LIFE Visbeek
Herstel van een prachtig landschap
Welkom in de Visbeekvallei! In het noorden van de Kempen in Beerse ontspringt de Visbeek. Op weg naar de monding in het zuiden passeert de Visbeek de natuurgebieden de Schrieken in Beerse en Visbeek-Kindernouw in Lille. Deze gebieden zijn uniek in Europa vanwege het Kempense landschap dat op verscheidende plaatsen goed bewaard is gebleven met zandwegen, broekbossen, bloemrijke blauwgraslanden en paarse heiden. Deze habitats zijn het leefgebied van bedreigde planten en dieren zoals de adder, de kleine ijsvogelvlinder en prachtige orchideeën. Van deze habitats blijven spijtig genoeg nog maar snippers van het verleden over. Dit heeft gevolgen voor de planten en dieren. Zo is het voor de adder vijf voor twaalf. Om deze bedreigde soorten terug een goede thuis te geven, voert Natuurpunt tussen 2010 en 2014 een natuurherstelproject uit met de financiële steun van de Europese Commissie en de gemeente Lille. De naam van dit project is LIFE-Visbeek. Deze brochure neemt je mee op speurtocht doorheen het gebied. We nodigen je uit om snel een kijkje te komen nemen en te genieten van de bijzondere natuurpracht van de Visbeekvallei.
Europees project
LIFE Visbeek
Het natuurherstelproject in de Visbeek-
Dankzij de jarenlange inzet
vallei wordt financieel gesteund door het
van vrijwilligers sinds 1976
LIFE-fonds. LIFE is een Europees natuur-
konden tal van zeldzame
fonds voor de bescherming van Europees
planten en dieren in de Vis-
bedreigde habitats en soorten. Voor de
beekvallei overleven. Om
bescherming van deze soorten zijn in elke
deze soorten te behoeden
Europese lidstaat speciale beschermings-
voor uitsterven, komt het
zones afgebakend. Dit zijn de vogel- en
natuurherstelproject
habitatrichtlijngebieden. Samen vormen
Visbeek net op tijd. Door
zij het Europese Natura 2000-netwerk.
gerichte maatregelen wor-
Voor de versterking van dit netwerk kun-
den de leefgebieden her-
nen verenigingen, zoals Natuurpunt, een
steld. Op deze manier wil
LIFE-project aanvragen.
Natuurpunt de Visbeekval-
LIFE
lei en haar natuurlijke beIn de Turnhoutse Kempen zijn de bekend-
woners een duurzame toe-
ste Natura 2000-gebieden het Landschap
komst geven. Maar ook de
De Liereman, het Turnhouts vennengebied,
mensen krijgen een duur-
Tielenkamp en –heide en het vliegveld van
zame toekomst. Geïnteres-
Malle-Zoersel. In al deze gebieden is de
seerde landbouwers zorgen
afgelopen jaren de natuur hersteld met de
voor het maai- en graasbe-
steun van LIFE.
heer op de droge gronden en het wandelpadennetwerk wordt vergroot.
Water doet leven De rijkdom van de Visbeekvallei zit in de ondergrond. Het grondwater met kalk en ijzer, is het geheime recept van de grote variatie aan habitats die hier voorkomen. Water bepaalt al eeuwenlang het uitzicht van de vallei. Ook de mens, aangewezen op wat de natuur te bieden had, moest zich er naar schikken. Dorpen zoals Lille en Beerse, ontstonden op de drogere delen vlakbij de vallei en zijn al te zien op oude kaarten (vanaf 1775).
Kalkrijk Miljoenen jaren geleden kwam de zee tot in Poederlee waardoor een schelpenlaag ontstond die nu nog steeds ondiep in de bodem zit (het Poederleaan). Het water dat door deze laag stroomt, neemt kalk op en komt daarna als kalkrijk grondwater aan het oppervlakte. Legende:
Zandgrond
Moeilijk doordringbare laag
Kalk- en ijzerrijke zandlaag
Ondoordringbare laag
Door de aanwezigheid van het grondWintergrondwaterstand
water blijven bepaalde plekken in de
Zomergrondwaterstand
Visbeekvallei het hele jaar door nat.
Grondwater stroming
Waterviolier De waterviolier komt voor in ondiepe wateren en kan goed schaduw verdragen. Deze heerlijk geurende waterplant, die bloeit in mei-juni, wijst op de aanwezigheid van grondwater. Het is een uitstekende zuurstofplant en waterzuiveraar waarvan enkel de bloeistengels boven het water uit komen.
Ijzersterk Op veel plaatsen zie je een roestkleurige film op het water liggen. Zoals een nagel die roest wanneer hij in contact komt met lucht en water, kleurt ook het ijzerrijke water van de vallei roest door dezelfde chemische reactie. De glans lijkt een beetje op olie maar als je er even met je vinger aankomt, merk je gemakkelijk het verschil. Deze laag verbrokkelt, in tegenstelling tot een echte olievlek, die direct terug samen smelt. Het laagje wordt gevormd door ijzerbacteriën.
Oerkempens landschap
brand, windval en begrazing van wilde die-
heuvelrug in Herentals van dit voormalig
Bossen bepaalden het landschap van de
ren, zoals de oeros.
woestijnlandschap. Soorten van open heide-
Kempen tot de vorming van de eerste Fran-
en valleilandschappen boekten vooruitgang
kische nederzettingen (1500 jaar geleden).
Omdat er geen andere brandstoffen waren,
terwijl de bossoorten in de verdrukking kwa-
Planten en dieren van open terreinen, zoals
zoals steenkool, werd het bos stilaan ge-
men.
struikheide, kwamen toen voor in het lap-
kapt. In combinatie met de hoge graasdruk
pendeken van open plekken in een uitge-
bleef er van de bossen weinig over. Nu nog
strekt woud. Deze plekken ontstonden door
getuigen landduinen, zoals op de Kempense
De stille Kempen en de eigenzinnige keuterboer, samen sterk! Tijdens de eeuwenlange ontginning van bos naar landbouwgronden, ontwikkelden de Kempense keuterboeren hun eigen landbouwmethoden om te overleven op de schrale zandgronden. Op de uitgestrekte heiden graasden de schapen terwijl de beemden langs de beek als hooileverancier voor paarden en koeien dienst deden. Hagen en houtkanten hielden het vee binnen en sierden het landschap. In de 17de eeuw werd het ingenieuze potstalsysteem geboren.
De potstal zorgde voor vruchtbaarheid
de Visbeekvallei werden jaarlijks twee keer gemaaid voor hooi voor koeien
Dieren werden gehouden als leverancier van vlees, wol, melk en vooral …
en paarden. Ook die stonden in de potstal .
mest. Onder de hoede van de herder graasden de schaapskuddes overdag
Als de potstal vol was, werd de mest op de akkers rondom de boerderijen
op de hei. Daarna werden ze van de vroege avond tot late avond onderge-
gebracht waardoor de zandige bodems vruchtbaar werden voor gewassen
bracht in de potstal om de mest te verzamelen. Bovenop de mest werden
zoals haver en boekweit. Op deze ingenieuze manier kon de Kempense keu-
telkens strooisel, maaisel en plaggen gebracht uit de heide. De beemden van
terboer overleven op de arme gronden.
Cultuurlandschap Voor de mens was de Visbeekvallei noodzakelijk om te overleven. De droge gronden waren geschikt om een woning te bouwen, akkerbouw en heidebegrazing. De natte gronden vlakbij de Visbeek leverden hooi, turf en takhout. Door de mens evolueerde het gesloten landschap van de Visbeekvallei vanaf het einde van de 14e eeuw tot de helft van de 19e eeuw naar een open landschap met stuifduinen, heide, vennen, graslanden, beemden en bosjes. In dit landschap voelden veel dieren en planten zich thuis. Voor een periode van 500 jaar leefden mens en natuur in evenwicht.
De teloorgang van de keuterboer Aangezien kunstmest goedkoper werd vanaf 1900 verdween de noodzaak van het grazen op de heide en het maaien van de graslanden. Stilaan kwam industriële landbouw in de plaats en werden de Kempense heidevelden en beemden verlaten. Doordat de Visbeekvallei geïsoleerd lag in het geheel van de Lilse gemeentebossen, bleef het heidelandbouwsysteem hier langer in gebruik. De laatste potstal en grazers op de heide verdwenen pas in jaren zeventig van vorige eeuw. Deze verandering van landbouwmethode had tot gevolg dat de waardevolle heiden, vennen, graslanden verdwenen omdat ze ontgonnen werden of verbosten. Daarnaast verdwenen deze habitats door de aanleg van weekendvijvers en –verblijven die als paddenstoelen uit de grond schoten.
Verbossen Het verbossen van waardevolle heiden en graslanden had ook voordelen voor de natuur. Op deze percelen begon de ontwikkeling naar oerbos opnieuw. Vandaag staat de Visbeekvallei bekend voor zijn prachtige broekbossen die het leefgebied zijn van onder andere de kleine ijsvogelvlinder. Op de droge gronden komen eikenbossen voor waar je de zwarte specht, de grootste specht van Europa, kan zien.
Bebossen In de 19de eeuw startte men met het bebossen van de heide met naaldhout om de “woeste” gronden te ontginnen. Het naaldhout werd vooral gebruikt als stutpalen in de mijnbouw. Naaldhout kraakt immers altijd luid vóór het breekt en waarschuwde zo de mijnwerkers tijdig voor instortingen. De hoge economische waarde van naaldhoutbossen verdween samen met het sluiten van de mijnen. Deze verandering van het landschap was te grootschalig en ging te snel voor veel planten en dieren. Soorten stierven uit of werden teruggedrongen tot de heel kleine leefgebieden die we vandaag kennen.
Beheerplan Het beheerplan is de basis van het LIFE-project. Daarin zijn natuurdoelstellingen vastgelegd voor de percelen van Natuurpunt. Deze zijn vastgelegd aan de hand van historische kaarten, getuigenissen, de bodemkaart, grondwaterstudies, de vegetatiekaart en het voorkomen van planten en dieren. Bij de beheerkeuze wordt er gestreefd naar maximale biodiversiteit waarbij de habitats van Vlaams en Europees belang prioritair zijn. In grote lijnen betekent dit dat op de natte gronden gekozen wordt voor broekbossen, vennen en bloemrijke graslanden. Op de droge gronden kiezen we voor heiden, schrale graslanden en eikenbossen. Binnen het LIFE-project wordt dus gewerkt aan een nieuw en gevarieerd landschap dat opgebouwd is uit diverse habitats die in verschillende perioden hun hoogtepunt hadden.
Duingrasland Op de kurkdroge zandgronden tussen de Rollekensbergen en Visbeekbrug groeien duingraslanden. Hier kwamen stuifduinen voor die ontstonden door overbegrazing van de heide. Water is er schaars en de temperatuur kan er hoog oplopen. Maar zelfs aan dit extreme habitat hebben een aantal planten en dieren zich aangepast. Ze zijn bijvoorbeeld behaard, heel klein of ze werken samen.
Samen sterk In het open zand komen verschillende korstmossen voor waaronder het rood bekermos. Ze overleven door een vernuftige strategie die bestaat uit een samenwerking (symbiose) van schimmels en wieren. De schimmels staan in voor bescherming en water, de wieren zorgen voor voedingsstoffen. In mooie duingraslanden kun je tot vier soorten korstmossen tegenkomen met namen zoals Ezelspootje en Kraakloof.
Vochtige heide Op natte zandgronden van Bersegem groeien de kenmerkende soorten van vochtige heide zoals pijpenstrootje, gewone dophei en kleine zonnedauw. Momenteel blijft er in het hele gebied nog maar 1 ha vochtige heide over. Typische soorten zoals adder, groentje en de heidesabelsprinkhaan zijn teruggedrongen tot deze relicten. Gelukkig kunnen de heidehabitats dankzij LIFE Visbeek op grote schaal hersteld worden.
Klein en meedogenloos Kleine zonnedauw is - zelfs met zijn luttele centimeters één van de bijzondere planten in het gebied. Om te overleven op de voedselarme bodems heeft de plant een ingenieus systeem ontwikkeld. Groeistoffen haalt hij uit insecten. Ze worden aangetrokken door de kleverige pareltjes of ’dauwdruppels’ op de uiteinden van de blaadjes. Eens een insect in aanraking komt, plakt het vast, waarna het blad langzaam sluit en het insect verteerd wordt. De buit is binnen, het blad gevuld.
Droge heide
blauwe bosbes, klein warkruid en gevlekte orchis.
Nachtzwaluw
Droge heide is bekend voor de paarse bloemetjes
Het habitat is ook een goede thuis voor typische
De nachtzwaluw is de meest mys-
van struikhei die in augustus op hun mooist zijn
heidesoorten zoals de adder, nachtzwaluw en
terieuze vogel van de heide. In het
en door imkers begeerd worden. In de Visbeekval-
bruine eikenpage. In de Visbeekvallei restte ech-
late voorjaar kun je bij valavond
lei is droge heide te vinden op droge zandgronden
ter nog maar 2 ha van dit heidehabitat.
zijn snorrende zang horen. In het
in Bersegem en de schrieken. In droge heide komt
verleden werd de nachtzwaluw
verder nog een heel pallet van dwergstruiken en
ook ‘geitenmelker’ genoemd om-
kleine planten voor zoals brem, muizenoortje,
dat je deze vogel vaak in de buurt van geiten en schapen te vinden is. Deze grazers zorgen immers voor een gedekte tafel voor de nachtzwaluw omdat ze de insecten in de heide opjagen. De mensen dachten vroeger echter dat ze melk van de dieren kwamen stelen… De nachtzwaluw is al decennialang geen broedvogel meer in de Visbeekvallei. Er wordt verwacht dat de soort dankzij LIFE Visbeek terug zal keren naar de Visbeekvallei.
Adder De adder is misschien wel de meest bijzondere bewoner van het gebied. De Visbeekvallei en het Groot schietveld in Brecht zijn de enige twee vindplaatsen in Vlaanderen. Daarom is de Visbeekvallei heel belangrijk voor het voortbestaan van deze soort in Vlaanderen. Eind jaren 1980 was de populatie vrijwel uitgestorven maar door inzet van de vrijwillige medewerkers van Natuurpunt staat ze nu terug sterker. Dankzij het LIFE-project worden door Natuurpunt en de gemeente Lille -met de steun van het Agentschap voor Natuur en Bos- levensnoodzakelijke inspanningen gedaan om de populatie op lange termijn te beschermen.
Even voorstellen De adder wordt tussen de 50 en 80 cm lang en heeft een variabele kleur. Een belangrijk kenmerk is de verticale pupil. Het zou een uitstekende zwemmer zijn die gemakkelijk rivieren en meren oversteekt. Het liefst van al verstopt de adder zich zo snel mogelijk bij het naderen van gevaar, zelden of nooit zullen ze uit zichzelf aanvallen.
Vennen Vennen vind je op speciale plekken in het landschap die niet overstromen en het water kunnen vasthouden door een kleilaag of gevoed worden door grondwater. In vennen kwaakt de poelkikker lustig in het rond terwijl libellen in het rond scheren. De kleine zonnedauw houdt zijn blaadjes paraat voor de volgende vangst en het moerashertshooi bloeit er als geen ander. Vennen hadden vroeger een belangrijke functie voor de heidelandbouw. Ze werden gebruikt om de schapen te wassen alvorens ze geschoren werden.
Libellentandem Op warme dagen in het voorjaar en de zomer paren libellen. Ze doen dit door een tandem te maken. Het ziet er een beetje stuntelig uit maar op deze manier worden vele eitjes afgezet in het water. Uit het eitje komt na 2-4 weken een larve die afhankelijk van de soort 2 maanden tot wel 5 jaar in het water verblijft. De vennen van de Visbeekvallei hebben een grote aantrekkingskracht op libellen. Er zijn maar liefst 34 soorten in waargenomen. Libellen zijn goede vliegers en kunnen al zwervend grote afstanden afleggen. Het is daarom mogelijk dat er na het project nieuwe soorten opduiken omdat ze aangetrokken worden door de nieuwe vennen.
Blauwgrasland Blauwgraslanden zijn pareltjes in het landschap waar veel bedreigde plantensoorten zoals orchideeën voorkomen. Het zijn bloemrijke graslanden op plaatsen met kalkrijk grondwater. Ze danken hun naam aan de blauwe schijn van kenmerkende soorten zoals blauwe knoop, karwijselie, blauwe zegge en pijpenstrootje. Daarnaast vinden we er soorten als kleine valeriaan, kleine ratelaar en brede orchis. Vandaag blijft er nauwelijks iets over van de historische verspreiding in Europa. Ook in de Visbeekvallei kwamen in het verleden blauwgraslanden voor maar de meeste verdwenen door verbossing en verruiging nadat ze verlaten werden door de landbouw. Dankzij maatregelen binnen het LIFE project kan de oppervlakte blauwgrasland sterk uitbreiden.
Brede orchis De prachtige Brede orchis geeft de blauwgraslanden kleur met zijn donkerpaarse bloemen. Hij dankt zijn naam aan zijn brede bladeren ten opzichte van andere orchideeën. Omdat de Brede orchis in mei bloeit, wordt hij ook wel mei-orchis genoemd. De Brede orchis verspreidt zich via zeer kleine zaden die door de lucht vliegen en kiemen op geschikte plaatsen met kalkrijk grondwater.
Broekbos De broekbossen van de Visbeek bestaan uit zwarte els, gewone es en berk. Vroeg in het voorjaar, voor het ontluiken van de bladeren, wordt het bos opgekleurd door een tapijt van sleutelbloemen, dotterbloemen, moerasviooltjes en paarbladig goudveil. De zeldzaamste bewoner van het broekbossen is de kleine ijsvogelvlinder die zich goed thuis voelt in de Lilse zegge. De broekbossen van de Visbeekvallei zijn uitzonderlijk soortenrijk. Ze behoren zonder twijfel tot de mooiste van Vlaanderen.
Kleine ijsvogelvlinder In de broekbossen van de Visbeekvallei komt de zeldzame kleine ijsvogelvlinder nog voor. De geliefkoosde plekjes van deze prachtige vlinder zijn gevarieerde bossen met zonbeschenen open plekken en bosranden. Hier vindt de kleine ijsvogelvlinder nectar, warmte en bescherming tegen wind en vijanden. Vroeger kwam de kleine ijsvogelvlinder op meer plaatsen voor, nu vind je hem bijna uitsluitend in de Kempen.
Diensten van de natuur Nuttige natuur De natuur maakt onze planeet leefbaar en mooi. Het is onze gratis levensverzekering waar we zorg voor moeten dragen. Ze brengt voedsel, energie, hout, zuivere lucht en drinkbaar water. Het maakt leven mogelijk en houdt onze economie draaiende. Opgepast! Instortingsgevaar! De natuur kun je bekijken als een blokkenhuis: als je één bouwblok weghaalt, stort het huis niet in. Maar haal je steen na steen weg, dan zal het systeem zo vervaarlijk beginnen kantelen en uiteindelijk volledig instorten. Dat is wat dreigt te gebeuren als de natuur aan het huidige tempo achteruit gaat. Ook daarom zijn projecten zoals LIFE Visbeek zo belangrijk. Natuurlijke spons Door herstel van natuur in dit gebied neemt het gebied zijn natuurlijke functie als waterbuffer en -leverancier terug op. Door het kappen van naaldhout op de droge gronden kan er meer regenwater insijpelen en dat is goed voor de grondwatervoorraden. Wanneer het veel regent, functioneert de vallei als een spons. Het water wordt vastgehouden en daarna langzaam afgegeven. De Visbeekvallei is daarom zeer belangrijk bij het voorkomen van overstromingen in woonwijken.
Meer blauwe graslanden Herstel van blauwgraslanden is mogelijk omdat er nog voldoende geschikte bodem, kalkrijk grondwater en oude zaden (in een zogenaamde ‘zaadbank’) aanwezig zijn. Onderzoek toonde aan dat in de Visbeekvallei zo’n 10 ha blauwgrasland kan hersteld worden. Blauwgraslanden worden hersteld door het verwijderen van bomen en struiken. Daarna is het van belang om het maaibeheer op te starten en de oppervlakkige regenwaterafvoer te herstellen. Deze methoden grijpen terug naar de manier waarop de landbouwers tot zestig jaar geleden de graslanden beheerden. Voor het herstel van blauwgrasland - een zeer zeldzaam type grasland met complexe groeivoorwaarden - onderzoekt een studiebureau in detail de meest geschikte locaties in de Visbeekvallei. Op basis daarvan kan dit prachtig habitat op de best mogelijke manier hersteld worden.
Broeken vol bos De natste gronden langs de Visbeek bieden uitstekende kansen voor de uitbreiding van broekbossen. Prachtige broekbossen ontstaan na het verwijderen van populierenaanplanten en agressieve exoten zoals Amerikaanse eik en vogelkers. De stikstofrijke populierenbladeren zorgen voor verrijking van de bodem met veel brandnetels als gevolg. In de vallei liggen ook veel “verloren” perceeltjes in een groter geheel van broekbos. Voor deze percelen wordt gekozen om ze te laten verbossen of te beplanten. In het totaal zal er 7 ha kwaliteitsvol broekbos hersteld worden.
Meer paarse heide De paarse heide en schrale graslanden herstellen we door het kappen van monotone naaldhoutbossen en het afvoeren van de strooisellaag. Het afvoeren van de strooisellaag (plaggen) is essentieel om de zaadbank van de heideplanten opnieuw kans te bieden om te kiemen. Hierdoor ontstaan open plekken met paarse heide in het bos. Deze open plekken zijn het ideale leefgebied voor de adder. Op andere plekken volstaat het vergraste percelen terug te maaien of te begrazen.
hiervoor bijgestaan door het Agentschap voor Natuur en Bos. Daarnaast wordt heide hersteld op voormalige landbouwpercelen waar volgens historische kaarten en getuigenissen heide groeide. Omdat de heidesoorten niet kunnen groeien op de fosfaatbelaste gronden worden ze afgegraven tot op de schrale grond. Om de exacte diepte hiervan te bepalen, zijn vooraf bodemanalyses gedaan. In het totaal wordt er 37 ha heide hersteld.
Het belang van de Lilse gemeentebossen voor de adder is ook de gemeente Lille niet ontgaan. De gemeente is een belangrijke partner in het project voor het herstel van het leefgebied van de adder en wordt
Zaden in de bodem In de bodem rusten zaden van heide-, ven- en graslandplanten. Ze wachten op gunstige omstandigheden om te kiemen. Heidezaden kunnen bijvoorbeeld 60 à 70 jaar kiemkrachtig blijven. Door het verwijderen van de strooisellaag of de bouwvoor komen deze zaden terug bloot en kiemen ze. Als er geen zaadbank meer aanwezig is, wordt er maaisel van mooi ontwikkelde heiden opgebracht om het heideherstel te versnellen of te versterken.
Meer schitterende vennen We willen de vennen terug laten schitteren. Historische vennen zijn makkelijk terug te vinden op oude kaarten. Op die plekken zitten vele zaden van venplanten in de bodem te wachten op betere tijden. Hiervoor wordt de bouwvoor van voormalige landbouwpercelen afgegraven zoals bij het heideherstel. Uit eerdere ervaringen in de Visbeekvallei is gebleken dat dit prachtige resultaten oplevert. Daarnaast worden voormalige weekendvijvers vernatuurlijkt. Door het afschuinen van oevers en het verwijderen van slib en kunstmatige oeverbeplantingen zullen de vennen zich snel herstellen. In het totaal wordt er 4 ha vennen hersteld.
Na het éénmalig herstel van de heide, vennen en graslanden wordt de begrazing opgestart. De aanwezigheid van grazers, zoals geiten en koeien, helpt nieuwe verbossing tegen te gaan en zorgt voor een afwisselende vegetatie. De begrazing gebeurt in samenwerking met lokale landbouwers en met eigen dieren.
Antwe
rpsewe
Beerse
g N12
Vlimmeren
Goede ervaringen Binnen het LIFE-project zijn ingrijpende natuurherstelwerken gepland zoals het omvormen van bos naar heide en het verna-
Schrieken
tuurlijken van weekendvijvers. Voorafgaand onderzoek, degelijke werkplannen en een goede opvolging tijdens en na de werken zorgen ervoor dat de werken zo efficiënt mogelijk verlopen. De ervaringen van LIFE Visbeek worden verder gebruikt voor andere projecten.
Visbeek
Verschillende wandelroutes leiden je langs de mooie plekjes in het gebied. Om het gebied nog toegankelijker te maken, wordt het wandelpadennetwerk verbeterd. Meer informatie is te vinden op onze website www.life-visbeek.be.
Wechelderzande
Visbeek
Wandelpaden
Liever met de fiets? Geen probleem, ook via het fietsknooppun-
E34
ten netwerk in de omgeving is het gebied vlot bereikbaar. Je kan regelmatig op de website kijken om op de hoogte te blij-
akker grasland bos moerasbos bebouwing
ven van activiteiten in het gebied.
Schriekenwandeling 2 - 3,5 - 5 - 6,5 km rode wandeling 6,4 km blauwe wandeling 3 km groene wandeling Visbeek 4,1 km groene wandeling Kindernouw 5,6 km startpunt wandeling
Kindernouw
fotografen: Vilda: (Verlinde/Willock, Misjel Decleer, Yves Adams, Lars Soerink, Rollin Verlinde), Maarten Jacobs, Wim Dirckx, Wouter Vanreusel, David Verdonck, Johannes van Donge, Nico Paepen, Leo Vaes, Marc De Clerck, Ivo Van der Velde, Geert Decockere. Tekening: Ed Hazebroek.
Lille 1000m
0 500
Natuurpunt, vereniging voor natuur en landschap
Jouw steun voor de Visbeekvallei
Het natuurgebied de Visbeekvallei is maar één van de vele gebieden die
Je kan de Visbeekvallei steunen door een gift over te maken op
Natuurpunt beheert. Met 88.000 gezinnen als lid en 18.000 hectare
het rekeningnummer 293-0212075-88 (IBAN = BE56 2930
natuur in beheer is Natuurpunt veruit de grootste natuurvereniging in
2120 7588 • BIC = GEBABEBB) van Natuurpunt met vermelding
Vlaanderen.
‘Visbeek - Kindernouw 7718 of Schrieken 7089’. Voor giften vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd.
Duizenden enthousiaste vrijwilligers vormen het kloppend hart van Natuurpunt. We organiseren geleide natuurwandelingen en cursussen, zamelen fondsen in om natuurgebieden aan te kopen, organiseren beheerwerken in die natuurgebieden, leggen wandelpaden aan, brengen fauna en flora in kaart … Dagelijks zijn we in de weer om de natuur in jouw buurt de bescherming te geven die ze verdient. Dat doen we niet alleen door aankoop en beheer van gebieden, maar ook door beïnvloeding van het overheidsbeleid. Door tussenkomsten in diverse adviesraden en rechtstreeks overleg met de beleidsmakers pleiten we voor het behoud van natuur en open ruimte. Helpende handen zijn altijd welkom, maar ook als gewoon sympathise-
Contact:
rend lid hebben we je nodig om sterker te staan. Hou je van de natuur,
Geleide wandelingen: Werner Van Hove • 03-309 11 66
word dan lid van Natuurpunt!
[email protected] Paul Prinsen • 014-43 73 63 •
[email protected]
Projectcoördinator: Frederik Naedts • 015-29 72 58
V.U.: Willy Ibens, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen
[email protected]
Je mooiste avontuur begint hier...
Word lid van Natuurpunt! Samen met ruim 80 000 gezinnen geef je zo een krachtig signaal aan de overheid en stelt ons in staat om méér natuur te beschermen. Het lidgeld bedraagt 24 euro voor het hele gezin. Lid worden kan door overschrijving van 24 euro op rekening 230-0044233-21 (IBAN = BE17 2300 0442 3321 • BIC = GEBABEBB)
Je geniet van volgende voordelen: •
Je ontvangt 4 keer per jaar Natuur.blad, ons ledenblad boordevol informatie over de natuur in Vlaanderen.
•
De plaatselijke afdeling nodigt je uit om deel te nemen aan haar activiteiten. Je blijft op de hoogte via een nieuwsbrief of een lokaal contactblad.
•
Je kan – met het hele gezin – gratis deelnemen aan alle geleide wandelingen en fietstochten van Natuurpunt.
•
Je geniet 10% ledenkorting bij aankoop van boeken, verrekijkers e.a. producten in de Natuurpunt - winkel.
•
Je ontvangt een welkomstpakket met daarin onze fraaie Fiets- en wandelgids met 33 uitgestippelde wandelingen en fietstochten in de mooiste natuurgebieden van Vlaanderen en Wallonië.
•
In het welkomstpakket vind je ook een CD met de meest voorkomende vogelgeluiden.
