lil rellil lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers M In N z UJ 0:::: UJ Steenriik stadhuis z

...

Kostprijs van een abonnement

I

M 0 0 N z

Een abonnement biedt

In

4 themanummers en 4x OKV-TENTO, met Museumkaart.

U kunt zich abonneren door storting van 24 Euro )zonder opbergband) of 34 Euro )met opbergband) op rek.nr. 448-0007361-87 van Openbaar Kunstbezit in V laanderen, Antwerpen. Vanuit Nederland: 25,5 Euro (zonder opbergbond) of 37,98 Euro (met opbergband) uitsluitend op gironummer 1 35.20 van Openboor Kunstbezit in Vlaanderen, Antwerpen. Een abonnement kan elk moment ingaan.

UJ 0:::: UJ

0

z <( <( .....J > z 1-

-

N

111

.:a 1"'

z ::::) �

Steenriik stadhuis

Vormgeving Rob Buytaert

Oudenaarde

Annemie Vandezande

Geertrui Van Kerkhoven

Correctie Hans Devisscher

3

Het

stadhuis van Oudenaarde

8

De

ruimtes en hun bestemming

13

Wijzigingen

en

Coördinatie en eindredactie Michel Peeters

restauraties

Productie Peter Wouters

stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum

15

Het

17 20 23 27

De wondtapijten

Kristien Van Mieghem

De volkszool

03/224.15.30

Abonnementendienst

De schepenzool De bovenlokenholle

Druk Drukke rij Die Keure, Brugge

Oudenaarde en zilver

28 29 32

·r

: .... diekeure�

De kopellenkomer: Oudenoords zilver De voogdenkomer: Europees zilver, de collectie De Boever-AIIigoridès

38

De

Pre-press Grafisch Buro Geert Lefevre

stedelijke verzameling

GRAFISCH BuRo GEERT LEFEVRE

Copyright OKV N iets uil deze uilgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorgaande toestemming van de uitgever.

�

<( <(

Met de steun van:

ISSN l 373-4873 2003/7892/02

CCl

z

w Q_

0

Bank

"'

"""'

#I.."'

.. "'"' PROVINCIE ANTWERPEN

�"

Provincie Oost-Vlaanderen

PROVIr
VLAAMS •BRABANT

KI

a�

lil rellil

lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Het

stadhuis van Oudenaarde ••••••••••••••••

Oudenaarde, een kleine stad in Zuid-Oost Vlaanderen, gelegen langs de Schelde en aan de rand

geldt als het mooiste voorbeeld van de Brabantse laat gotiek in ons land. De grote waarde van het gebouw ligt in de uiterst zuivere verhoudingen en in de

Het oorspronkelijke plan van Hendrik van Pede werd niet verwezenlijkt. De U-vormige aanleg die voorzien was, werd vervangen door een L-vormige. De rechter zijgevel, aan de Nederstraat, werd niet voltooid. Deze gevel bestaande uit twee bouwlagen met bovenaan een weergang opgetrokken in Doornikse kalksteen bevat zichtbaar delen uit het oude schepenhuis. De twee

ongeëvenaarde monumentaliteit.

aangebouwde traveeën uiterst rechts (een torenachtige

van de Vlaamse Ardennen, heeft een roemrijk verleden. Een belangrijke getuige daarvan is het stadhuis, dat

Het stadhuis is opgetrokken op de plaats van het oude schepenhuis, waaraan de nu nog bestaande veertiende-eeuwse lakenhalle verbonden was. In 1525 was het oude schepenhuis in verval en de kans was groot dat het zou instorten. Noodgedwongen maar ook verlangend naar een nieuw, mooier en meer aangepast gebouw, ging het stadsbestuur op zoek naar een bouwmeester. Uiteindelijk viel de keuze op Hendrik van Pede uit Brussel, die het monumentale Oudenaardse stadhuis in tien jaar tijd optrok (1526-1536).

Luchtopname van de markt 1.

Volkszaal 2. Stedelijke verzameling 3. Schepenzaal 4. Oppervoogdenkamer S. Lakenhalle 6. Bovenlakenhalle

constructie) met getralied venster dateren uit 1509-1510. De getraliede ruimte was het secreet of de archiefkamer. Het gelijkvloers fungeerde naar alle waarschijnlijkheid als opslagruimte, terwijl de eerste verdieping door het stadsbestuur werd gebruikt. We weten dat het oude schepenhuis een belfort had, dat de voorgevel naar de Hoogstraat was gericht en dat het aan de zijde van de Markt door verschillende huizen was omgeven. De hierbij aansluitende lakenhalle in blauwsteen heeft twee verdie pingen. Het gelijkvloers diende oorspronkelijk als stapel plaats voor het stedelijk brandweermateriaal en wapens en de eerste verdieping als uitstal- en verkoopruimte. 3

Het stadhuis van Oudenaarde

Het Oudenaardse stadhuis is het volmaakte voorbeeld van de klassieke stroming van de Brabantse laat-gotiek. De gotische traditie zien we in de indeling van vlakken en ruimten, meer bepaald in de hoge brede vensters, de spitsbogen en het rijk uitgewerkte maaswerk. Typerend zijn de met krullen versierde pinakels aan de zijgevels en de door beelden onderbroken decoratie van de borstwering. De uitbundige decoratie maakt het gebouw tot een kanten schrijn. Het stadhuis staat in het midden van de korte zijde van de Markt en individualiseert zich doordat het aan alle zijden vrij staat. De gevel heeft een perfect symmetrische opbouw. De begane grond is verdeeld in zeven delen met ongeveer dezelfde afmetingen. Dezelfde symmetrie is ook nagestreefd in de zijgevels en in het grondplan. De evenwichtig opgebouwde belforttoren staat centraal en is de blikvanger.

Detail pinakel

De onderste bouwlaag is ondergeschikt aan de twee hoger gelegen verdiepingen. Dit wordt zowel duidelijk gemaakt door het verschil in hoogte als door de versieringsmotieven. De eerste verdieping, die het rijkst gedecoreerd is, moet van in het begin als de belangrijkste beschouwd zijn. De eenvoudig uitgewerkte begane grond heeft een zuilengalerij met zes spitsbogen op ronde zuilen en koolbladkapitelen. De kruisrib overwelvingen steunen op kraagstukken met engelen, jachttaferelen en zeemeerminnen, geplaatst tegen een sobere muur. De eerste verdieping draagt een sierlijk uitgewerkt balkon met hogels en kruisbloemen onder blinde boogfriezen met bladranken en korven. De andere verdiepingen zijn gelijkaardig versierd met pinakels, hogels, torentjes en beelden op sokkels, waaronder heel wat putti en allegorische voorstellingen van de deugden. Bepaalde versieringselementen zoals de putti verwijzen naar de opkomende vroeg-Renaissance.

De belforttoren met vierkante basis is op de eerste verdieping voorzien van een licht uitspringende loggia of afroeppui vanwaar mededelingen van rechtswege afgekondigd werden. Het prachtige beeldhouwwerk met

De markt in de 19de eeuw

het Salomonsoordeel, het offer van Isaak en bovenaan het Mariabeeld, benadrukt het belang ervan. De loggia is overwelfd met een kruisrib gewelf. Ter hoogte van het balkon gaat de toren over in een octogonale klokkentoren waarin de stadsbeiaard opgehangen was. Omdat het aantal klokken in de loop van de eeuwen steeds werd uitgebreid, werd de beiaard te zwaar en moest hij in 1894 over gebracht worden naar de naburige Sint-Walburgakerk. De toren is uniek omdat hij perfect geïntegreerd is in het gebouw maar toch een autonoom voorkomen heeft.

4

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

5

Het

stadhuis

van

Oudenaarde

De kroon op de toren en de vergulde adelaars moeten met de toenmalige vorst, Karel V, in verband gebracht worden. Het beeld van 'Hanske de krijger', een zestiende-eeuwse vaandeldrager, werd in 1530 vervaardigd door goudsmid W. Blansterins. De dak vensters met pinakels en puttibeeldjes zijn van de hand van de Oudenaardse beeldhouwer Pauwel van der Schelden. Bij het bouwen van het stadhuis werd gebruik gemaakt van verschillende materialen: baksteen (skelet), Balegemse zandsteen (gevel), kalkzandsteen van Ecaussines (maaswerk van de vensters, kolommen van de arcadegalerij, de cale, de keuken en het korenhuis), Avesnessteen (fijn beeldhouwwerk), hout uit de streek van Bergen, ijzer uit Spanje, lood en bladgoud (6500 bladen) uit Antwerpen. Het samenspel van al deze elementen begiftigt het stadhuis van Oudenaarde met een perfect evenwicht tussen het visuele en constructieve. Hierin ligt de unieke waarde van het gebouw.

Hanske wordt na restauratie terug op de belforttoren geplaatst (eind 1 9de eeuw)

Hanske met het wapenschild van Oudenaarde

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/ 1

7

De


•••••••••••••••• Het is moeilijk te achterhalen welke de oorspronkelijke functies waren van de diverse ruimtes in het stadhuis. Toch kunnen we met zekerheid stellen dat het gelijkvloers voor commerciële, fiscale en handelsdoeleinden gebmikt werd en de bovenverdieping een bestuurlijke functie had.

Het gelijkvloers Op de benedenverdieping leidden verschillende, nu nog aanwezige poorten naar opslagplaatsen van allerlei aard. De poort aan de kant van de Hoogstraat gaf toegang tot een algemene opslagplaats en een onderhalle. Een andere poort in dezelfde straat leidde naar de stadswaag of cale, voor het eerst vernoemd in 1338. De stadswaag vervulde in de Middeleeuwen een belangrijke rol in het handelsverkeer: op de inen de uitgevoerde goederen werden immers taksen geheven die in vele gevallen per gewicht bepaald waren. In Oudenaarde werd er vooral graan en boter gewogen en getaxeerd. De cale is overwelfd met bak- en zandsteenbogen die rusten op arduinen zuilen met koolbladkapitelen. Centraal staat een monumentale schoorsteen. De ruimte gelegen voor de cale - op de hoek tussen de Hoogstraat en de Markt- diende als conciërge woning en keuken. Deze laatste was vrij groot en had een belangrijke functie. Er werd veelvuldig gebruik van gemaakt voor de bereiding van de maaltijden van de schepenen tijdens feestelijke bijeenkomsten in de volkszaaL Ook na een terechtstelling namen de schepenen graag een rijke en uitgebreide maaltijd. De conciërge woning en de keuken vormden één ruimte (nu gebruikt door de dienst Oudenaarde en Zustersteden). Een grote poort, midden in de voorgevel, verschaft toegang tot alle 1.0 Maire Panorama van Oudenaarde Detail van de stadspoort

andere plaatsen. Alle doorgangen zijn breed om het in en uitrijden van paard en kar toe te laten.

1667 Olieverf o p doek

De ruimte waar nu de dienst voor toerisme gehuisvest is, was oorspronkelijk de korenstapelplaats. Daarachter ligt nu de polyvalente zaaL Deze benedenkamer, gelegen in het vroeg-gotisch gedeelte, heeft een imponerende balklaag en een grote neobarokke haard.

8

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/ 1

De volkszaal

De eerste verdieping Op de eerste verdieping neemt de volkszaal de volledige lengte van de voorgevel in. Zij diende voor plechtige ontvangsten, feesten en vermakelijkheden en werd tevens gebruikt als vergaderruimte. Op gewone dagen waren dergelijke grote zalen gewoon wandelgangen. Deze zaal staat rechtstreeks in verbinding met de afroeppui. De aanpalende schepenzaal (kant Hoogstraat) was de belangrijkste zaal: het was de vergaderruimte van het schepenbestuur en er werd recht gesproken.

Nu gaan hier huwelijken en jubilea door. In de oorspronkelijke aanleg van het stadhuis werd geen enkele zaal exclusief voorbehouden voor de gebruikelijke 'vierschaar ' of rechtbank. Vermoedelijk was een dergelijke ruimte voorzien in het niet-afgewerkte deel van het stadhuis. Rechts van de volkszaal, in de huidige keuken, bevond zich de schepenkapeL

9

De

De oppervoogdenkamer tijdens het Interbellum

De schepenzaal


De tweede verdieping De indeling van de tweede verdieping beantwoordt aan die van de eerste etage. Boven de schepenzaalligt de oppervoogdenkamer, nu de zilverkamer, en boven de volkszaal bevindt zich een even grote zaal waar de stedelijke collectie is ondergebracht. De oppervoogden kamer was een bestuurskamer waar de oppervoogden het beheer waarnamen van de bezittingen en de goederen van de minderjarige wezen en hun belangen verdedigden. Volgens de klassieke indeling moest deze kamer direct in verbinding staan met de schepenzaaL Oudenaarde wijkt in dit opzicht af van het plan. Op deze verdieping bevond zich oorspronkelijk ook de stadhuiskapel -nu de Oudenaardse zilverkamer - waar dagelijks een mis werd opgedragen. Op hetzelfde niveau, in het vroeg-gotische deel, bevonden zich de voormalige archiefkamer en het huidige kabinet van de burgemeester. Door een latere wijziging van het verbindingssysteem van de kamers komen zij nu op de eerste verdieping te liggen. Helemaal boven de trapkoker, bereikbaar via de zolderverdieping, lag de munitiekamer waar de buskruitvoorraad werd bewaard. Het was een plek die wat afgelegen lag om bij een mogelijke ontploffing de belangrijke kamers van het stadhuis te vrijwaren. Het kruitkamertje werd later als smidse ingericht.

10

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

11

Wiizigin gen . en restauraties •••••••••••••••• Het stadhuis heeft weinig ingrijpende bouwkundige wijzigingen ondergaan maar kent een lange restauratie geschiedenis. Het is steen per steen vernieuwd. Toch is dankzij het vakmanschap van de opeenvolgende generaties steenkappers het oorspronkelijk uitzicht van het monumentale gebouw tot in de kleinste details bewaard.

Lakenhalle In de zeventiende eeuw werd het houten plafond van de benedenlakenhalle vervangen door een korfbooggewelf. Een eeuw later kreeg de ruimte een indeling met pijlers. Aan de buitenkant werden kleine huisjes gebouwd waardoor de oorspronkelijke kleine Romaanse venstertjes op de benedenverdieping verdwenen. De bovenlakenhalle werd van grote vensters voorzien waardoor de ruimte binnenin veel helderder werd. Vorige eeuw werd de ruimtelijke werking van de benedenhalle tenietgedaan door een opdeling in kleinere ruimten. Ze fungeerde als museum en er was tot in 1996 zelfs een cachot in ondergebracht. De stedelijke politie huisde toen in de vooraan gelegen korenopslagplaats, waar nu de dienst toerisme zijn kantoren heeft. Tijdens de laatste restauratiefase verdween, aan de kant van de Hoogstraat, de grote neoklassieke buitentrap (1821) die naar de bovenlakenhalle leidde, en werd de benedenlakenhalle grondig gerenoveerd.

Het dakgebinte van de bovenlakenholle

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN 2003/ 1

13

Wijzigingen

en

restauraties

Stadhuis De toegang was volgens het origineel plan voorzien aan de linkerkant van de hoofdgeveL Nog tijdens de bouwfase werden de plannen gewijzigd. Op de hoek van de Hoogstraat kwam een imposante toegangstrap met pui. In de negentiende eeuw startten de eerste grote restauratiewerken. Tijdens de opeenvolgende campagnes werd bijna alle beeldhouwwerk steen voor steen vervangen: een campagne van L. Roelandt in 1837-1851, van J. Helleputte in 1879-1891, van P. Langerock in 1898-1902, van V. Vaerwyck in 1927-1940, van R. Warie in 1956-1978 en tenslotte van het architectenbureau Van Acker vanaf 1979 tot 1997.

Een van de steenkappers van de firma Vlaeminck De restauratie van de marktgevel

Tijdens de campagne van L. Roelandt werden de beelden en decoratie-elementen vervangen in steen van Hordain, terwijl de borstweringen en de kroonlijsten vernieuwd werden in steen van Soignies en Crazannes. Aansluitend werden de baldakijnen, pinakels, torentjes, kapitelen, de kroon van de belforttoren en het parement en de zuilen van de grote gaanderij onder handen genomen. Een tweede belangrijke restauratiefase was die van J. Helleputte uit Leuven. Hij voorzag een heraankleding van het interieur van de volkszaal door Louis Hendrix én restauratiewerken aan de belforttoren. Hij tekende eveneens een merkwaardig restauratieplan waarbij op de plaats van het oude schepenhuis, aan de kant van de Nederstraat, een belfort werd voorzien. De oorspronkelijke galerij op de binnenkoer en het schepenhuis zelf dienden heropgebouwd. Met uitzondering van de plannen voor het interieur van de volkszaal, werd afgezien van dit ambitieuze opzet. De Eerste Wereldoorlog gooide roet in het eten. Het stadhuis werd zwaar beschadigd: in de linkerzijde van de eerste verdieping en de linkerbovenkant van de gaanderij werd een enorm gat geslagen. Tien jaar later zette V. Vaerwyck de werken verder. Het ging voor namelijk om de herstelling van de oorlogsschade en kleinere interieuraanpassingen. Op het einde van deze restauratiefase wordt het stadhuis in 1944 als beschermd monument erkend. Een aantal jaren later volgde de lakenhalle. Na de beschadigingen van de Tweede Wereldoorlog begonnen de restauratiewerken pas in 1956. In 1964 plaatste de beeldhouwer R. Bonduelle op de achterzijde van de westgevel het bronzen beeld van de Heilige Michaël die de draak doodt. Na een komen en gaan van verschillende architecten waaronder R. Warie en Gabriëls, nam het architectenbureau Van Acker de fakkel over. Verschillende generaties Van Acker waren bij de restauratiefase 1979-1997 betrokken. De restauratie van de rechterzijde van de marktgevel duurde van 1985 tot 1991 en de restauratie van de rechterzijgevel, kant Nederstraat, van 1993 tot 1997. Alle elementen werden toen in Massangissteen vervangen. De laatste fase (1997-1998) omvatte de inrichting van de polyvalente zaal, de renovatie van de benedenlakenhalle als tentoon stellingsruimte voor de Oudenaardse wandtapijten en de renovatie van de keuken. Sinds juli 2002 steekt men terug de handen uit de mouwen en worden het vroeg gotisch gedeelte, het dakgebinte en de bedaking van de kapellenkamer vernieuwd. Het einde van de werken is in zicht. In de komende jaren is de plaatsing van een lift voorzien en de invulling van de open ruimte (kant Hoogstraat) ter hoogte van de langsmuren van de lakenhalle.

Het stadhuis

geen

van

Oudenaarde:

klassiek museum

•••••••••••••••• Het stadhuis van Oudenaarde herbergt een aantal indrukwekkende collecties. Alle verzamelingen zijn geleidelijk aan tot stand gekomen. De bezoeker dient er rekening mee te houden dat een klassiek museumbezoek hier niet aan de orde is. Het stadhuis moet men ontdekken. Zijn vele trappen en gangeljes zijn voor de leek een waar doolhof. Openheid en nieuwsgierigheid zijn de beste eigenschappen om een bezoek in dit grootse gebouw aan te vatten. Wie had ooit gedacht dat in een gebouw waar zowel handel werd gedreven, feesten werden georganiseerd en recht werd gesproken, de meeste voorwerpen vakkundig achter glas zouden geplaatst worden, voor de wandkleden een geklimatiseerde ruimte zou worden voorzien, de oude kapellenkamer en de oppervoogdendekamer omgetoverd zouden worden tot zilverkamers. De meeste ruimtes werden dus aangepast aan de hedendaagse museale noden. Het was en is nog steeds niet eenvoudig. Het Oudenaardse stadhuis leeft. Nog steeds gaan in de schepenzaal huwelijken en jubilea door, nog steeds houdt de gemeenteraad er haar maandelijkse bijeenkomst en gaan ontvangsten, feesten en concerten door in de volkszaaL Een dergelijke feestelijke en representatieve publieke functie combineren met een museale functie, dat is dé uitdaging.

Het stadhuis is een waar doolhof OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN 2003/1

15

Het

stadhuis van Oudenaarde: geen klassiek museum

Een steenrijk stadhuis De verzamelingen in het stadhuis: rijk en heterogeen? De permanente collectie van het Oudenaardse stadhuis bevat drie grote verzamelingen: de Oudenaardse wandtapijten, het Oudenaards en Europees zilver en een heterogene stedelijke verzameling.

De wandtapijtenzaal

Kamerverdure, uit een reeks van 3 wandtapijten, 1700 330x 450 cm

Oudenaarde was een van de belangrijkste wand tapijtencentra in Vlaanderen. De Oudenaardse wand kleden vormden een wezenlijk onderdeel van de toenmalige luxe-industrie en vonden een afzet over heel de wereld. De oudste archiefvermelding van de tapijtweefkunst in Oudenaarde voert terug tot 1368. Toch kwam het ambacht pas tot bloei in de vijftiende eeuw: Een stichtingsoorkonde toont aan dat tapijtwevers in 1444 in het ambachtsgilde van Sint-Barbara verenigd waren. Vijftiende-eeuwse wandtapijten bleven niet bewaard; de oudst gekende dateren uit de eerste helft van de zestiende eeuw.

De

wandtapiiten

Via de dienst toerisme, gehuisvest in de vroegere korenstapelplaats, leidt een lange smalle gang naar de benedenlakenhalle. De halle is in 1999 tijdens de tentoonstelling Meer dan groen, Oudenaardse wandtapijten van de 16de tot de 18de eeuw in gebruik genomen. Bijna alle wandkleden die hier worden tentoongesteld, zijn afkomstig uit de verzameling van de stad, behalve twee achttiende-eeuwse stukken die van oudsher bezit zijn van de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Pamele. Een aantal zijn de laatste decennia door het Oudenaardse stads bestuur aangekocht. Hiervoor werd een verzamel beleidsplan opgesteld waarbij men bij elke nieuwe legislatuur naar een nieuwe aankoop streeft. De bedoeling is de collectie uit te breiden tot alle genres in de Oudenaardse wandtapijtkunst aan bod zijn gekomen. De verzameling telt 23 wandkleden waarvan er dertien tentoongesteld zijn. De niet-tentoongestelde werken worden zorgvuldig bewaard in het Huis de Lalaing, een restauratie- en weefatelier.

Alexander voor de hogepriester laddo, ca. 1580-1590 370x 435

cm

In de zestiende eeuw bereikte de Oudenaardse wandtapijtproductie haar hoogste peil. Oudenaarde is vooral beroemd om zijn 'verdures' of groenwerk De weefsels zijn gekarakteriseerd door een weelderig groen landschap met op het voorplan enkele figuren of vogels en op de achtergrond een ruïne, een kasteel of bergen. De hoofdkleuren zijn groen in allerlei varianten, blauw, geel, bruin en zelfs rood. De overzichts tentoonstelling Meer dan groen (1999) slaagde er niet alleen in een tachtigtal wandtapijten terug naar de moederstad te brengen, maar ook aan te tonen dat Oudenaarde naast verdures ook figuratieve wand tapijten produceerde, met de jacht, het landelijk leven, de antieke geschiedenis, de mythologie en de bijbel als onderwerp. Voor de tweede helft van de zestiende eeuw vermelden wij twee kwaliteitsvolle reeksen: een episode uit het leven van Jozef (Jacob wordt voorgesteld aan de farao, ca. 1550-1560) en een reeks van drie wandtapijten geïnspireerd op het leven van Alexander de Grote (ca.1580-1590). Het heroïsche leven van Alexander de Grote leende· zich prima tot het uitweven van verschillende heldhaftige episodes en zijn roem werd als voorbeeld gesteld voor de toeschouwers én de bezitter. Slechts heel uitzonderlijk werd een wandkleed apart geweven. Meestal werd een reeks of een kamer van wandtapijten besteld. Om die reden werden verhalen uitgekozen die in verschillende episodes konden worden weergegeven. Zes of meer weefsels sierden dan de wanden van een kamer. OPENBAAR

KUNSTBEZIT


17

De wandtapijtenzaal

Het ganzespel, detail, ca. 1590-1610 330 x 445

18

cm

Het stadhuis van Oudenaarde:

geen

klassiek

museum

Volgens archivalisch materiaal schonk de stadsmagistraat in 1582 een reeks van acht wandkleden aan Alexander Farnese (1545-1592) bij zijn Blijde Intrede in Oudenaarde na de herovering van de stad op de Gentse Calvinisten. De drie overgebleven wandkleden stellen volgende onderwerpen voor: Alexander voor de Hogepriester Iaddo, Het legerkamp bij de rivier Granikos en Alexander wordt een kroon aangeboden. Zij zijn enkele jaren

geleden door het stadsbestuur aangekocht en gelden als een van de meest kwaliteitsvolle realisaties van de Oudenaardse tapijtkunst Op twee van de drie weefsels staan merken, onder meer het Oudenaardse stadsmerk bestaande uit een geel schild met drie rode strepen en bovenaan een bril. Het inweven van een stadsmerk én een weversmerk werd verplicht na de afkondiging van de Generale Ordonnantie van Karel V in 1544. De wandtapijten combineren zowel de zin voor het monumentale als de neiging tot het pittoreske. In het uitweven van de details komt het Oudenaardse vakman schap tot uiting. Ook aan de boorden werd veel aandacht besteed. De decoratieve voorstellingen zoals gevleugelde liggende wezens, vogelsirenen, vruchten, vazen, gordijnen, doeken en kariatiden zijn overgenomen uit modelboeken van Cornelis Bos (1510-1556). Als gevolg van de godsdiensttroebelen verlieten vele Oudenaardse wevers de stad om zich in Nederland (Gouda) of Frankrijk te vestigen. Na de restauratie van het Spaans regime (1609-1633) bleef de heropbloei van de Oudenaardse wandtapijtennijverheid uit door blijvende militaire en politieke onrust. De emigratiegolf hield aan. In de lokale productie uit die tijd kan een breed gamma aan onderwerpen worden aangetroffen: verdures, thema's uit de antieke geschiedenis zoals Hannibals broer Hasdrubal gevangen genomen door de Romeinen, uit de reeks Scipio en Hannibal, ca

1600-1620), of gebeurtenissen uit het dagelijkse leven. Pastorale verhalen en landelijke maaltijden waren bijzonder populair. Het liederlijke en vrijmoedige herdersleven oefende een grote aantrekkingskracht uit op de hogere

standen en werd met seksuele en erotische vrijmoedigheid geassocieerd. Een veel voorkomende kamer is het verhaal van Gombaut en Macée. De stad Oudenaarde bezit twee wandtapijten van een dergelijke reeks: het Ganzenspel (ca. 1590-1610) en het Landelijk maal (ca. 1590-1610). Zij maakten vermoedelijk deel uit van een reeks van zeven stukken. Dat zij samenhoren wordt duidelijk gemaakt door de identieke boorden. Het wandtapijt met het Ganzenspel stelt een wrede vorm van volksspelen voor. Aan een staak wordt een levende gans opgehangen, die de spelers moeten doodslaan. Links wachten feestvierders met een stok in de hand. Op de achtergrond staan figuren die toekijken of een rondedans maken. Het tapijt draagt onderaan rechts het stadsmerk van Oudenaarde.

In de loop van de zeventiende eeuw werden steeds minder vaak stadsmerken ingeweven, in de achttiende eeuw verdwenen ze geheel en al. In Oudenaarde weefde men wandtapijten tot op het einde van de achttiende

eeuw, al nam het aantal tapijtenhandelaars gestaag af. De stad ondervond concurrentie van Frankrijk maar vooral de veranderde smaak en mode speelden hierin een belangrijke rol. Tijdens de achttiende eeuw produceerde Oudenaarde vooral wandkleden met decoratief groenwerk en kleine personages, voornamelijk open landschappen, boslandschappen of parklandschappen waarin mythologische of boertige taferelen naar Teniers voorkomen.


De

geen

klassiek

museum

volkszaal

Een monumentale trap leidt naar de volkszaal, een belangrijke ruimte op de eerste verdieping. De interieur stoffering van de volkszaal dateert voornamelijk uit de negentiende eeuw. Het imponerende wapen van Karel V met het motto 'Plus ultre', dat zich boven de deur naar het balkon bevindt, bepaalt de atmosfeer van de kamer. Opmerkelijk zijn de neogotische glasramen met de wapens van de gebieden waarover Karel V regeerde. Hun levendig kleurenpalet hult de zaal in een aangenaam licht. Figuratieve muurschilderingen uit de neogotische periode verlevendigen de grijze muren. Louis Hendrix (1827-1888) beeldde hier belangrijke personen uit: Liederick De Buck, eerste forestier van Vlaanderen, Philips van den Elzas, graaf van Vlaanderen, Boudewijn van Constantinopel, graaf van Vlaanderen en Karel V. Hij schilderde eveneens het monumentaal wapenschild boven de poort naar de afroeppui. Opmerkelijk is dat het ooit werd aangepast. Sporen op de muur wijzen op de oorspronkelijke positie van de poten en de klauwen van de adelaar. Of hier reeds in de zestiende eeuw een schildering aangebracht werd, is niet meer te achterhalen. De schoorsteen met haardplaat en bijpassende haardijzers waarop het volledige wapenschild van Karel V, zijn beeltenis en dat van zijn gemalin Isabella van Portugal, dateren uit de zestiende eeuw. De schouw mantel draagt leeuwenfiguurtjes, centraal een beeld van de Heilige Walburga - patroonheilige van de stad - en op de hoeken de symbolische voorstelling van Gerechtigheid en Macht, bijgewerkt tijdens de restauratiewerken door J. Helleputte (1880-1882). Een gelijkaardige schoorsteen vindt men in de schepenzaaL De zestiende-eeuwse balkzolen zijn meesterwerken van de Oudenaardse beeldhouwer Pauwel van der Schelden en Gillis Spieriek Zij zijn eveneens versierd met de wapenschilden van Karel V en geven een kleurrijke noot aan het wat sombere plafond. Troggewelven steunen de schoorstenen van de bovenliggende verdieping.

Neo-gotisch glasraam, detail

Schoorsteen met haardplaat en haardstaanders Karel V

Wapenschild Karel V en zoldering met 16de eeuwse balksleutel

21


De

geen

klassiek

museum

Anoniem kunstenaar Portret Karel V Eerste helft 16de eeuw

Schepenzaal

Een groot eikenhouten tochtportaal geeft toegang tot de schepenzaaL Het portaal werd in 1533-1536 vervaardigd door de plaatselijke beeldhouwer Pauwel van der Schelden. Ofschoon hij nooit een studiereis naar Italië maakte, werkte hij duidelijk onder de invloed van de vroeg-Florentijnse Renaissance. Het onderste deel van de constructie is symmetrisch opgebouwd en bestaat uit 28 panelen met snijwerk van loofarabesken, spelende putti en dierenfiguren. Het veel zwaardere bovendeel draagt de wapenschilden van Oudenaarde, het Habsburgse Rijk en V laanderen. Zij worden respectievelijk geflankeerd door wildemannen, griffioenen en leeuwen. Volgens een aantekening zou Panicelli in 1842 een gipsen afdruk van het portaal genomen hebben. Het is evenwel niet bekend of deze replica bewaard is. De schepenzaal is de meest statige en mooist versierde kamer van het hele stadhuis. De aanblik van de zaal, met haar pronkerige schilderijen en Antwerpse kunstkabinetten, is sinds de negentiende eeuw nauwelijks gewijzigd. De meeste stukken zijn stadsbezit Ofwel werden ze door de stad besteld, ofwel werden ze eigendom van de stad nadat ze na het Franse Bewind aan de stad werden overgedragen. Archivalisch materiaal toont aan dat sommige werken aan het voormalige Kasseirijhuis toebehoorden. Toen dit instituut, gelegen in de Hoogstraat, tijdens het Franse Bewind werd afgeschaft, werd de volledige stoffering van het gebouw aan de stad overgedragen.

Olieverf o p doek 45 x 55 cm

Een reeks vorstenportretten vormt de kern van de verzameling. Vaak herinneren zij aan roemrijke gebeurtenissen in de Oudenaardse geschiedenis. Een mooi ensemble vormen de drie portretten van drie generaties die onder elkaar zijn opgehangen: Karel V

(1500-1558), Margaretha van Parma (1522-1586) en Alexander Farnese (1545-1592).

Delhoy Portret Margaretha van Parma. Geschilderd naar 16de eeuws voorbeeld 1844 Olieverf op doek 105 x 84 cm

Een portret van bijzonder belang is dat van Karel V. Het toont de keizer als hooggeplaatst adellijk persoon. Hij draagt de Bourgondische hoed en de ketting van de Orde van het Gulden V lies. Het Latijns opschrift op de zwarte omlijsting luidt: 'Onder de regering van Karel V, graaf van Vlaanderen, werd het bouwen van het stadhuis begonnen en beëindigd (1525-1535)'. Het opschrift is vermoedelijk van een latere datum. Oudenaarde heeft met de vorst een bijzondere band, anders dan die van het naburige rebelse Gent. In 1521, tijdens het beleg van Doornik, verbleef Karel V anderhalve maand in het toenmalige kasteel van Bourgondië, gelegen langs de Schelde. In het huis van de stadsgouverneur Philips de Lalaing, graaf van Hoogstraten, ontmoette hij het volksmeisje Johanna van der Gheynst, dochter van een tapijtwever uit Nukerke. Johanna werd zwanger en kreeg een dochter, die later, onder de naam Margaretha van Parma, landvoogdes van de Nederlanden zou worden. Haar beeltenis is passend onder die van haar vader tentoongesteld.

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

23

Het

stadhuis van Oudenaarde:

geen

klassiek museum

Het negentiende-eeuwse geïdealiseerde portret van Margaretha van Parma is het werk van de Antwerpse schilder Delhoy en is vermoedelijk geschilderd naar een zestiende-eeuws origineel van Antonio Moro. Margaretha kreeg een prinselijke opvoeding en werd als kind uitgehuwelijkt aan Alexander de Medici, groothertog van Toscane. Na diens gewelddadige dood, huwde zij Ottavio Farnese, hertog van Parma en kleinneef van paus Paulus III. Uit dit huwelijk werd een zoon, Alexander Farnese, geboren. Tijdens de periode van de godsdiensttroebelen, werd Margaretha door haar halfbroer Philips II, koning van Spanje, benoemd tot landvoogdes van de Nederlanden.

Anoniem kunstenaar Alexander Farnese ca. 1592 Olieverf op poneel

27 x 38

cm

Alexander Farnese is uitgebeeld op zijn sterfbed, in monnikenpij met een groot kruis en het juweel van het Gulden Vlies. Een tekst vermeldt dat hij op 4 december 1592 overleed in de abdij van Sint-Vaast in Arras. Het was niet ongebruikelijk dat vorsten en andere hooggeplaatsten hun laatste levensjaren in een religieuze instelling doorbrachten. Tien jaar eerder (1582) had Farnese zijn leger voor de Oudenaardse stadsmuren opgesteld en een bres geslagen in de sterk belegerde Beverepoort. De stad zelf stelde hij veilig omwille van zijn moeder.

Algemeen zicht op de schepenzaal

Naast de portrettenreeks telt de schepenkamer diverse andere werken van historisch belang, vooral een panoramisch gezicht op het zeventiende-eeuwse versterkte Oudenaarde en een reeks van vijf kleinere werkjes toegeschreven aan de Oudenaardse schilder Adriaan Brouwer (1606 ?-1638). Het panoramisch gezicht toont Oudenaarde als zeventiende-eeuwse vestingstad. Het totaalbeeld is zeer natuurgetrouw: de stad ligt midden een landschap, de belangrijkste gebouwen zijn goed herkenbaar en met

de middeleeuwse stadsmuren en een spectaculaire

l.O. Maire

stervormige omwalling met bastions aangelegd door Vauban, ingenieur van Loclewijk XN Bij de restauratie

Panorama van Oudenaarde

.

van het schilderij kwamen de datum 1667 én de naam van de kunstenaar I.D. Maire, een onbekend schilder, te voorschijn. Door de vervuilde toestand werd het in alle catalogi verkeerdelijk honderd jaar later gedateerd en toegeschreven aan de Oudenaardse schilder F. Van der Meersch. Intrigerend is het feit dat het schilderij uit hetzelfde jaar dateert als de inname van de stad door de troepen van Loclewijk XN

1 667 Olieverf op doek 340x 240 cm

.

veel zorg uitgevoerd. Opvallend zijn de stadspoorten, OPENBAAR

KUNSTBEZIT


25

Adriaan Brauwer De vijf zintuigen links: het gevoel rechts: de smaak Eerste helft 17de eeuw Olieverf op poneet 33 cm x 24 cm

26

Het

stadhuis van Oudenaarde:

geen

klassiek museum De reeks van vijf kleine werkjes, toegeschreven aan Adriaan Brouwer (1606?-1638), stelt de vijf zintuigen voor. Of het om authentieke werken van Brouwer gaat is niet met zekerheid te zeggen. Desalniettemin hebben de schilderijen voor de stad een grote emotionele en historische waarde. Brouwer schilderde vooral onderwerpen uit het dagelijkse leven van de volksmens. Even bekend is zijn liederlijk leven. In de schepenzaal prijken ook vier kunstkabinetten, waarvan er drie uit de zeventiende eeuw stammen. Deze pronkmeubels met internationale faam zijn afkomstig uit Antwerpen en zijn versierd met de kostbaarste materialen. Het meest rijkelijk uitgevoerde kabinet is dit vervaardigd voor de Sint-Jorisgilde in 1676. De ebbenhouten laden zijn bekleed met schildpad schelp die op een vermiljoenrood gekleurde ondergrond aangebracht is. Kleinere versieringen bestaan uit parelmoer, ivoor en koper. Middenin bevindt zich een secreet, dat afgesloten is door een renaissancepoort met zuilen. Het secreet heeft spiegelpaneelljes en twee beschilderde paneelljes met figuren.

De

bovenlakenholle

De hovenlakenhalle bevindt zich op hetzelfde niveau als de schepenkamer. De statige rechthoekige ruimte heeft een majestueus dakgebinte dat vermoedelijk uit de zestiende eeuw stamt. Tijdens de restauratiecampagne van 1986 tot 1989 werd ongeveer 75% van het dakwerk vernieuwd. De kleine schuin ingeplante vensters moesten ervoor zorgen dat het zonlicht slechts schaars binnenviel zodat het kostbare laken niet verkleurde. In de loop van de eeuwen werd de halle voor allerlei doeleinden gebruikt. In het begin van de negentiende eeuw deed zij dienst als schouwburg en concertzaal en tijdens de Tweede Wereldoorlog huisvestte zij de oorlogsadministratie. Na de oorlogsperiade vond de stedelijke collectie er een tijdelijk onderkomen. Van het begin van de jaren tachtig tot in 1999 was zij, tijdens de zomermaanden, de thuishaven van de Oudenaardse wandtapijten. Vandaag fungeert ze als tijdelijke tentoonstellingsruimte.

Pronkkabinet met Sint-Joris Tweede helft 17de eeuw Ebbenhout, schi/dpodsche/p, porelmoer, koper

OPENBAAR

ivoor,

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

27

Oudenaarde

en

zilver

•••••••••••••••• Het stadhuis bezit een rijke en gevarieerde zilvercollectie waarvan het oudste stuk uit de tweede helft van de zestiende eeuw dateert. De verzameling telt ongeveer 230 gebruiks- en siervoorwerpen. Meer dan de helft zijn objecten uit de collectie De Boever-Alligoridès. Een aanzienlijk deel van het kerkelijk zilver is een permanente bruikleen van Oudenaardse en naburige kerkfabrieken. De verzameling is verspreid over twee kamers: de kapellenkamer met Oudenaards zilver en de oppervoogdenkamer met Europees zilver. De oude kapel werd in 1994 ingehuldigd na de succesrijke tentoonstelling Oudenaards zilver. Het verzamelwerk van de heer Ernest De Boever en wijlen mevrouw Hélène De Boever-Alligoridès ligt aan de basis van de tentoonstelling. Met veel kennis van zaken hebben zij jarenlang Oudenaards zilver bijeengebracht. Omdat zij de absoluut unieke verzameling als geheel wilden behouden, gaven ze haar in 1994 in permanent bruikleen aan de stad Oudenaarde. De heer De Boever bleef na het overlijden van zijn vrouw hun gezamenlijke levensdroom voortzetten. Dit resulteerde in de collectie

Europees zilver, die in mei 2000 in de oppervoogdenkamer werd ondergebracht. Dit genereuze gebaar betekent een enorme verrijking voor het stadhuis. De collectie wordt als een van de belangrijkste in Vlaanderen beschouwd.

Zonnemonstrans Jan-Baptiste de Limbercie, 1 762 Zilver

h: 30 cm Collectie De Boever·AIIigoridès

Opmerkelijk is dat beide kamers een totaal verschillende sfeer oproepen. De museale voorstelling is geheel anders opgevat. Er werd rekening gehouden met de specifieke eigenschappen van beide kamers. Alle originele vaste elementen zoals de schoorstenen en de oude Ladewijk IV bibliotheekkasten met gaanderij (1772) werden gerespecteerd. De koel blauwe stoffen van de vitrinekasten en het overvloedige licht in de kapellen kamer zorgen ervoor dat de zilveren voorwerpen goed tot hun recht komen. De oppervoogdenkamer is intimistisch met een eerder besloten karakter. Oranje tonen en zwartbruine sokkels doen de voorwerpen in verguld zilver alle eer aan.

De kapellenkamer met Oudenaards zilver

kapellenkamer: Oudenaards zilver De

De vroegere stadhuiskapel herbergt het Oudenaards zilver. Zo'n 150 objecten zijn hier tentoongesteld: kerkelijk en profaan zilver, voornamelijk uit de achttiende eeuw. Oudenaarde is als productiecentrum van edelsmeedkunst weinig gekend. Nochtans bloeide de edelsmeedkunst hier ongeveer gelijktijdig met de wandtapijtennijverheid. Oudenaarde was een klein centrum dat toch kwaliteitsvolle voorwerpen creëerde. Voor de periode 1400-1800 kennen we de namen van ongeveer honderd edelsmeden, maar in feite concentreerde het ambacht zich per eeuw rond twee tot drie families. Tot 1700 maakten de edelsmeden deel uit van het Sint-Lucasgilde, samen met de schilders, de beeldsnijders, de glazeniers en de graveurs. De collectie achttiende-eeuws Oudenaards tafelzilver omvat schitterende chocoladekann en, koffiekannen, theepotten, bestekken, suikerstrooiers, mosterdpo�es, zoutvaa�es, olie- en azijnstellen en tafelkandelaars. Ook kaarsensnuiters, komfoor�es en snuif- en tabaksdozen uit schildpad of uit een schelp, behoren tot de verzameling. De koffie- en chocoladekannen in Lodewijk XV- en Lodewijk XVI-stijl zijn van een buitengewone kwaliteit. T hee, koffie en chocolade bereikten omstreeks 1700 West-Europa. In alle grote Europese steden zoals Parijs, Wenen en Londen ontstonden koffie- en theehuizen. De 'exotische' dranken waren tijdens de achttiende eeuw het privilege van de gegoede klasse. Aanvankelijk werd via de Compagnieën Chinees steengoed en porselein ingevoerd maar al vlug ondernamen de edelsmeden pogingen deze nieuwe gebruiksvoorwerpen in zilver uit te voeren. Het meest markante stuk profaan zilver is een theepot van de edelsmid Pieter Louis. Het trekpo�e uit

1702 is wellicht de oudst gekende zilveren theepot in de Nederlanden. Het heeft een lage, ronde buik met als giettuit een gestileerde drakenkop. Het deksel is voorzien van een bolknopje op een bladrozet Geciseleerde bladwerkmotieven versieren de bovenrand van het kanlichaam. Het kerkelijk zilver omvat altaarvazen, altaarkruisen, altaarkandelaars, chrismatoria, wijwatervaa�es, cibories, monstransen, wierookvaa�es, gebedenboeken en missalen. Twee topstukken zijn een zonnemonstrans gemaakt door de zilversmid Jan-Baptiste de Limbercie (1762, collectie De Boever-Alligoridès) en een zonnemonstrans van de hand van G. van den Hende

(1735, kerkfabriek Kwaremont, Kluisbergen).

OPENBAAR

KUNSTBEZIT


29

Oudenaarde en zilver

Drie 18de eeuwse Oudenaardse theepotten Pieter Louis, 1702

Olie- en azijnstel, J.-8. van der Meersch, 1791

Collectie De Boever-AIIigoridès

h: 22 cm Collectie De Boever-AIIigoridès

30

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

Chocoladekan 1779 Zilver en hout

H: 27cm.


r

voog denkamer: Europees zilver, de collectie De Boever-AIIigoridès De

De oppervoogendenkamer paalt aan de grote museumzaal en ligt boven de schepenzaaL Deze plek wordt wel eens terecht de Oudenaardse schatkamer genoemd. De ruimte is klein en het licht gedempt zodat de vele meesterwerken door de klare verlichting in de vitrinekasten onmiddellijk in het oog springen. Oudenaarde gaat er prat op een uitzonderlijke en bijzonder waardevolle collectie te mogen bewaren. De collectie biedt een overzicht van zestiende-, zeventiende- en achttiende-eeuws gebruiks- en pronkzilver met stukken van Belgische, Duitse, Engelse, Franse, Ierse, Italiaanse, Letse, Nederlandse, Spaanse en Zweedse makelij. We zien een evolutie gaande van Renaissance, maniërisme, laat-barok naar rococo en classicisme maar ook een evolutie van pronk- naar gebruikszilver. De meeste voorwerpen situeren zich in de Gouden Eeuw. Opvallend is de grote diversiteit aan drinkgerei: schertsbekers, 'copschaelen', pronkbekers en tazzi.

32

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VlAANDEREN 2003/1

De oppervoogdenkamer met Europees zilver

De grootste zilversmeden zijn hier vertegenwoordigd: Paul de Lamerie, Hans Petzolt, Adam van Vianen, Geeraert de Rasier, Daniël Schwestermilller en Heinrich Winterstein. Heel wat van hen zijn verbonden met de geschiedenis van het mecenaat van vorsten en de hoge adel in Europa. In de zestiende en de zeventiende eeuw wilden de meeste Europese vorstenhuizen immers hun hof tot artistiek en cultureel centrum maken. Zij trokken hiervoor de beste kunstenaars aan. Ook de culturele elite van welgestelde kooplieden, gilden en regenten vervulde die rol. Uitmuntende stukken werden besteld en vaak weggeschonken bij een speciale gelegenheid of tijdens een hoog bezoek. Een goed voorbeeld is het Middelburgse liggend hert uit 1620. Het betreft hier een uitzonderlijk stuk, aangezien dit het enige tot nu gekende liggend hert is afkomstig uit Nederland. Het lichaam wordt ter hoogte van de halsband gescheiden van de kop en vormt een drinkbeker. Het draagt om de hals een ketting met het wapenschild van het stadje Veere. Om die reden mogen we veronderstellen dat de stad Veere het aankocht of als geschenk kreeg en er gebruik van maakte tijdens officiële gelegenheden waarbij een welkomstdronk werd uitgebracht.

Liggend hert Middelburg, 1 620 Zilver en verguld zilver h: 25 cm Collectie De Boever-AIIigoridès

Schertsbeker "Hansje in de kelder" Neurenberg, 1660 Zilver en verguld zilver h: 27 cm Collectie De Boever-AIIigoridès

De snakerijen of schertsbekers, die zowel in de Nederlanden als in Duitsland tijdens de zestiende en de zeventiende eeuw erg in trek waren, hebben altijd een verrassingselement. Zij komen voor in allerlei vormen en illustreren de ludieke rol van wijn. Speciale aangelegenheden zoals het vaderschap, het moederschap of een bruiloft waren aanleiding tot spelen van spelletjes met drank. Een mooi voorbeeld is het zogenaamde 'Han� je .in de kelder'. Het voorwerp is afkomstig uit Neurenberg en dateert uit 1660. De schertsbeker werd gebruikt om op aanstaande moeders te drinken en was een subtiele manier om de blijde gebeurtenis aan te kondigen. In het midden van de schaal zit een bolletje dat van gaatjes voorzien is. Bovenop het vlottertje zit een deksel met een putto of kinderfiguurtje. Wanneer men wijn in de beker giet, komt het figuurtje omhoog, een verwijzing naar de nakende geboorte van het kind.

33

Oudenaarde

en

zilver

Een populaire schertsbeker was de molenbeker. In de voogdenkamer wordt een Nederlands exemplaar van de Meester met zespuntster uit 1655 tentoongesteld. De miniatuurmolen, staande op de beker, heeft een pijpje naast de molentrap. Door in het pijpje te blazen laat men de wieken draaien. De beker moest in een teug geledigd worden nog voor de wieken stilvielen. Wie er niet in slaagde, kon het spelle�e herbeginnen. Hierdoor keerde menig man dronken huiswaarts! Onder de pronkbekers is de zestiende-eeuwse nautilusschelpbeker een absoluut topstuk De nautilus schelp is in verguld zilver gezet. Fraaie figuratieve elementen verwijzen naar de zee: bovenaan Neptunus, rond de schelp een zeemonster met opengesperde muil, langs weerszijden tritons en als stam een zeemeermin, ondersteund door zeepaardjes. Dergelijke pronkbekers zijn vaak geschilderd door de zeventiende-eeuwse Hollandse meesters. Uit eigen land is er de zestiende-eeuwse Antwerpse pronkbeker. Hij heeft een renaissancistische vormentaal: een licht uitspringende wand met onderaan en bovenaan bolle uitstulpingen en sterk horizontaal gescheiden onderdelen. De cuppa heeft een gedreven fries met de voorstelling van het oordeel van Paris. Vruchtenkorfjes, leeuwenmuilen, rolwerk met saters, zeetriomfen en vissen maken het tot een typisch Antwerps werk. In dezelfde vitrine staan enkele renaissance tazzi. Tijdens de Renaissance diende men wijn op in brede schalen of in 'schotels' op een hoge voet. Ze werden enkel voor gefortuneerde klanten geproduceerd. Twee tazzi met gegraveerde schaalbodem worden aan Jean Theodoor de Bry en aan Abraham van den Hecke toegeschreven en mogen uiterst zeldzaam genoemd worden. De tazza die op grond van het monogram HB aan J.T. de Bry wordt toegeschreven, dateert uit het begin van de zeventiende eeuw. Het graveerwerk stelt een 'Christelijke huyshoudinge' voor en is geïnspireerd op een gravure van J. Savery. De andere tazza met een gegraveerde voorstelling van het verhaal van de aanbidding van de wijzen is toegeschreven aan Araham van den Hecke en dateert eveneens uit het begin van de zeventiende eeuw. Slechts zes werken van deze meester zijn bewaard gebleven, waaronder twee gegraveerde tazzi die zich in de Lutherse kerk van Amsterdam bevinden.

Molenbeker Nederland, 1655 Meester met de zespuntster Zilver h: 23 cm Collectie De Boever-AIIigoridès

34

·'

Nautilusschelpbeker, detail De Nederlanden, laatste kwart 1 6de eeuw

Pronkbeker Antwerpen, tweede helft 16de eeuw

Verguld zilver Collectie De Boever-AIIigoridès

H. 33 cm

Verguld zilver


Tazza Nederland, 1 600 Gravure van J.T. De Bry Zilver H: 1 3 cm, diom. 1 1 cm Collectie de Boever-AIIigoridès

OPENBAAR

KUNSTBEZIT


35

Oudenaarde

en

zilver Drinkschaal Miniatuur:zeilschip Augsburg, ca. 1600 Heinrich Winterstein Verguld zilver

h: 35 cm


Bijzonder waardevol is de collectie Augsburgs zilver. Augsburg was, samen met Neurenberg, een van de belangrijkste Duitse edelsmeedcentra. Alle stukken uit de verzameling Augsburgs zilver dateren uit de zeventiende eeuw. De toonkast is opgesmukt met feestelijk drinken pronkgerei: een tankard in vermei! met groteskenfiguren (1630) van de hand van A. Petrus en een miniatuurzeilschip met het meestermerk van Heinrich Winterstem (ca. 1600). Het schip werd tijdens doop- en familiefeesten gevuld met kruidenwijn. Enkele voorwerpen vertellen meer over de eetcultuur. Tot in de eerste helft van de zeventiende eeuw was een eigen bestek een vereiste bij het tafelen. Een rijkelijk uitgewerkt foedraal met daarin twee messen en een vork, is van de hand van David I Schwestermüller

(1640-1645). Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw kwam het gebruik van bijeenpassende couverts in de mode en waren de genodigden niet langer verplicht hun eigen bestek mee te brengen. Er verschenen voor het eerst vorken met drie of vier tanden waardoor het mes geleidelijk aan zijn prikfunctie verloor. Een mooi voorbeeld is het hier voorgestelde reisbestek (1690) van Hans Jacob Bauer. Het verguld zilveren bestek is samengesteld uit een gegraveerde beker, een bouillon kommetje, een doosje, een mes, een vork met vier tanden, een grote lepel, een kleine lepel en een tandenstoker. In de achttiende eeuw werden tafels en dressoirs met pronkzilver vervangen door rijkelijk gedekte feestdissen met verfijnd gebruikszilver. Een nieuwe tafelcultuur zag het licht. Deze verfijnde eetcultuur vereiste nieuwe gebruiksvoorwerpen voor specifiek gebruik zoals koffie, thee- en chocoladekannen, terrines, sauskommen, olie en azijnstellen, karafhouders, strooibussen, mosterdpotten, koelemmers, waterketels en broodmanden. Goede voorbeelden bevinden zich onder de Engelse stukken, allemaal afkomstig van Londense zilversmeden: twee soepterrines (1767-1768), een broodmand van Paul De Lamerie (1748 -1749) en een waterkomfoor van David Willaume I (1724-1725).

Foedraal, twee messen, één prikvork Augsburg, 1 640-1 645 David I Schwestermüller Verguld zilver I: 20 cm en 1 5cm Collectie De Boever-AIIigoridès

Reisbestek Augsburg, ca. 1 6 90 Hans Jacob Baur 111 Leder, verguld zilver h: 1 5 cm, diom: 7 cm, h: 9 cm, diom 4 cm, h: I I cm, h: 7 cm, h: 5 cm Collectie De Boever-AIIigoridès

De

stedeliike verzamelin g ••••••••••••••••

De grote zaal op de tweede verdieping is totaal verschillend van de onderliggende volkszaal: de wanden zijn in baksteen, zonder enige vorm van versiering. Twee monumentale schoorstenen domineren de ruimte. De grote zaal werd pas in 1846 als bibliotheek en antiquiteitenkabinet ingericht. Gedurende de eerste decennia van de negentiende eeuw fungeerde zij immers als politierechtbank en audiëntiezaal van de vrederechter. De zoldering en de muren waren toen bepleisterd en de ruimte was opgedeeld door houten schutsels. Na de Eerste Wereldoorlog werd de zaal met kunstvoorwerpen uit het legaat A. Liedts heringericht als Stedelijk Museum van Oudheden. De opstelling zou tot na de beëindiging van de grote restauratiewerken geen noemenswaardige veranderingen ondergaan. In juni 2000 besliste men komaf te maken met de verouderde opstelling en een nieuwe uitdaging aan te gaan. Uit de zeer heterogene collectie werden de voornaamste en de meest kwaliteitsvolle voorwerpen gekozen. De objecten werden in hun historische context geplaatst door een tijdsvermelding en hiermee corresponderende tekstzuilen. De kunstvoorwerpen werden, indien mogelijk, gelinkt aan historische gebeurtenissen van de stad. Voor de bakstenen muren zijn donkerrode panelen aangebracht waarop de schilderijen chronologisch gerangschikt zijn. Het over vloedige licht wordt door witte blinden getemperd. Dit geeft aan het geheel een rustige indruk. Het museum

beleidsplan voorziet elk jaar een budget voor de conservatie en restauratie van de kunstwerken. Centraal staat een unieke collectie tinnen presentkannen uit de vijftiende eeuw, aan weerszijden geflankeerd door aardewerk, steengoed, porselein, glas en polychroom beeldsnijwerk. Volgens een document bewaard in het Oudenaards stadsarchief zijn de twaalf erebekers van de schepenen vervaardigd in 1495 door een zekere Pieter Pennyne. Meestal is de beker voorzien van het stadswapen maar hier is op de rugzijde van het handvat een klimmende leeuw aangebracht. Het aan bieden van stadskannen met wijn aan hoogwaardigheids bekleders was in de Nederlanden een tot in het begin van de achttiende eeuw veel voorkomend gebruik. Wijn werd ook tijdens sacramentsprocessies aan de clerus gepresenteerd; zij kregen een ' geestigmakende portie'. Dergelijke kannen zijn in verscheidene Nederlandse en Vlaamse steden bewaard, maar alleen Oudenaarde heeft er nog twaalf. Alleen al het feit dat er zo weinig tin gekend is van voor de achttiende eeuw, maakt deze verzameling zo uniek.

38

OPENBAAR

KUNSTBEZIT


Algemeen zicht grote zaal Stadhuis

1 2 Bourgondische presentkannen Pieter Pennyne, 1 495

Tin h: 40 cm

De


Een bijzonder voorwerp is de glazen drinkbeker van het Sint-Jorisgilde. De blauwe drinkbeker is een vroeg voorbeeld van de Boheemse emailbeschildering. Hij is versierd met een liefdespaar in een fel kleurenpalet De beker draagt het jaartal 1598. De techniek van de emailbeschildering was al bekend in de oudheid maar bereikte zijn hoogtepunt in Venetië in de veertiende en de vijftiende eeuw. In de zestiende eeuw strekte het productiegebied zich uit over Zuid- en Midden Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. De schilderijen vertegenwoordigen verschillende periodes en stijlen. Tot de belangrijkste werken behoren een vijftiende-eeuwse Sint-Joris van Colijn de Coter, De bacchanten van de zeventiende-eeuwse schilders Hendrik van Balen en Jan Brueghel de Fluwelen, een zeventiende-eeuws stilleven en twee werken van de Oudenaardse schilder Gaspar Heuvick (1550-1611): Het Laatste Oordeel (1589) en De Gerechtigheid (1589).

Beker van de Sint-Jorisgilde 1598 Bohemen, Ertsgebergte (?) Geëmailleerd glos h. 1 5 cm

40

Gaspard Heuvick De gerechtigheid 1589 Olieverf op doek 1 50 cm x 1 25 cm

Gaspar Heuvick schilderde huiveringwekkende moraliserende taferelen in de traditie van de Contrareformatie. Hij verbleef lange tijd in Italië en

Zeldzaam is ook het zestiende-eeuws blazoen van de Oudenaardse rederrijkerskamer 'De Kersouwe'. Opvallend is de lijst met gepolychromeerd houtsnijwerk

onderhield nauwe contacten met Karel van Mander, die hem een vermaard kunstenaar noemde. Beide zouden elkaar in 1574 in Rome ontmoet hebben. Rond 1588

met daarop de schilden van Spanje, Oudenaarde en de baronie van Pamele. Het schilderij op paneel toont het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth en symbolisch drie madeliefjes ('kersouwen'). De rederijkerskamer kan in verband worden gebracht met de geestelijke Matthijs de Castelein, pastoor van Pamele. Zijn berijmde

keerde hij naar Oudenaarde terug. Traditioneel stonden dergelijke gerechtigheidstaterelen opgesteld in plaatsen waar men recht sprak maar het is niet zeker dat ze tot de uitrusting van het Oudenaardse schepenhuis behoord hebben.

Blazoen van de Oudenaardse rederijkers kamer "De Kersouwe". Maria brengt een bezoek aan Elisabeth 2de helft 16de eeuw Omli;sting gepolychromeerd, olieverf op poneel h: 60 cm

verhandelingen en kunstopvattingen verwierven bekendheid in gans de Lage Landen. Hij schreef ondermeer esbattementen, sinne-, wagen- en tafelspelen.

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

41

De


A. Van Bredael Slag bij Oudenaarde 1716 Olieverf op doek 7 90

cm x

236

cm

Een belangrijk werk is De slag bij Oudenaarde in 1 708 van Alexander van Bredael. In het resolutieboek van de kasseirij Oudenaarde staat vermeld dat Van Bredael het werk in 1716 schilderde in opdracht van het kasselrijhuis. Het schilderij is voor de stad Oudenaarde van groot belang, niet alleen als kunstwerk maar ook als historische bron. Het beeldt een weinig bekend historisch feit uit. De slag bij Oudenaarde was nochtans een van de grote veldslagen tijdens de Spaanse Successieoorlog waarbij de geallieerde legers streden tegen de troepen van Ladewijk XIV. Van Bredael iegde het ogenblik vast waarop de geallieerde legertroepen, onder leiding van John Marlborough, de Schelde oversteken. De meubelstukken waaronder een zeventiende eeuws Antwerps kabinet, enkele renaissancekasten, gotische koffers en zeventiende-eeuwse Spaanse stoelen met het Oudenaardse wapenschild vervolledigen de collectie.

Anoniem kunstenaar Stilleven 1 7de eeuw Olieverf op paneel

44

42

OPENBAAR

KUNSTBEZIT

IN VLAANDEREN

2003/1

cm x

30

cm

Ten slotte dient vermeld dat de collectie een aantal schilderijen omvat die, op basis van stijlvergelijking met het werk van grote meesters, verkeerdelijk toegeschreven zijn aan Jacob van Ruysdael (1628-1682) en Gerard Dou (1613-1675).

Meer informatie Herkomst van de foto's

Bezoek stadhuis

Cover: Technifoto Ven Wambeke SABENA: 3 Technifoto Van Wambeke: 4, 8,

(wandtapijtenzaal-volkszaal-schepenzaal-zilverzalen stedelijke collectie)

16, 1 7, 18, 19, 23, 24, 25, 28, 30, 3 1 , 32, 39, 40, 42 KIK: 4, 14 K. Wöhner: 7 Lander Leedoe 9, 1 2 , 1 3 , 15, 16, 1 8, 20, 2 1 , 22, 2 3 , 24, 26, 27, 38, 39, 40, 4 1 , 42, 43, 44 P. Maeyaert: 1 0 Vanden Barre : 29, 30 Hugo Maerten s : 3 3 , 34, 35, 36, 37

Voor groepen gans het jaar op aanvraag. Rondleidingen op maat, themarondleidingen: textiel en zilver. Aangepast programma voor scholen.

Info en tickets Dienst voor Toerisme Markt 1 Stadhuis 9700 Oudenaarde E-mail: [email protected] Website: www.oudenaarde.be Prijsvermindering voor

+

3 pas, studenten, CJP-kaart,

lndividuelen

SVE-kaart. Gratis: leerkrachten met de onderwijsclubkaart, kinderen tot 12 jaar.

Voor individuelen zijn de collecties (uitgezonderd de wandtapijtenzaal) enkel met gids toegankelijk. Een rondleiding duurt 1.30 u tot 2 uur.

Van 1 april tot en met 3 1 oktober

Van 1 april tot en met 3 1 oktober Tijdens de week: om 11.00 u en om 15.00 u met gids. Zaterdag, zondag en feestdagen: om 14.00 u en om 16.00 u met gids.

Openingsuren dienst voor toerisme Tijdens de week: van 9.00 u tot 17.30 u doorlopend. Zaterdag, zondag en feestdagen: van 10.00 u tot 17.30 u doorlopend.

Van 1 november tot en met 3 1 maart Tijdens de week: van 9.30 u tot 12.00 u

Van 1 april tot en met 3 1 oktober

en van 13.30 u tot 16.00 u. Zaterdag: van 14.00 u tot 17.00 u. Zondag gesloten.

Tijdens de week: van 9.00 u tot 17.00 u. Zaterdag, zondag en feestdagen: van 10.00 u tot 17.00 u.

Men moet er rekening mee houden dat de zalen

De wandtapijtenzaal kan men apart bezoeken

Van 1 november tot en met 3 1 maart Tijdens de week: van 9.30 u tot 12.00 u en van 13.30 u tot 16.00 u. Zaterdag: van 14.00 u tot 17.00 u. Zondag gesloten.

verspreid zijn over verschillende verdiepingen. Enkel de wandtapijtenzaal is voor rolstoelgebruikers toegankelij k.

Auteursidentificatie Geertrui Van Kerkhoven studeerde kunstwetenschappen en archeologie aan de Rijksuniversiteit Gent. Zij is diensthoofd toerisme van de stad Oudenaarde en collectieverantwoordelijke van het stadhuis. Zij is nauw betrakken bij culturele, toeristische evenementen en de coörd inatie van tentoonstellingen. Haar bijzondere interesse gaat uit naar toegepaste kunsten o . m . edelsmeedkunst en Vlaamse wandtapijten.

Het volgende nummer

Geachte lezer,

va n

OKV voor de realisatie van de Museum katern.

De Museumveren iging werkte jarenlang samen met

Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen

heeft als onderwerp

M useum professionals speurden naar de hete h a n gijzers, de actualiteit en de vernieuwi n gen b i n n e n de Vlaamse en Brusselse m u sea. Dit leverde

O u d enaard e. Een steen rij k sta d h u is

d i scussies. Tot onze spijt kan de werki n g van

en verschijnt o p 1 8 maart

n i et meer. De VMV gaat een n ieuwe koers varen als ledenveren iging. Wij houden

i nteressant leesvoer, maar vooral ook voer voor Museumkatern n iet worden verder gezet. Het laatste n u m m e r komt er d a n ook u op de hoogte van onze p l a n n e n .

Losse n u m m ers kosten

Bij e e n afscheid hoort ook e e n d a n kwoord. Graag willen w e de hoofdredacteur, de

€ 6, 2 0

led e n van d e redactieraad en iedereen die heeft meegewerkt aan het succes van dit

of € 6,70 (va n uit Ned erland)

tijdsch rift bedanke n voor h u n onvoorwaardelijke i n zet. Onze d a n k gaat i n het bijzonder Bestellen kan door storting

ook uit naar de medewerkers van O KV voor de boeiende samenwerki ng.

op reken i n g

Staf Thomas, voorzitter VM V

448-ooo7361-87 ( i n België) of 135 . 2 0 (i n Ned erla nd) van Openbaar Kunstbezit in Vlaand eren vzw, met vermeld i n g

Oudenaarde. Een steenrijk stadhuis

v a n de titel van d e aflevering.

Het Ouden a a rdse stad h u i s h e rbergt een aanta l belangrijke kunstcollecties. De verza m e l i n g wa n dtapijten is van o n schatbare waarde en de hoevee lheid z i lver is om

Zie: www.tento.be, OKV-Archief

van te d u izelen. En dan hebben we het nog n iet over het prachtige gebouw ze lf. Stof genoeg om een n u m m e r mee te vulle n !

Het abdijmuseum Ten Duinen De Ten D u i n e nabdij in Koksijde was tot de Franse Revolutie één van de belangrij kste en invloedrij kste Cisterciënzerabdijen i n de Ned erla n d e n . N u komt er een n i euw m u seum e n wordt de site gerestaureerd. Dit alles komt uitgebreid aan bod i n dit n i e uwe n u m m er.

Het Broelmuseum en de Groeningeabdij in Kortrijk of Europaliaverrassing Het Broeim useum biedt een overzichtvan schilderijen en beeld houwwerken van kunstenaars die in het Kortrijkse gewoond e n /of gewerkt hebben, va naf de 16de eeuw tot heden. De G roeningeabdij is een voormalig cisterciënzeri n n e n klooster, b i n n e n de stadsm uren opgetrokken op het einde van de 16de eeuw.

Het Legermuseum in Brussel. De grote stukken. Alles wat groot is, kan vliegen, d rijven, rijd e n en schieten in de collectie van het legermuseum komt aan bod. Er moest een keuze ge maakt worden uit de werkelijk i m m e n se verza meling en voor één keer gaa n we vo lu i t voor de publiekstrekkers. Al is het maar omdat de verhalen die eraan verbonden zijn zo boei end zijn! © Patriek Merckaert (p.4)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - �

Openbaar Kunstbezit i n Vlaanderen zoekt vrijwilligers om een dynamisch team een h a n dj e toe te steken. Naar a a n lei d i n g va n onze 40ste verjaardag staan e r verschillende projecten op stapel waarvoor we vrijwilligers zoeke n . Ben u gebeten door k u n s t e n heeft u e e n beetje erva ring m e t com p uters dan k u n n e n w i j u m isschien een boeiende tijdsbeste d i n g bezorgen. U werkt in hartje Antwerpen voor het oudste en grootste kunst-en m u seumtijdsch rift van Vlaandere n . Schrijf o f b e l (03 224 15 30) naar Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, Hofstraat 15, 2000

"' 0 0 N 0 � .

Antwerpen ten aanzien van Peter Wouters.

�

Aangesloten bij

> � 0

2

�"

Provincie Oost-Vlaanderen

BANK

Ed ito

""'C :::s 0 ..t: c:

Beste lezers, Dit jaar bestaat Openbaar Kunstbezit in Vlaan d e ren 40 jaar!

Patriek Merckaert

In 1963 startte Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen naar Ned erla n d s model op i n itiatiefvan de Kultuu rraad voor Vlaanderen, de latere I nterprovinciale Cultuu rraad voor Vlaa nderen.

Musea Een m useum met één werk

I n de loop d e r jare n evolueerde o n s tijdsch rift enorm. Stonden de eerste jaargangen telkens sti l bij versc h i llende kunstwerken,

Kunst en toerisme

dan kwa m e n er later n u m m ers ron d kunsthistorische thema's of

Ontdek Vlaanderen-aan-de-Leie

m u sea. Het voortd urende groeiende tentoonstellingsaan bod in Vla a n deren gaf aanleiding tot onze Mededelingen, een uitgebreide tentoonstellingsagenda met allerhande achter

Boekenkennis Geheime ken n is

grond i n formatie. De Mededelingen evolueerden tot een volwaardig tijdschrift OKV-Plus.

JongTalent Hans Op de Beeck. Tussen verlaten en naderen

O m ons tentoonstellingsmagaz i n e bekender te maken h eet het n u OKV-tento wat een verwijzing is naar onze kersverse

Actueel

website. Nieuwe rubrieken staan op stapel zoals jonge

Baardmannen en puntneuzen

kunstenaars in Vlaand eren, m u ltimedia en kunst en toeristische

Hedendaags Marokko

kunstarrangementen i n onze eigen Provincies. Daaren boven

Stap in de verandering

zu llen we rege lmatig extra bijd ragen leveren ron d specifieke

Maria Magdalena. De geschiedenis van een vrouwenbeeld

t h e ma's zoals kunst en ge h a n d i ca pten en kinderen en kunst.

Centrum Ronde van Vlaanderen

Dit jaar willen we u dus extra verwe n n e n . Vele abonnees zijn a l -

Voor u gelezen!

decen n i a lid en we wensen hen hiervoor graag te d a n ke n .

Verhovert doorgelicht

Wat hebben w e voor u allemaal i n petto? E e n abon needag o p

Agenda kort

zaterdag 15 november i n h e t Legermuseum i n Brussel dat zelf

Keuze van de redactie

zijn Boste verjaardag viert van de i n planting in het j u belpark waarop we u allemaal uitnod i gen en een publicatie rond veertig jaar O pe n baar Kunstbezit i n Vlaandere n . Aa n veertig bekende Vla m i n ge n van versc h i llende leeftijden vragen we iets te schrijven over h u n lievelin gswerk in een Vlaa m s m useum. We verwachten veertig interessante ontboezem i n gen die onze veertig jaar geschiedenis treffe n d i llustreren. S E C R ETARIAAT, REDACT I E

2003 ko n d i gt zich trouwens aan als een j a a r vol kunst

EN A B O N N E M E NTEN D I E NST

activiteite n . Het kunstenfestival Europalia keert terug

N I E U W

naar haar eerste liefde van d e allereerste editie name lijk Italië. Aa n de kust trekken ze deze zomer resoluut een krachtige hedend aagse kunstkaart met het festival Beau fort. Het Samen werkingsverba nd Kunstm usea Leiestreek o rga n i seert naar a a n leid i n g va n het 6o-jarig overlijden van G u st De Smet een zomerfestival waarin het werk van deze schilder pro m i nent a a nwezig is. Kortom , genoeg kunst om een h éél jaar te vullen. Maar we hopen u nog jaren te kunnen dienen en samen met u onze soste verjaardag te vieren b i n n en tien jaar. P E T E R WOUTERS

A D R E S

huis 'den Rhyn' Hofstraat 15 2000 Antwerpen TEL. 03 I 224 15 30 FAX 03 I 224 15 31 [email protected] BAN K R E LATI ES

448·000]361·87 385-0590844-80 000·0099920-10 135.20 (NL) BTW 427 190

176

ISSN 1373-4873 wo 200317892101

U ITGEVER

Peter Wouters peter.wouters@okv. be H O O F D REDACTEUR

Michel Peeters michel. [email protected] R E DACTI E

Els Nouwen, Rik Sauwen, earl Van de Genachte, lea Van de Wijngaert, Peter Wouters VO R M G EV I N G

GeertVerstaen DRUK

Drukkerij l . Vanmelle n .v. PRE·PRESS

Grafisch Buro Geert lefevre P U B L I C ITEIT

03l231.28.oo (B-promotion) ABO N N E M ENTE N D l E NST

Kristien Van Mieghem kristien.van [email protected] W E B S ITE

Catherine Mathys [email protected]

� .. 0 0 ..

0 ..

ONZE ADVERTEERDERS Amarant vzw; Aboriginal Art Ga llery; CC de Warande; CC de Werft; Dexia; Kunsthandeljohanna de Poorter; Middelheim Openluchtmuseum; Museum Dhondt -Dhaenens; Galerij Patriek Derom

.

::

>

.

0

3

I

I

--

P a t r i c e e n m a n va n b e t e ke n i s M e rc ka e rt DAAN RAU

H et was ergens in 1991 toen i k door een groep

I:J

Twee werken h ebben bij mij een onlosmake

Zijn werk presenteerde hij als d rielu iken of

lijke i n d ruk nagelaten. Het ene was een

polyptieke n , ze refereerden naar een werke

uitgepu urde en fragiele constructie van

lijkheid maar waren er ook een a bstractie

wilgentakken van Jean -G eorges Massart,

va n . "Foto's zijn meer dan een z u iver verslag

gewoo n subliem i n zij n eenvoud en zo j u ist

van d e realiteit", zegt h ij .

geplaatst in een zijka pel. Het a n dere werk

H i j maakt foto's van tv-beelden en spro kkelt

was va n Patriek Merckaert, het h eeft m ij

op d i e manier een persoonlijk foto-arc h i ef

hevig ontroerd. Zijn 'Deposition' speelde zo

samen met voornamelijk beelden van

exact in op de h e m elgerichte gewelven e n

vrouwen en m a n n e n , van lich a m e n en

de s u b l i e m e architect u u r v a n het kerkge

gezichten. Die beelden zijn nooit perfect,

bouw. H et beeld was de foto van een m a n ,

maar ze hebben wel iets extra : h et raster, de

h et hoofd t e n hemel geh even e n va n u i t

onscherpte. In tegenstelli n g tot bijvoorbeeld

kikvo rsperspectief gezien, e e n beeld va n

de m o n u m entale, haarscherpe en n i ets

exa ltatie en overgave, een beeld dat doet

ver h u llende portretten van Thomas Ruff,

d e n ke n aan mystici als J o h a n n e s van h et

heb ben de foto's van Merckaert steeds een

Kruis en aan schi lders a ls El G reco. Het was

mysterieuze kant, ze h ouden altijd vragen

een ervaringsmoment dat ik n i et licht

in. Ze zijn soms beladen met erotiek, soms

vergeet en i k blijf er d e kunstenaar dan kbaar

zeer n e utraal, soms s p iegelen ze sterke

voor. O n getwijfeld h eeft ook het moment

emoties af, tot en met ago n ie. Het raadsel

meegespeeld, het licht van d i e dag was zo

achtige blijft. Het zijn ook nooit portretten in

wo nd erlijk mooi, Saen redam zou het zo

de echte zin van het woord, h et zijn beelden

hebben vastge legd.

van naamloze m a n n e n en vrouwen van wie je soms n i et eens ziet óf het wel

Eige n lij k haal i k h i er d ri e eleme nten aan d i e

m a n n en /vrouwen z ij n .

voor Merckaert va n weze n lijk bela n g z i j n : architectuur, beeld en licht. Later komt d a a r o o k n og h e t woord bij.

te gaan bekijken.

D e foto's van deze kunsten a a r zijn bij n a nooit e e n a utonoom kunstwerk, z e h oren

zigheid in die ruimte was geweest, dat ik h et

t h u i s i n een r u i mte, ze worden ze lfs m eestal

- o n d a n ks de schitterende architectuur eigenlijk een beetje miste. De i n stallati es

Eind d e jare n '70 tot h a lverwege de j a ren '8o

voor die rui mte gecreëerd. M e rckaert

was Patriek Merckaert vooral bezig met foto

h e rschept de ruimte, hij accentueert e n leidt

Patriek Merckaert n oemt ze liever i ntegraties

grafie. Hij maakte beelden in verlaten

uw blik, hij laat u de ruimte - ook al zou je

- grijpen over het algemeen sterk i n op de

fa briekspan den, had veel oog voor het a rchi

d i e door en door ken n en - o p n i euw beleven

architectuur zonder die arch itectuur geweld

tecto n i sch deta i l, voor de materie en de tast

en ontdekke n . Ik ondervond toen i k een tijd

a a n te doen. H ij geeft die architectuur, die

bare weergave ervan i n zijn abstra herende

geleden terug de Sai nt-Ouen bezocht, hoe

rui mte een vernieuwde betekenis, h i j

foto's.

het werk van Merckaert zo'n sterke aanwe-

belaadt ze m e t geschieden is, m e t drama, met betekenis. H i e r is iets gebeurd, hier ge beurt iets, hier

I n de loop der j a ren i s ook het woord een

gaat iets gebeuren. De bezoeker i s ongewild

belangrijke rol gaan spelen i n het werk van

participant wa n n eer h ij o f zij d e rui mte

Merckaert. I n een interview met Thierry

betreedt.

Heyn e n zegt hij zelf: " I k h e b het moeilijk om woorden te gebru ike n . I k probeer woorden

Rui mte ka n totaal versc h i llen a l naargela n g

te gebruiken die afzon d erlijk geen beteke n i s

het l i c h t . S o m s verd uistert de kunstenaar de

h e b b e n . Wa nneer i k 'ALTIJ D' ge bruik, ka n d it

rui mte om er m et black light de foto of foto's

beteke n e n : 'ik ben altijd ziek' of 'ik ben

uit te lichten. De beelden krijgen daardoor

altijd gezo nd'. Dus j u i st het tegenoverge

een d i m ensie meer, ze lichten o p als het tv

stelde. Het zijn bijwoorden die op zich geen

scherm waar ze ooit figureerden, ze zijn ook

bestaan hebben.

minder tastbaar, ze worden bijna virtueel.

Alles h a ngt af van de zin waarin men ze

I n and ere gevallen wordt h et licht gefilterd,

plaatst. Alles hangt af van de betekenis die

zo ontstaat een gekle urde o m geving, wordt

de bezoeker h e n geeft."

net als in het t h eater een drama opgevoerd dat n i et het leven is maar een afspiegeling ervan o m ons h et leven beter te doen begrij p e n . Steeds is er a a n dacht voor afwer king en detail, een element dat wellicht n i et

We h ebben voor u 5 boeken

vreemd is aan een ku nstenaar die opgeleid

met werk van Patriek Merckaert

werd als restaurateur.

klaarliggen. Wilt u er eentje winnen, stu ur ons dan snel een kaartje.

"'

.. .. N Q ... z

:::

> � Q

Wij p i kken er dan 5 win naars uit. Succes!

5

Ondertussen is hij al wel verder gegaan dan h et gebruik van bijwoorden alleen. I n de Campo Santo-kapel i n Si nt·Am a n dsberg laat h ij vier woorden zien, verspreid over de ruimte : 'we', 'are', 'not' en 'afraid'. Ook twee foto's worden getoond: een close up va n een man e n een vrouw die vredig bij elkaar liggen en een zwarte man die een blanke m a n i n d e armen draagt als een piëta. Er is ook ge luid: aanzwellen d lawaai van overvliegende vliegtuigen lijkt het wel. je ka n dit werk op zoveel versch illende wijzen gaa n i nterp reteren e n beleven en dat maakt j u i st de sterkte ervan uit. De participerende kracht die ervan uitgaat, voor i e m a n d die zich daarvoor wil openstellen, is o n gemeen groot en kan n i et an d e rs d a n je beroeren. Iemand die zo ka n werken met arch itectuur, die zo ka n vertrekken va n u i t een gegeve n heid, is natuurlijk een gedroomde partner voor een ruimtelijke integratie i n een n ieuw gebouw. En een opd rachtgever d i e de kunste naar a l van vóór de aanvang der werken bij het project wil betrekken is n i et a lleen wijs maar ook echt met kunst bega a n . S D Worx w a s aan uitbreiding t o e en kocht een bestaand gebouw uit de jaren '6o om dat te renoveren en uit te breiden. Architect Pa u l van de Poel liet het fantasieloze, a n o n i e m e gebouw ontma ntelen en gaf het een gezicht. De H ave n b u i ld i n g - zoals het nu h eet - bepaalt n u mee het beeld van de Brouwersvliet e n het Van Schoon beke p lein

Hij werkte e e n project u i t m e t drie gelaagd

te Antwe rpen. Patriek Merckaert heeft e r met

heden, drie bewegi ngen. Een eerste

zijn i ntegratie een voorbeeld geschapen van

gelaagd heid is de horizontale beweging.

h oe het ka n . H i j maakte ken n i s met een

Op elke verd ieping bracht hij op een iden

structu u r ontdaan va n a lle overbodigheid.

tieke hoogte woorden a a n . j e kan ze vinden

Wat hem ter besch ikking stond was een

op de ra men en op de pijlers, ze zijn er o n op·

skelet. Geen hoge e n brede wa nden voor

va llend a lsof ze er altijd a l ware n . Het zijn

m o n u mentaal werk, wel ra men ro ndom,

Engelse woorden, ze moeten het i nternatio

pijlers en een bescheiden wa nd i n de circu

naal karakter va n het werken i n een wereld

lati erui mte met de lifte n .

haven beklemto n e n . De woorden zijn n i et zomaar woorden, ze hebben een expliciete betekenis. Ze hebben een beteke nis an sich maar ook door d e context van waaruit ze ko m e n . Het zijn met n a m e a llemaal term e n uit de fren o logie, de pseudowetenschap d i e i n de 19d e e e u w grote bloei ke nde en d i e bepaalde delen v a n de herse nen verbond met versc h i llende cogn itieve en emotionele vermogens (wat j u ist is) en dat zou dan op zijn beurt gevolgen hebben voor de vorm en de omva n g van de schedel (wat o n j u ist is). Noga l wat mensen hebben daar de n i et altijd plezierige gevolgen van ond ervo n d e n . H et aan brengen van al d i e menselijke e i ge n schappen op ramen en pijlers brengt d e

� m

.. .. N 0 � a

menselijke i n houd van h et gebouw naar voor. Het zijn de mensen d i e h i e r werken d i e h e t kapitaal v a n de firma uitmake n . De horizontale bewegi n g is o p gebouwd rond het mentale, de hers e n e n .

6

Van elk van de boeken is een d u plicaat ge maakt e n die zijn veran kerd in een glazen zuil die precies wat achteloos tegen een balustrade is gezet in een vi de tussen twee verd i e p i n ge n . Te ns lotte is er e e n verticale bewegi ng, een gelaagd heid opgebouwd rond het gezicht, het uiterlijke. H iervoor ge bru i kte de kunstenaar een reeks opnamen van een man die diverse gezichtsuitdruk kingen weergeven, hij gaf die een plaats in de rui mte waar de liften zich situere n . De foto's sch u iven a ls h e t ware per verd i e p i n g mee terwijl ook hier een woord steeds op dezelfde hoogte blijft.

cursu sen

Het werk dat Patriek Merckaert hier

rondleidingen

gepresteerd heeft is van een uitzonder lijke klasse, het i s nergens opdringerig en overal aanwezig. Hij betekent de rui mte. Hij maakt ge bru i k van de bepe rkte mogelijkheden maar weet dat op zo'n perfarmante en creatieve manier te doen dat je er even sti l bij wordt. En dat is ongetwijfeld ook zijn bedoeling: het even sti l te laten worden, je in de gele ge nheid stellen om te reflecteren, om je leven te beteke n e n . En dat ká n, ook in een kantoorgebouw. Daarom is Merckaert zonder twijfel een man va n betekenis. users.pandora.be/patrick.merckaert Foto's: © P. Merckaert & K. Broos

Amarant vzw organiseert in samenwerking met 5D Worx en Patriek Merckaert een exclusief bezoek aan de Havenbuilding en aan het andere gebouw van 5D Worx waar een integratie te zien is van Rombouts & Droste.

U wordt in beide gebouwen De tweede gelaagd heid noemt Me rckaert de

rondgeleid en vergast op een

Serlinde de Bruyckere Peter Buggenhout

i nteractieve beweging, ze speelt zich af rond

drankje met een prachtig vergezicht

Johan Tahon

het i ntieme, het hart. Ook hier gaat het om

op de Antwerpse haven op de

Peter de Cuypere

woord e n , het zijn woorden n eergelegd i n

bovenste verdieping van het

e e n m o o i i nge bonden boek, t e vinden i n e e n

Havengebouw.

m e t g l a s afgedekte bergplaats i n h e t bureau

Datum: zondag 27 apri/ 2003 om

van elke werknemer. Hier werd het Neder

14.00 uur.

lands gebruikt, het boek is i m m ers naar de

Deelname voor OKV-abonnees : €9,00

persoon gericht. Elk woord wordt voorafge gaa n door 'mijn', het gaat om ' m i j n verlan ge n', ' m i j n onthechti ng', ' m i j n harnas'. Het

Inschrijving vooraf noodzakelijk:

boek kan door de betrokken werkn emer

teL 09/269.17-40

steeds uit de bergplaats worden genomen

Afspraak: een tiental minuten voor

en dienen tot reflecti e en bezi n n i ng.

aanvang in hetgebouw Brouwersvliet 2 te Antwerpen.

� .. 0

in

o�ISchr;jnwerker'=jj ::0 openingsuren :

;

do. 1 4· 1 5 u . ; vr. 1 6·20u.

:

za. en zo. 1 0 - 1 7u.

>

.

0

7

en p untn euzen

P re- i n d ustri e e l d es i gn i n ste e n go ed En door wie? Wat zat erin? Waar werden ze

Kruiken uit Rotterdam

ge maakt e n hoe oud zijn ze? In de tentoon

In de tentoonstelling, d i e i n samenwer

stelling Baard m a n n e n en Puntneuzen,

king met M useum Boij m a n s Van

Pre- i n d u strieel design i n steengoed wordt

Beun i n ge n in Rotterdam wordt georgani

antwoord gegeven op al deze vrage n .

seerd, worden ruim 200 baardman kruiken e n puntne uskru i ken (de voorlopers van de baard m a n kruiken) geëxposeerd, voorna melijk uit de voormalige p rivé-verzame li n g Van B e u n i n gen-de Vriese die sinds 1986 ond erdak h eeft gekregen i n M useum Boijmans Van Beun i n ge n . De diversiteit e n de ontwikkeling v a n vorm e n decoratie van de krui ken wordt getoond, de verschi llende prod uctiecentra worden behandeld en vanzelfsprekend wordt er aan dacht besteed aan materiaal (steen goed) e n productieproces. Enkele bijzon dere archeologische vo n d sten zijn i n deze tentoonstelling extra uitgelicht. Zo wordt er bijvoorbeeld a a ndacht besteed aan baard m a n kruiken die i n wrakken zijn gevo n d e n .

Paters met baarden 'Baard m a n nen en puntn e uzen' vertelt op een d u i d e lijke e n onderhoudende manier waar, hoe en wan neer deze kruiken zijn vervaard i gd , wat de functie was e n waarom er e e n gezicht op de h a ls i s aangebracht. Slechts bij wei n i ge n is bekend dat de kru i ken i n de 17de eeuw zijn ge bruikt voor de verscheping van kwikzilver naar Azië. Nog m i n d e r bekend is dat baardman kruiken in Engeland zijn gebruikt bij magische rituelen (de zoge

Een kruik met een baard

naamde 'heksenflessen'). Op basis van

Baard m a n kruiken en puntneuskruiken zijn

ond erzoek naar sch i lderijen en prenten

fascin erende objecten uit de late Middel

met baardman kruiken wordt i n gegaan op

eeuwen en Renaissance. Deze kru iken, die

het gebruik van baard m a n kr u i ke n i n de

in veel h istorische verza melingen voor

16de e n 17de eeuw. Daa rnaast wordt ook

ko men maar ook nog steeds worden

i n gegaan op h et waarom van het

gevo n den bij archeologisch o n derzoek,

bebaard e gezi cht op de h a ls va n de kru i k.

behoren tot h et gebrui ksgoed u it het

Zo zou volgens één van de theorieën het

verleden. Ze h e bben een functionele vorm,

gezicht van de jezuïet Bellarm i n u s op de

zijn gemaakt van een steenh arde kera m iek

kruiken zijn afge beeld o m dat deze geeste

soort e n zijn steeds weer gedecoreerd met

lijke zich fel uitliet tegen overmatig

een bebaard e kop op de hals.

d ra n kgebruik.

Wat moet je ermee7

Foto's: © Studio Tom Haartsen

Baardman kruiken zijn objecten die tot de verbeelding spreke n . Deze bebaarde kru i ke n , die vanaf d e 16de eeuw i n het Du itse Rij n la n d werden vervaardigd, zijn beke n d over d e h e le wereld e n worden ook vrijwel overal bij archeologisch ond erzoek, op land en in het water, gevo n d e n . Het op de h a ls afgebeelde men selijke gelaat roept doorgaans vele vragen op. Waarom zit d i e k o p o p de h a ls? Stelt h et iemand voor? Waar werden de kru i ke n voor gebrui kt?

Het Museactron stelde ons 5 catalogussen ter beschikking. Wie graag zo'n boekje met

N og tot e i n d a u gustus 2 003

gebaarde kruiken in zijn bezit wil hebben, stuurt ons een mailtje of briefkaart met het

MUSEACTRON

antwoord op de volgende vraag:

Lekkerstraat 5

Wie zou u eens graag als baardman op een kruik afgebeeld zien?

368o M aaseik o89 1 s6.6B.9o

9

m e t é é n we r k ! Ze zijn ook n i et allemaal verklaard, zo is er

Een Da Vinci in de tuin?

nog d i scussie ro n d de betekenis van het vrij

E e n Da Vinei-museum i n België, geef toe,

i ngewi kkelde h a n denspel van d e apostele n .

vanzelfsprekend is het a llemaal n iet. Wat alles nog wat verwarrender maakt is dat er

De kopie is beter

zelfs helemaal geen werk van Da Vin ei te

Sinds 1545 is het werk in het bezit van de

zien is!

abdij, d i e het a a n kocht van de e rfgenamen

N a wat speurwerk op d e website (gods

van Jean le G ra n d , een Antwerpenaar. Waar

wegen zijn n u ook elektro n isch o n doorgron

deze het vandaan had, is o n beke n d .

delijk!) drong een bezoek zich dan ook op.

De oorsprong i s gezien d e stijl en de uitvoe

I k trok e r op u it en bracht een n a m iddag in

ring meer dan waarsch ij n lijk Italiaans.

het klooster door. Voorwaar lang geled e n !

Mogelijk was het als model bedoeld, waar

De prachtige a b d ij van lo ngerio is werkelijk

naar h i e r i n de Ned erla nden dan kartons

een oase van rust en eens je het grote

voor wa ndtapijten werden gesch ilderd . I n de

b i n n e n plein oversteekt, waa n je je even

collectie van het Vaticaan bevindt zich zo'n

in een a n d ere wereld. H i e r is het Da Vinei

wandtapijt.

m useum gevestigd, zowat het e n i ge m useum in o n s land met slechts één kunstwerk erin. I k had m e een groot doek voorgesteld i n een refte r. Uitgaa n d e van de idee dat het o n der werp dan zou passen bij de dagelijkse maaltij d e n .

H e t staat n u achteraan i n de kloostert u i n .

De realiteit is e n igsz i n s a n d ers. J e bent

Toegegeven, h et is even wen n e n . De stijl van

het m useum nog n i et b i n n e n of je staat al

het kle ine m useum staat haaks op deze van

meteen ... terug buite n !

de a b d ijgebouwen. Maar het gebouw is zeer

I n de t u i n !

ned erig, mooi in zijn eenvoud e n tegelijk fu n ctioneel. Met een grondplan dat even

Een nieuw museum N a een grondig ond erzoek van het schi lderij

groot is a ls deze van de refter in M i la a n , waa r h e t origin ele werk is ondergebracht,

i n 1958 werd door de abdij besloten dat het

krijg je als bezoeker een perfect kader

beter was het doek in een aangepaste

aangeboden om dit uitzonderlijke werk in

rui mte te beware n . Aa n architect Theo

optimale o m standigheden te bekijke n .

Vijverman werd gevraagd een gebouw te ontwerpen, dat het doek helemaal tot zijn recht zou doen kom e n .

Wie is wie? In gezelschap van Broeder Mich iel, de con servator van het m useum, bezocht i k eerst e e n klei n e fotote ntoonstelling, waar kort de geschiedenis e n de betekenis van het werk wordt toege licht. Handig o m a ls n i et i n gewij d e die apostelen uit elka a r te kunnen houden. N u j a , op dat gebied was i k natuu rlij k i n pri m a gezelschap. Gezien de condens o p de foto's begon i k echter wel t e vrezen d a t e r b i j het Laatste Avo n d maal deze keer wel héél veel water zou worden gedronken.

Mooi! Na deze i ntroductie kreeg i k dan het werk zélf te zien, e n eerlijk, hier word je wel stil va n . Wat mooi! Meestal sta i k nogal wantrouwig tegenover ko pieën, maar deze is prachtig. Heel sober tentoongesteld, pri m a belicht e n je ka n het werk vrij dicht benaderen. Wat ook wel nodig . ..

.. • 0

"' 0 0 ...

is, wa nt er i s veel op te zien. H i e r zijn de details, d i e i n Milaan verloren zijn gegaan, wél nog zichtbaar, e n het zijn er heel wat.

> � 0

11

Beter dan Da Vinci? Het zijn verhalen die tot de verbeeld i n g spreken, zoveel is zeker. H e t werk zélf spreekt tot de verbeelding. Broeder Miehiel trouwens ook! De m a n heeft en orm veel te vertellen over het werk en zijn gesch iedenis. Zo veel ze lfs dat i k een vol u u r heb staan luisteren e n me daarna realiseerde dat het lang geleden is, dat i k zola n g bij één werk heb stilgesta a n . Het is iets wat blijkbaar meer voorkomt h i er, want aan toeschouwers heeft men absoluut geen gebrek. H et m u seum krijgt jaa rlijks zo'n 1 2 .000 bezoe· kers over de vloer, wat red elijk i n d ru kwek kend is. Nu ja, het is i n elk geva l logischer dan de vele d u izenden die i n M i laan staan aan te sch uiven om het origineel te kunnen bekijken, terwij l men op voo rha n d a l weet dat er a l 350 jaar bijna n i ets origineels meer te zien is. Al mag je zoiets waarschijnlijk n i et a l te luid zegge n . Maar goed, de feiten liegen n i et, dat wordt in Tongerlo wel heel erg d u i d elijk ge maakt. Foto's: © K.I.K., Brussel

Het werk had ook een zekere faam in de Nederla n d e n , wa nt zowel Rubens als van Dyck kwamen het ooit bekijken. David Te n iers kreeg va n d e Oostenrijkse Aarts hertog zelfs de opdracht er een kopie van te schild e re n . Ergens is dit misschien wel logisch, want van het origineel was op dat moment a l n i et veel meer over.

Een woelige historie 0 j a ! Géén condens op het schilderij, h et wordt pri m a bewaard! De staat van het werk is zeer goed. Dat is ooit anders geweest. Tussen 1796 (s luiting van de abdij als gevolg van de Franse Revolutie) e n 1840 (het hernemen van het kloosterleven in To ngerlo) werd het op versc h i llende

Maar een grotere i n greep was nog nodig.

plaatsen bewaard. Het werk bleef e n kele

I n 1958 ging het werk voor 8 jaar naar

jaren onaangeroerd, maar va naf t868

Brussel, naar het Kunstpatri m o n i u m .

probeerden de m o n n i ken het werk te

I n tussentijd was men i n To ngerlo begonnen

verkopen. Het doek werd telkens opgerold.

aan de bouw van het nieuwe m useum. Sinds

N o rbertijnenabdij

Uiteraard zorgde dit voor ernstige bescha

1966 hangt het schi lderij er, i n zijn volle

Abdijstraat 40

d i gingen.

Snij eens in een schilderij De klap op de vuurpijl (vrij letterlij k dan) "'

.. .. N

.. .. . w ..

> � 0

DA VI NCl-MUSEUM

glorie. Maar m i n d e r veilig dan gedacht.

2 260 Tongerlo

Toen men i n 1982 een tentoonstelling van

[email protected]

Servaes i n richtte, met 12 van zijn werken,

www.to n gerlo.org

kreeg men onverwacht bezoek. Er werd i n ge

kwam er in 1929 toen er brand uitbrak in de

broken i n het zaaltje achter het doek.

tussen maart e n o ktober is het m useum

a b d i j . Men s n eed i n allerijl het doek van de

O m toegang te krijgen tot de werken van

alle zondage n open tussen 14 e n 17u

om lijsting, waarbij het ook nog eens

Servaes, sneed men zich een weg dwars

(behalve Pasen)

scheurde. Het d u u rde dan nog eens drie jaar

door het schi lderij!

tussen mei e n septem b e r ook

vooraleer h et gerestaureerd werd. I n 1932 werd het dan uiteindelijk gerestaureerd.

alle weekdagen tussen 14 en 17u (ook in d e paasvakantie) € 1,50

12

�ODITO�U O n t d e k V l a a n d e re n - a a n - d e - Le i e @ITO u®@[[O�DOU@

__

Een mooi alternatief Een frisse neus halen, de batterijen opladen, zorgeloos ge nieten ... het is a llemaal moge lijk langs de kronkelende oevers va n de Leie tussen Wervik en Gent. Zowel voor een dagje uit, een weekendje weg of ze lfs een korte vakantie biedt deze regio talloze mogelijk heden. Waar wacht u op om Vlaand eren aan-de-Leie te ontdekken?

Bijna h o n d erd kilometer slingert de rivier zich door een aantrekkelijke regio die zich profileert a ls een ni euwe, be loftevolle toeristische regio. 29 gemeenten en steden uit West- e n Oost-Vlaanderen hebben de krachten gebu ndeld i n de vzw Toerisme Leiestreek om toerisme en recreatie i n de Leievallei te promote n .

De Leie als rode draad

Krijgt u stilaan de smaak te pakken?

Rode d raad in dit n ieuwe toeristische

O penbaar Kunstbezit in Vlaand eren heeft wat in de pijplijn zitten voor zijn a bo n n ees! Wie kunst

ve rhaal is de Leie. Deze "Golden River", een

wil beleven langs d e waterka nt, ka n volge n d voordeelarrangement eens uitprobere n .

bij naam die verwijst naar het vlas, dat

Aankomst op vrijdag o f zaterdag, 2 nachten i n halfpension, i n e e n klassehotel t e Kortrijk.

geroot werd i n het Leiewater e n de streek

O m de streek beter te leren ken n e n krijg je volgend voordeelpa kket:

welva a rt bezorgde, stroomt traag door een

Toeristische kaart e n gids van de Leiestreek (waarde € 10), voordeelvouchers

brede vallei met een rijk verleden en een

(groepstarief) voor i n ga n g in het Roger Ravee lmuseum, nationaal Vlas- Kant en Li n n e n m useum,

sterke econom ische traditie. De rivier i n spi

nationaal Ta baksmuseum e n het Peter Benoitm useu m .

reerde n i et e n kel talloze kunstenaars, vooral

G ratis i n ga n g i n het Groen i n geabdij - m use u m en Broeimuseum t e Kortrij k.

in het groene, pittoreske gedeelte tussen

De prijs van dit alles: € so,oo i.p.v. € uo,oo

Deinze e n Gent, maar lonkt nog steeds

(p.p. op basis va n d u b bele kamer,

uitnodigend naar watersporters, fietsers en

su pplement single € 40,00)

I

Als toemaatje geven wij

wa ndelaars.

Het aantrekkelijke Leieland biedt voor elk wat wils

I

Dit arrangement kan geboekt worden bij de

één arrangement gratis weg!

DienstToerisme Kortrijk,

(geldig voor 2 personen)

St. M i c h i e lsplein 5, Bsoo Kortrijk.

De cultu urminnaar kan er tientallen m usea

Te l. 056/23 93 71,

Wat moet u daarvoor doen?

bezoeken. l n Si nt-Martens-Latem, Deurle e n

Fax 056/23 93 72,

H ieronder staat een citaat van een vrij

Deinze bijvoorbeeld z i j n de collecties va n de

E- m a i l : [email protected]

bekende kunstenaar.

Leieschilders pro m i nent aanwezig. Roger

Geldig va n april tot november 2003.

Raveel, een van de belangrij kste heden

'leder kind is een kunstenaar.

daagse kunstenaars, heeft een eigen

De moeilijkheid is er één te blijven

m u s e u m i n Machelen-aan-de- Leie.

als je groot wordt'

Zeve n h o n d erd jaar na de G u ldensporenslag zijn het Kortrijkse Broeimuseum e n het

De vraag is s i m pel: van wie is dit citaat?

m u seum in de G roeningeabd ij een bezoek

Stu u r ons een kaartje of m a i l ons het

overwaard. Overal getuigen kerken van een

antwoord, en m i sschien i s het lot je wel

eeuwenoude bouwtraditie. Zelfs kastelen

gunstig gezi n d !

zijn nooit ver weg.

Veel succes!

"' 0 0 ...

c .. z

� > � c

13

H o c k n ey Hockney's hypothese Het begon zeer persoonlijk. Begi n 1999 bezocht pop-art kunstenaar David Hockney een expositie van l n gres' portretten i n de National Ga llery te Lon d e n . Hij werd getroffen door de on natuurlijk kleine schaal van de accurate teke n i ngen. Bijna foto grafische zuiverh eid in het begi n va n de 19de eeuw. De lij nvoeri n g deed hem denken aan tekeningen van Wa rhol, d i e geprojec teerde beelden "overtrok". Misschien, dacht Hockney, gebruikte In gres een camera lucida. Dit d raagbaar optisch i n strument, waarbij een projectie door een prisma/lens tot stand komt, laat de kunste naar toe de essentiële trekken van het ond erwerp te markere n . Vervolgens vroeg Hockney zich af sinds wa n n eer kunstenaars ge bruik maken van optische i n strumente n . O p n i euw leverden zijn eige n ogen het bewijs. Hij bedekte de m u u r va n zijn atelier met reproducties van Europese sch i lders -chronologisch- en stelde vast dat de Noordelijke sch i lderkunst rond 1420 zeer plots fotografi sch-realistisch werd. De uitvi n d i n g va n het lineair perspec tief alleen zou de kunstenaar n i et i n staat gesteld heb ben tot het sch i lderen va n patronen die plooien volge n , noch van de glinstering op een harnas, betoogde Hockney. Optische i n strume nten wel. Spiegels en lenzen die projecties naar het leven tot stand kunnen brenge n . Hockney benad rukt dat optisch e i nstrumenten geen schetsen "maken". Alleen de hand van de kunstenaar ka n dat doen, en het vereist een grote bekwa a m h e i d . "Toch sch rokken vele kunsthistorici van mijn suggesties", zegt h i j .

© Phil Sayer

" H u n hoofdbezwaar was dat het ge bruik van

Het grootste deel van de bewijzen komt van

De voo rnaamste kritiek betrof -zoals te

optische h u lpm idd elen door een kunste naar

het "kijken naar" . Het eerste deel van het

verwachten- Hockney's methodologie, die alles behalve tra d itioneel is. De optische

'bed rog' zou zijn, dat i k hoe dan ook het idee

boek heeft als titel "visueel bewijsmate

va n een aangeboren artistiek talent

riaal" e n toont meesterwerken va naf 1420.

procedures zijn veel te wei n i g getest om

a a ntastte". Steun kreeg hij, met enige

Hockney speurt naar de aanwezigheid van

tot d e rgelijke verregaande conclusies te

reserve, van kunsthistoricus Marti n Kemp

spiegels en lenzen. Hij onderzoekt myste

kom e n . Te leurstellend ook dat Faleo's

(U n iversiteit Oxfo rd), maar vooral van

rieuze fenomenen zoals de vervormde

eenvoudige bereke n i n ge n , die hij gebruikt

fysicus C h arles Falco (U n iversiteit Arizona).

schedel i n Holbein's "Ambassadeurs".

om zijn stellingen te staven, n i et eens in het

Hij verschafte de wetenschappelijk gege

De i m perfecties van bepaalde sch i lderijen

boek zijn opgenomen. Het blijft bij lyrische

ven s d i e Hockney's argumenten onder

- onsch erpte, versch i llende verdwi j n

foto's van opstellinge n . Gedetai lleerde

bouwe n .

Bewijzen Dat bepaa lde kunstenaars (Vermeer bv.)

punten, verteke n i ngen, . . . - t o n e n aan dat de

reconstructies, zoals P h i l i p Stead man ze

kunstenaar steeds opn ieuw moest focussen.

toont in zijn erudiete boek "Vermeer's

I m m ers, spiegels en lenzen hadden maar

camera", kunnen hier a ls voorbeeld dienen.

een bepe rkte scherpte-diepte. Hij ontdekt

jarenlang ond erzoek naar Vermeer's werk

met een camera obscura geëxperim enteerd

collage-achtige aspecten in panele n van de

methoden en ke n n i s van de reële d i m ensies

h ebben, daar bestaat wei n i g twijfel over.

Vlaamse prim itieven. Ontstaan door het

van Vermeer's studio leidden tot een gefu n

N ieuw echter is Hockney's stelling dat

apart tekenen van de verschillende

deerde stu die.

optische i n strumenten reeds veel vroeger

elementen -met behulp van een spiegel O p de website kan m e n het teksten studie

ge bru i kt werden en dat ze wijdverspreid

lens- en vervolge ns op h et paneel bij elkaar

ware n .

te zette n . Verder beweert Hockney dat het

materiaal van de aanwezige academici

gebruik van optica een diep chiaroscuro

terugvi nden. Een ongemeen boeiende

Hoe is het mogelijk d a t de oude meesters

veroorzaakt. J e hebt i m m ers fel licht nodig

discussie rond interpretatie en methodo

zelden melding ge maakt h ebben van h u n

om een projectie tot sta nd te brenge n . En

logie. Veel van Hockney's "vondsten"

toe passing van lenzen o f spiegels? Het

kan de overvloed aan l i n ks h a n d igen i n

worden gen u a n ceerd of ontmaskerd . Dat het

ge bruik moet, volge ns Hockney, deel

Caravaggio's t i j d and ers verklaard worden

boek deze kruisbestuivi n g tussen kunst en

geweest zijn van een geh e i m e tra d itie.

dan va n u it gespiegelde projecties?

wetenschap o plevert is verdienstelijk.

G e p rojecteerde beelden, bedriegli j k leve n s echt, hadden een magisch effect.

Bedenkingen

"Als kunsthistorici zich ooit hadden bezig-

Om zijn stellingen nog meer kracht bij te

ge houden met optica hadden we h et al jare n

vernoemde camera lucida, de camera

zetten maakte Hockney een documentaire

geleden geweten", beweert Falco. Een stel-

obscura en de concave spiegel.

waarin h ijzelf de ge heimen van de optische

ling die een grond van waarheid bevat.

De camera obscura is een d o n kere kamer

instru menten demonstreert. De reconstruc

3 i n strumente n ko men aan bod: de reeds

ties lijken vaa k plausi bel, maar zijn ze dat ook?

Hockney's project kreeg van in het prille

het omgekeerd gespiegeld beeld va n de

In december 2001 werd in New Vork een

begi n enorme mediabela n gste lling. Een

buitenwereld i n d i e donkere ruimte. Een

conferentie gehouden, waar theoretici uit

verkla ring voor die i n teresse heeft te maken

h a n d i g h u lpmiddel om een tafereel op doek

versc h i llende domeinen zich bogen over

met de sfeer van het o n derzoek, dat de

te zette n . Een holle spiegel heeft a lle

Hockney's hypothesen.

ku nstgeschiedenis uitspeelt tegen popula i r

beelden op een plat vlak projecteren.

E

D .

Media

met een klein gat (eventueel lens), dat licht doorlaat. Dat licht creëert een projectie van

optische kwa liteiten van een lens en ka n

•

begrip.

� ..

0 0 N

> � 0

15

Nog voor er sprake was van het boek, publi

De kunstenaar als onderzoeker

Uite rst gedetailleerde en verfij nde gemodel

Alpers beschrijft in haar boek de pas

ceerde sch rijver Ren Weschler een artikel in

" I k ben er zeker van dat de optisch e

leerde voorste llingen werden pas m ogelijk

ontwikkelde technologieën van de lens

"The New Yorker". Hij sprak er zijn afkeuri n g

kenmerken alleen door een kunstenaar

door het ge bruik van olieve rf. Een traagdr

(zoals de m i c roscoop), d i e een nie uwe

uit voor de kunstgesch ieden is, d i e n iet

gezien konden worden, een m a ke r van

ogende, plastische verf met een veel grotere

ke n n is letterlij k z ichtbaar maakte. Ze

openstaat voor Hockney's ontdekkingen. I n

"afd ru kken", die n i et zo ver va n de praktijk

verzad igi n g en toonwaardeschaal d a n de

spreekt d a n ook over een specifiek visuele

bijna alle krantenartikels d i e volgen wordt

of van d e natuurwete nschap afstaat als een

tradition ele fresco.

de d i scipline afgeschilderd als reactionair.

kunsthistoricus", zegt Hockney i n zijn i n lei

cultuur. Een tijd perk van observati e , wa arin " h et o o g het belan grijkste m i ddel

Een breder perspectief

d i ng.

van zelfweergave was en visuele erva ring

Tege nover de moeilijke begrijpbare interp re

Een schilder heeft inde rdaad beter zicht op

Volge ns Hockney is het ontstaan van d e

taties van de kun stwete n schap, lijkt dit boek

tech n i sche aspecten, m a a r i n dit onderzoek

realistische weergave geen geleidelijk

Deze context maa kte het m ogelijk o m i n de

d e oude meesters te willen "verkla ren", ze

is het oog van d e kunstenaar a a nwezig als

proces geweest. "De optisch e m a n i e r van

schilderkunst de werkelijke gewaa rwor

toega n kelijk te willen m a ke n . Het speelt i n

een orakel, te pas en te o n pas.

zien kwa m plots (bi n n e n en kele jare n !) en

d i n g van het zien toe te voegen aan het

op de enorme w e n s v a n d e toeschouwer o m

H i j kan met het blote oog zien dat in Rubens'

was d i rect coherent e n comp leet.

perspectiefsysteem van de I ta lianen .

d e o u d e meesters e n h u n tech n i e ken te

schetsen "geen spoor a a nwezig i s van het

Waarom zouden Ca m p i n e n Van Eyck i n eens

begrij pen . De optische "trucs" lijken dat te

ge bruik van optische i n strumenten".

beloven. Het mysterie en d e beteke n is

Een onfeilbaar oog?

worden n a uwelijks aangeraakt. Wat de oude

r

begi nnen met het m a ken van veel mod er

d e belangrijkste vorm van zelfbewustzij n".

Va n 22 fe b r u a ri tot 2 9 m a a rt 2003

Tussen de lijnen

nere schilderijen, die eruitzien als foto's?"

Projecties met lenzen en spi egels brachten

Hockney vi n dt het antwoord in het ge bruik

een n i euwe, i ntense m a n i e r van kijken teweeg. O n getwijfeld van invloed o p de

meesters i nteressant maakt, zo lijkt het, is

Eerder een subjectief oog, dat het verleden

van de optische i nstrumente n .

h u n ge bruik van optische i n stru m e nten.

i n terp reteert va n u it de hedend aagse visuele

M a a r o o k kunstenaars i n Italië besch i kten

beeldvorm i ng en representatie van de

Sch i ld e rijen worden i n dit boek vertaald in

cultuur en de eigen kunste naarspraktijk.

over spiegels en lenzen, hoe is het dan te

werkelijkheid. Het optisch e beeld werd

puzzels, die opgelost moeten word e n .

Het Lam God's vergelijkt h ij met zijn eigen

verklaren dat de ontwikkeling zich in het

bron voor een n i e uwe stijl. Lenzen e n spie

M e t Hockney als S h erlock Holmes, levert d e

"Pearblossom H i ghway". "Beiden verto nen

Noorden voordoet?

gels behoorden tot het geli efde stu d i oma

metafoor v a n de puzzel m isschien w e l spel

meervoudige gezichtspunten, en d i e creëren

plezier, maar de betekenis va n het sch i lderij

een veel grotere ruimte dan er bereikt ka n

In haar sta nda ardwerk "The art of descri

deze i n stru menten wijd en zijd toegepast

wordt vervlakt.

worden met één", beweert Hockney.

b i n g" houdt Svetla na Alpers zich bezig met

werden i n de schi lderkunst, i n geh e i m e en

Beha lve pretentieus is deze stelling ook

deze vraag. In tegenstelling tot de "verha

o n d ertussen verloren gega n e tec h n i eken,

Even problematisch is de i m pliciete belofte

simp listisch. Zijn obsessie met (post-)kubis

le nde" kunst van Italië, defi n i eert ze de

is met d it boek nog onvold oende bewezen.

het modernisme en de heden daagse kunst

tische schilderstijlen spookt doorheen het

Noordelijke sch i lderstrad itie a ls "beschrij

Verder fun d a menteel ond erzoek is vereist.

ve n d e kunst". Met veel aandacht voor licht

teri aal van schilders, dat weten we. Dat

te kunnen verkla re n . Mensen die gefrus

boek.

treerd zijn door de moderne kunst, zu llen

Merkwaardig dat hij -als schi lder- de rol van

effecten, details, kleuren en texture n : een

zich gesteund voelen door Hockney's

n ieuwe materialen i n de sch i lderkunst

schi lderij a ls "verva nging voor het oog".

negatie van anti-optische tendensen i n de

ond erschat.

Tot slot sch i lder Phillip Pearlstei n . "Het gebruik van optische instrumenten, of het nu prisma's, lenzen offoto's zijn, helpt

2 oste eeuw (abstracte kunst bijvoorbeeld).

de kunstenaar enkel in het omzetten van 3

Hij vermijdt het reële probleem dat gesteld

dimensionale objecten naar het platte vlak.

werd door de mod erne kunst, n a m e lijk het

Het is echter juist die opgave, die de

verlaten van het rea lisme.

schilder grote voldoening geeft". Hij voegt

ABORIGINAL ART GALLERY

Investeer in een 40.000 jaar oude, nog steeds levende cultuur.

er laconiek aan toe: "Het is de schildering tussen de contouren die het verschil vormt tussen competente en echt betekenisvolle kunst. "

Voor meer info "Secret Knowledge", David Hockney, Th ames and H udson, de N ederla ndse verta ling "Geheime Ken n i s " werd uitgegeven bij Ludion, 2 0 0 2 . � �

E

"Vermeer's camera: U ncoveri n g the truth b e h i n d the Masterpieces", P h i l i p Stead m a n , Oxford Un iversity Press, 2001. www.artandoptics.com Verslag van d e confe

re ntie in het 'New Vork i n stitute of H u ma n ities' december 2001. "'

.. .. N

www.artkrush.com Persoo n lijk relaas van

Lawrence Weschler, de schrijver die Hockney's hypothese voor het eerst i n de openbaarheid bracht. Via d eze website

> K 0

16

een l i n k n a a r het oorspronkelijke a rt i kel in

Authentieke Aboriginal kwaliteitsktmstwerkm Aboriginal Art Gallery - Australian Shop Mageleinstraat 48, 9000 Gent Een eeuwenoude cultuur, in een eeuwenoud huisje! donderdag, vrijdag, zaterdag: 1 1 .30 u tot 18.00 u nu ook: woensdag: 13.00 u tot 18.00 u

' .

E

056/61.70.47 - 0475/70.85.99 fax: 056/6 1 .70.48 www.australianshop.com Ontvang onze gratis catalogus (op te sturen naar B&F Invest, Kapellestraat 90,

�

9870 Zulte, offax : 056/61.70.48)

0 0 N

Naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

"'

Tel. . . . . . . . . . . . .

Adres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

"The New Yorker". 17

O p d e Beeck

Tu ss e n ve rlate n e n n a d e re n O m dat de absurditeit en het 'non -event'

Het poëtische karakter is voor een groot deel

Momenteel is Hans Op de Beeck (01969

karakter van het beeld erg belangrijk voor

te d a n ken aan d e m i n utieuze afwerking, de

Tu rn h o ut) vaak letterlijk onderweg. H ij

me waren, vond ik dat videobeelden m ijn

grote zorg voor deta il. Sterk beeldend werk

verblijft voor een jaar in New Vork. Na zijn

oorspronkelijk idee te veel ve rnauwd e n .

stu dies aan Si nt-Lukas Brussel, het H I S K

I k bouwde ten slotte e e n mon u m entale

Letterlijk onderweg

Antwerpen en de Rijksacademie Amster

maq uette i n een d o n kere rui mte ("Location

d a m , h eeft hij nu een atelier in PS 1, een

1", 1998), belicht met enkel een kle i n beetje

met een emotionele i m pact.

Toekomstperspectieven "Momenteel ben ik h ee l druk in de weer voor

'i nternational studio program' onder d e

zacht blauw maanlicht. Als toeschouwer zie

een n ieuwe videoproductie, die ik ro nd moet

vleugels v a n h e t MaMA. De i nternationale

je d i rect dat h et hier gaat om een represen

hebben voor m i j n parallelle solotentoon stel

erke n n i n g is er a l langer, get u i ge de solo-

tatie."

lingen bij Xavier H ufke ns i n Brussel (o p e n i n g

en groepste ntoonstellingen i n b i n n e n - en

O p d e Beeck's na uwkeurig nagebauwde

6 maart 2003) en H a l e s Ga llery i n Lo ndon (ope n i n g 14 maart 2003)", vertelt H a n s O p

buite n la n d . I n 2001 ontvi n g h i j de prestigi

scu lpturale i n stallaties zijn meestal o n be

euze Prijs J o n ge Belgische Sch i lderku n st

ste mde of o n i nteressante plekke n . Desolate

voor zijn reusachtige maq uette van een

landschappen, verlaten speeltu inen en

verwoeste stadswijk. De rui mtelijke i n stalla

woonwijken bijvoorbeeld . Plaatsen waa r de

ties vormen echter maar een deel van zijn

m e n s de natuur naar zijn h a n d h eeft gezet.

beeld productie. Op de Beeck fotografeert

Gedo mesticeerde rui mtes d i e talrijke codes

ook, tekent, en maakt video-installaties.

i n zich dragen, en i n trigeren door een

Het m e d i u m wordt zo rgvuld i g gekozen, op

complex slui merend potentieel aan beteke

de Beeck. "Ik maak voor het eerst een n a rratieve kort fi lm, de verfilm i n g va n een kortverhaal dat ik een jaar geleden in het literaire tijdsch rift DWB p u b liceerde. I n een grote ruimte ben i k decorelementen op reële schaal, en a n d e re op maq uetteschaal, aan het uitwerke n .

basis van geloofwa a rd i gheid e n i n functie

nissen. Het is een o p roepen van een stil

van d e beeld i n houd.

staande parallelle wereld, zo zegt h ij ze lf,

Het woordeloos samenzijn evoceert een

een soort tijdloos n e rgens. Verwarrend,

terge n d e leegh e i d . De locatie is n iet toe

o n behaaglijk en kantelend naar h et

vallig. Op de Beeck is gefascineerd door

abs urde.

plaatsen waar je -maar- een moment h a lt

Representeren "Een geruim aanta l j a ren had ik een be paald

houdt.

beeld i n m ij n hoofd. Een zicht op een totaal verlaten kruispunt in een koud nachtelijk

Ensceneren

Onderweg i s ook h et jonge koppel in

landschap. Het moment waarop je 's nachts

I n tegenste lling tot d e rui mtelij ke mod ellen

"Determination 4"(1998). Samen met h u n

moede rziel alleen voor dat rood licht staat.

waar de mens afwezig is, wordt h ij in Op de

2 kinderen lopen z e naar o n s toe i n een ijle,

Tijdens de dag is zo'n plek een mengelm oes

Beeck's vi deo's meestal nadrukkelijk

monoch room witte om gevi ng. Zonder

van activiteiten, ze is dan q uasi onzichtbaar.

aanwezig gesteld. Vaak fragmenten uit het

aanwijsbare red e n , d u idelijk gehaast naar

Als h et verkeer en de dagdagelijkse kleur

dagelijkse leven, uitvergroot of bewerkt,

een o n bekende beste m m i ng. Ze raken

rijke realiteit afwezig zijn, versch ijnt een

waardoor een vervreemdend beeld ontstaat.

ve rmoeid (8 m i n uten real time), maar blijven

absurd soort "no ma n's land". De functio

Zo registreert h ij een echtpaar zwijgend

absurd uitzichtloos ter plaatse tra ppele n .

n a liteit verdwijnt. H et wordt decor voor een

achter een kop koffie i n een wegrestaurant

H a n s O p de Beeck ensceneert Beckettiaanse

totaal an dere ervaring. Aanva n kelijk heb ik

("Coffee", 1999). Schijnbaar hebben ze

tafere len. Situaties, tragisch e n ko m isch,

getracht dat beeld te fi lmen, maar bij d i e

elkaar n iets meer te vertellen.

onttrokken aan de werkelijkheid. Zijn kunst

De h e le wij k is echter verwoest, de straten

Tussen een com plex geheel v a n decor

videobeelden kwam h et accent t e veel liggen

refereert aan het leven zelf en reflecteert

zijn verlaten e n de speeltuinen o n bespeeld.

elementen e n spotlights, vertellen de

op h et bedreigende karakter van de scene,

over de h u i d i ge menselijke conditie. H ij

Alles i s grauw en er lijkt een lichte nevel te

acteurs en de camera, die een soort choreo

zoals in een horrorscenario.

observeert, registreert en interp reteert.

hangen. Het fonteintje spuit n o g steeds

grafische bewegingen maakt, een ve rhaal.

In "Situation I" (2ooo) trekt de camera

water, maar de menselijke aanwezigheid

H et wordt een zwart-witfi lm waarvan een

droogweg naast een ellenla n ge rij kassa's in

lijkt h i er enke l nog i n d e heri n n e ring te

deel a n i m atiefi l m . Bij het fi lmen va n de

een supermarkt zonder één enkele klant.

leven .

vertelli ng, wil i k grote zorg besteden aan het

Enke l d e caissières zij n op post geb leve n .

"Het was mijn bedoeli n g o m door de arch i

in beeld brengen van kleine details, bewe

Ze stare n , als tentoongestelde wassen

tectuur e e n typisch kle i n b u rgerlijk opti

gingen, gelaatsuitdrukkingen. Het werk

figuren, doelloos voor zich uit. De volkomen

m isme op te roepen", zegt O p d e Beeck.

draagt de titel 'My brother's gardens'.

bewegi ngloosh e i d staat i n schril contrast

"Er is een ra m p gebeurd, maar h et wordt

Verder toon ik i n beide galerieën naast de

met de normale d rukke vloed van mensen,

n i et d u i d e lijk wat dat precies was: oorlog,

video ook n ieuw sculpturaal werk en teke

goederen e n geld i n een superma rkt. Door

een a a rdbeving, een n eergestort vliegtu ig.

n i ngen."

bepaalde aspecten te isoleren of lichtjes uit

Wat mij interesseert, i s de intense vervreem

We zijn benieuwd .

de context te h a le n stelt O p de Beeck be

d i n g van een plaats waar plots a lle leven

paalde maatschappelijk mech a n ismen in

uit verdwe nen is."

vraag.

Het artificieel en bij n a surrealistisch

Foto's: © Hans Op de Beeck

karakter van het tafereel wordt benadrukt

Jonge Belgische schilderkunst

door h et feit dat de m a q uette is opgevat als

Het bekroonde werk, een maq uette van acht

een soort van kijkdoos. je kijkt naar de stil

bij acht meter, vulde een volledige zaal in

sta a n d e enscenering a ls door een raa m .

het PSK. Een getrouwe weergave van een

Schaal- en tijd sgevoel vervage n , de scène

stadswijk uit de jaren 'so, de tijd va n de

trekt j e als het ware naar zich toe.

wederopbouw.

"' 0 0 N

> � 0

19

De voorbije Docu menta presenteerde zich

Podia en partners

als het beeldend geweten van de wereld.

" H et project is ontstaan va n u i t signalen van

N i et i n het m i nst door de prom in ente aa nwe

de Marokkaanse gemeenschap zelf", zegt

zigheid va n zogenaamde " n i et-westerse

Wim Viaene, d rijvende kracht achter "open

kunst".

culturele centra" en coörd i n ator van het

Het i s voor velen nog wennen aan de verha

project. "Naar a a n le i d i n g van de tentoon

len d e kunst die niet-westerse kunstenaars

stelling "Magisch Marokko" merkten ze op

meebrenge n . Ze eist van ons een betrokken

dat de beeldvorm i n g rond Marokko a ltijd in

heid die n i et a ltijd corres pon deert met de

de richti n g va n folklore en traditie ging.

esthetische blik. Met haar klemtoon op

Terwijl je ondertussen toch zag dat jonge

m orele, sociale of politieke i n h o u d hoopt

kunstenaars reeds bezig waren met heden

ze een m o n d i a a l wereldbeeld te kunnen

daagse media."

uitdragen waarin cultuur n iet e n ke l als zoet

Samen met ) a mal Kazza e n An Sijsmans,

houdertje fungeert. Deze n i euwe praktijken

beiden cultuurfunctionaris i n cultuurcen

en d e n kwijzen vormen een altern atieve

trum d e Warande, trok hij naar Marokko voor

traditie in de hedend aagse kunst.

een prospectie. Ze ontm oetten er Sylvia

De i ntegratie van n i et-westerse kunst i n het

Belhassa n , d i rectrice van de Villa des Arts.

reguliere culturele circuit verloopt nog moei

Zij werd co-cu rator voor het luik beeldende

zaa m . Het vergt een open beleid.

kunst i n de cultuurcentra van Tu rnhout en

Wederkerige netwerken zijn o n ontbeerlijk.

Mechele n . "Maar het i s echt bijzonder

Heden daags Marokko is een m u ltidiscipli

belangrijk dat ook de Marokkaanse gemeen

nair festival dat zeer bewust deze factoren in

schap i n België betrokken i s bij d it project",

acht nee mt. Centraal staat het werken m et

aldus ] a mal Kazza en Wim Viaene.

co-curatoren en a llochtone adviseurs. En dat resulteert i n een d i epgaande d i a loog, die essentieel is voor de betrokken partners.

•.• I

.

...

© Ben Benaouisse

© Benohoud

© CharifBenhelima

"Moussem vzw is een platform in word i n g v a n Marokkaanse culturele uitingen i n Vlaandere n . Zij orga n iseren, samen met J a s m i n a Van Kersschaever van de Ko ningin Fabiola Zaal Antwerpe n , een tentoonstelling va n Marokkaanse vrouwelijke beeldende kunstenaars." Het was a l vrij snel d u idelijk dat er een a a n bod dans, m uziek, mode en literatuur zou aan vastge koppeld word e n . Met het Modemuseum, Open Doe k - filmfestival en het c u ltuurcentrum van Berchem als volwaardige podia.

Hedendaagse beelden Tussen 2 werelden

Het h u i d ige Marokko ondergaat een poli

De Garage, ruimte voor actuele kunst van

tieke, sociale en culturele omwenteling.

cultuurcentrum Mechelen, toont het werk

M o u n i r Fatmi studeerde in Rome en heeft a l

"Toch kregen we tijdens onze prospectie

van Safäa Erruas, Faouzi Laatiris, Fatima

e e n internationaal tentoonstellingsparcours op zijn naam. Hij besch rijft zichzelf als een

meestal hetzelfde ve rhaal te horen.", zegt

Mazmouz en Hassan Darsi. In de Warande

An Sijsmans, tentoonstellingsverantwoorde

zijn Hicham Benohoud, Hassan Echaïr,

kunstenaar die balanceert tussen de

lijke in de Wara nde. "We i n i g of geen

Bato u t S'himi, Moun i r Fatmi, Younès

Westerse en de Maghrebijnse traditie. " I k stel me, net als vorige generaties

m i ddelen voor hedendaagse kunst. Het is

Rahmoun e n Ben Benaou isse te gast.

n i et evident om voor nieuwe media en

h+m wil naast een presentatie- ook een

Marokkaanse kunstenaars, vragen over

beelden te kiezen en jonge kunstenaars

creatiep latform zijn. Studenten uit d e acade

onze identiteit, maar tegelijkertijd ook over

grij pen dan ook elke kan s om i n het bu iten

m i es van Tetouan en Casa blanca zijn uitge

onze relatie met modern iteit, technologie en

land te werken of te exposeren. O m die

nodigd om samen met Vlaamse studenten

religie. Hedend aagse kunst is een exclusief

reden hebben we ons n iet vastgehouden

te werken i n het grafi ekcentrum Frans

westers begrip. Ik behoor tot een Afri kaa n s

aan de grenzen van Marokko en ko men i n

Masereel. De resultaten zullen later in

Arabische mosli mcultuur, met alle contra

o n z e tentoonstelling o o k i n h e t b u itenland

Marokko te zien zijn i n een reizende

d i cties en lim ieten die deze cultu u r met zich

verblijvende Marokkanen aan bod."

tentoonstelling.

�

e

�

meebrengt. Het is maar door, vandaag de

De i n stallaties, foto's, videowerk en sch i lde

dag, deze li m i eten te verlegge n, dat we

rijen van de jonge kunstenaars roepen

ons kunnen aan sluiten bij een heden

vragen op over i dentiteit, engagement en

daagse praktijk d i e n iet noodzakerlijkerwijs

cultuur.

westers is."

" N 0 � . > � 0

21

Film en podiumkunsten Marc Boon en van Open Doek engageerde de jonge cineaste Yas m i n e Kassari om mee te werken aan de selectie voor het fi lmfes tival. De cinema in M a rokko is nog jong en Open Doek wil geen h i storisch overzicht presenteren, maar legt de focus o p de ni euwe generatie M a rokkaanse film m a kers. Heel wat van die jonge cineasten leven buiten Marokko. De selectie wordt n iet alleen in Tu rn hout getoo nd, maar ook o p verplaatsing, t i j d e n s h e t Mou ssemfestival i n Antwerpen (Cartoons). Moham ed l koubaan, artistiek leider van Moussem vzw en M a rc Goossens van h et

Een greep uit het cursusaanbod Avignon en de waanzinnige 1 4d' eeuw 4 lessen Antwerpen [start 11/03] [start 22/04] Brugge Gent [start 05/05] [start 22/041 Kortrijk Mechelen [start 11/03]

cultuurcentrum Berchem verzorgden het luik pod i u m kunsten . Zij opteren radicaal © CharifBenhelima

voor h+m a ls een creatiefestival, eerder dan

© CharifBenhelima

een presentatieplatform. "Les baliets du G ra n d Maghreb" staan geprogra m m eerd, en ook het t h eatercollectief "Chaho ula". I n Tu rnhout toont Fatmi de video-i n stallatie Van Tam i Tazi, de ontwerpster die eind jaren

van man ifesterende m ensen i n Marokko en

'6o aan de wieg stond van wat we nu kennen

" H et verh a a l dat zich ginder afspeelt, speelt

elders, gedrag dat hij associeert met

a ls hedend aagse M a rokkaanse mode, wordt

zich ook hier af", zegt J a m a l Kazza. " H et is

groepstherapie.

een m odeshow georga n i seerd. Van een

belangrijk dat we de M a rokkaanse gem een

Ook Ben Benaouisse, een Belg van

totaal an dere orde is de tweede tentoon stel

schap in Vlaan deren bereiken. h + m heeft

M a rokkaanse afkom st, gaat i n totaalinstal

ling in het Mom u . C h a rif Benheli ma, een

vele i n s p a n n i ngen geleverd om blijvende

laties op zoek naar zijn culturele id entiteit.

jonge Belg m et Marokkaanse roots, toont

co m m u n icatiekan alen op te zette n . "

Er ontbreekt hem, zegt hij, een Belgisch

een overzicht van zijn fotowerk. Bijzond ere

Wim Viaene gaat verder. "Zo zal Moussem

ge heugen en een Marokkaanse toekomst.

beelden, getuigend van een integere en

het archiefvan dit festival krijgen.

Benao uisse begon zijn artistieke carrière als

gedreven betrokke n h e i d . Benhelima i s een

Als platform voor d e Marokkaanse c u ltuur

danser-acteur bij h et Gentse theaterhuis

fotograafvan de maatscha ppe lij k m a rge.

in Vlaanderen zu llen zij i n d e toekomst,

Victoria. Al doende ontwikkelde h ij naast

Hij m a a kt beelden va n illegalen en asielzoe

door de vele contacten die gelegd zijn,

theatrale, ook beeldende kwa liteiten, d i e

kers i n het Klein Kasteeltje en San Dam iano,

ge m a kkelijker a a n s p reekbaar zijn voor

z i j n uitgemond i n zij n installatie ' l nvasif'.

van ontheemde kind eren in een stedelijke

c u lturele centra.

De eerste delen van d it totaalproject toonde

o m geving, van vluchtelingen i n ex

Verder heeft h et project de d i scussie over

h ij reeds i n het Caermersklooster i n Gent en

]oegoslavië en Roe m en i ë.

i nternationale en culturele sam enwerki ng

de Bra kke G rond i n Amsterd a m . 'lnvasif' is

Krachtige confrontaties, vaak schrij n e n d e

a a n gezwe n geld. Hoe bouw j e dat uit, die

een verzameling van allerlei voorwe rpen die

docum enten . Benheli m a heeft o o g voor

culturele a kkoord e n . Tot slot is er het enga

hem heri n n e ren aan de 2 c u lturen waaruit

kwetsbaarh eid en ontreddering. Met zij n

ge m ent van de betrokken c u ltuurcentra en

hij voortko mt. Een d u b b e l referentiekader

foto's stelt hij essentiële vrage n . " I k wil i n

m u sea om n a het project werk te blijven

met zowel typisch Arabische als typisch

d it p roject geen politieke boodschap

m a ke n van het cultureel diversifiëren van

Belgische zaken, zowel persoonlijke a ls

uitdragen", zegt hij. "Ik wi l gewoon ontwor

hun regulier aanbod. Met a n dere woorden,

collectieve heri n n eri n ge n . Opgebouwd als

teli n g tonen. Hoe het is te leven zonder

een engage m ent o m dit soort van samen

een scène, waar d e bezoeker vrij ka n rond

t h u i s . Tegelijk is dit voor mij een ond erzoek

werkingen te contin ueren."

wa n d elen en zijn e i ge n verhaal kan uitstip

naar mijn eigen identiteit. Psych ologisch

Wij h o pen a lvast dat de cult u u rsector deze

pele n .

ben ik zelf i e m a n d zonder papi eren."

wens ter harte neemt. Maar ee rst m oet

Mom u

"' C> C> N

> � c

Nazorg

'Thérapie de grou pe', bestaande uit beelden

Benheli ma studeerde aan Sint Lucas

" H edendaags Marokko" nog begi n n e n .

Brussel, het H I S K en het I nternati onal Centre

W i j kijken er n a a r uit.

Ook het gloednieuwe Modem useum partici

of Ph otogra phy New Vork. Hij h eeft i n m i d

peert in h + m . Concepten werden uitgewerkt

d e l s e e n uitgebreid i nternationaal cv. Ludion

M DO Museumlaan 14, B-9831 Deurle, België tel. +32-9-282 51 23

-

fax +32-9-281 08 53

[email protected] - http://www.museumdd.be

jaarprogramma 2003 16.02 - 30.03 - Switch

over omkeerbaarheid

Elke Boon, Cel Crabeels, Bojan Fajfric, Damien Hirst, !gor & Svetlana Kopystiansky

Focus 1 05.04 - 20.04.2003 - Tussenspel

Vaste collectie & Joëlle Tuerlinckx - Elementen NIEUWE PROJECTEN NOUVEAUX PROJETS D.D.

04.05 - 22.06 - Gert Verhoeven Focus 2 06.07 - 28.09 - Gust. De Smet-Festival i.s.m. Musea Beeldende Kunst Leiestreek

Focus 3 12.10 - 2 1 . 1 2 - In Search of the Perfect Lover

door Frieda Sorber (Mom u) in same nwerki n g

verzorgt een p u blicatie m et een uitgebreid

m e t Moussem vzw.

overzicht van zijn oeuvre. De presentatie

Om te begi nnen is er de grote overzichtsten

gebeurt bij de opening van de tentoon stel

www. h plus m . be

toonstelli n g van Marokkaanse mode.

l i n g in het Mom u.

of:

Louise Bourgeois, Marlene Dumas, Paul McCarthy, Raymond Pettibon

Focus 4 openingsuren: di-vr 13-17u

za, zo- en feestdagen ll-17u I ma gesloten

Presentaties van volledige ensem bles tradi

ÜPEN CULTU RELE CENTRA

tionele kostuums m et een overzicht van de

Are n b e rgstraat 28

structurele sponsors: Bank DegroofI C&A I Europabank I Hulp der Patroons I

kaftan de voorbije 50 jaar, a a n gevuld met

2000 Antwerpen

Provincie Oost·Vlaanderen I Gemeentebestuur Sint-Martens-Latem

het werk van hedend aagse Marokkaanse

03 202 46 17

"' C> C> N

lpsen I UA Scania - met steun van: Vlaamse Gemeenschap I

> � c

ontwerpers. 22

23

i n d e ve ra n d e r i n g "Door m i ddel van aantrekkelijke en leve n

Landing in polen

Landing in de natuur

d i ge tentoonstellingen r o n d aantrekkelijke

De kind eren willen langer spelen en

Tij d voor een plaspauze in de propere,

thema's uit het dagelijkse leve n , h eeft het

genieten maar we moeten verder want d e

kleurrijke toi lette n .

kinderm useu m als doel kind eren de moge

bezoektijd is beperkt en de tre i n n a a r Polen

Met behulp van versch illende did actische

lijkheid te geven o m zichzelf, zowel als de

staat te wachten.

m aterialen en tec h n i e ken leren we een h e le

mensen uit h u n o m geving, bete r te leren

Het authentieke treinstel biedt plaats aan

boel over de natu u r. De gebruikte materialen

ken n e n e n de wereld rondom zich bete r te

een tienta l personen. E r h a n gt een kaart

zijn stevig en mooi afgewerkt!

begrij pen."

waarop de reisroute uitgeteken d werd. We

Door tekstballo n n e n bij de j uiste honden te

Deze doelstelling wordt bekrachtigd in h et

schu iven het gordijn m et de gesch i ld e rde

h a ngen, zien we dat deze zich uitd r u kken

Chinese spreekwoord : " l k hoor en vergeet; i k

trei ndeur opzij en stappen b i n n en i n een

m et ge l u iden, m i m i ek of houdi n ge n .

z i e en h e ri n n e r m e ; i k d o e e n begrijp."

Poolse winkel en een Pools klaslokaal. Alles

B ladsoorten a l s puzzelstukken passen i n d e j u i ste boo m . Kleu rrij ke vissen zwe m m e n i n

Bij de uitbouw van de tentoonstelling "Stap

is zo natu urgetrouw mogelij k wee rgegeven ,

i n de verandering" werd de werkgroep van

behalve d a n dat de ki ndere n op de school

h u n a q uarium e n de leefruimte v a n de

het m useum geadviseerd door externe raad

b a n ke n en achter de wi n keltoog frans

cavia's is zo ge m a a kt dat de kinderen er via

gevers en specialisten uit versc h i llende

spreke n .

een tunnel ond erdoor kunnen kru ipen.

disci plines (et h n o logen, psychologen,

Vervo lgens ko men w e door een kralengor

Wat e r m et het pick-n ickafval van de fa m i lie

biologen, folosofen, h istorici, natuurke n

dijn i n een gezellige Poolse h u i s ke u ke n

gebeurt n a 1 week, 1 maand, 1 jaar e n

ners, kunstenaars, . . .)

waa r kind eren onder begele i d i n g aan h e t

10 jaar, zien w e i n versc h i llende bakke n .

Een ballonvaarster

koken zijn. Aan de m u u r ha ngen fa m i l ie

Natuu rlij ke selectie word t verd uidelijkt m et

foto's. Ona e n ju les wi ld e n zich n iet

witte en zwarte m a gn etische vli nders op

Het is d ru k als wij op een d ru i lerige zond ag

insch rijven voor de kookkursus d u s gaa n we

witte en zwarte bomen. Met handschoen

m iddag aan de luchtballon als kassa ko m e n .

naar de eerste verd i epi ng. De cafetaria hier

vogels pak je dan de opvallende vlind ers

Enkele kinderfeestjes en e e n je ugd bewe

is n iet echt gezellig.

van het bord.

ging bevolken reeds het m useu m .

In een a a n palende ka mer wordt vlijtig

Om overbevo lki n g t e voorkomen m e ldt een

geknutseld.

bordje dat h et m axi m u m aantal bezoekers beperkt wordt tot 250.

Landing in de evolutie

Een vriendelijke Fra nsta lige ballo nvaardster

Rode lichten gaa n aan als we door de deur

verwelkomt ons in d ui d elijk verstaanbaar

van de tijdmach i n e gaa n . We surfen door

Nederlands. Met de "paspoort-gids voor

heen de tijd en he rleggen de weg van het

oud ers en kinderen" begi n n e n we aan onze

schrift. De bakjes die h i ervoor bedoeld zijn

reis. J assen worden weggehange n aan

worden door de a a nwezige bezoekertjes

haakjes i n h et bos. Alles op kind erh oogte!

n iet gebruikt. Waarschijlijk komt veel van d i t materi a a l m ee r tot z i j n recht tijdens een

Opdracht rpx 3 Voordat we het rui mtesch i p langs een stijle

klasbezoek, als h et in een opdracht verwerkt zit. Nu is er te druk.

ladder betred e n , kunnen we onze schoenen

Langs twee m et landschap beschilderde

ruile n voor witte pantoffels die i n een grote

wanden staan zeven kinderen, poppen

koffer bewaard word e n . In h et rui mtesch i p

we lteverstaan, m et naam en geboortenaam

zien we comp uters, en e e n glazen kast m et

opgesteld. Thor, geboren i n 12 .350 v.C h r. , is

a lledaags materiaal dat waarschijnlijk onze

d e oudste en E m i l i e werd a ls jongste i n 1918

samen leving a a n buitenaardse wezens m oet

geboren. Ze dragen allen de kled i n g uit h u n

verd u i delijken.

tijd en w e zien o o k op welke manier z e aan

Via een smal, kronkelig ga ngetje ko men we

water geraakten : pomp, put, hevelsysteem

in een ond erwaterachtige wereld. H ier

uit de rivier.

kunnen kindere n de o m gevi n g voortd ure n d

De volgende ka m e r verbeeldt een steppe

veran deren. De wate rplant bevat voor

landsch a p . Een b i zon lijkt achtero m ki j ke n d

werpen in verschillende materialen die van

i n de m u u r t e verdwij nen, z i j n gesch ilderde

plaats verwisseld kun n e n word e n . Aan het

soortge noten achterna.

plafond hange n rijen touwen, uitnodigend

I n het atelier va n de toekomst boetseren

voor slinger- en versto pspelletjes.

kind eren een d i e r uit de toekomst en

Ju les (7j) en O n a (si) doen spontaan hun

tekenen ze hoe o n ze betovergrootouders

schoenen uit o m op een i n d rukwekkend

zich het jaar 2000 voorgesteld zouden

bo uwwerk te klimmen dat opgetrokken i s uit

hebbe n .

grote schelpvorm i ge vol u m es . I n h e t centru m leggen ze z i c h neer op zachte kussens en kijken naar een soort enorme

"' 0 0 N

aardappelen d i e aan het plafond hange n . D a n is er n o g e e n spiegelhoek waar j e jezelf i n veelvoud tegenkomt.

> � 0

25

Landing in het toverbos We zijn n u op de derde verd i eping. Achter de deur van het theateratelier, waarvoor i n ge sch reven kan worden, bevi ndt zich het fluweelrode theater. Een Bourla op kind er formaat waar je verwacht dat elk m o m ent de twee kritische figuren van de M u p petshow uit hun loge kunnen opd u i ke n . De volgende k a m e r is om getoverd tot een bos met een oude eik, het decor voor het vertellen van sprookjes. G rote e n kle ine kinderen zitten op boomstronken te luisteren naar een ve rhaal waarvan het verloop bepaald wordt door een volgorde van houten prenten waarop de personages, h et onverwachte, de afloop en het doel vermeld e n getekend sta a n . Dit alles wordt op de daarvoor bestemde plaatsen in een reusachtig boek gepuzzeld. De a a nwezige kindere n lijken erg geboeid. Spijtig genoeg wordt er alleen Frans gesproken zodat we door de holle boom kru i pe n op zoek naar nieuwe uitdagi n ge n d i e we vinden i n de blauwe ka mer die we via de open haard betred e n . Hier is b i j n a niets wat het lijkt. De ene d e u r bedekt verschillende spiegels. E e n andere, m et d rie sloten, verbergt nog twee kleiner wordende de uren en luiken waarachter een klein ventje achter glas staat te kijken. Langs een wenteltrap kan je i n h et hem elbed kli m me n , door een luikje in de grond (!) de sterrenhemel bewond eren, door een raa m naar de volle maan kijke n . S c h u i f je h et gord i j n o p e n dan k o m je i n de controlekamer van een d u i kboot waar stee vast het van fi lms bekende " p i n g" weer kli n kt.

Landing bij de familie Vandermus Deze tweetalige h o uten oud ers en d rie ki n d eren kijken weerloos toe hoe bezoekers hen h o bby's, eigenschappen en emoties toeke n n e n . Al fietsend zet j u les e e n systeem m et tand wielen i n werki ng zodat de seizoenen voor bijdraaien. Als je same nwerkt kan je h i e r ze lfs de tijd m a n i p uleren. j u les zorgt voor de aandrijving va n de grote wijzer va n een klok met de voet van een oude naai mach i n e, terwijl Ona de kleine wijzer voortstuwt door aan een wiel te d raaien. � "'

0 0 N 0 � .

� > � 0

26

De voertaal in Brussel is d u i delijk nog Frans, zodat J u les en On a a ls bijna e n i ge Neder landstalige aanwezigen n i et echt aange sproken waren om iets mee te doen. De dame i n de luchtballon verzekerde ons ervan dat de begeleiders echt wel N ed e r la nds spreken.

© Kindermuseum

Landing in de groei

Terugblik PRAKTISCH

H i e r worden de versc h i llen in ontwikkeling

Ons bezoek aan het kindermuseum was

van 1 tot 13 j aa r va n d rie kin deren voorge

boeiend e n leerrijk. Voor verschillende akti

steld. We zien op welke leeftijd ze op twee

viteiten moet vooraf i n geschreven word e n ,

KIN DERMUSEUM

wielen fietsen, h u n ee rste tand verliezen,

maar als je a lles wil d o e n is de bezoektijd te

B u rgemeesterstraat 15

zwem men, enz. Ernaast hangt een spiegel

kort. Het is d u s aan te raden eerst h et h e le

1050 Elsene - Brussel

waar je je eigen ontwikkeling ka n overlopen.

m useum te doorlopen om een keuze te

02/640.01.07

" Elkeen groeit volgens zijn eigen ritme" is de

maken en een plaats te reserve ren.

c h i ld re n m useum. brussels@skyn et.be

boodschap die hier geschreven staat..

Tijdens ons bezoek werd de blauwe ka mer

www.ki nderm useu m . be

Verd e r zien we nog h a n d - e n voetafd rukken

bijna afgebroken door e n kele lawaaierige

van klein naar groot waarnaast je je eigen

kinderen, waar waren hun begeleiders?

afdruk in een gelvorm kan maken ter verge lijki n g.

T E

s

van 28 februari tot e n met 23 maart 2003

VAAST CO LS O N een totale transformatie va n de expos itieru i m

Vrije toegang van d i . tot za. van 1 4 tot 1 8 u . , zo. van 1 0 tot 1 2 e n van 1 4 tot 1 8 u . gesloten o p maandag . een bezoek op afspraak is mogelijk.

Cl)

i\

de Warande, Warandestraat 42, B-2300 Turn hout tel . 0032 ( 1 4) 41 94 94, fax 0032 ( 1 4) 42 082 1 e-mail tentoon@warande . be, www. warande.be

� "'

0 0 N

> � 0

27

ri a M a gda lena De gesch ie den is van een vro u wen b eeld Meer traditie dan feiten

De reis naar Marseille

En die figu u r is boeiend en moeilijk tegelij

Maria, M a rta en Lazarus voeren met een

kertijd. Enkele i nterpretaties m a ken dat zeer

a a ntal m etgezellen uit in een boot zonder

snel d u idelijk.

zeil, riemen en roer, en landden tenslotte,

Maria Magd a lena was het voorbeeld van de

geleid door een engel, veilig in Marseille.

boetvaardige in de christelijke kunst vanaf

Maria preekte er tot de h eidense i nwoners

de Midd eleeuwen, maar vooral va naf de

e n bekeerde velen van h e n . Het o n d erwerp

Contra reformatie, toen de Kerk de devotie

komt voorn a m elij k voor in aan Maria

van d e sacra m ente n , in het bijzonder van de

I I I

Magd a lena gewijde kerken .

biecht, begon te cultiveren. Van de vrouw d ie C h ristus' voeten zalfde, aan wie het

De hemelvaart van Maria Magdalen a

beeld van de berouwvolle zondares is

Op een eenza m e plek in de bergen, bij d e

ontleend, wordt de naam overigens n i et

tegenwoordige bedevaartplaats Sai nte

ge noemd. J o hannes vereenzelvigt h a a r met

Baume, bracht zij dertig jaar door, vaste n d

Maria, de zuster van Marta e n Lazarus, maar

en boete n d . Zeve n m a a l daags d a a lde een

het is slechts de traditie d i e haar vereenzel

engel neer d i e haar omhoogvoerde naar de

vigt m et de Maria Magdalen a bij wie

Marlene Dumas,

Christus zeven d u ivels uitd reef, en d i e

Magdalena, 1995,

aanwezig was b i j de Kruisigi n g.

heerlij kheid d i e haar wachtte. O p een dag

SMAK, Gent

zag een kluizena a r dit bij toeval gebeuren, en h ij ging naar M a rseille om het n i euws te

Ookeen drie-eenheid

vertellen . Het o n derwerp komt voor in de

De oosterse Kerk beschouwde hen a ls drie

kunst van de re na issance, maar vaker vanaf

verschi llende personen, maar de westerse Kerk, en daarmee de westerse kunst, b e han

Zij wordt op twee versch illende m a n ieren afgebeeld. Voor haar bekering is zij rijk

delde hen a ls één. Maria Magdalena's vaste

Contrareformatie. Op vroege versies is z i j

gekleed, met j uwelen e n h a ndschoenen, het

gedeeltelijk gekleed e n zweeft zij i n een

de latere 16de eeuw, de tijd van de

attribuut is de kru i k of vaas m et olie, in haar

Alfred Stevens, Maria Magdalena, 1887,

type va n de Aardse Liefde. Op deze wijze

devote h o u d i n g o m h oog. In de barok is zij

h a n d of aan haar voeten, waarmee ze

Museum voor Schone Kunsten, Gent

komt zij voor i n twee n iet-bijbelse thema's:

naakt, of wordt zij bedekt door lang haar, en

Ch ristus' voeten zalfde. Haar haren zijn los,

dat van Marta d i e haar berispt o m haar ijd el

kan zij a ls Ven u s achteroverrusten tussen de

lang en golve nd, en bedekken soms haar

heid, en het popula i rdere thema waarin zij

wolke n b a n ke n . Zij wordt omhooggevoerd

hele licha a m . I n d it opzicht lijkt zij op Maria

afstand doet va n wereldse ijdelheden.

door talrijke e n gelen, van wie er één haar

van Egypte, even eens een type van een tot

Als boetvaardige draagt zij een eenvou dig

kru i k m et balsem d raagt. De kluizenaar kijkt

gewa a d . Vaak ook is zij n a a kt, slechts

soms toe vanaf de gro n d .

i n keer gekomen courtisa ne.

i I I I I I • I I I I I I

hemel, waar zij een blik m ocht werpen o p de

bedekt door haar lange h aar. Zij leest of Kiki Smith, Maria Magdalena, 1994,

Serlinde De Bruyckere, Fran Dies, 2001,

m ed iteert; in d e schild e rkunst van de barok

verzameling kunstenares

Verzameling lgnace en lngrid Wyckhuis

kan zij haar betraande ogen opslaan naar

"Ik weet nog datj e vaak verwonderd was:

een visioen van engelen i n de hemel. De

'Waarom kijkt u naar de splinter in het oog

scène kan zich afspelen bij de i n ga n g va n

van een ander, en merkt u de balk niet op in

e e n grot, n a a r de legende d i e wil d a t z i j zich

uw eigen oog?'

i n haar latere leven terugtrok in een grot te

Ik had het je wel kunnen vertellen, hoe groot

Sai nte- Baume i n Frankrijk. Verhalende

de angst is.

scèn es zijn ontleend aan de eva n geliën en

Maar ik was pas twintig jaar. En een hoer. "

aan midd eleeuwse Fra nse legenden. Mari a n n e Frederikson, Volgens Maria

Maria Magdalena in de Provençaalse legenden

Magdalena, 1997

Het ve rhaal van Maria's pelgrimsreis naar de

I I

Proven ce, waa r zij jare n la n g a ls kluizenares geleefd zou hebben, ontstond in Frankrijk en is opgenomen i n de Legenda aurea. Het was gebaseerd op legenden over een andere boetelinge, Maria van Egypte, d i e i n Fra n krijk a l veel vroeger verteld werd e n . De ontdekking i n de 1 3 d e eeuw v a n Maria

Nog tot 6 a p r i l 2003

Magd a lena's vermeende overblijfselen

MUSEUM VOOR SCH O N E KUNSTEN

leidde tot een sne lle groei van haar cultus.

Citadelpark

Haar m e rkwaardigste m o n u m e n t is wellicht

9000 Gent

de Madelei ne-kerk te Parijs, een pseudo

09 I 240.o7.o o

klassieke tempel die e n i ge jaren gewijd was

m u s e u m . m [email protected]

aan de verheerlij king van Napoleon.

www.gent.be

.:: "' C> C> N

> � 0

Ferdinand De B raekeleer, Maria Magdalena als boeteling, 1822, Verzameling Visser-Van Dooren, Amsterdam

29

I

Ce n t r u m R o n d e va n V la a n d e re n De Ziel - De Helden Het Centru m Ronde van Vlaanderen wordt opgebouwd rond het Belevingsmuseum Ronde van Vlaan d e ren . Het Centru m beschikt over een sterk uitgebouwde i n fra

helden en voel de emoties die elk jaar weer opborrelen bij Vlaanderens m ooiste wielerklassieker.

De boeiende thema's liggen voor het ra pen:

beeld- e n archi efmateriaal dat de VRT, Het

het parcours, de deelnem ers, d e helden en

N i e uwsblad e n tientallen archivarissen o n s

winnaars, de m eteorologische en and ere

t e r besch i kking stelle n .

ellende, de kasseien, de hellinge n , de

H e t m useum i s geen klassiek collectie

aanpak van ra dio en tv, de orga n i satie va ndaag, de toekomst van de Ronde, de

lingsruimte, vergad e rzaal, toeristische i nfo

m use u m , wil geen uitstalraam zijn met oude fietsen, truien en trofeeën. Het is een bele

socio-h istorische achtergrond van de

balie, Ronde-brasserie, Rond e-s hop - die

vings m useum. De aanpak is dyn a m isch,

Ronde, de Ronde tij d e n s oorlogsjaren,

i n formatief en a n i mere n d . Er wordt gebruik

alle statistische i nformatie, . . .

structu ur - een a u d itori u m , tentoonstel

mogelijkheden biedt voor activiteiten van culturele, toeristische, sportieve, educa

gemaakt van hede ndaagse m u lti m edia

tieve, en com m erciële aard. Het wordt

tec h n i eken wa arin beeld, gelu i d , comp uter

De betrokke n h eid v a n d e bezoeker zal

gebouwd in het hart van h et h i storische

tech n i e ken, speci a le projecties, wedstrijdsi

worden opged reven door hem bij middel van

O u denaarde (Oost-Vlaanderen) en maakt

m u laties, ... zullen worden geïntegreerd. Een

een d i gitale badge i n d e huid van een

deel uit van het steden bouwku ndig project

introductiefilm i n het a u ditori u m opent het

'levensechte' Ronde-figuur te laten kru i pe n : e e n re n n e r (Va n Lerberghe, Sc hotte, Me rckx,

Droesbeke waarmee de stad Oudenaarde

bezoek aan het muse u m . Aan d e hand van

het stadsweefsel tussen de Schelde e n de

een dag Ronde van Vlaan deren 'van start tot

Museeuw, ... ) , een volger, een journalist, een

Sint-Walbu rgakerk wenst i n te vulle n .

finish' beleef je als bezoeker álle aspecten

verzorger, een camera m a n op de motor.

De opening v a n h e t Centru m Ronde van Vlaan deren i s ge pland voor 27 februari

Dat is zo een beetje de

He t Ep os Die e le m e nten zijn gevat i n het u n ieke

een m u ltifu nctioneel toeristisch project

Kru i p in de h uid van de

-

van d e Ronde, van vroeger en n u , n iet chro

H ij beleeft als d us d a n i g zijn of haar speci

nologisch maar th ematisch.

fiek verhaal tijdens een Rond e-wedstrijd dag.

2003. Het B e levi n gsm u seum zelf m i kt op 6s.ooo bezoekers per jaar. Het Centru m zal ook open staan voor bedrijven, instanties e n

slogan waar het nieuwe

verenigingen d i e activiteiten willen opzetten (stu diedagen, tentoonstellinge n , pe rsconfe renties, ... ). Het Be levi n gsm useum heeft tot

Ronde van Vlaan deren-

doel de ziel van de Ronde van Vlaan deren en de brede waaier van emoties, die elk jaar ter gelegenheid van de wedstrijd weer op bor

museum zich in de kijker

re len, te vatten , te a n a lyseren en te delen m et de bezoeker. De Ronde van Vlaa n d e ren bevat a lle elementen voor de uitbouw van een pakke n d m u s e u m : een sterke traditie, sport van d e bovenste plan k, helden en h eroïek, d ra m a en vreugde, s pa n n i n g e n sen satie.

De Ronde is zo

veel meer dan een wielerwedstrijd.

m .. .. "

0 ,_ z

::: > � 0

31

Foto's: © CRUR

Er is nog m eer. Men wil in h et Centrum de

Hoe verloopt de com m u n i catie tussen de

Ronde ook gebruiken als venster op de_

ren n e rs en de ploegleid i n g? Hoe wordt de

Vla a m se Ard e n n e n , een landschappelijke

Ronde i n beeld gebracht?

parel en d u s een toeristische m a gneet. Via h et Rond e-verh a a l worden bovend ien aller

Bij h et uitwerken van de thema's en zijthe

hande wete nschappelijke, ecologische,

ma's speelt i n teractiviteit een belangrijke

sociale e n cultuurhistorische aspecten

rol. D a n kzij de n i euwste s i m u latietech

a a n ge ra a kt, die het Centrum nog i nteres

nieke n zal jong en oud zijn eigen Ronde

santer moet make n , in de eerste plaats dan

kunnen voelen, zijn lim ieten kunnen

voor jongeren e n sch o le n . Hoe zijn de

bepalen: hij of zij kan de strijd aan bin den

hellingen i n de Vla a m se Ard e n n e n ontsta a n ?

met Johan M u seeuw op de M u u r, ka n

Wat zijn de specifieke ke n m erken v a n flora

'afzien' op de Koppen berg, kan in d i a loog

e n fa una? Welke soorten kasseien bestaan

treden m et Fla n d rien Briek Schatte, ...

e r en hoe werden ze a a n gelegd?

� "'

0 0 N

> � 0

32

Om dat men ook kinderen en de schoo lbevol king tot doe lgroep rekent, zu llen de o n d er

O p e n i n gsweekend:

I s er een verkla ring voor het typische Ronde

werpen op een speelse m a n ier aan de m a n

28 februari - 1 en 2 m a a rt 2003

van Vlaanderen-weer? Wat ge beurt e r i n een

worden gebracht. Dit betekent o o k : veel

fietskader die over kasseistenen do kkert?

doe-attracties, veel interactiviteit, veel

Welke krachten werken op een ren n e r d i e

evocatie en beleving.

CENTRUM RO N D E VAN VLAANDEREN M a rkt 43

met zestig per u u r e e n bocht n eemt?

9 700 O u denaarde

Wat speelt zich allemaal af i n een ren n e rsli

0 5 5/33 99 33 www.crvv. be

chaam tijdens een barre tocht a ls de Ronde?

Vo o r u ge l e z e n ! Oonzelievevraa van Baaistand

Primitieven voor kenners

Kelten in Limburg

Wie door de Antwerpse binnenstad wand elt,

Een boek voor ke n n ers, zo zou je d it kunnen

Er is weer heel wat gegraven in Vlaand eren

kan er n i et naast kij ken : de talrijke Maria

omschrijven. Dit derde deel i n de catalogus

de afgelopen jaren. Er is ook heel wat

beelden aan de gevels. Aa n het einde van de

van de Kon i n klijke Musea voor Schone

gevon d en . Het resu�aat van a l dat onde�

18de eeuw waren het er zo'n driehond erd,

Kunsten van België handelt over

zoek is terug te vi nden in dit 6de deel va n

n u nog zo'n hond erdzestig. Er zijn er dus

H i ëro nymus Bosch, Gerard David en m i n d e r

Archeologie in Vlaandere n . Zowat a lles komt

heel wat verdwenen, maar wat rest is nog

bekende tijdgenoten a ls Colijn de Coter,

aan bod: waterputten, m u nten, bodem·

belangrijk genoeg om er een boek aan te

Atbrecht Bouts en Goossen van der Weyden.

schatte n , ...

wijden. Het is een verzameling wetenswaar

Laat één d i n g d u i delijk zij n : dit boek is n i et

De grootste hap i n dit boek gaat echter naar

d igheden over de Mariabeelden binnen de

gem a a kt voor een groot p u bliek! Het is een

de Keltische goudschat van Beri n ge n , die in

LeiengordeL De gesch iedenis van de

deel van een corpus, waar men a l tientallen

1995 gevonden werd tijdens de bouw van

beeld e n , zowel het kunsth istorische a ls het

jaren aan werkt. N a ast beschrijvingen van

een woo n h u i s . Voor wie m eer wil weten over

icon ografische, komt uitgebreid aan bod.

de werken, krijg je er röntgenopnamen,

de j uweelkunst va n de Kelten, is dit artikel

Dat e r over dergelijke beelden vele anek

i n fra-roodfoto's en chem ische a n a lyses bij.

va n 123 blz. (!) verplichte kost.

dotes bestaan, is noga l va nzelfspreke n d .

N iet dat het boek daardoor o n leesbaar

De artikels zijn uiteraard meer dan alleen

Ze zijn dan o o k zeer plezierig o m lezen.

wordt, integendeel. Maar en ige voorke n n i s

een beschrijving van de vondsten, ook het

Koen Peeters sch reef ze lfs voor deze gele

over de materie is w e l nodig. E r is veel foto·

wetenschappelijk o n derzoek neemt een

gen h eid een mooi verhaal.

materiaal, vooraan in het boek staan a lle

belangrijke plaats in. Soms is dat een hele

Het boek kreeg een zeer verfrissende lay-out

werken in kleur, met een grote hoevee lheid

klu if, vaak echte r verbaz i n gwekkend toegan

met een mooie evenwichtige mi x tussen

deta i ls. Daarna ko men de werken één voor

kelijk. Het blijft natuurlijk i n eerste i n stantie

foto's en tekst. Een volledige i nventaris en

één aan bod, met een uitgebreide tech n i ·

een wetenschappelijke p u b licatie, maar

een d u i delijk plan m a ken deze publicatie tot

s c h e fiche. De voertaal is Engels. Logisch

zeker toega n kelijk voor de geïnteresseerde

een h a n d i g i n stru m ent om m ee door de stad

ook, d it is vooral bedoeld als werkinstru·

leek.

te dwa len, op zoek naar de beeld e n .

ment voor wete nschap pers.

E e n uitgave v a n de Erfgoedcel va n de stad

Wat n i et wegneemt dat iemand die een

Antwerpe n .

beetje thuis is tussen a l die Vlaa m se

Madonna. Beelden v a n M a r i a i n de

Zellik, 2002, I n stituut voor het

uitgave ka n beleven.

Archeologisch Onderzoek.

Antwerpse b i n n e nstad. Antwerpen, 2002,

ISSN 0778-2837 (voor meer i nfo,

Voor Kruis en Beeld, I S B N 90-807053·2-2

Archeologie in Vlaanderen, 1997-1998,

Primitieven eveneens veel plezier aan deze

bel 02/481.80.30, het boek is alleen te koop The Flemisch Prim itives, Catalogue ofthe

bij het lAP aan € 40,oo)

Early Netherta n d i sch Pai nting i n the Royal Museums of fi n e Arts in Belgi u m , Vo lume 1 1 1 , Brussel, 2001, Brepols, I S B N 2 - 503·512 29-1

"' 0 0 N

> � 0

33

Ve r h ove rt d o o rge l i c h t

© Foto Soenen

Museum Renê Magritte Jette

Fort Napoleon Oostende

Volksinstrumentenmuseum Gooik

Belgisch Museum voor Radiologie

ledereen h eeft ooit een werk van de s u rre

1810: Napoleon geeft de o p d racht een fort te

Volksmuzi kanten zijn mensen die "hom m e l"

Van de vele m u sea die je in en ro n d Brussel

alist René Magritte onder ogen gekregen : in

bouwen langs de kust van Oostende a ls

n i et o n m i d d ellijk met het gelij kna m i ge

ka n bezoeken, is het m u seum voor

een m useum, op een poster, op een boek

bescherm i n g tegen de Engelse dreiging.

i n sect associëren. Herman De Wit is h et a l

Radiologie toch wel één van de u n i e kste: h et

cover. Naast j acques Brei is hij dan ook één

Vier jaar en 8.8oo.ooo bakstenen later:

35 jaar en s a m e n m et zijn echtgenote

belicht de historiek van de voorbije 100 jaar

van onze marka ntste landgenote n .

h et fort is a f maar h et Franse Keizerrijk gaat

stam pte hij een reusachtige verza m eling

beeldvorming i n d e ge neeskunde. Het

W i e de man achter de schilder beter wil leren

in Waterloo ten o n d e r en zo blijft dit mooie

Vlaamse volksinstrumenten uit de grond:

m useum i s i n gebed i n de wachtruimte van

ke n n e n kan terecht in h et huis waar hij 24

voorbeeld va n krijgsarchitectuur o n b e n ut

h o m m els, draailieren, harmonica's, voet

de afdeling Radi ologie va n h et M i litair

van zijn meest vruchtbare jaren als kunste

en o n beheerd achter.

bassen, h a kkeborden, te veel om op te

Hospitaal van Neder-Over-Heem beek om de

naar doorbracht: hier kwa men i n zijn

In d e loop van de vorige eeuw kreeg het fort

n oe m e n .

wachtende patiënten te verstrooien en h e n

RENÉ MAGRITTEMUSEUM

eetka m e r om en bij de 8oo werken tot sta n d .

d a n meerdere beste m m i n ge n (o.a. a ls

De c r è m e v a n d e z e verza meling - een 6oo

m i sschien iets bij te leren over de behan de

Essegh e m straat 135

Z i j n d i recte o m gevi n g was d u idelijk z i j n

kind erspeelplein, opslagplaats en heem

tal i n stru menten van de ren a i ssance tot n u

ling die ze ondergaan.

10 9 0 Brussel O ette)

inspiratiebro n : de schoorsteenmantel, h et

kundig m u seum) maar het is pas i n 1 99 5 dat

ka n je in Gooik ga a n bekijke n . Die locatie is

Een steriel onderwerp, hoor i k u d e n ken?

02/428.26.26

schu ifraa m , de trap en de lantaarn kom e n

Erfgoed Vlaan deren het mon u ment een

n i et uit de lucht ko men va lle n : Goo i k is a l

Toch n iet: h et m useum richt zich ook tot de

gesloten op maanda g e n d i n sdag,

allen tot leven i n zijn schi lderije n .

facelift geeft.

m eerdere j a ren de navel v a n de vo lksm uziek

"gezonde" bezoeker met reconstructies van

an d e re dagen open va n 1 0 tot 1 8 u u r

Op d e 2 verd i e pi n ge n boven zijn a p parte

Nu kan je er terecht voor een h istorisch

met zijn workshops voor (volks)instrumen

kabi n etten van bekende artsen zoals dat van

ment vinden we naast werk van de schilder

bezoek (met audiogui de), voor één van de

tenbouw e n een h e use volks m uziekaca

d e pionier Dr. Röntgen u it 1895, met posters

fORT NAPOLEON

een grote keuze aan foto's, geschriften en

culturele activiteiten die e r georgan iseerd

d e m ie, bij d e oprichting een primeur voor

e n foto's uit de wereld van de X-straal en met

Vuurtorenweg z / n

and ere perso n alia van Magritte en zijn

worden of gewoon voor het mooie zicht op

Vlaandere n , n u a l meermaals nagevolgd.

voorbeelden van de zeer u iteenlopende

8 4 0 0 Ooste n d e

Brusse lse collega-surrealisten, vrien den die

de Noordzee. Nog een noot voor de

0 ja, nog d it: eigen lijk worden m uzi ekinstru

toepassin gsve lden van d e rad iologie (pale

059/32 .00.48

zijn a p partement vaa k als vergaderplaats

bezoeker met oog voor een meer heden

m e n ten n i et ge maakt om naar te kijken, en

ontologie, schone kunste n , filatelie,

maan dag gesloten, open van 1/11 tot 31/3

gebru i kten .

daagse vorm gevi ng: ontwerper Fa biaan Van

d a a rom ka n je in h et museum ook een

b a listiek, ... ).

Severen tekende voor de geslaagde i n rich

a a ntal volksintrumenten beluisteren, als je

ting van de bistro en het restaurant i n het

h et vrien d e lijk vraagt wel-te-verstaa n .

i n weekends e n schoolvakanties van 14 tot 17 u u r, open va n 1/4 tot 31/10 van 1 1 tot 13 uur e n va n 14 tot 17 u u r

reportage op 15/02/03 om 9.3ou

fort.

reportage op 29/03/03 o m 9.3ou. bij Herwig Verhovert

bij HerwigVerhovert reportage o p 2 2/03/03 om 9.30 u .

VOLKSI NSTRU M ENTEN MUSEUM Ontmoet i n gscentrum De Cam

reportage op 22/02/03 om 9.30 u.

Dorpsstraat 67

bij HerwigVerhovert

bij Herwig Verhovert

1755 Gooi k 02/532.28.38 gesloten op d i n sdag, o p e n i n gs u ren op a a nvraag BELGISCH MUSEUM VOOR RAD IO LO G I E M i lita i r Hospitaal Ko n i ng i n Astrid Bruynstraat 2 1120 Brussel 02/264-40.9],

.:: "' 0 0 N

open tijdens de spreekuren > � 0

35

Age n d a ko rt - zie o o k: www. te n to . b e Gent

Antwerpen AMVC-LETTEREN HU IS

. -··t

Eindelijk! Lanoye genaaid, gebonden & in leer

···:)

Nog tot30/03/2003

1Nog tot 24/05/2003 I

•···::·

Godfried Bomans, de fluwelen d u ivel

1Van o1/04/2003 tot o 6jo6/2003 I I M U H KA 1 � : Horizon van realiteiten l v n 15/03 tot o1/o6/2003 I I Brugge I I GROEN I N GEMUSEUM I •••

d

····$·

Heropen i n g G ro e n i n ge m useum

1Vana{o1/o3/2oo3 I I

•···�·

ARENTS H U I S

r··$·

···:�

···t

····$· .

···:)

I I

M U SEUM VOOR NATU U RWETENSCHAPPEN Dig A D i n o

···t

PROVI NCIAAL GALLO-ROMEINS MUSEUM Schone Sch i j n . Romeinse J uweelkunst in West-Europa.

Nog tot 16/o3/2003

···$·

Utrecht

SMAK Leo Capers

Jacques C h arlier

···�·

CENTRAAL MUSEUM Wo man

Nog tot1B/o5/2oo3

Nog tot 13/04/2003

Hasselt

···t

Z33 The Doltho use l i l

Van 14/03 tot21/04/2oo3

�

Leiden

···t

RIJ KSMUSEUM VOOR OUD HEDEN Bronnen v a n inspiratie uit h e t O u d e Syrië

Nog tot og!o3/2003

�

Macheten-Zulte

M m n eliJk a kkoord

Eindhoven

• ···t

Maria Magdalena

Nog tot 13/04/2003

1Nog tot3o/o3/2003 I I 1

Tongeren

Waar bemoei i k me mee?: Banden van

INog tot 25/05/2oo3 I I TAD U I S I _

. -··:)

Nog tot12/10/2003

Van Kwik naar Silicium

MUSEUM VOOR SCH O N E KU NSTEN

KRÖLLER-MÜ LLER MUSEUM Vi n cent en Helene

Nog tot o 6/o4/2003

hedend aagse kunsten a a rs en ontwerpers 1 1Nog tot 15/03/2003

I I I

···$·

MUSEUM VOOR D E GESC H I EDENIS VAN D E WETENSCHAPPEN,

Nog tot 27 juli 2003

De eeuw van Titiaan

l vdn o1/o3/2oo3 tot 25/05/2oo3 I 1 Brussel I I B I BLIOTHECA WITOCKIANA 1

MUSEUM DR.G UISLAI N Tweeli ngen

Otterlo

···::·

ROGER RAVEELMUSEUM E e n b u itenland

Nog tot2ojo4/2oo3

VAN ABBEMUSEUM Over Wij/About We

1 24/01/2003 - 31/oB/2003

Wi n n a a rs ! ! ! ! Onze o n schu ldige h a n d was weer meedoge n loos! " "' 0 0 N

De Tweelingen-catalogus gaat naar

In OKV-Plus/4 sloop een kleine fout.

l n grid De Meuter, Gent; R . Legra n d ,

De foto ' s van h et Steen i n het artikel ' Laat de Leeuw maar los' zijn van

Brussel; Karel Peys, Meerhout; Stany

Michel Wuyts (Fotod ienst Stedelijke M usea)

Sterck, Gentbrugge & Olivi e r Va n l<erschaver, Gent.

> � 0

Zij kregen het boek a l thu isgestuurd ...

Ke u z e va n d e re d a c t i e SMAK Citadelplein, 9000 Gent

Jacques Charlier Nog tot 13.04.2003 Jacques Charlier (0 1939) typeert zichzelf als 'grossier van de Belgische h u m o r I a lle categorieën'. Zijn voo rnaamste thema's zijn de socio-culturele en econom ische problematiekvan de kunst e n van de ku n stwereld. O m deze thematiek beeldend te vertalen maakt hij zowel gebruik van het schi lderen e n beeld h o uwen als van fotografie , film, video, teksten, karikaturen e n stripverhalen. Charlier verzet zich tegen elk machtsargaan dat een esthetische vorm o p d ri n gt e n bindt voortd urend de strijd aan met het conform isme in d e kunst. Zijn antwoord ligt i n een spra n kelende en exuberante zwarte h u m or, en in het n a a r voor brengen va n volkse e n 'Belgische' thema's.

SMAK Citadelplein, 9000 Gent

Leo Copers Nog tot 13.04.2 003 Deze kunste naar bewandelt met zijn oeuvre een eige n

L E O C OPER S

w e g d i e surreëel of sprookjesachtig aan doet, e n een hoog poëtisch geha lte vertoont. Co pers is geen schi lder, beeldh ouwer of i n stallatie-kunstenaar, maar eerder een ge niaal 'assem b le u r'. Zijn creatieve combi naties zijn veel meer dan de som van de dele n . Soms lijkt het te gaa n om de p u re samensmelting van bepaalde objecten, zoals plastiek bloemen die hij met messen o p d e m u u r prikt ('Zonder titel', 1990). Toch is het verrassi n gseffect nooit ver weg. De d i ngen zijn zelden wat ze lijken. Een kara f wijn blijkt plots een vaas met bloed te zijn, een salontafeltje een o n bekend vliegend voorwerp.

M U SE U M VOOR NATUU RWETENSCHAPPEN Vautierstraat 29 , 1000 Brussel

DigA Dino Nog tot 25 mei 2003 Tegenwoordig ku n n e n de meeste kind eren een d i p lodocus, een triceratops of een tyra n nosauru s herkennen ... en bij zijn naam noemen! Films a ls ) u rassic Park of de "documentai re" reeks Walking with Di nosaurs hebben h i e r veel toe bijgedrage n . Maar heel vaa k wordt vergeten dat om deze gesynthetiseerde beelden geloofwaardig te maken, c i n easten en com putera n i m atoren zich baseren o p het - veelal on bekende - werk va n de paleontoloog...

AMVC-LETTEREN H U I S Minderbroederstraat 22, 2000 Antwerpen

Eindelijk! La noye genaaid, gebonden & in leer Nog tot 24/os/2003 Kla n k, beeld en b i bliofiele ed ities: Tom Lanoye als m useumobject. I s dit een i n stallatie, een literaire tentoonstelling of een wonderlijke ervaring? De schij nwerpers worden gericht op de experimentele luxe "' 0 0 N 0 � .

:: > ..

0

38

edities van het werk van Tom Lanoye. Ook handschriften , foto's uit het fa m i lie-archief en u itgaven in eigen beheer uit de begi n periode van Lan oye treden voor het voetlicht.

KRÖLLER-MÜ LLER MUSEUM Houtkampweg 6 Postbus 1 6730 Otter/a - Nederland

Vin cent & Helene Nog tot 12/10/2003 Het Kröller- M ü ller M useum viert in 2003 de 15oste verjaardag van Vi ncent van Gogh met d e tentoonsterting Vincent & He/ene. H i erin wordt de passie van Helene Kröller-Mü ller, oprichtstervan het m useum, voor het werk van deze meester getoond. Zij bewonderde de schilder het meest va n alle kunstenaars i n haar collectie o m zijn zeggingskracht en persoo n lijkheid. Naast deze passie staat ook h a a r visie centraal: wat bewoog haar o m zoveel werk van deze kunstenaar te kopen en waarom j u ist deze werken?

DE SINGEL Desguinlei 25, 2018 Antwerpen

Lacaton & Vasal Nog tot o6/o4/2003 De projecten van de Franse arch itecten Anne Lacaton e n J ea n - P h i li ppe Vassal zijn bij uitstek pragmatisch en getuigen va n een no nonsensehouding. I n hun werk trachten zij de essentie van het bouwprogra m ma en de lokale context i n een architectu u r te vertalen d i e de levenskwaliteit per defi nitie verhoogt: meer ruimte, meer licht, m ee r comfort, meer vrij heid, m i n d e r koste n . Verge leken m et de m eest recente ontwikkelingen i n de hedend aagse arch itectuur, waa r oogstrele nde gesofisticeerde oplossingen m et n ieuwe, soms spitsvondige tech n o logische toepassingen de identiteit van een gebouw als puur formele verschij n i n g bepalen, zijn de projecten van La ca ton & Vassal verfrissend anachro n istisch. De tentoonstelling biedt een overzicht van een dertigtal projecten va naf 1984.

ROGER RAVEELM USEUM Gildestraat 2-8, Machelen-Zulte

Een bu itenland Nog tot 2o/o4/2003 "Een b u itenland" is een tentoonstelling die een d i a loog beoogt tussen werken van Roger Raveel en van belangrijke b u ite n la n dse tijdgenoten. Van 2 februari tot 2 0 a pril 2 003 zu llen i n het Raveelmuseum schilderijen en tekeni ngen te zien zijn van i ntern ationaal gereputeerde kunstenaars als Karel Appel - Francis Bacon - Georg Baselitz - j i m Dine - David Hockney - Asger Jorn - N icolas de Staël - Per Kirkeby - Serge Po liakoff- Gerhard Richte r - Pistoletto - Ta l-Coat Bram va n Velde e.a.

� "'

0 0 ...

> � 0

39

lil rellil lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers M In N z UJ 0:::: UJ Steenriik stadhuis z

Recommend Documents