee hoofdstukken: één overall beschouwing van alle

Met lit.opg. en bijl. - ISBN 978-90-6835-419-5

vormen van cultuurdeelname en een combinatie tussen

De Enquête Cultuureducatie werd in oktober en novem-

deze verschillende vormen in hoofdstuk 7 en een verge-

ber 2006 gehouden onder instellingen die structureel

lijking tussen Rotterdamse en landelijke cijfers in hoofd-

door het rijk worden gesubsidieerd in het kader van de

stuk 8.

Cultuurnota 2005-2008. De enquête beoogt informatie te verzamelen over activiteiten van rijksgesubsidieerde

Dat klinkt goed! : onderzoek naar doelen en

instellingen op cultuureducatief gebied en daarmee over

verwachtingen van het muziekonderwijs van Muzelinck /

resultaten van het rijksbeleid op dit gebied. Enkele

M. Zeeman, A. de Regt. - Hengelo : Zeeman & de Regt,

conclusies: ruim 70 procent van de rijksgesubsidieerde

2006. - 3 dl. (115, 15, 26 p.) : tab. - Met bijl. - Bevat

publieksgerichte instellingen organiseerde in 2006 edu-

onderzoeksverslag, samenvatting en slotakkoord

catieve activiteiten voor kinderen en jongeren; rijksge-

(conclusies en aanbevelingen). - In opdr. van Muzelinck,

subsidieerde instellingen die zowel aan de Enquête

centrum voor de kunsten in Oss

Cultuureducatie 2006 als aan de vorige editie (over

Het onderzoek brengt in beeld wat de doelen en ver-

2003) meewerkten, zijn in 2006 niet positiever gestemd

wachtingen zijn van de verschillende betrokkenen, te

over hun bereik onder jongeren en nog iets negatiever

weten de cursisten, docenten en ouders. Het geeft aan

over hun bereik onder allochtonen dan in 2003.

waar eventueel discrepanties bestaan en levert tot slot aanbevelingen op voor de onderwijskundige kwaliteit en

Evaluatie geldstroom BKV : nulanalyse en nulmeting :

de vraaggerichtheid van de muzieklessen op Muzelinck.

definitief rapport, maart 2006 / E.K. Aarsen, K. van Dijken, N. Stroeker. - Leiden : IOO, 2006. - 47 p. :

Educatie of marketing? : een onderzoek naar het

tab. - Met bijl.

educatiebeleid van vier Nederlandse

Op 1 januari 2005 is de Geldstroom Beeldende Kunst en

jeugdtheatergezelschappen / E.M. Stravers. - [S.l.] :

Vormgeving (BKV) 2005-2008 van start gegaan om de

[s.n.], 2006. - 72 p. - Met lit.opg. - Doctoraalscriptie

infrastructuur en de relatie tussen vraag en aanbod in de

Universiteit Utrecht, Opleiding Theater-, film- en

beeldende kunst en vormgeving in Nederland verder te

televisiewetenschap

versterken. In dit kader worden er vanuit de Geldstroom

Hoe gaan Nederlandse jeugdtheatergezelschappen

BKV middelen verstrekt aan alle provincies vanwege hun

binnen hun organisatie om met educatie voor het basis-

regiefunctie en verder zijn er negen netwerksteden en

onderwijs en hoe sluiten ze daarmee aan bij de doelstel-

vijf steden met kunstvakonderwijs geselecteerd. Deze

lingen van het landelijk cultuurbeleid op het gebied van

Geldstroom BKV wordt in drie fasen landelijk geëvalu-

cultuureducatie? Deze vraag staat centraal in deze

eerd. Deze nulmeting is het eerste onderdeel van de

scriptie.

evaluatie. In deze nulmeting worden onder andere de programma's van 26 gemeenten en provincies met

The effectiveness of CKV-vouchers : demand-side

elkaar vergeleken voor wat betreft doelstelling en aan-

subsidy as a policy instrument for the arts / E.J. van der

pak.

Torre. – [S.l.] : [s.n.], 2006. - 124 p. : fig., tab. - Met lit.opg. en bijl. - Masterthesis Erasmus Universiteit

Evaluatie van de Versterking Cultuureducatie Primair

Rotterdam, Kunst- en Cultuurwetenschappen, Master

Onderwijs door gemeenten en provincies in het kader

Cultural economics and cultural entrepreneurship

van de afspraak tussen IPO, VNG en OCW :

The research question of this thesis is 'Are the CKV-

deelrapportage A: uitgangspunten en doelstellingen /

vouchers an effective (arts) policy instrument?'. CKV-

W. van Silfhout, F.M.H.M. Driessen. - Utrecht : Bureau

vouchers are an example of demand-side subsidy used

Driessen, 2006. - 62 p. : graf., tab. - Met lit.opg. en

as an arts policy instrument which already exists in The

bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW. - ISBN 90-

Netherlands. Researching the effectiveness of CKV-

73259-44-4

23


Welk flankerend beleid werd door 30 gemeenten en 12

de nadruk wordt gelegd op de culturele en maatschap-

provincies gevoerd voorafgaand aan de afspraak tussen

pelijke verrijking die door migratie is ontstaan. Het Huis

IPO, VNG en OCW met betrekking tot cultuureducatie

voor de Culturele Dialoog wil van nationale betekenis

door scholen primair onderwijs en welk beleid voeren zij

zijn, maar zal ook internationaal opereren door verbin-

inmiddels in het kader van deze afspraak? Welke resul-

dingen te leggen met de herkomstlanden, door culturele

taten zijn met dit beleid behaald?

uitingen en kennis te exporteren en te importeren.

Evaluatie van het museumbeleid van de provincie

Inventarisatie van beleidsprocessen t.a.v.

Noord-Brabant, 1998-2006 : rapport / T. IJdens. -

cultuureducatie primair onderwijs bij

Tilburg : IVA, 2006. - IV, 66 p. : tab. - Met bijl. en

onderwijsstichtingsbesturen in Limburg :

lit.opg.

onderzoeksverslag / M. Prieckaerts. - Maastricht :

De provincie Noord-Brabant heeft haar museumbeleid in

Universiteit Maastricht, 2006. - 23 p. : tab. - In opdr.

1998 vastgelegd in de notitie 'Samen sterk museum-

van het Provinciaal Overleg Cultuureducatie PO -

werk'. Sinds 1998 heeft zich een aantal ontwikkelingen

Bovenschools Management

voorgedaan, zoals de totstandkoming van een museum-

Onderzoek naar bestuurlijke beleidsprocessen rond

kwartier in 's-Hertogenbosch, waardoor het provinciaal

cultuureducatie bij Limburgse onderwijsstichtingen. Het

Noord-Brabants Museum en het Stedelijk Museum van

doel is om met deze inventarisatie inzicht te krijgen in

die gemeente (nauw met elkaar verbonden worden; de

knelpunten en mogelijkheden, en tot een overzicht van

ontwikkeling van het erfgoedbeleid als algemeen kader

gezamenlijke en afzonderlijke problematiek te komen.

voor het beleid ten aanzien van musea; andere aspecten

Onderzoekster Marion Prieckaerts heeft met vertegen-

van conservering, studie, beleving en promotie van

woordigers van 17 Limburgse stichtingsbesturen inter-

cultureel erfgoed. Ook is het landelijke museumbeleid

views gehouden. Daarnaast zijn twee interviews gehou-

gewijzigd, zoals naar voren komt in de nota 'Bewaren

den met bovenschoolse cultuurcoördinatoren van stich-

om teweeg te brengen' van staatssecretaris Van der

tingssamenwerkingsverbanden op het gebied van

Laan (december 2005). Deze ontwikkelingen zijn aanlei-

cultuureducatie. Deze publicatie is een weergave van de

ding tot een herbezinning op de doelstellingen, instru-

conclusies uit die interviews.

mentatie en effectiviteit van het provinciale museumbeleid met behulp van een kwalitatief evaluatieonderzoek.

Kunst- en cultuurmonitor Amsterdam 2006 : project 6055 / L. ten Broeke, W. Bosveld. - Amsterdam :

Historisch Noord : verkennend onderzoek naar

Gemeente Amsterdam, 2006. - 95 p. : tab., graf. - In

professionalisering en afstemming van initiatieven rond

opdr. van Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling,

cultuurhistorisch erfgoed / M. Wester, J. Groenendijk. -

afdeling Kunst en Cultuur

Amsterdam : DSP-groep, 2007. - 48 p. - Met bijl.

Onderzoek naar de cultuurdeelname van Amsterdam-

Onderzoek onder vijf organisaties die zich bezighouden

mers aan musea, podiumkunsten, film, dans, festivals,

met cultuurhistorisch erfgoed en geschiedsbeschrijving

informele cultuur, openbare bibliotheek, amateurkunst

in Stadsdeel Amsterdam-Noord naar de mogelijkheden

en cultuureducatie. Er is onder andere gekeken naar

van professionalisering en onderlinge afstemming van de

opleidingsniveau, leeftijd en etnische achtergrond. Deze

initiatieven. Dit met als doel het cultureel erfgoed in

factoren blijken van invloed te zijn op de cultuurpartici-

Amsterdam-Noord te conserveren en beter te ontsluiten

patie.

voor huidige en toekomstige generaties. Kunstinstellingen de wijken in : evaluatie van Huis voor de Culturele Dialoog / H. Bakker ... [et al.]. -

Cultuurbuur en Musea in de wijken : 2e rapportage in

[Amsterdam] : [Werkgroep Huis voor de Culturele

het kader van de kwalitatieve evaluatie van het

Dialoog], 2006. - 51 p. : tab., fig. - Met bijl. en lit.opg. -

Rotterdams Actieplan Cultuurbereik / L. Ranshuysen. -

In opdr. van het ministerie van Buitenlandse Zaken en

Rotterdam : Letty Ranshuysen, 2007. - 56 p. : ill., graf.,

het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

tab. - Met bijl. en lit.opg.

Onderzoek naar de mogelijkheden voor een Nederlands

Onderzoek naar de successen en knelpunten van de

'Huis voor de Culturele Dialoog'. Dit huis wil mensen en

Rotterdamse projecten 'Cultuurbuur' en 'Musea in de

groepen met uiteenlopende culturele achtergronden

wijken'. Hierbij zijn de ervaringen van uitvoerders ge-

samenbrengen in ontmoeting, debat en dialoog, waarbij

ëvalueerd en is een beeld verkregen van de ervaringen

24


van deelnemers. Beide projecten maken deel uit van het

zen op het muziekonderwijs en het onderwijs in beel-

Rotterdamse Actieplan Cultuurbereik en hebben als doel

dende vorming? 2. Wat zijn de sterke en zwakke punten,

de cultuurparticipatie van wijkbewoners te vergroten.

kansen en bedreigingen van de scenario's voor de orga-

Eerder verscheen een rapportage over het project

nisatie van het muziekonderwijs en onderwijs in beel-

'Cultuurscouts' met de titel 'Culturele bruggenbouwers in

dende vorming? 3. Hoe kan, op basis van de vergelijking

de wijken' (2006).

van de scenario's aan de hand van de gestelde visie en de financiële en personele gevolgen, het muziekonder-

Monitor cultuureducatie voortgezet onderwijs : meting

wijs en het onderwijs in beeldende vorming in de toe-

2007 / C. Oomen … [et al.]. - Utrecht : Oberon, 2007. -

komst het beste georganiseerd worden?

48 p. : ill., tab., graf. - In opdr. van het ministerie van OCW. - Met lit.opg. - ISBN 978-90-77737-26-2

Netwerken en verbindingen : arts and cultural education

In dit rapport staan de ontwikkelingen op het gebied van

in The Netherlands / A. Bamford. - [S.l.] : [s.n.], 2007. -

cultuureducatie in het voortgezet onderwijs voor het jaar

180 p. : ill. - In opdr. van het ministerie van OCW

2007 centraal. Hierbij wordt de volgende vraag gesteld:

This report assesses the current state of arts and

in welke mate hebben scholen cultuureducatie verankerd

cultural education in The Netherlands. The research was

in het onderwijs? De uitkomsten worden vergeleken met

undertaken to determine the nature, scope and impact

gegevens uit een eerdere meting in 2006. Aan de hand

of arts and cultural education for children under the age

van een groot aantal feiten en cijfers wordt een beeld

of 18 years in Dutch schools. It included children of

geschetst van visies, inhoudelijke invulling, processen

nursing years and children with special learning needs.

achter de schermen, samenwerking tussen scholen en

Policy and implementation issues were also explored as

culturele instellingen, financiën, opbrengst en toekomst-

well as teacher training and the professional develop-

perspectief.

ment of teachers and artists. The report concluded that the level of arts education in The Netherlands is of a

Museum voor de klas : evaluatieverslag 2005/2006 /

comparatively high international standard. Points of

J. van Muilekom (auteur van inleiding) P. de Haan

concern among others are: the equal accessibility of arts

(auteur van inleiding). - Utrecht : UCK, Utrechts

and cultural education to all children at all levels of

Centrum voor de Kunsten, 2006. - 20 p. : ill., graf.

education and all levels of society; more balance be-

Evaluatieverslag van het project 'Museum voor de klas'.

tween consuming culture and actively creating it; the

Het verslag biedt een overzicht van de betrokken par-

lack of ongoing teacher development; the need for

tijen, de aangeboden museumprogramma's, de opzet

clearer lines of learning to cover all a child's education;

van een tevredenheidsonderzoek en conclusies en aan-

the lack of monitoring the quality of arts education; and

bevelingen. 'Museum voor de klas' is een activiteit van

the need to exchange best practices. Includes a sum-

het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK), in sa-

mary and a list of recommendations in Dutch.

menwerking met de musea van het Utrechtse Museumkwartier, erfgoedinstellingen van Utrecht, de gemeente

Niet onder de korenmaat : eindrapportage van een

Utrecht en Utrechtse basisscholen.

onderzoek naar talentontwikkeling op het gebied van kunst en cultuur in de provincie Drenthe / M. Drenth,

Muziekonderwijs en beeldende vorming in de gemeente

P. van der Zant. - Gouda : BART, 2007. - 59 p. : ill. -

Terneuzen / Gemeente Terneuzen. - Terneuzen :

Met bijl. - In opdr. van het onderzoeksbureau Cultuur,

Gemeente Terneuzen, 2007. - 96 p. : fig., tab. - Met

Welzijn en Zorg van de Provincie Drenthe

lit.opg. en bijl.

Rapportage van een inventariserend onderzoek naar

Onderzoek in opdracht van de gemeenteraad van Ter-

talentontwikkeling in de provincie Drenthe. Centraal in

neuzen naar de wijze waarop het muziekonderwijs en

dit onderzoek staat de vraag: Wat gebeurt er in Drenthe

het onderwijs in beeldende vorming in de toekomst het

op het gebied van talentontwikkeling en welke wensen

beste georganiseerd kan worden. Aanleiding is het feit

en behoeften zijn er op dat terrein? Op basis van de

dat sinds jaren het muziekonderwijs in de gemeente

uitkomsten van het onderzoek willen Gedeputeerde

Terneuzen door twee aanbieders georganiseerd wordt:

Staten van Drenthe partijen bij elkaar brengen en lijnen

het gemeentelijk instituut Toonbeeld en de Zeeuwse

uitzetten om Drentse talenten beter te 'spotten' en meer

Muziekschool. Onderzoeksvragen die hierbij aan de orde

kansen te geven om door te groeien. Bevat onder an-

komen zijn: 1. Wat is de visie van de gemeente Terneu-

dere de volgende hoofdstukken: Talentontwikkeling: wat

25


is dat eigenlijk? Hoe verloopt talentontwikkeling in de

buitenlandse voorbeelden en voorbeelden van talent-

kunsten in Drenthe?, Hoe verloopt de stap naar actieve

ontwikkeling op andere terreinen, zoals sport en weten-

kunstbeoefening?, Hoe verloopt de stap naar verdere

schap.

talentontwikkeling?, Hoe verloopt de stap van talent naar professional?

Prestaties in kaart : eindrapport van een herhaalde prestatiemeting in het onderwijs ten aanzien van het

Nieuw uitzicht : over de toekomst van de

Utrechts Centrum voor de Kunsten / P. van der Zant. -

cultuureducatie in Arnhem / Muiderman, H. - [S.l.] :

Gouda : BART, 2006. - 38 p. : tab., graf. - Met bijl. - In

HM advies, 2006. - 37 p. : ill. - In opdr. van de

opdr. van gemeente Utrecht

gemeente Arnhem

Derde meting naar de prestaties van het Utrechts

Allereerst wordt de huidige stand van zaken op het

Centrum voor de Kunsten (UCK) in het primair en voort-

gebied van cultuureducatie in Nederland besproken.

gezet onderwijs. In het rapport worden de uitkomsten

Vervolgens wordt op basis van een quick scan aangege-

zoveel mogelijk vergeleken met de resultaten van de

ven hoe de stand van zaken in Arnhem is. Daarna volgt

twee eerdere metingen. De metingen sluiten aan bij de

een intermezzo over de technologische ontwikkelingen

jaarlijkse prestatieafspraken die de gemeente Utrecht

en het thema burgerschap en de consequenties hiervan

met het UCK maakt.

voor de Arnhemse cultuureducatie. Tenslotte wordt een aantal visies en acties geschetst voor de toekomst.

Provinciaal cultuurbeleid : cultuurbeleid van provincies en provinciale instellingen 2005-2008 / J. Lieftink,

Onderzoeksrapportage pilot cultuurkaart / CJP, Cultureel

M. Tal. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2006. –

Jongeren Paspoort. - Amsterdam : CJP, 2007. - 68 p. :

61 p. : tab. - Met lit.opg.

ill., tab. - Met bijl.

In het eerste hoofdstuk wordt het cultuurbeleid in de

Het ministerie van OCW wil in augustus 2008 het sys-

verschillende provincies voor de periode 2005-2008

teem van cultuurvouchers vervangen door een web-

geanalyseerd aan de hand van de uitgebrachte cultuur-

based cultuurkaart. Om de mogelijkheden en knelpunten

nota's. Welke begrippen en definities worden gehan-

van deze overstap in kaart te brengen, heeft CJP een

teerd, welke trends worden gesignaleerd, wat is de

pilot uitgevoerd. Die heeft als voornaamste doelstelling

invulling van het Actieplan Cultuurbereik, wat zijn de

te onderzoeken op welke manier de landelijke invoering

kerntaken en beleidsaccenten, en welke middelen wor-

van de cultuurkaart vanaf 2008-2009 succesvol kan

den ingezet om het beleid te realiseren? Daarna worden

verlopen. In deze rapportage wordt uiteengezet wat er

de provinciale cultuurnota's uit de periode 2001-2004

ten opzichte van het huidige systeem zal veranderen en

vergeleken met die van de periode 2005-2008. In

aan welke technische en inhoudelijke voorwaarden een

hoofdstuk drie worden de cultuureducatie-instellingen

nieuw systeem zal moeten voldoen.

genoemd die het provinciale cultuurbeleid uitoefenen. Het laatste hoofdstuk beschrijft per provincie achtereen-

Ontwikkeling van talent in de t/dop : onderzoek naar

volgens de kengetallen, het cultuurbeleidsplan 2005-

vooropleidingen muziek en dans in Nederland /

2008 en het bijbehorende budget en de provinciale

K. Schaafsma, R. Zoutman. - Amsterdam : DSP-groep,

instellingen.

2007. - 48 p. : tab., fig. - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW

Rapportage 0-meting cultuureducatie primair onderwijs

Onderzoek naar de manier waarop (top)talent in muziek

Limburg 2006 / J. van Cruchten ... [et al.]. - [S.l.] :

en dans in Nederland kan doorgroeien. Ter sprake komt

Provincie Limburg, 2007 Steunpunt Cultuureducatie

de werkwijze en het rendement van de vooropleidingen

Limburg. - 31 p. : graf., tab. - Met uitgebreide

en voorbereidende cursussen - van de hogescholen zelf,

samenv. - In opdr. van de provincie Limburg

aan de scholen voor voortgezet onderwijs en op ROC's.

Het Steunpunt Cultuureducatie Limburg heeft in het

Ook zijn er tal van voorbereidingsmogelijkheden binnen

najaar van 2006 op verzoek van de provincie Limburg

de context van de amateurkunst. Daarna wordt inge-

een nulmeting uitgevoerd bij alle basisscholen in Lim-

gaan op de instroom van leerlingen in de vooropleidin-

burg. Deze 0-meting vond plaats in het kader van de

gen, de doorstroom vanuit de vooropleidingen naar de

Regeling versterking cultuureducatie. Het onderzoek

hogescholen en de uitstroom van studenten naar de

heeft zich onder andere gericht op de volgende vragen:

professionele beroepspraktijk. Verder is gekeken naar

Wat is het aanbod op het gebied van cultuureducatie?;

26


Wat is de vraag vanuit het onderwijs?; Wat zijn de

Senioren en cultuur : interesses, motieven, kansen en

ervaringen met de projecten?; Hoe is de samenwerking

beperkingen / E. Edelmann. - Tilburg : PON, 2006. –

met de andere onderwijs- en culturele instellingen?; Aan

96 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van de provincie

welke ondersteuning hebben scholen behoefte? De

Noord-Brabant en het UITmarketingburo. - ISBN 90-

uitkomsten van het onderzoek geven een beeld van de

5049-384-X

situatie op het gebied van cultuureducatie in de provin-

In dit onderzoek wordt antwoord gegeven op de vraag:

cie Limburg.

Op welke wijze kan bij Brabantse ouderen (55-plus) de deelname aan cultuur worden bevorderd? Het onderzoek

Resultaten van cultuureducatiebeleid : eindrapport van

is uitgevoerd over de volle breedte van het culturele veld

een onderzoek naar het cultuureducatiebeleid in de

onder alle actieve Brabanders van 55 jaar of ouder.

provincie Utrecht / M. Drenth, P. van der Zant. - Gouda : Bureau ART, 2007. - 73 p. : tab., graf., fig. - Met bijl. -

De sociale infrastructuur van de 40 'krachtwijken' in

In opdr. van provincie Utrecht

beeld : quick scan welzijn, sport, cultuur, onderwijs en

Eindrapport van een onderzoek naar het cultuureduca-

zorg / redacteur P. Duijvestijn. - Amsterdam : DSP-

tiebeleid in de provincie Utrecht (exclusief de gemeente

groep, 2007. - 68 p. : tab. - Met bijl.

Utrecht). Voor dit onderzoek werden gesprekken

Met het project 'Van probleemwijk naar prachtwijk' is

gevoerd met vertegenwoordigers van de provincie

minister Vogelaar van Wonen, Wijken en Integratie

Utrecht en van de provinciale instituten Kunst Centraal

(WWI) een offensief gestart om 40 geselecteerde pro-

en Erfgoedhuis Utrecht. Er werden telefonische inter-

bleemwijken te ontwikkelen en ze een metamorfose te

views afgenomen bij beleidsmedewerkers van Utrechtse

laten ondergaan. Ook de sociale infrastructuur biedt in

gemeenten. Daarnaast vulden scholen voor primair en

dit kader kansen. In dit rapport worden deze kansen in

voortgezet onderwijs een vragenlijst in over cultuuredu-

beeld gebracht. Dit op basis van een uitgevoerde quick

catie. Enige conclusies: bijna alle gemeenten in de

scan naar beschikbare voorzieningen op het gebied van

provincie Utrecht leveren een bijdrage aan cultuuredu-

welzijn, sport, cultuur, onderwijs en zorg in de 40 wij-

catie in het onderwijs, de meeste scholen voor primair

ken. Het hoofdstuk cultuur gaat in de volgende vragen:

onderwijs beschikken over een specifiek budget voor

Welke landelijke ontwikkelingen spelen er op het vlak

cultuureducatie, van de scholen voor voortgezet onder-

van cultuur?, Wat is de plek van cultuur in de 40 wij-

wijs heeft minder dan de helft beleid voor cultuureduca-

ken?, Welke knelpunten en kansen doen zich op dit

tie geformuleerd, Kunst Centraal is goed bekend bij het

gebied voor in het kader van de 40 wijkenaanpak?

onderwijs en Erfgoedhuis Utrecht blijkt voor de meeste scholen onbekend te zijn.

Sport en cultuur : vergelijkend onderzoek amateurkunst en breedtesport / L. Vermeulen. - [S.l.] : [s.n.], 2007. -

Schoolportretten cultuureducatie in het primair

38 p. : fig. - Met bijl. en lit.opg. - Eindscriptie

onderwijs nader beschouwd / F.E.M. Konings. -

Universiteit Maastricht, Master arts and heritage: policy,

[S.l.] : [s.n.], 2007. - 7 p. - Zie ook: Elke school is

management and education. - In opdr. van het

uniek / F.E.M. Konings. - Den Haag : Ministerie van

ministerie van OCW

OCW, 2006

Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen ama-

De Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onder-

teurkunst en breedtesport? Deze vraag staat centraal in

wijs' van het ministerie van OCW wordt gemonitord op

dit onderzoek. De nadruk ligt op het beleid van de rijks-

de kwantitatieve en kwalitatieve uitwerking en effecten

overheid. Om dit beleid te kunnen begrijpen is kennis

van de regeling. Dit paper gaat over de resultaten en de

van het veld nodig, daarom zijn ook de participatiegraad

onderzoeksmethode van de kwalitatieve monitoring. De

en de organisatiestructuur in sport en cultuur onderzocht

vraag van het ministerie was om inzicht te geven in het

en met elkaar vergeleken.

effect van de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs en de rol die scholen in hun onder-

Stimulering van diversiteit : rapportage in opdracht van

wijsprogramma reserveren voor cultuureducatie door het

het ministerie van OCW over maatregelen om diversiteit

maken van portretten van veertien scholen. Paper ge-

bij culturele instellingen te stimuleren / P. van der

presenteerd op de Conferentie Onderzoek in Cultuuredu-

Zant. - Gouda : Bureau ART, 2006. - 34 p. : tab., graf. –

catie van juni 207 in Utrecht.

Met bijl.

27


Onderzoek naar de wijze waarop culturele instellingen in

het gebruik van streektaal. Tot slot volgen de conclusies

de periode 2001-2004 zijn omgegaan met de zogeheten

en de aanbevelingen voor verder beleid in hoofdstuk 4.

'2% maatregel van staatssecretaris Van der Ploeg', een

Als bijlage is de door TNS/NIPO afgenomen enquête

maatregel om diversiteit bij culturele instellingen te

opgenomen.

stimuleren. Zijn ze al verder? : eindrapport van de tweede meting Van scenario naar voorstelling : de stand van zaken,

Cultuureducatie in de provincie Noord- Holland bij

visie en ondersteuningsbehoefte op het gebied van

scholen en gemeenten / M. Drenth, P. van der Zant. -

cultuureducatie bij basisscholen in Gelderland / J-P.

Gouda : BART, 2007. - 63 p. : tab., graf. - Met bijl. - In

Maaijwee. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 63 p. : tab. - Met

opdr. van de provincie Noord-Holland

lit.opg. en bijl. - In opdr. van Edu-Art Gelderland

Dit is het rapport van een tweede meting naar cultuur-

Scriptieonderzoek naar cultuureducatie op een deel van

educatie in de provincie Noord-Holland. De provincie

de Gelderse basisscholen op het moment dat de Rege-

Noord-Holland voert een beleid met betrekking tot

ling versterking cultuureducatie primair onderwijs net in

cultuureducatie. Om de effectiviteit hiervan te bepalen

werking was getreden (2004). De volgende vragen staan

werd in 2004 de nulmeting 'Hoe ver zijn ze al?' uitge-

centraal in het onderzoek: 1) Waaruit bestaat het aan-

voerd. Op grond van de tweede meting kan worden

bod van cultuureducatie op basisscholen? 2) Welke

geconstateerd of er verschillen zijn opgetreden met de

belangen hechten basisscholen aan cultuureducatie?

'nulsituatie' in 2004. De tweede meting vond net als in

3) Is er samenhang tussen het aanbod en het belang

2004 plaats door middel van een schriftelijke enquête

van cultuureducatie? 4) Welke visie hebben scholen op

die naar alle scholen voor primair en voortgezet onder-

cultuureducatie? 5) Is er samenhang tussen de mate

wijs in Noord-Holland werd gezonden, alsmede naar alle

waarin de drie scenario's van toepassing zijn op de

gemeenten in de provincie. Uit de tweede meting blijkt

praktijk, de wenselijkheid van de drie scenario's en de

onder andere dat 45% van de scholen voor primair

toekomstverwachting van basisscholen met betrekking

onderwijs nu een beleid voor cultuureducatie heeft

tot de drie scenario's? 6) Is er een verband tussen

geformuleerd en dat meer dan de helft van de scholen in

enerzijds, het aanbod en belang van cultuureducatie en

Noord-Holland beschikt over een cultuurcoördinator.

anderzijds, de visies op cultuureducatie? 7) Welke ondersteuningsbehoeften hebben basisscholen met betrekking tot cultuureducatie? 8) Waardoor kunnen de onder-

DOMEIN 2: SOCIALISATIEPROCESSEN

steuningsbehoeften van basisscholen met betrekking tot cultuureducatie worden verklaard? In de bijlage is een

Behoud door algemene ontwikkeling? : onderzoek naar

'nulmeting cultuureducatie in het primair onderwijs'

de effecten van het erfgoededucatieve project Plan je

opgenomen in de vorm van een enquête.

Eigen Ruimte op leerlingen / E. Snoep. - Amsterdam : Erfgoed Nederland, 2007. - 92 p. : tab., fig., graf. - Met

De zichtbaarheid van cultureel erfgoed in Zeeland :

lit.opg en bijl. - Onderzoeksstage Universiteit van

monitor actieplan cultuurbereik : onderzoeksrapport /

Amsterdam, Master Erfgoedstudies

R-J. Adriaansen (samensteller), I. van der Tak

Onderzoek naar de effecten van het landelijke erfgoed-

(samensteller). - Middelburg : Scoop, 2007. - 30 p. :

educatie-project 'Plan je Eigen Ruimte' op leerlingen uit

graf., tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van provincie

de bovenbouw havo/vwo. Centraal staat de vraag of

Zeeland

'Plan je Eigen Ruimte' leidt tot meer kennis en bewust-

Eén van de speerpunten in het Zeeuwse Actieplan

wording van de eigen omgeving en van de rol die

Cultuurbereik 2005-2008 was het beter zichtbaar maken

cultuurhistorie daarin speelt. Onderzoek is gepresen-

van cultureel erfgoed in Zeeland. De analyse en monito-

teerd op de Conferentie Onderzoek in Cultuureducatie

ring van dit speerpunt staat centraal in deze onder-

van juni 2007 in Utrecht.

zoeksrapportage. Het eerste hoofdstuk bevat de inleiding. In hoofdstuk twee staat de receptieve cultuurparti-

Bevolkingsonderzoek sport en cultuur 2005 :

cipatie met betrekking tot cultureel erfgoed centraal,

tabellenrapport cultuur / R. Hoekman, R. van der

onderverdeeld naar subthema's. Het derde hoofdstuk is

Meulen, I. Janssens. - 's-Hertogenbosch : W.J.H. Mulier

gewijd aan de actieve participatie. Hier wordt ingegaan

Instituut, 2006. - 31 p. : fig., tab. - In opdr. van

op respectievelijk vrijwilligerswerk, verzamelgedrag en

Platform Amateurkunst en De Kunstconnectie

28


Rapport over cultuurdeelname in Nederland in 2005. Er

allochtone senioren. In de bijlage is de vragenlijst over

zijn verschillende aspecten van cultuurdeelname onder-

cultuurdeelname opgenomen.

zocht: participatie, variatie, cultuurvormen, culturele activiteiten en organisatorisch verband. Daarnaast is er

Cultuurparticipatie in Nederland: een kleurrijke

aandacht voor zowel de voorkeuren voor bepaalde

vertoning? : een onderzoek naar de verschillen in

ontwikkelingsvormen bij culturele activiteiten als de

receptieve cultuurparticipatie tussen etnische

cultuurgerelateerde uitgaven en vrijwilligerswerk in de

minderheden en autochtonen in Nederland /

cultuur.

J. Berkers. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 84 p. : tab., fig. Met lit.opg. en bijl. - Masterthesis Universiteit van

Bij peuters zit het geluk in de beentjes : criteria voor

Tilburg, Faculteit Sociale Wetenschappen, Master Leisure

peutertheater in de ontwikkeling van culturele

Studies

competentie / P. Matthee. - [S.l.] : [s.n.], 2007. –

In hoeverre verschillen etnische minderheden in Neder-

108 p. : ill. - Met lit.opg. en bijl. - Masterthesis

land in hun receptieve cultuurparticipatie van de au-

Universiteit van Tilburg

tochtone bevolking, en hoe kunnen we deze verschillen

Dit rapport bevat een explorerend onderzoek naar de

verklaren? Deze vraag staat centraal in deze master-

vormen van peutertheater die kunnen bijdragen aan de

thesis.

ontwikkeling van culturele competentie inzake theater. Vanuit geldende theorieën over ontwikkelingspsycho-

Factsheet cultuurdeelname: voor iedereen? / E-Quality. -

logie, culturele informatieverwerking, de ontwikkeling

Den Haag : E-Quality, 2007. - 7 p. : graf. - Met lit.opg.

van culturele competentie (culturele socialisatie) en

Onderzoek naar cultuurdeelname in Nederland. In deze

betekenisgeving van voorstellingen (voorstellingsana-

factsheet worden feiten, cijfers en beleidsaanbevelingen

lyse) is een analysemodel voor peutertheater ontwik-

voor de verhoging van cultuurdeelname uiteen gezet. Zo

keld. Vervolgens zijn drie peutertheatervoorstellingen

is één van de aanbevelingen om meer aandacht te

geanalyseerd. Tegelijkertijd is het publiek in de leeftijd

besteden aan cultuur in het onderwijs, via bijvoorbeeld

van 2 tot en met 4 jaar geobserveerd direct vooraf-

toegankelijkere producties, cultuureducatie en aandacht

gaand, tijdens en direct na het plaatsvinden van de

voor cultuur in het curriculum van pabo-studenten.

voorstelling. Het onderzoek wordt afgesloten met een conclusie en een discussie.

Identiteitsontwikkeling: een kwestie van smaak? : een verkennende studie naar de bijdrage van CKV1 aan de

Cultuur, voor jou & mij : een analyse van de bezoekers

identiteitsontwikkeling van leerlingen / N. Deelstra. -

van culturele voorzieningen / G. Capella. - [S.l.] : [s.n.],

[S.l.] : [s.n.], 2007. - 40 p. : graf. - Met bijl. en

2007. - 89 p. : tab., fig. - Met bijl. en lit.opg. -

lit.opg. - Praktijk Gericht Onderzoek (PGO) in het kader

Afstudeerscriptie Universiteit Utrecht, Faculteit

van de IVLOS lerarenopleiding, Universiteit Utrecht

Geowetenschappen, opleiding Sociale geografie

Op welke manier draagt het vak CKV1 bij of kan het nog

Onderzoek naar de kenmerken die van invloed zijn op

meer bijdragen aan de ontwikkeling en identiteit van

cultuurbezoek. De volgende vraag is onderzocht: In

leerlingen? Deze vraag staat centraal in dit onderzoek.

hoeverre hangt bezoeken van cultuur en het kijken en

Bevat de volgende hoofdstukken: Wat is identiteit?; Hoe

luisteren naar cultuur samen met gender, etniciteit en

ontwikkelt identiteit zich bij pubers?; CKV1 en de ont-

verstedelijkingsgraad?

wikkeling van identiteit bij leerlingen; Praktijkvoorbeeld van scholengemeenschap De Breul in Zeist.

Cultuurdeelname door senioren : resultaten van een onderzoek onder het Seniorenpanel Zuid-Holland /

Een kleurrijke vrijetijd : een kwantitatief onderzoek naar

M.G.A. Ligtvoet-Jansen, J.P. de Wit. - Den Haag :

de cultuur- en sportdeelname van Turken, Marokkanen,

Tympaan Instituut, 2006. - 18 p. : tab. - Met bijl.

Surinamers en autochtonen in de stad Rotterdam /

In dit rapport wordt verslag gedaan van een onderzoek

J. Peters. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 135 p. : tab., graf.,

onder het Seniorenpanel Zuid-Holland naar cultuurparti-

fig. - Met lit.opg. en lit.opg. - Doctoraalscriptie

cipatie, zowel actief (zelf cultuur beoefenen) als receptief

Universiteit van Tilburg, Sociologie, studie

(culturele activiteiten bezoeken). Het onderzoek bestond

Vrijetijdwetenschappen

uit een schriftelijke en digitale enquête en twee groeps-

In dit onderzoek staat de vrijetijdsbesteding, specifiek

gesprekken: één met autochtone senioren en één met

de cultuur- en sportdeelname, van de eerste en tweede

29


generatie Surinamers, Turken en Marokkanen centraal.

Vanaf welke leeftijd krijgen kinderen aandacht voor de

Deze wordt vergeleken met de cultuur- en sportdeel-

afbeeldingspecifieke kenmerken van foto's? Voordat

name van autochtonen.

deze vraag beantwoord wordt, wordt in hoofdstuk 2 eerst het onderzoek dat hier al eerder naar gedaan is

Muzikale ontwikkelingspsychologie : een onderzoek naar

besproken. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het

de stand van zaken en de modellen van Swanwick en

onderscheid tussen de waarneming en interpretatie van

Hargreaves & Galton / Y. Tolle. - [S.l.] : [s.n.], 2006. -

kunstwerken enerzijds en de waardering ervan ander-

61 p. : fig., tab. - Masterscriptie Universiteit Utrecht,

zijds. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 de methode van

Muziekwetenschap. - Met lit.opg.

dataverzameling en -analyse toegelicht. De resultaten

De onderzoeksvraag luidt: Hoe verloopt de muzikaal-

hiervan worden besproken in hoofdstuk 4. In hoofdstuk

psychologische ontwikkeling bij kinderen tot de adoles-

5 komen de belangrijkste conclusies aan bod en worden

centie, wat zeggen de theoretische modellen van David

aanwijzingen voor vervolgonderzoek besproken. In

Hargreaves en Keith Swanwick daarover en wat wordt

totaal hebben 55 kinderen in de leeftijd van 3, 5 en 7

gezegd over de ontwikkelingspsychologie van de zang-

jaar meegedaan aan het onderzoek.

stem? Praten over verleiden : een onderzoek naar

DOMEIN 3: COMBINATIE BELEID, PRAKTIJK

meningsverandering en het leerproces bij middelbare

EN WETENSCHAP

scholieren in het educatieve programma 'De Verleiding' van het Museum voor Communicatie / J. Bouman … [et

Actuele ontwikkelingen rond het primair

al.]. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 2 p.

muziekonderwijs : na 150 jaar muziek in het primair

Abstract van een onderzoek. Het besproken onderzoek

onderwijs het einde van het vak? / G. Hartkamp. –

had de volgende vraagstellingen: In hoeverre heeft de

[S.l.]: [s.n.], 2007. - 78 p. : tab. - Met lit.opg. -

expositie 'De Verleiding' invloed op de meningsvorming

Masterscriptie Universiteit Utrecht, Muziekwetenschap

en argumentatie van vmbo- en havo/vwo leerlingen met

Basisscholen hebben met ingang van augustus 2006 de

betrekking tot het thema 'verleiden'? en Hoe verloopt

ruimte gekregen een eigen invulling te geven aan

het leerproces van vmbo- en havo/vwo-leerlingen tij-

cultuureducatie 'met aandacht voor kunsten cultuurui-

dens een bezoek aan de expositie 'De Verleiding'? 'De

tingen die passen bij de school en de leerlingen'. Daar-

Verleiding' is een interactieve tentoonstelling die het

mee is het muziekonderwijs als zelfstandig vak uit het

Museum voor Communicatie in 2006 opende. De ten-

curriculum verdwenen. Wat kunnen de gevolgen voor

toonstelling is bedoeld voor de klassen twee, drie en vier

het muziekonderwijs zijn nu het een gedeelde plaats

van het voortgezet onderwijs. Het doel van het pro-

met andere kunstvakken toegewezen heeft gekregen? Is

gramma is dat leerlingen bewust gemaakt worden van

het domein Kunstzinnige oriëntatie een vooruitgang ten

het verleidingsproces en zich een mening vormen over

opzichte van het vroegere muziekonderwijs? Wat zijn de

dit thema. Onderwerpen die zoal aan bod komen zijn

consequenties van dit nieuwe beleid voor het muziekkli-

plastische chirurgie, loverboys, versieren, kleding,

maat in Nederland? Deze vragen staan centraal in deze

lichaamstaal en internet-daten. Leerlingen geven hun

masterscriptie.

mening over de onderwerpen. Tijdens het museumbezoek wordt rekening gehouden met de leerstijl van een

AK OK! : amateurkunst in cijfers / Kunstfactor. –

leerling, waarbij wordt uitgegaan van de theorie van

Utrecht : Kunstfactor, 2007. - Ongepag. : graf., fig., ill.

Kolb. Onderzoek is gepresenteerd op de Conferentie

Kunstfactor deed een onderzoek naar onder andere de

Onderzoek in Cultuureducatie van juni 2007 in Utrecht.

geldstromen, het educatieniveau en de infrastructuur in de amateurkunst. Het resultaat is verwerkt in deze

'Zijn steeltje valt flauw' : de esthetische ontwikkeling

brochure. In het cijferoverzicht staan gegevens over het

van jonge kinderen, toegepast op fotografie / D. van

aantal amateurkunstbeoefenaars, de financiën die in de

Loon. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 65 p. : tab., ill., fig.,

amateurkunst omgaan, het educatieniveau, de tijdsbe-

graf. - Met lit.opg. en bijl. - Masterthesis Universiteit van

steding, het aantal vrijwilligers en de werkgelegenheid in

Tilburg, Faculteit Geesteswetenschappen, Algemene

deze sector.

Cultuurwetenschappen

30


Alternatieven voor de school : [studie] / G. Biestra ... [et

en provinciale kenniscentra hun dienstverlening aan

al.]. - Den Haag : Onderwijsraad, 2007. - 178 p. : fig. -

verenigingen verder kunnen ontwikkelen.

Met lit. opg. en lijst met afkortingen. - ISBN 978-9077293-70-6

Argumenten die tellen : reflecties vanuit theorie en

Verzameling essays over de verschillende functies van

praktijk over de maatschappelijke meerwaarde van

onderwijs en welke innovaties daarbij denkbaar zijn.

brede scholen / J. Wielders, J. Smets. - Tilburg : PON,

Zowel aan bestaande voorbeelden als onderwijsvormen

2007. - 47 p. : tab., fig. - Met lit.opg. - ISBN 978-90-

die nog niet bestaan wordt aandacht besteed. Inhoud:

5049-405-2

1) De burgerschool als leerplaats voor democratie, door

Onderzoek naar de meerwaarde van de brede school.

G. Biestra; 2) Inspiratie als Kerndoel, door M. Dolk; 3)

Welke resultaten en welk effect mag je een brede school

Onderwijs in de toekomst: een pleidooi voor omscholing,

toerekenen? Wat maakt een brede school tot nastre-

door M. de Haan en T. Pels; 4) Leren in de netwerk-

venswaardig? En welke argumenten spelen hierbij de

school, door B. van Oers. Bert van Oers gaat in zijn

hoofdrol?

essay in op een alternatief voor de huidige school, dat de potenties van de school zoals we die nu kennen,

Beeldende thuiskunst : (en haar relatie met

probeert de maximaliseren en te verbreden met buiten-

schoolkunst) / L. Vogelaar, F. Haanstra. - [S.l.] : [s.n.],

schoolse en binnenschoolse aanvullingen. Gedeelten van

2007. - 2 p.

het curriculum worden buiten de school verplaatst, zoals

Abstract van nog niet afgerond onderzoek over de relatie

naar een museum, muziekschool of sportschool. Van

van beeldende thuiskunst en schoolkunst. Onderzoeks-

Oers geeft in zijn essay aan wat de taak van de school

vragen zijn: Wat zijn de kenmerken (vorm en inhoud)

en de leraar hierbij; 5) Kansrijke alternatieven in de

van beeldende thuiskunst bij leerlingen van groep 7 en 8

beroepskolom, door J. Streumer; 6) Over motiveren en

van de basisschool en leerlingen uit de brugklas en klas

variëren door S. Waslander; 7) Innovatief leren met

2 van het voortgezet onderwijs?; Welke leerprocessen

jongeren, door G. Wijngaards; 8) Selectie van leerlin-

vinden plaats bij de beeldende thuiskunst?; Wat is

genessays.

volgens leerlingen en leerkrachten de wederzijdse relatie tussen schoolkunst en thuiskunst?; en Wat is volgens

Amateurkunstverenigingen onder de loep : wat kunnen

leerlingen en leerkrachten de meest wenselijke relatie?

centra voor de kunsten, gemeenten en provinciale

Paper gepresenteerd op de Conferentie Onderzoek in

kenniscentra betekenen voor de amateurkunstsector /

Cultuureducatie van juni 2007 in Utrecht.

J. Lieftink ... [et al.]. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2007. - 68 p. : tab., graf. - Met lit.opg. en

Brede basisscholen in beeld : inventarisatie van de stand

bijl.

van zaken rondom Brede Scholen in het basisonderwijs

Wat kunnen centra voor de kunsten, gemeenten en

in Zuid-Holland / Tympaan Instituut. - Voorburg :

provinciale kenniscentra betekenen voor de amateur-

Tympaan Instituut, 2006. - 30 p. : fig., tab., graf., ill. -

kunstsector? Deze vraag staat centraal in dit rapport.

Met lit.opg.

Het rapport bestaat uit een inventarisatie naar wensen

Onderzoek naar de stand van zaken in het jaar 2005

en behoeften van amateurkunstverenigingen voor

rondom de bredeschoolontwikkeling in het basisonder-

muziek, dans en toneel en mogelijke dienstverlening van

wijs in Zuid-Holland. De volgende vragen worden be-

centra voor de kunsten, gemeenten en provinciale ken-

antwoord: In hoeveel Zuid-Hollandse gemeenten zijn

niscentra voor amateurkunstbeoefening. De inventari-

brede scholen (in ontwikkeling)?; Hoeveel brede scholen

satie is uitgevoerd in vijf praktijksituaties, te weten regio

zijn er (in ontwikkeling)?; Hoeveel scholen zijn bij de

Weert met zeven gemeenten, regio Tiel met zeven

brede scholen (in ontwikkeling) betrokken?; Wat is het

gemeenten, gemeente Smallingerland, gemeente Menal-

leerlingenbereik van de brede scholen (in ontwikke-

dumadeel en drie gemeenten in de regio het Gooi. Van

ling)?; Wat zijn de aanleidingen om het initiatief tot een

elke praktijksituatie is een deelrapport samengesteld

brede school te nemen?; Wat zijn de belangrijkste

waarin de resultaten van een enquête onder de vereni-

speerpunten binnen de brede scholen?; Hoe is de

gingen samengebracht zijn met de bevindingen uit de

samenwerking tussen partijen geregeld?

interviews en de gegevens uit een discussiebijeenkomst. Op basis van deze resultaten zijn vervolgens scenario's ontwikkeld waarmee centra voor de kunsten, gemeenten

31


Een brede kijk op de belangstelling voor kunst en

gogical practice of reflection in tertiary dance education

cultuur - een eerste verkenning : rapport / S. Goedhart

and to find out which pedagogical facilitation would be

... [et al.]. - Amsterdam : Motivaction, 2007. - 59 p. :

appropriate for dealing with the difficulties. Data about

fig. - Met bijl. - In opdr. van Kunstenaars&Co

the barriers for reflection and facilitation were collected

Een onderzoek naar de rol van kunst en cultuur in brede

from 14 dance teachers using semi-structured inter-

zin in het dagelijkse leven van de Nederlandse bevolking

views. The results revealed five categories of difficulties.

van 15-80 jaar. Het betreft een kwantitatief onderzoek

Based on these difficulties a questionnaire was com-

gehouden onder 2000 Nederlanders. De belangrijkste

posed, which were completed by 17 dance students to

onderzoeksvragen zijn: Welke houding heeft de Neder-

find out to what extent they recognised the barriers

landse bevolking ten aanzien van kunst en cultuur ofwel

mentioned by the teachers. The results revealed inter-

in hoeverre is er draagvlak voor kunst en cultuur?;

esting similarities and differences between the percep-

Hoeveel Nederlanders beoefenen of nemen deel aan

tion of the teachers and the students. The suggestions

diverse vormen van kunst en cultuur?; Met welke moti-

for facilitation of the problems included: using video for

vatie wordt deelgenomen aan of worden bepaalde vor-

realistic viewpoint on experience, teachers providing

men van kunst en cultuur beoefend?; Zijn er qua hou-

criteria for self-evaluation and formulating questions for

ding, participatie en motivatie groepen te onderschei-

reflection, peer-feedback assignments for learning from

den?

multiple perspectives and establishing safety and trust in order to support the activities of reflection, especially for

Brede scholen in Nederland : jaarbericht 2007 /

dealing with delicate matters related to the students'

Oberon. - Utrecht : Oberon, 2007. - ill., fig., graf., tab. -

individuality and other areas of self. Research was pre-

Er zijn geen jaarberichten verschenen in 2004 en 2006.

sented at the Conference Research in Arts and Cultural

Bevat cijfers en feiten over de ontwikkeling van de brede

Education in June 2007 in Utrecht, The Netherlands.

scholen in Nederland. Componeren in de basisschool / H. van de Veerdonk, Bronnen van baten / J. Poort ... [et al.]. - Amsterdam :

N. Kors. - Amsterdam : AHK, Amsterdamse Hogeschool

SEO, 2007. - 35 p. : tab. - Met lit.opg. - In opdr. van

voor de Kunsten, 2006. - 40 p. : fig. - Met lit.opg. -

het consortium Nederlands Erfgoed: Digitaal!. - ISBN

Onderzoek in het kader van het lectoraat Kunsteducatie

978-90-6733-412-9

van de AHK

Tien grote nationale collectiehouders hebben zich in het

Dit onderzoek gaat in op bestaande opvattingen over

consortium Nederlands Erfgoed: Digitaal! verenigd met

componeren in het basisonderwijs, met of zonder musici.

als doel hun collecties als een samenhangend geheel

Twee vragen staan centraal in dit onderzoek. Welke

digitaal te ontsluiten. De canon van de Nederlandse

methodes zijn er ontwikkeld om kinderen in de basis-

geschiedenis geldt daarbij als leidraad. Naar verwachting

school zelf muziek te laten ontwerpen? Hoe gebruiken

opent dit project tal van gebruiksmogelijkheden voor het

we kennis en ervaring van eerdere methodes en bena-

onderwijs, de wetenschap, de creatieve industrie en het

deringen om te komen tot een nieuwe methodiek voor

grote publiek. Maar wat zijn de verwachte totale maat-

componeren op de basisschool? Doel van het onderzoek

schappelijke baten die uit die toepassingen voortvloeien?

is te komen tot een model dat het fundament vormt

In dit onderzoeksrapport wordt deze vraag beantwoord.

voor (na- en bij-)scholing voor leerkrachten, muziek-

Het onderzoek sluit zoveel mogelijk aan bij de zogeheten

docenten en musici die werken met componeren in het

OEI-methodiek voor maatschappelijke kosten-baten-

basisonderwijs.

analyses (MKBA). Cultureel ondernemerschap bij Centra voor de Kunsten : Challenges to face : difficulties dance students encounter

rapport / TH.B.J. Noordman, J. Stoelhorst. –

with reflection and how to overcome these / Ä. Leijen …

Amsterdam : Adviesbureau Cultuurtoerisme, 2007. -

[et al.]. - [S.l.] : [s.n.], [2007]. - 25 p. : tab., fig. - Met

112 p. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van

lit.opg.

Kunstconnectie

Despite the relevance and inclusion in pedagogical

Onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van

practices, reflection is a challenging activity for students

het cultureel ondernemerschap bij de Centra voor de

in tertiary dance education. The aim of this paper is to

Kunsten. Er is met name gekeken naar welke factoren

explore further the challenges encountered in the peda-

32


op het ogenblik het cultureel ondernemerschap in de

Conferentie Onderzoek in Cultuureducatie in juni 2007 in

sector bevorderen en welke dit in de weg staan.

Utrecht.

Culturele canons in het onderwijs in Europa /

Cultuureducatie, samenwerken in de praktijk : een

T. Bevers. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 2 dl. (2, 6-15 p.). -

studie naar samenwerkingsvormen van culturele

Zie ook: Cultuur + Educatie 13, p. 1-95 en Boekman 70,

instellingen in gemeenten / P. Hagenaars ... [et al.]. -

p. 6-15

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 104 p. :

Abstract van een paper over een onderzoek van cultuur-

fig., tab. - Met bijl. en lit.opg.

socioloog Ton Bevers. In zijn eerste onderzoek vergeleek

Met welk doel werken culturele instellingen samen en

hij de inhoud van de schriftelijke eindexamens muziek

hoe geven ze deze samenwerking met andere partijen

en beeldende kunsten in Duitsland, Frankrijk, Engeland

vorm? In dit onderzoek worden verschillende vormen

en Nederland tussen 1990 en 2004. In een aanvullend

van samenwerking vanuit een theoretisch kader in de

onderzoek betrok hij meer kleine landen om een betere

praktijk onder de loep genomen. Vanuit de theorie zijn

afspiegeling van Europa te krijgen. Deze werden Noor-

er acht samenwerkingsvormen te onderscheiden. Deze

wegen, Denemarken, Polen, Slovenië, Spanje en Portu-

acht bevinden zich op een lijn die loopt van volledige

gal. Drie centrale vragen vormden de leidraad voor zijn

onafhankelijkheid tot het volledig opgaan in een nieuwe

analyse: Hoe groot is de aandacht die in de examen-

organisatie: detachering, uitbesteding, co-makership,

opgaven wordt besteed aan de eigen nationale cultuur?;

partnership, joint venture, federatie, concern of conglo-

Hoe is de aandacht verdeeld over de verschillende peri-

meraat en fusie of overname. In het onderzoek zijn

odes van de geschiedenis?; en In hoeverre wordt er in

praktijkvoorbeelden opgenomen van alle acht vormen,

de examenopgaven aandacht besteed aan populaire

waarbij het steeds gaat om samenwerkingsverbanden

cultuur? Deze drie vragen kunnen opgevat worden als

van centra voor de kunsten met andere culturele instel-

drie indicatoren voor de aanwezigheid van een culturele

lingen. Het onderzoek is een vervolg op een eerdere

canon in de eindexamens. Paper is gepresenteerd op de

studie van Cultuurnetwerk uit 2004 met de titel

Conferentie Onderzoek in Cultuureducatie van juni 2007

'Cultuureducatie in gemeenten'.

in Utrecht. Dans zichtbaar beter : sectoronderzoek van de Cultuureducatie doorlopende leerlijn :

Nederlandse theaterdans / L Saraber ... [et al.]. -

literatuuronderzoek / S. Scholtens, B. van Heusden. -

Amsterdam : DOD, 2007. - 57 p.

Groningen : RUG, 2007. - 80 p. - Met lit.opg. en bijl. –

Onderzoek naar de huidige en toekomstige Nederlandse

In opdracht van KunstStation C

danssector. Hoofdstuk 1 schetst toekomstperspectieven

Literatuuronderzoek naar de invulling van het begrip

voor een betere danswereld, gevolgd door een agenda

'doorlopende leerlijn'. Uiteen is gezet hoe het begrip

met aanbevelingen in hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 onder-

'doorlopende leerlijn - cultuureducatie' is ingevuld, dan

zoekt waar de dans nu staat, en wat de grote vragen

wel kan worden ingevuld. Daarnaast is in een reeks

zijn waarvoor de sector zich gesteld ziet als ze nadenkt

interviews een eerste poging ondernomen om een over-

over de toekomst. Hoofdstuk 4 verkent vervolgens welke

zicht te krijgen van onduidelijkheden, vragen en pro-

concrete artistieke wensen en ontwikkelingen er in de

bleempunten die met het ontwikkelen van een doorlo-

sector leven. Hoofdstuk 5 neemt de wisselwerking tus-

pende leerlijn cultuureducatie samenhangen. Het onder-

sen infrastructuur en artistiek landschap onder de loep.

zoek is een opmaat voor een meer uitgebreid funda-

In het nawoord gaat interim-directeur van het DOD,

menteel onderzoek, dat tot doel heeft een theoretisch en

Ruud Nederveen, in op de voorgaande hoofdstukken en

conceptueel kader te ontwikkelen ter ondersteuning van

op de toekomst van de Nederlandse danswereld.

scholen in het primair en voortgezet onderwijs die een beleids- en/of leerplan willen ontwikkelen voor een

Danswetenschap in Nederland : deel 4 / M. van der

doorlopende leerlijn cultuureducatie, waarin rekening

Linden (redacteur), L. Wildschut (redacteur),

wordt gehouden met de veranderde opvattingen over

J. Zeijlemaker (redacteur), A. Aalten ... [et al.]. -

kunst en cultuur in de samenleving en waarin de ver-

Amsterdam : VDO, 2006. - 165 p. : fig., tab. - Met

schillende aspecten van cultuur (kunsten, erfgoed,

lit.opg. en bijl. - ISSN 1871-7748

media) in een vanzelfsprekende relatie tot elkaar worden

Stand van zaken Nederlandse dans en danswetenschap-

onderwezen. Het onderzoek is gepresenteerd op de

pelijk onderzoek. Bevat samenvattingen van recent

33


onderzoek en doctoraalscripties. De bundel bevat een

De Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming, de

overzicht van origineel onderzoek op het gebied van de

opleiding tot docent beeldende kunst en vormgeving,

dans in Nederland. Naast artikelen van bekende danson-

wilde beter zicht krijgen op de veranderende lespraktijk

derzoekers zijn ook scripties van masterstudenten en

in de beeldende vakken en op de daarvoor benodigde

professional masterstudenten opgenomen. Onderwerpen

deskundigheden van de docent. Over dit onderwerp zijn

die aan bod komen zijn: culturele diversiteit in de

drie deelonderzoeken uitgevoerd. Het eerste richtte zich

Nederlandse danswereld, het lectoraat dans aan

op docenten beeldende vorming in de onderbouw in

Codarts, het lichaam, pedagogiek, choreografie, kunst-

Amsterdam, het tweede op hun leerlingen en het derde

kritiek, terugblik op wat er zich op de Nederlandse

op docenten beeldende vorming die CKV gaven in het

danspodia de afgelopen periode heeft afgespeeld.

vmbo. In totaal zijn 20 docenten beeldende vorming, 52 van hun leerlingen en 14 CKV docenten geïnterviewd.

De docent beeldende vorming als vakdeskundige, didacticus en pedagoog : 'je hebt een kleine marge om

Educatieve diversiteit in culturele diversiteit : een

te fladderen en die moet je opzoeken' / F. Haanstra,

onderzoek naar culturele diversiteit in muziekeducatie /

H. Wagenaar. – Amsterdam : AHK, Amsterdamse

A. Schreuder. - [S.l.] : [s.n.], [2007]. - 17 p. - Met

Hogeschool voor de Kunsten. - 12 p. - Onderzoek in het

lit.opg.

kader van het Lectoraat Kunst- en cultuureducatie

Een paper waarin aspecten worden gepresenteerd van

AHK. - Met lit.opg.

een praktijkonderzoek naar de relatie tussen muziek-

Drie onderzoeksvragen staan centraal. Wat beschouwen

educatie en culturele diversiteit, met name hoe muziek-

docenten beeldende vorming in de basisvorming als een

scholen reageren op culturele diversiteit en multicultura-

geslaagde lespraktijk? Wat betekenen de lespraktijk en

liteit in de Westerse grootstedelijke samenleving. Het

de achterliggende visies in termen van schoolkunst en

onderzoek is verricht vanuit het lectoraat Kunst- en

authentieke kunsteducatie? Wat betekenen de veran-

Cultuureducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor

derde onderwijsopvattingen, een veranderde leerlingen-

de Kunsten. Gepresenteerd op de Conferentie Onderzoek

populatie en veranderingen in hun vakgebied (de beel-

in Cultuureducatie in juni 2007 in Utrecht.

dende kunsten) voor de benodigde deskundigheden op respectievelijk vakdidactisch, pedagogisch en vakinhou-

Effectieve omgevingsrelaties : scholen met een brede

delijk gebied?

pedagogische verantwoordelijkheid / M. Steketee ... [et al.]. - Utrecht : Verwey-Jonker Instituut, 2006. –

Docent kunsteducatie in de schijnwerpers : master-

180 p. - In opdr. van de Onderwijsraad. - Met lit.opg. en

thesis over de werkwijze van de docent kunsteducatie in

bijl. - ISBN 978-90-5830-223-6

het vmbo en vwo / T. Sibelo. - [S.l.] : [s.n.], 2007. –

Centrale vraag van het onderzoek was: hoe kunnen

65 p. - Met lit.opg. en bijl. - Masterthesis Erasmus

scholen in het primair onderwijs en voortgezet onderwijs

Universiteit Rotterdam, Faculteit der Historische en

effectiever de omgeving bij hun school betrekken zowel

Kunstwetenschappen, Master Sociologie van kunst en

op het gebied van de kwaliteit van het onderwijs als de

cultuur

medeverantwoordelijkheid van het onderwijs voor de

Thesis waarin de volgende vraag centraal staat: Wat zijn

omgeving. Daarnaast wordt de situatie op dit terrein

de overeenkomsten en/of verschillen in de werkwijze

geschetst in België en Frankrijk. Tot slot worden er

tussen de docent kunsteducatie vmbo en de docent

conclusies en aanbevelingen gedaan. Dit onderzoek

kunsteducatie vwo binnen het huidige Rotterdamse

werd uitgevoerd ten behoeve van het advies van de

voortgezet onderwijs en hoe zijn de verschillen in de

Onderwijsraad 'Duurzame onderwijsrelaties'.

werkwijze te verklaren met het begrip 'habitus' van Pierre Bourdieu?

Esthetische opvoeding: van wandversiering tot 'leren zien' : een literatuuronderzoek naar de 'Vereniging tot

Docenten en leerlingen over de lespraktijk beeldende

bevordering van het Æsthetische element in het

kunst en cultuur / F. Haanstra, E. van Strien,

Voortgezet Onderwijs' / L. Volz. - [S.l.] : [s.n.], 2007. -

H. Wagenaar. - Amsterdam : AHK, Amsterdamse

63 p. : tab., ill., fig. - Met lit.opg. en bijl. -

Hogeschool voor de Kunsten, 2006. - 88 p. : tab. - Met

Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Onderwijskunde

bijl. en lit.opg. - In opdr. van het lectoraat Kunst- en

Dit literatuur- en bronnenonderzoek gaat over de in

cultuureducatie van de AHK

1908 opgerichte 'Vereeniging tot bevordering van het

34


Æsthetisch Element in het Voortgezet Onderwijs' (VÆVO

De kaarten gelegd : vierde thematische rapportage over

of VEVO). De volgende vraag staat centraal in dit onder-

de vijftien deelprojecten Erfgoed à la Carte in opdracht

zoek: Op welke wijze en vanuit welke ideeën trachtte de

van Erfgoed Nederland / P. van der Zant. - Gouda :

VÆVO in de periode 1908-1970 de schoonheidszin te

BART, 2007. - 20 p. : tab. - Met bijl.

ontwikkelen bij leerlingen in het voortgezet onderwijs,

Vierde rapportage over de voortgang van de vijftien

en in hoeverre is de VÆVO geslaagd in haar doelstellin-

deelprojecten Erfgoed à la Carte. Dit vierjarige project

gen?

van Erfgoed Actueel is bedoeld om cultureel erfgoed te integreren in het primair onderwijs. De rapportage is

Gezond dansen / K. van Overbeek, ... [et al.]. - Leiden :

bedoeld ter ondersteuning van de uitwisseling van in-

TNO, 2006. - 28 p. : tab. - In opdr. van LCA. - Met

formatie en ervaringen tussen de deelprojecten en de

lit.opg.

landelijke projectleiding. Ook beoogt de rapportage een

Onderzoek naar de vraag of dansen een geschikte

bijdrage te leveren aan de theorievorming over de vraag

lichamelijke activiteit is om een positief effect te hebben

hoe erfgoededucatie in de praktijk het beste kan worden

op de (volks)gezondheid. De volgende dansvormen zijn

vormgegeven. Drie thema's, die te maken hebben met

in het onderzoek betrokken: ballroomdansen, salsa,

de afronding van Erfgoed à la Carte, staan centraal,

volksdansen, jazzdans, Afrikaanse dans en streetdance.

namelijk verankering, verbreding en verspreiding.

Conclusie van het onderzoek is dat dansen een waardevolle bijdrage levert aan het behalen van de Nederlandse

Kiezen voor kwaliteit : het keuzeprobleem binnen CKV /

Norm Gezond Bewegen en de fitnorm en daarmee aan

C. Dieleman. - [S.l.] : [s.n.], [2007]. - 13 p.

een positief effect heeft op de (volks)gezondheid.

Paper over het (in juni 2007) nog lopende onderzoek naar het keuzeprobleem van havo/vwo-leerlingen bij het

HaFaBra in transitie? : onderzoek naar het

kiezen van theatervoorstellingen ten behoeve van het

aanpassingsvermogen van Nederlandse HaFaBra-

vak CKV. Leerlingen zijn verplicht zes of acht culturele

sector : deel I: master thesis / W. den Hartog. - [S.l.] :

activiteiten te ondernemen die van algemeen erkende

[s.n.], 2006. - 61 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - Master

kwaliteit zijn. Maar hoe maken leerlingen en docenten

thesis Universiteit Utrecht, Faculteit

een gemotiveerde keuze uit het enorme aanbod en hoe

Geesteswetenschappen/Letteren, Kunstbeleid en -

bepaal je wat kwaliteit is? Paper gepresenteerd op de

management


Onderzoek naar de mate waarin amateur blaasmuziek-

in Utrecht.

verenigingen in de HaFaBra-sector zich aanpassen aan de veranderende omgeving, waarbij de nadruk ligt op

Kunst, cultuur en ROC's : vraag en aanbod van kunst-

het gewijzigde vrijetijdspatroon.

en cultuureducatie voor het ROC / G. Rozing. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 44 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. -

De kaarten gedeeld : derde thematische rapportage over

Masterthesis Universiteit van Utrecht, Kunstbeleid en

de vijftien deelprojecten Erfgoed à la Carte in opdracht

Management

van Erfgoed Actueel / P. van der Zant. - Gouda : Bureau

De hoofdvraag in dit onderzoek luidt als volgt: wat is het

ART, 2006. - 25 p.

cultuureducatieve aanbod voor het mbo-niveau op ROC's

Derde rapportage over de voortgang van vijftien deel-

van culturele instellingen en in hoeverre sluit dit aanbod

projecten Erfgoed à la Carte. De rapportage is bedoeld

aan bij de vraag van ROC's en de algemene doelstel-

ter ondersteuning van de uitwisseling van informatie en

lingen van kunsten cultuureducatie zoals die zijn vast-

ervaringen tussen de deelprojecten en de landelijke

gesteld door de overheid?

projectleiding en tussen de deelprojecten onderling. Ook wordt een bijdrage geleverd aan de theorievorming

Kunst en sociaal engagement : een analyse van de

rondom de vraag hoe erfgoededucatie in de praktijk het

relatie tussen kunst, de wijk en de gemeenschap /

beste kan worden vormgegeven. Er wordt onder andere

S. Trienekens. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

aandacht besteed aan de volgende thema's: de onder-

2006. - 80 p. : graf., fig., tab. - Met lit.opg. - ISBN 90-

wijskundige inbedding, draagvlak binnen de scholen,

6997-120-8

aandacht voor het speciaal onderwijs en samenwerking

Verslag van een onderzoek naar de manieren waarop de

met culturele instellingen.

relatie tussen kunst en maatschappij (gemeenschap en wijk) vorm krijgt in het licht van recente ontwikkelingen

35


in de kunst, maatschappij en politiek. Het onderzoek laat

2007. - 37 p. : graf., tab. - Scriptie IVLOS, Eerstegraads

zien dat de bestaande terminologie (community arts of

lerarenopleiding CKV1. - Met lit.opg. en bijl.

ontmoetingskunst) verwarring in de hand werkt doordat

Onderzoek naar in hoeverre de verschillende vaardighe-

het accent of op het artistieke of op het maatschap-

den die in de theorie van het projectonderwijs aan de

pelijke (welzijn) wordt gelegd. Op basis van gegevens

orde worden gesteld in de praktijk van een bestaand

uit de online databank Community Arts en aan de hand

project op de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ ook

van diepte-interviews met geëngageerde kunstenaars is

daadwerkelijk geoefend worden. Een tweede onder-

de conclusie dat een categorisering niet toereikend is om

zoeksvraag die aan de orde komt is welke specifieke

de gelijkwaardigheid van artistieke, sociale en maat-

vaardigheden op een kunstacademie een belangrijke rol

schappelijke drijfveren in sociaal geëngageerde kunst-

spelen en hoe deze binnen projectonderwijs gerealiseerd

projecten te bevatten. Het onderzoek beschrijft voorts

kunnen worden.

intenties, werkwijzen en samenwerkingsverbanden in sociaal geëngageerde kunstprojecten.

Kunsteducatie opent de ogen : de theorie van meervoudige intelligentie of het belang van

Kunst met de islamitische klas : een onderzoek naar de

cultuureducatie in het primair onderwijs / A. Masselink. -

mogelijkheden voor kunsteducatie op islamitische

[S.l.] : [s.n.], 2007. - 95 p. : tab. - Doctoraalscriptie

basisscholen / J. Paulides, H. Korthals. - [S.l.] : [s.n.],

Universiteit Utrecht, Faculteit der Letteren, Taal &

2007. - 86 p. : tab., ill. - Met lit.opg. - Masterscriptie

Cultuurstudies. - Met lit.opg. en bijl.

Universiteit Utrecht, Theaterwetenschappen

Als uitgangspunt voor deze scriptie is de theorie van

De centrale vraag in deze scriptie luidt: Welke mogelijk-

Meervoudige Intelligentie (MI) van Howard Gardner

heden bestaan er voor islamitische basisscholen om

genomen. Gardner gaat er van uit dat de mens over

lessen en activiteiten binnen Kunstzinnige Oriëntatie op

meerdere intelligenties beschikt en dat die bij iedereen

te nemen in het reguliere onderwijsprogramma? In de

op een andere manier worden ontwikkeld. De centrale

eerste twee hoofdstukken worden de islam in Nederland

vraag in deze scriptie luidt: kan de theorie van Meervou-

en de gang van zaken op islamitische basisscholen

dige Intelligentie binnen cultuureducatie een bijdrage

beschreven. Het derde hoofdstuk geeft een overzicht

leveren aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen?

van het overheidsbeleid ten aanzien van kunsten

De praktijk in de Verenigde Staten en in Nederland komt

cultuureducatie. Hoofdstuk vier gaat in op de regelge-

in deze scriptie aan bod.

ving omtrent kunst binnen de islam. In hoofdstuk vijf worden verschillende knelpunten geformuleerd met

Kunstenaars in Nederland / W. Jenje-Heijdel, D. ter

betrekking tot beeldende vorming, muziek, theater en

Haar. - Voorburg : CBS, 2007. - 33 p. : tab., graf., fig. -

dans. Hoofdstuk zes beschrijft de onderzoeksmethode.

In opdr. van Kunstenaars&CO

In de daarop volgende hoofdstukken wordt er vanuit

Cijfermatig inzicht in de personen die werkzaam zijn als

verschillende invalshoeken gezocht naar de mogelijkhe-

kunstenaar in Nederland in de periode 2004 tot en met

den voor kunsteducatieve activiteiten op islamitische

2006. Aandacht wordt besteed aan de belangrijkste

basisscholen.

uitkomsten, de algemene kenmerken van de kunstenaars, de bedrijfskenmerken waar de kunstenaars wer-

De kunst van investeren in cultuur / G. Marlet, J. Poort,

ken, de opleidingen die de kunstenaars behaald hebben,

F. Laverman. - Amsterdam : SEO, 2007. - 33 p. : tab. -

en de beroepen waarin de personen met een kunste-

Met lit.opg. - ISBN 978-90-6733-384-9

naarsopleiding werken, als ze niet werken als kunste-

Wat is cultuur waard? Op welke wijze en in welke mate

naar.

kunnen investeringen in cultuur het geluk en de welvaart van een individu, stad, regio of land vergroten? Deze

De Kunstkijkwijzer / M. Crone. - Amsterdam : AHK,

literatuurstudie onderzoekt welke effecten er zoal aan

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, 2006. –

cultuur worden toegeschreven en in welke mate die

76 p. : tab., fig., ill. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van

effecten in geld uit te drukken zijn.

het lectoraat Kunst- en cultuureducatie van de AHK Dit literatuuronderzoek geeft antwoord op de vraag in

De kunst van projectonderwijs : vaardigheden in het

hoeverre de kunstkijkwijzer binnen het voortgezet

hoger kunstonderwijs / E.S. de Klerk. - Utrecht : [s.n.],

onderwijs een adequaat instrument is om kritisch te reflecteren op post-modernistische kunst. Twee

36


kijkwijzers zijn voor dit onderzoek het meest relevant.

88 p. : ill., tab. - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van het

Ten eerste die van Feldman, omdat deze geldt als de

lectoraat Kunst- en cultuureducatie van de AHK

standaard. Ten tweede de kijkwijzer voor beeldende

Dit onderzoek richt zich op de plek van audiovisuele

vorming van het KPC voor CKV 2, omdat deze de basis

vorming in het voortgezet onderwijs in relatie tot ont-

vormt voor verschillende Nederlandse methoden. De

wikkelingen in de amateurkunst, de professionele kunst

onderzoeksvraag wordt in esthetisch en leertheoretisch

en recent cultuurbeleid. Het onderzoek bestaat uit drie

opzicht beantwoord.

hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk 'Context' gaat in op het belang van audiovisuele vorming en op een aantal

KunstWerk(t) in de tertiaire sector : evaluatieonderzoek

recente mediaprojecten in het voortgezet onderwijs in

naar ervaringsleren met theatrale werkvormen /

Amsterdam. Het tweede hoofdstuk gaat in op het ont-

W. Oud, R. Oostdam. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm

wikkelingsproject Media Connection, speciaal ontwikkeld

Instituut, 2007. - 210 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. -

voor dit onderzoek. Binnen dit project ontwerpen media-

ISBN 978-90-6813-829-0

kunstenaars lessen samen met docenten uit het voort-

KunstWerk(t) in de tertiaire sector is een door Kunste-

gezet onderwijs. In het laatste hoofdstuk worden de

naars&Co geïnitieerd project waarin kunstenaars hun

resultaten van de drie Media Connection-projecten

vaardigheden inzetten om de kans op werk voor

onderzocht onder de deelnemende leerlingen, docenten

migranten, gedetineerden, verstandelijk gehandicapten

en kunstenaars.

en probleemjongeren te vergroten. Het project wordt uitgevoerd in het kader van het internationale ESF

Meervoud als mentaliteit : cultureel divers

Equal-project. Het project heeft tot doel de maatschap-

dansvakonderwijs / L. Saraber. - Amsterdam : AHK,

pelijke positie van kwetsbare groepen te verbeteren. Dit


onderzoek, uitgevoerd door het SCO-Kohnstamm-

80 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van het

instituut van de Universiteit van Amsterdam, vormt een

lectoraat Kunst- en cultuureducatie van de AHK. - Titel

integraal onderdeel van het project. Doel is de effecten

omslag: Meervoud als mentaliteit: culturele diversiteit in

van de door kunstenaars geboden leeromgeving te

dansvakonderwijs

evalueren om zodoende te bepalen wat de meerwaarde

Verkennend onderzoek naar de mogelijke betekenis en

ervan is. Onderzoek is gepresenteerd op de Conferentie

toepasbaarheid van culturele diversiteit in het dansvak-

Onderzoek in Cultuureducatie van juni 2007 in Utrecht.

onderwijs in het algemeen, en docentenopleidingen in het bijzonder. Het onderzoek is erop gericht om keuzes

De M-generatie : de virtuele belevenis van jongeren /

op curriculum-niveau meer afgewogen te kunnen ma-

L. Kooijman. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 57 p. : tab. - Met

ken. De bevindingen zijn in de eerste plaats bedoeld als

lit.opg. - Masterthesis Erasmus Universiteit Rotterdam,

inspiratiebron voor de docentenopleiding dans van de

Kunst- en cultuurwetenschappen

Amsterdamse Hogeschool zelf, maar mogelijk ook voor

Deze thesis onderzoekt de M-generatie, ook wel Net-

andere opleidingen die een breder cultureel kader zoe-

generation genoemd, die bestaat uit jongeren tussen de

ken. Cultureel divers is opgevat als: vertegenwoordiging

12 en 18 jaar die een groot deel van hun tijd doorbren-

van niet-westerse culturen. Onderzoek is gepresenteerd

gen in een virtuele omgeving. De centrale vraag in deze

op de Conferentie Onderzoek in Cultuureducatie van juni

thesis luidt: Wat is de virtuele belevenis van de M-

2007 in Utrecht.

generatie en in hoeverre kan het vak CKV hier op inspelen? In het onderzoek worden vijf deelvragen beant-

[Motivatie om te dansen] / M. Brouwer, W. Heesbeen. -

woord: Wat is de M-generatie?; Hoe wordt cultuuredu-

[S.l.] : TNS NIPO, 2007. - 34 p. : graf., fig. - In opdr.

catie in Nederland vormgegeven?; Wat is de relatie

van Kunstfactor Dans. - Powerpoint presentatie. - Geen

tussen jongeren en het internet?; Hoe ver is Nederland

titel op titelblad vermeld

op het gebied van digitale cultuureducatie?; Wat doet

Doel van het onderzoek was het verkrijgen van meer

CKV of wat kan CKV doen om het huidige onderwijs te

inzicht in de motivaties om te dansen bij beoefenaars

verbeteren door het gebruik van digitaal onderwijs?

van amateurdans. Verschillende aspecten zijn onderzocht. Ten eerste is gekeken naar waarom mensen gaan

Media Connection : lessen van kunstdocenten en

dansen en de gevoelens die dansen oproept. Ten tweede

mediakunstenaars / E. Heijnen. - Amsterdam : AHK,

zijn de sociodemografische factoren onderzocht: leeftijd,


geslacht en regio. Verder komen de verschillende

37


dansstijlen aan de orde. Tot slot worden de aspecten

bredere ontwikkeling die kan worden aangeduid met de

belicht die mensen belangrijk vinden en op basis

term 'erfgoedisering'. Met erfgoedisering wordt bedoeld

waarvan ze een dansles/dansschool kiezen: tijd,

het streven van musea om steeds meer amusement,

danslocatie, danspartner en muziek. De onderzoekers

entertainment en beleving aan te bieden. Hoe komt het

doen op basis van de resultaten een aantal

dat er een sterke behoefte bestaat het historisch besef

aanbevelingen om tot betere communicatie naar

van (oude en nieuwe) Nederlanders te vergroten? Op

potentiële dansers te komen.

welke manier kan een museum voorzien in (nationaal) historisch besef?

Nederlandse kunstmusea en social inclusion / R. de Boer. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 122 p. : tab., graf., fig. -

No more sugarcoating! : een nieuw recept voor de inzet

Met lit.opg. en bijl. - Masterscriptie Rijksuniversiteit

van educatieve games in de museale sector /

Groningen, afstudeerrichting Kunst, Beleid en

F. Burger. – [S.l.] : [s.n.], 2006. - 61 p. : tab., ill. - Met

Management

lit.opg. en bijl. - Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht,

Welke bijdrage kunnen Nederlandse kunstmusea leveren

Faculteit der Letteren, Taal- en cultuurstudies

aan social inclusion? Deze vraag wordt onderzocht in

Onderzoek naar educatieve games in Nederlandse mu-

deze scriptie. Hoofdstuk één gaat over de definiëring van

sea. Hoofdstuk één inventariseert de aanwezigheid van

de term social inclusion. In het tweede hoofdstuk wordt

games op websites van musea. Er wordt aandacht be-

nagegaan welke onderbouwing de huidige theorie levert

steed aan de context waarbinnen het spel wordt aange-

over het verband tussen kunstspecifieke effecten en

boden, evenals de rol van de overheid bij de ontwikke-

functies en social inclusion. Hoofdstuk drie gaat over de

ling van de games. In het tweede hoofdstuk komt aan

rol van kunstmusea in relatie tot social exclusion en

bod wie er verantwoordelijk is voor de inzet van spel in

inclusion. Het Nederlandse overheidsbeleid ten aanzien

de museale sector en in welke vormen het daar voor-

van kunstmusea en social inclusion wordt in hoofdstuk

komt. Hoofdstuk drie gaat in op de functies van spel in

vier besproken. In het laatste hoofdstuk zijn case stu-

de museale context. Hoofdstuk vier gaat over het ge-

dies opgenomen waarin het beleid van vijf grote Neder-

bruik van het spel als 'sugarcoating'. In het laatste

landse kunstmusea centraal staat.

hoofdstuk volgt de conclusie.

Nederlandse muziek in de 20-ste eeuw : voorspel tot

Observational learning in Cultural and Arts Education :

een nieuwe dag / L. Samama. - 2e herz. dr. -

effects on students' creative processes, products and

Amsterdam : Salomé, 2006. - 392 p. : ill., fig. - Met lit.

motivation in creative writing and visual arts : proposal

opg. en reg. - ISBN 90-5356-862-X

for a PhD study (2006-2010) / T. Janssen,

Overzicht van de Nederlandse muziek in de twintigste

G. Rijlaarsdam. - Amsterdam : Instituut voor de

eeuw, waarin zowel het muziekleven in Nederland als de

Lerarenopleiding Universiteit van Amsterdam, 2006. –

muziek zelf aan bod komen. Daarbij worden zes belang-

15 p.

rijke componisten en hun werk centraal gesteld: Matthijs

The background of this study is formed by the introduc-

Vermeulen, Willem Pijper, Henk Badings, Rudolf Escher,

tion of a new arts program (CKV) in the final grades of

Ton de Leeuw en Tristan Keuris.

Dutch secondary education. The study aims to contribute to the development of CKV, by testing a learning

Nieuw, leuk en leerzaam : een erfgoedstudie naar het

arrangement, designed to support students in art ma-

Nationaal Historisch Museum / V. Wieringa. - [S.l.] :

king and in reflecting on their own and others' art ma-

[s.n.], 2007. - 80 p. - Masterscriptie Universiteit Utrecht,

king. In the learning arrangement, students learn by

Faculteit der Letteren, Onderwijsinstituut Geschiedenis,

observing peer models who perform creative writing and

Masteropleiding Cultureel Erfgoed. - Met lit.opg. en

visual creative tasks. The effects of observational lear-

webadressen

ning will be studied on students' creative processes,

Onderzoek naar wat de inhoud zou moeten zijn van een

products, knowledge and motivation, in three experi-

Nationaal Historisch Museum. In deze scriptie wordt

ments. Participants are 16-year old students (11th

ingegaan op vragen als: Op welke manier komen objec-

grade). It will be examined which learning arrangement

ten in een museum terecht? Op welke manier ontstaat

is more beneficial to students' creativity; observing peer

nieuw erfgoed? Hoe past de wens om het museum

models versus guided practicing, observing with or

aantrekkelijker te maken voor het publiek binnen een

38


without model-observer similarity in competence, and

den op ontwikkelingen en resultaten in het Wanita-

observing with high or low task autonomy.

project.

Een onderzoek naar keuzes in buitenschoolse

Profielen van docenten CKV1 : een onderzoek naar de

kunsteducatie in Leidsche Rijn / L. de Boer. - [S.l.] :

manier waarop docenten CKV1 het vak aanbieden /

[s.n.], 2007. - 76 p. : tab., graf. - Met lit.opg. en bijl. -

H. Coppens. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 20 p.

Masterscriptie Universiteit Utrecht, Kunstbeleid- en

Verslag van een onderzoek naar de manier waarop

management

docenten CKV1 het vak aanbieden. Onderzoeksvragen

De centrale vraag in deze scriptie luidt: hoe staat het

zijn: Wat is de inhoud van CKV1 volgens de verschil-

met de potentiële actieve cultuurparticipatie van bewo-

lende docenten?; Wat is de vormgeving van de lessen

ners van Leidsche Rijn en welke factoren bepalen de

door docenten CKV1?; en Is het mogelijk op grond van

keuze uit het totale aanbod aan kunsteducatie in deze

het geleverde materiaal één of meer profielen te maken

wijk? In het eerste gedeelte van deze scriptie wordt

van docenten CKV1? Onderzoek is gepresenteerd op de

gekeken naar kwantitatieve gegevens. Hier wordt onder-


zocht of de inwoners van Leidsche Rijn potentiële

in Utrecht.

cultuurdeelnemers zijn. Het tweede gedeelte is kwalitatief van aard en zoekt uit hoe mensen de keuze maken

Rapportage over de implementatie van cultuureducatie

uit alle cursussen die aangeboden worden. De vier grote

en onderzoekend leren op Pabo Arnhem / I. Boersma. -

aanbieders in Leidsche Rijn zijn de kunstencentra

Arnhem : Hogeschool Arnhem Nijmegen, 2007. - 95 p. :

Nieuwe Vaart en het UCK en daarnaast de welzijnsorga-

ill. - Met bijl. en lit.opg. - Onderzoek in opdr. van het

nisaties Doenja en Zuwe.

lectoraat 'Theorie die werkt' van de HAN Dit onderzoeksrapport gaat over de ontwikkeling van

Onderzoek Nederlands erfgoed digitaal voor het

cultuureducatie en onderzoekend leren in het opleidings-

onderwijs / R.M. Beerepoot, P. Kreijen, H. Yamani. -

curriculum van Pabo Arnhem. Het is het eindrapport van

Utrecht : Berenschot, 2007. - 23 p. : tab., graf. - In

het project 'Cultuureducatie in het primair onderwijs'.

opdr. van het consortium Nederlands Erfgoed: Digitaal!

Hoofdstuk één bevat de inleiding en samenvatting van

Tien nationale erfgoedinstellingen gaan vanaf 2009

het rapport. Hoofdstuk twee gaat over het doel van

binnen het project Nederlands Erfgoed: Digitaal! delen

cultuureducatie op basisschool en opleiding. In hoofd-

van hun collecties digitaliseren. Het onderwijs vormt één

stuk drie wordt de opzet van cultuureducatieprojecten

van de doelgroepen van het project. Om de behoefte

van Pabo Arnhem beschreven. Hoofdstuk vier beschrijft

onder scholen te peilen en te kijken wat het prijsgevoel

zowel het proces van de implementatie van cultuuredu-

is bij docenten voor mogelijke producten van het digitaal

catie in het Pabo-curriculum per cursusjaar, als ook de

Nederlands erfgoed is onderzoek gedaan. In dit rapport

start van de implementatie van een onderzoekslijn.

worden de resultaten van dit onderzoek besproken dat is

Hoofdstuk ten slotte vijf bevat conclusies en aanbevelin-

uitgevoerd in het primair en voortgezet onderwijs.

gen voor verdere implementatie en ontwikkeling van het Pabo-curriculum.

Ontwikkeling en implementatie van het Wanita-concept / W. Oud. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut,

Samenwerken is een kunst : een inventarisatie van en

2006. - 92 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg. - ISBN 90-

een handreiking voor samenwerking en netwerkvorming

6813-803-0

tussen centra voor de kunsten en het primair onderwijs /

In deze rapportage wordt verslag gedaan van de moni-

P. Hagenaars, J. Lieftink, C. Vingerhoets. - Utrecht :

tor van het Wanita-project, dat in Rotterdam en Krimpen

Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 52 p. : tab., fig. - In

aan de Lek wordt uitgevoerd in vier scholen voor basis-

opdr. van De Kunstconnectie/VKV. - Met bijl.

en voortgezet onderwijs. Het Wanita-project is gestart in

Met welk doel en hoe werken lokale centra voor de

schooljaar 2002/2003 en omvat verschillende kerninno-

kunsten samen met het primair onderwijs? Vragen die

vaties onder de gemeenschappelijke noemer 'Authentiek

daarbij aan de orde komen richten zich op de vormen

Onderwijs'. Het gaat om de ontwikkeling van authentiek

van samenwerking en netwerkvorming alsmede de

leren, authentiek kunstonderwijs, begeleidend onder-

daarbij naar voren komende succes- en faalfactoren. Dit

wijs, gedifferentieerd onderwijs en samenhangend

rapport is een praktische handreiking die door centra

onderwijs. Het rapport bevat casestudies die zicht bie-

voor de kunsten kan worden benut om de samenwerking

39


en netwerkvorming met het primair onderwijs te stimu-

Onderzoek naar de huidige stand van zaken binnen de

leren en professionaliseren.

erfgoedsector op het gebied van culturele diversiteit. Er is onder andere gekeken naar de activiteiten op het

Samenwerking musea en primair onderwijs :

gebied van culturele diversiteit, projecten, samenwer-

aanbevelingen / S. Corthals. - [S.l.] : Ministerie van

king, deskundigheid, professionalisering en behoeften.

OCW/DCE, 2006. - 27 p. - Met bijl. en lit.opg.

Circa 250 erfgoedinstellingen hebben aan het onderzoek

Beknopt verslag van een onderzoek naar kansen en

deelgenomen.

knelpunten die voortkomen uit de samenwerking tussen primair onderwijs en musea. Ook zijn de mogelijkheden

[U bevindt zich hier] : een studie naar het

die de invoering van de canon en de brede school aan

gemeenschapskunstproject 'u bevindt zich hier' van

deze samenwerking biedt, nader onderzocht.

Springdance, Utrecht / S. Trienekens, M. Berendse (eindredacteur). - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 30 p. : tab. - In

Situatie Nederlandse festivals in 2005 / L. Ranshuysen. -

opdr. van Springdance. - Met Engelse samenv. en bijl.

Rotterdam : Letty Ranshuysen, 2006. - Ongepag. :

Tijdens het Springdance-festival 2005 is het community

graf. - In opdr. van VandenEnde Foundation en het VSB

arts project [U bevindt zich hier] gepresenteerd. Dit

fonds

project is onderzocht met behulp van observaties, inter-

Samenvatting van een onderzoek dat bestond uit een

views en een enquête. Het eerste deel van dit rapport

vergelijkende inventarisatie van 58 Nederlandse podi-

richt zich op de vraag: Hoe krijgen een community arts

umfestivals, waarbij vooral gekeken is naar cultureel

project en proces vorm en wat kunnen we hier van

ondernemerschap, talentontwikkeling en educatie. Ook

leren? Deel twee richt zich op de sociale, maatschappe-

worden er aanbevelingen gedaan.

lijke én artistieke effecten van het community arts project.

Stad en taal : Ontmoet kunst / A. Reinders (redacteur), A. van Gastel, R. Hulshoff Pol. - Amsterdam : Stedelijk

(Un)common ground : creative encounters across

Museum, 2007. - 111 p. : ill.

sectors and disciplines / D. Garcia (redacteur),

'Stad en Taal' is de overkoepelende naam waaronder

C. Brickwood (auteur van voorwoord), W-J. Renger

verschillende Amsterdamse musea speciale programma's

(auteur van voorwoord Renger), G. Jones … [et al.]. -

aanbieden voor cursisten 'Nederlands als tweede taal'

Amsterdam : BIS, 2007. - 159 p. : ill. - Met lit.opg. -

(Nt-2) en inburgeringstrajecten. Het Stedelijk Museum is

Samenwerkingsverband tussen de HKU, Virtueel

één van die musea. De programma's bestaan uit voor-

Platform en Arts Council England. - ISBN 978-90-6369-

bereidende lessen, een museumbezoek en een afslui-

166-0

tende opdracht. De musea willen een brug slaan tussen

Since the mid-1990s the culture and new media sector

de cursisten, de stad Amsterdam en kunst en cultuur.

have developed various forms of cooperation with other

'Stad en Taal' is een project waarbinnen het Stedelijk

sectors (business, academia) and within the various

Museum onderzoekt hoe het een ontmoetingsplaats kan

disciplines of the arts sector. A variety of forms have

zijn voor mensen met internationale wortels. Cursisten,

been found to encourage innovation within new media

taaldocenten, kunstenaars, studenten, wetenschappers

development, including improvements in education and

en museummedewerkers werkten samen aan het pro-

training, the establishment of new forms of research and

gramma 'Ontmoet kunst' tijdens een proefjaar. Ook is

development institutions (such as media labs) and new

het onderzoek naar cultuurparticipatie én taalverwer-

forms of funding to support these initiatives in a flexible

ving, dat wordt gedaan in samenwerking met de Univer-

way.

siteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit, opgenomen. De publicatie heeft een dubbelfunctie: een werk-

Van tekstbord tot touchscreen : een onderzoek naar de

boek voor cursisten NT-2 en een inzicht in de verschil-

educatieve activiteiten van museum Boijmans van

lende achtergronden van het project.

Beuningen in drie periodes / N. Deelstra. - [S.l.] : [s.n.], 2006. - 115 p. : ill. - Met lit.opg. en bijl. -

Stand van zaken erfgoed & culturele diversiteit :

Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Faculteit Letteren,

eindrapport / N. Stroeker. - Leiden : Instituut voor

Kunstgeschiedenis

Onderzoek van Overheidsuitgaven, 2007. - 90 p. : tab.,

In deze scriptie wordt een overzicht gegeven van de

graf. - Met bijl. - In opdr. van Erfgoed Nederland

kunsteducatieve activiteiten in het museum Boijmans

40


Van Beuningen in drie verschillende periodes, namelijk

tijk: het lesgeven in het schoolvak Kunst (algemeen) in

in de beginjaren van het 'nieuwe' museum rond 1935, in

het voortgezet onderwijs?

de jaren '70 en rond de eeuwwisseling. Naast dit histori-

Zicht op… ruim zes jaar onderzoek cultuureducatie

sche overzicht, worden twee deelvragen onderzocht. Ten

2000-2006 : achtergronden en literatuur / M. van Hoorn

eerste wordt de ontwikkeling in Boijmans Van Beuningen

(hoofdred.), F. Haanstra (auteur van inleiding), M-L.

afgezet tegen de (inter-)nationale ontwikkelingen op

Damen (auteur van inleiding). - Utrecht :

kunsteducatief gebied. Ten tweede wordt gekeken op

Cultuurnetwerk Nederland, 2006. - 56 p.

welke manier het museum omgaat met educatie voor

Inventarisatie van onderzoeken op het gebied van

moderne en hedendaagse kunst ten opzichte van die

kunsten cultuureducatie die plaatsvonden in de periode

voor de 'oude' kunst.

2000 tot 2006. De uitkomsten van deze inventarisatie worden in het inleidende artikel beschreven en vergele-

Voorbereiding van een beginnend docent Kunst

ken met een eerdere inventarisatie van 25 jaar onder-

(algemeen) op het vak : het vakinhoudelijke en -

zoek. In de literatuurlijst die volgt is onderzoek op het

didactische Kunst (algemeen) onderwijs in de bachelor

gebied van kunsten cultuureducatie opgenomen over

docentenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving /

de periode 2000 t/m juni 2006.

K. Ravers. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 103 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - Afstudeerscriptie Universiteit Utrecht,

Zijn musea bang voor kleuters? / Museumeducatie.nl. -

Master Kunstgeschiedenis, educatie & communicatie

[S.l] : Museumeducatie.nl, 2006. - [4 p.]

De centrale vraag van deze scriptie luidt: Bereidt het

Museumeducatie.nl heeft door middel van een enquête

vakinhoudelijke en -didactische Kunst (algemeen) on-

onderzoek gedaan naar het aanbod educatieve pro-

derwijs, gedoceerd in de Bachelor DBKV (Docent Beel-

gramma's voor kleuters in de Nederlandse/Vlaamse

dende Kunst en Vormgeving), aankomend docenten

musea. Een overzicht van de resultaten.

Kunst (algemeen) voldoende voor op de beroepsprak-

41


42


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie. COLLECTIE Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen. OPENINGSTIJDEN Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland, www.cultuurnetwerk.nl, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden. CATALOGUS ON LINE: WWW.CULTUURNETWERK.NL > PRODUCTEN & DIENSTEN > BIBLIOTHEEKCATALOGUS De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus on line informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. LENEN De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee. LEDEN Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op.... Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

43


COLOFON Zicht op... een onderzoeksagenda cultuureducatie is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Hoofdredactie: Marie-José Kommers Artikel: Werkgroep Onderzoeksagenda Cultuureducatie, onder redactie van Folkert Haanstra en Marjo van Hoorn Selectie literatuur en websites: Dienst Informatie & Documentatie Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk &producties bv Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.nl (een selectie): Reggio Emilia Cultuureducatie in de bve-sector Talentontwikkeling en cultuureducatie Kunstvakken in de vernieuwde tweede fase Brede school en cultuureducatie Kunst en maatschappij Ruim zes jaar onderzoek cultuureducatie 2000-2006 Jongeren en cultuurdeelname Het nieuwe leren en cultuureducatie Gemeentelijk en provinciaal beleid Cultuureducatie in de nieuwe onderbouw Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Beleidsonderzoek Cultuur en School Samenwerking in de cultuureducatie

© Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2008

44


Literatuur DOMEIN 1: BELEID

Recommend Documents