Lineaire en Procesmatige benadering
Centrum AOT, Amersfoort
J. van Dixhoorn
April 2007, najaar 2008
Oorzaken van klachten in gezondheidszorg
Wilson, T. et al. BMJ 2001;323:685-688
Copyright ©2001 BMJ Publishing Group Ltd.
1
Onzekere oorzaken: zone van complexiteit
• Erken dit • Probeer het een en ander • Stel een globaal doel: een zinvolle verandering • Vraag bereidheid samen te zoeken naar wat werkt • Evalueer samen
Oorzaken
Standaard lineair perspectief Klachten
somatisch Specifieke relaties psychisch sociaal
Medisch en Biopsychosociaal model
2
Oorzaken
Klachten
somatisch Specifieke relatie Onbegrepen Atypisch Aspecifiek Psychisch Psychosomatisch Functioneel Somatoform
15-50%
Standaard perspectief Klachten inventariseren Oorzaken zoeken Intake, anamnese en nader onderzoek Andere oorzaken uitsluiten Differentiaal diagnose en werkhypothese Behandelvoorstel
3
Oorzaken
Tussenliggende mechanismen Klachten
Specifieke relaties Stressoren
Interne spanning ‘Strain’
• Er is geen specifieke relatie tussen fysiologische maten (perifeer en centraal) en functionele klachten • Wel bieden ze aanvullende informatie over de (al of niet bewuste) emotionele toestand • Verbale zelfrapportage en fysiologische metingen zijn complementair • Centrale maten (fMRI en PET scans) zijn beloftevol, maar duur Houtveen J, Doornen LJP v. Een nieuwe rol voor stressfysiologie bij functionele lichamelijke klachten. Gedrag & Gezondheid 2002;30(5):339-48.
4
Oorzaken
Procesmatig perspectief Klachten
Stressoren
Interne spanning ‘Strain’
Functioneel of Dysfunctioneel?
• We differentiëren de aard van de spanningstoename of afname als gevolg van een interventie in diverse processen • Zoek de relatie tussen optredende processen en de respons in de klachten • Wees alert op omstandigheden die een proces of een respons in de klacht tegenwerken: de spanning is dan functioneel Dixhoorn J v. De respondente strategie: het bevorderen van zelfregulatie en zelfredzaamheid volgens een procesmodel. De gedragsgeoriënteerde aanpak, ter bevordering van zelfredzaamheid.Amersfoort: NPI; 2003. p. 11-8.
5
Differentieer interne spanning door respons op AOT Oorzaken Klachten Specifieke relatie
Functioneel: strain is gevolg van stressoren, ‘beperkende voorwaarden voor AOT’ Dysfunctioneel: reageert goed op AOT, blijkt onnodig
Uitkomst voorbeeld: chronische lage rugpijn Oorzaken Klachten Specifieke 1-5% Somatische oorzaak ?%
Stressoren en strain Dysfunctionele spanning
?%
6
Uitkomst voorbeeld: astma en COPD Oorzaken Specifieke Somatische oorzaak
Stressoren en strain
Klachten 40-50%
?%
Dysfunctionele spanning ?%
Globaal doel van proefbehandeling met AOT Oorzaken Klachten
Rol van overspanning als voedingsbodem voor klachten
In welke mate zijn klachten gevolg van dysfunctionele, onnodige en reversibele overspanning en is zoeken naar specifieke oorzaken niet nodig? 1. Is er een ingang voor AOT: makkelijk of moeilijk? 2. Welke klachten reageren in welke mate? 3. Welke processen maken samenhang met AOT aannemelijk? 4. Is er verandering in (omgang met) beperkende voorwaarden
7
Procesmatig perspectief Klachten inventariseren in woorden van patient! Ingang zoeken Hoe makkelijk? = niveau van overspanning Welke klachten reageren, via welke processen, en zijn waarschijnlijk spanningsgebonden? Welke belastende omstandigheden zijn werkelijk beperkende voorwaarden? = rol van stressoren Advies voor vervolg: doorgaan / stoppen / andere behandeling
Deskundigheid van behandelaar / begeleider
Vertrouwd zijn met de dynamiek van spanning en spanningsklachten, niet bang voor onzekerheid Ruime ervaring met de mogelijkheden van ontspanning en zelfregulatie van spanning, in eigen leven en bij klienten Inzicht in de rol van mogelijk beperkende voorwaarden (hier bepaalt de beroepsachtergrond de richting en uitgebreidheid) In staat het zelfregulatieproces te begeleiden, te evalueren en te rapporteren
8
Uitkomst voorbeeld: Oorzaken Specifieke Somatische oorzaak
Klachten
Stressoren en strain Dysfunctionele spanning
Uitkomst voorbeeld: Oorzaken Specifieke Somatische oorzaak
Klachten
Stressoren en strain Dysfunctionele spanning
9
