Liefde voor het vak. Liesbeth van der Pol: Het Scheepvaart museum kan mij echt ontroeren. Meer wederzijds begrip is nodig in de bouwketen 8

02

Corporate magazine December 2010

Liesbeth van der Pol: ‘Het Scheepvaart­museum kan mij echt ontroeren’ 4 Meer wederzijds begrip is nodig in de bouwketen 8

Econoom Arnold Heertje: ‘Crisis is een zegen’ 24

Liefde voor het vak

2

DEERNS iD

VOORAF

Liefde voor het vak & Deerns

Het publiek zit vol verwachting, de zaallichten doven en de dirigent kijkt naar zijn orkest. Een magisch moment in De Doelen, een van Nederlands belangrijkste concertzalen met een fantastische, veelgeprezen akoestiek. Dat bewuste moment ziet u op de coverfoto van Deerns iD. De Doelen is een ruimte waar vakmanschap, creativiteit en inspiratie centraal staan. De Doelen is een van de belangrijkste symbolen van de wederopbouw in Rotterdam. Jaarlijks komen er 700.000 bezoekers naar concerten of congressen. Deerns kreeg de eervolle opdracht om onder meer de klimaatinstallaties van de Grote Zaal ingrijpend te verbeteren. Op deze pagina ziet u de techniekruimte waar de klimaatinstallaties zijn ondergebracht. Uitgangs­ punt: het comfort van musici en bezoekers moet optimaal zijn, zonder de akoestiek aan te tasten. Het ontworpen klimaatsysteem zorgt voor toevoer van lucht onder de stoelen, de lucht wordt bovenin de zaal afgevoerd. Resultaat: een heerlijk binnenklimaat zonder enig installatie­geluid. Liefde voor het vak, in De Doelen is dat bijna voelbaar. Een mentaliteit die we ook in ons eigen bedrijf dagelijks terug zien. Misschien wel een eigenschap die het verschil maakt tussen goede en excellente oplossingen. In dit nummer van Deerns iD hebben we juist de liefde voor het vak in de schijnwerpers gezet. ing. H.H.J. Lousberg MBA Directeur Deerns raadgevende ingenieurs 

Liefde voor het vak INHOUDSOPGAVE

DEERNS iD is het relatiemagazine van Deerns. Het tweede nummer heeft de titel Liefde voor het vak. In dit nummer daarom veel aandacht voor ambities en drijfveren.

4 4 - 7 / KOPSTUK

12 8 - 11 / DEERNS CONCEPT STUDIO

12 - 15 / REPORTAGE

Architect Liesbeth van der Pol kreeg de eervolle opdracht om het Scheepvaart­ museum in Amsterdam ingrijpend te renoveren.

Architecten en ingenieurs kruipen in elkaars huid en komen tot verrassende resultaten.

Teaching Hotel Maastricht: unieke ­leeromgeving vraagt om bijzondere ­oplossingen.

16 - 18 / INTERVIEW

19 / COLUMN

20 - 21 / DUBBEL INTERVIEW

Bestuursvoorzitter Vlietland Ziekenhuis G.J. Van Zoelen over zijn ziekenhuis één jaar na oplevering: ‘Flexibiliteit kent ook zijn grenzen.’

Deerns-directeur Jan Karel Mak observeert zijn eigen mensen. En de uitdagingen in de markt.

Peter Karsman (Ziekenhuis Amstelland) en Erik van Rijn (Deerns) blikken terug op de komst van een innovatief uniek communicatie­systeem in het ziekenhuis.

24 - 26 / BUITENSTAANDER

27 / COLUMN

28 - 31 / DEERNS VARIA

Econoom Arnold Heertje over de crisis: ‘We hebben het doel en middel verwisseld.’

Olympisch roeister Marlies Smulders over de lessen van topsport.

De wereld van Deerns is voortdurend in beweging. Vier pagina’s met inspirerende projecten, opinies en interessante ­ontwikkelingen.

Colofon DEERNS iD is een uitgave van Deerns en verschijnt twee keer per jaar. Eindredactie (Deerns) Erwin Beswerda, Sjoerd Hora Siccama, Erik Lousberg en Paulien van Wieringen. Redactie en vormgeving Smidswater. Fotografie Erik van der Burgt (Verbeeld), Jeroen Dietz, Christiaan Hoefsmit, Norbert van Onna, Hollandse Hoogte. Drukwerk Drukkerij Wilco. Papier Gedrukt op Satimat Green, vervaardigd uit 60% recyclede FSC gecertificeerde vezels en 40% nieuwe FCS gecertificeerde vezels. Oplage 4.000. Redactieadres Deerns, Afdeling marketing & communicatie, Postbus 1211, 2280 CE Rijswijk. Telefoon: 088 374 00 00. E-mail: [email protected]. Internet: www.deerns.nl.

3

4

DEERNS iD

KOPSTUK

Renovatie Scheepvaartmuseum

‘Ik wil het ­gebouw weer aan de praat krijgen’ Een stoffig museum in een monumentaal gebouw, dat was het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Architect Liesbeth van der Pol kreeg de eervolle opdracht om het gebouw te renoveren. In 2011 heropent het ­museum zijn deuren. De ingrepen hebben een belangrijk gevolg: ­‘Bezoekers krijgen weer aandacht voor het gebouw zelf.’ Het Scheepvaartmuseum wordt grotendeels aan het zicht onttrokken door talloze bouwsteigers. Daaronder straalt een gerenoveerd Scheepvaartmuseum, een belangwekkend rijksmonument uit de zogenoemde categorie 1: een gebouw met een buitengewoon cultuurhistorisch belang. In 2011 zijn alle steigers verdwenen en kan het publiek de collectie van het museum weer bewonderen. Architect Liesbeth van der Pol van Dok architecten is verantwoordelijk voor de verbouwing van het monument. Zij is sinds 2008 ook Rijksbouwmeester, maar om belangenverstrengeling te voorkomen, is ze bij dit project ‘alleen’ de verantwoordelijk architect die al met het project was gestart voor haar functie als Rijksbouwmeester. Voor het gesprek met Deerns arriveert de architect op de fiets. Een van haar stokpaardjes: ‘Op de fiets zie je de context goed, je kunt de omgeving op je laten inwerken en ervaar je de snelheid van de stad het best.’ Van der Pol zet haar fiets op slot en neemt plaats voor een gesprek over de museum­ renovatie: ‘Het oude museum voldeed totaal niet meer. Niet voor de bezoekers, maar ook niet meer volgens Europese normen die aangeven hoe kunstbezit beschermd moet worden.

Als je over de niet-geïsoleerde zolder liep, lagen daar de mooiste globes onder een wit laken. Dat was natuurlijk verschrikkelijk. Het museum kwam hierdoor ook niet meer in aanmerking voor bruikleenstukken uit andere musea.’

Daniël Stalpert ‘Het was’, vervolgt ze, ‘eenrichtingsverkeer door het museum. Een chronologische tocht door de historie die eigenlijk niemand meer afmaakte. Het was niet meer van deze tijd.’ Maar hoe pak je een ingrijpende renovatie van een monument aan? ‘Ik ben me eerst gaan verdiepen in het gebouw en heb de oude tekeningen van Daniël Stalpert bekeken.’ Stalpert was de stadsbouw­meester, onder zijn verantwoordelijkheid werd in 1656 de eerste steen gelegd. Toen was het gebouw een zeemagazijn voor de oorlogsvloot van de Admiraliteit van Amsterdam. Vanuit het pakhuis werden de schepen recht­ streeks bevoorraad. ‘Wat me opviel was de transparantie in het ontwerp. Er waren kijkassen, die later allemaal zijn dicht­ getimmerd. En de voorkant van het gebouw was de waterkant, daar gebeurde het. Terwijl de bezoekers nu via de wal het

Liefde voor het vak

Liesbeth van der Pol Architect en Rijksbouwmeester Zij studeerde in 1988 cum laude af aan de TU Delft. In 1995 richtte zij samen met haar partner Herman Zeinstra het bureau Atelier Zeinstra van der Pol op. Een bureau dat snel groeide en bekendheid kreeg met een grote verscheidenheid aan projecten, waaronder woningbouw en bouwen voor cultuur en industrie. Atelier Zeinstra van der Pol en Blue Architects Amsterdam verenigden zich in 2007 in het in Amsterdam gevestigde bureau Dok architecten, waar Van der Pol samen met Zeinstra, Martin Fredriks, Ludo Grooteman en Gianni Cito aan het hoofd staat. Sinds 2008 combineert ze haar functie bij Dok met de eervolle functie van Rijksbouwmeester. Als Rijksbouwmeester adviseert ze de regering over het architectuurbeleid en de rijkshuisvesting. Onlangs kreeg zij in het blad Vastgoedpersonality alle ruimte om haar visie als Rijksbouwmeester toe te lichten: ‘We hebben al die tijd als gekken gebouwd en daarbij niet geselecteerd op mentaliteit, op de toekomst… De werkelijkheid is dat we bouwen voor de minimale prijs en overal hetzelfde neerzetten. Dat is het resultaat van een mentaliteit die nu echt niet langer kan.’

5

6

DEERNS iD

‘Vanaf het eerste gesprek ­merkte ik dat de betrokkenen van Deerns begrip hadden voor de kwaliteit van het gebouw’ gaan om een objecttentoonstelling van bijvoorbeeld globes of een thematentoonstelling, die trekken verschillende typen bezoekers. Het museum vertelt niet langer een chronologisch verhaal. De bezoeker kan zelf kiezen.’

Overkapping

Boven: voorbereiding van de overkapping van de binnenplaats Onder: het museum in oude luister hersteld

gebouw binnenkomen. Mijn opdracht was om het gebouw weer aan de praat te krijgen.’

Zelf kiezen Van der Pol heeft ervoor gekozen om het gebouw in drie vleugels in te delen: oost, west en noord. Via de zuidvleugel kom je het museum binnen. ‘De transparantie moest terug, de geometrische verhoudingen ook. En we hebben gekozen voor meerdere smalle en hoge trappen, geen centraal trappenhuis. Dat zag je toen in heel Amsterdam, dat was sober en doelmatig. Die trappen leiden rechtstreeks door de constructie van het gebouw. Je ziet hoe breed zo’n muur nou eigenlijk is. Je ziet de balken. Ja, bezoekers kunnen elkaar dan niet altijd zomaar passeren. Dat was ook het doel van de opdrachtgever, schenk aandacht aan het gebouw. Door met verschillende vleugels te werken kunnen we ook het publiek beter bedienen. Dat kan

Dan is er de spectaculaire, transparante overkapping van de binnenplaats. Onder grote belangstelling is op 15 september het eerste deel, van de in totaal zestien delen, van de reus­ achtige koepel aangebracht die de binnenplaats van het Scheepvaartmuseum zal overspannen. De koepel is een ontwerp van de Belg Laurent Ney. De belijning van de overkapping is gebaseerd, hoe kan het ook anders, op een oude zeekaart. De architect benadrukt de samenwerking met tal van betrokken partijen. ‘Het is niet niks om een gebouw uit de 17e eeuw onder handen te nemen. Dat moet je gezamenlijk doen en van elkaars inzichten gebruik maken. Een dergelijk gebouw verandert ook je houding als architect. Mijn ambitie is om ervoor te zorgen dat Daniël Stalpert nu diep onder de indruk zou zijn van het gebouw. Het gaat om zijn ontwerp, mijn rol is bescheiden, waarbij ik natuurlijk wel het gevoel heb van ‘beat the master’. Ik wil dit voorbeeld van Hollands classicisme sublimeren.’

Oh en ah Deerns is eveneens nauw betrokken bij de renovatie. Van der Pol had nog niet eerder gewerkt met Deerns. ‘Vanaf het eerste gesprek merkte ik dat de betrokkenen van Deerns begrip hadden voor de kwaliteit van het gebouw. We zijn altijd in gesprek gebleven. Het is natuurlijk een zoektocht naar ruimte voor leidingen en installaties. Daar zijn we goed uitgekomen. We zitten nu overigens in een spannende fase, veel wordt nu afgemaakt, installaties worden gesteld.’ Zij is wekelijks op de bouwplaats te vinden. Belangrijk omdat je veel zaken die de bouwers aantreffen alleen in het echt kunt beoordelen. Waar hoopt ze op als straks het gebouw weer wordt geopend? ‘Ik hoop dat mensen oh en ah roepen. Dat mensen weer een goed gevoel bij het gebouw krijgen. Dat je alles weer kan zien en aanraken. Zo’n gebouw kan mij echt ontroeren.’

Liefde voor het vak

7

Lokaal klimatiseren & LED-verlichting Een van de Deerns-innovaties was de keuze voor lokaal klimatiseren. Toen eenmaal bleek dat vrijwel alle stukken in vitrines tentoongesteld zouden worden, werd gekozen voor lokaal klimatiseren, dus alleen in de vitrines zelf. Het is een manier van klimaatbehandeling die in Nederlandse musea nog niet eerder werd toegepast. Ook de stukken die te groot zijn voor een vitrine krijgen een lokale klimaatinstallatie. Hiervoor maakt de aannemer speciale ‘inloop’-vitrines. Als een van de weinige musea in Nederland beschikt het Scheepvaart straks over nage­ noeg volledige LED-verlichting. Tussen de balken bevinden zich ragfijne lichtrails. Al naar gelang het tentoonstellingsobject vereist, krijgen die LED lijnen straks aan­ vulling van spotjes, lampjes of andersoortige verlichting.

DEERNS iD

8 REPORTAGE

‘Step into nature step out of the ­office’

Deerns Concept Studio

Deerns daagt eigen mensen en ontwerppartners uit om op een holistische en conceptuele wijze naar nieuwe en bestaande projecten te kijken. Deze benadering maakt deel uit van een intern opleidingsprogramma: de Deerns Concept Studio. De uitdaging van de ­alumni-dag 2010: zorg ervoor dat het gebouwontwerp van het nieuwe UPC-kantoor van ­‘excellent’ naar ‘outstanding’ gaat wat betreft duurzaamheid (BREEAM-NL).

Het blijft de politiek verbazen, ondernemers uit diverse hoeken die zich hebben verenigd in De Groene Zaak (DGZ) om economie en samenleving te verduurzamen. DGZ-directeur Marga Hoek spreekt op het alumni event van Deerns Concept Studio over de ambities. ‘Wij willen de overheid uitdagen om tempo te maken met de verduurzaming van de economie. We liggen op Europees niveau inmiddels ver achter. Als Nederland denken we misschien wel groen, maar we zijn vaak niet in staat om dit te vermarkten en veel beleid is inconsistent. De Groene Zaak, Deerns was een van de oprichters, laat een andere stem van onder­ nemend Nederland zien. Een van onze doelen is bijvoorbeeld een green level playing field, zodat iedereen aan dezelfde groene eisen moet voldoen in Europa.’ De ambities van De Groene Zaak sluiten naadloos aan op de ambities van de DCS-dag: durf een stap verder te gaan en denk out of the box. Alleen dan komt verduurzaming in een stroomversnelling.

Liefde voor het vak

9

De missie van Deerns Concept Studio is om medewerkers en klanten uit te rusten met de best mogelijke vaardigheden in ons werkveld. Belangrijk uitgangspunt hierbij is om een breed perspectief te hanteren. We kijken dus niet alleen naar technische vraagstukken, maar juist meer op een holistische manier naar gebouwen en bewoners. Meer weten over Deerns Concept Studio? Vraag de brochure aan via www.deerns.nl/publicaties.

BREEAM-NL Outstanding Projectmanager Perica Savanović van Stichting Bouwresearch (zie pagina 11) is de juryvoorzit­ ter van de dag. Hij daagt de zaal vol ingenieurs van Deerns uit: ‘Denk aan nieuwe oplossingen via nieuwe concepten. Het ontwerp van het UPC-kantoor in Leeuwarden waar jullie over na moeten denken heeft nu de BREEAM-NL status van Excellent, maar hoe krijg je het gebouw op het niveau van Outstanding?’ BREEAM is een vooraanstaande beoordelings­ methode om de duurzaamheidsprestaties van gebouwen te bepalen. ‘Belangrijke begrippen zijn ‘groene longen’, ‘uitzicht’ en ’ontspannen’. De meest innovatieve aanpak wint!’

Uniek Acht groepen van voornamelijk Deerns­ingenieurs vallen aan op de uitdaging. Ze zijn de afgelopen jaren geschoold in de DCS-manier van denken. Integraal, grenzeloos, conceptueel en out-of-the-box denken is het vertrekpunt. De ‘creative problem solving’ methodiek is een belangrijk onderdeel van het DCS-programma.

Juist dan komen oplossingen in zicht die volgens klassieke werkwijzen ondenkbaar zouden zijn. Waarom doet Deerns dit ­eigenlijk? Directeur Erik Lousberg: ‘Het wordt steeds belangrijker om over grenzen heen te kunnen denken en handelen, juist dan kunnen we beter samenwerken met architecten en andere partners in de keten. En zie ik dat onze oplossingen aan kracht winnen. We zijn overigens uniek met de DCS-aanpak.’

Mindmappen Elke groep valt de opdracht aan met een energieke brainstorm. Friesland, stad, klanten eerst, organisch bouwen, bomen, apekooi, boerderij, Friese terp, de stroom van kreten is eindeloos. Groepen bundelen kreten en maken voorzichtig de balans op. Wat wordt het nieuwe concept en hoe vertaalt zich dat in duurzaamheidwinst? Schetsen volgen, maquettes worden in elkaar gezet en elevator­ pitches voorbereid. Want uiteindelijk draait het om de presentatie van het plan in twee minuten; communicatie is vandaag alles.

The winner is… ‘Step into nature, step out of the office’, dat is de slogan van de winnende groep. Een groep die elkaar in korte tijd heeft opgejaagd tot een fascinerende uitkomst. Alle bekende ontwerp­richtingen en -oplossingen zijn verlaten: ‘Dit is een kantoor in een atrium, je voelt hier niet langer dat je in een kantoor werkt.’ In hun schets is een gigantische koepel (‘dome’) over het kantoor geplaatst waarbij in de koepel een heerlijke werk en leefomgeving is gecreëerd. Mensen kunnen op een balkon in de semibuitenlucht werken. Tegelijkertijd zorgen ­bewegende zonneschermen op de koepel voor de noodzakelijke schaduwwerking. En dan is er nog de energieopwekking; het gebouw wekt zelf energie op en gebruikt het nabijgelegen kanaal dat wordt geïntegreerd in het complex. U leest het; inspiratie en durf leiden tot gewaagde oplossingen die ver buiten de gebaande paden gaan. En juist dat is nodig om uiteindelijk de duurzaamheids­ ambities van Deerns, De Groene Zaak en de samenleving waar te maken.

10

DEERNS iD

‘Onze groep is het meest van de begaande paden gegaan’

‘Door het volgen van de DCSopleiding heb ik creatiever leren denken’

‘Van gek naar goed idee’ Het winnende team op de DCS-dag bestond uit: Ton Jacobs, Jan Feijes, Jochem Wit, Han Berkhout en Eric Scholten. Ton Jacobs, projectleider bij Deerns blikt terug op zijn DCStraining en het alumni-event. ‘Ik heb een paar jaar geleden het opleidingstraject van DCS gevolgd. Belangrijk is dat ik daardoor creatiever heb leren denken en ik ook beter bij anderen die creativiteit kan aanjagen. Vervolgens is het belangrijk om ervoor te zorgen dat tijdens een brainstorm alle ideeën en meningen worden gehoord. Juist dan krijg je verrassende oplossingen. Zo’n aanpak maakt enthousiasme los bij de deelnemers. Hun inbreng wordt gehoord.’

Brainstormen ‘Het is heerlijk om je skills te oefenen met zo’n vrije opdracht. Het belangrijkste is om de sneeuwbal van ideeën zo ver mogelijk te laten doorrollen. Je moet vooral niet afremmen of

opmerken dat iets niet mogelijk is. Laat maar rollen. Onze groep is, denk ik, het meest van de gebaande paden afgegaan. We hebben de vertrekpunten veranderd, bijvoorbeeld door van een energiebesparend naar een energie­ genererend gebouw te gaan. Je moet eerst zoveel mogelijk ideeën genereren, dan pas ga je kijken naar de haalbaarheid. Als iemand roept ‘perpetuum mobile’ dan is dat misschien een gek idee, maar vanuit daar kom je mogelijk weer op een goed idee. In een ideale groep heb je een generalist en een specialist en iemand die er helemaal geen verstand van heeft. Juist dan kom je verder, het helpt je buiten de box te denken. Daar liggen immers de pareltjes waar nog niemand aan heeft gedacht, ideeën die vaak ook nog haalbaar blijken te zijn.’

Liefde voor het vak

11

‘Leer elkaar beter kennen in de keten’ Architecten, ingenieurs, aannemers, allemaal vervullen ze cruciale rollen

bij de totstandkoming van een gebouw. Helaas trekken ze nog te weinig

gezamenlijk op. Maar Perica Savanović,

voorvechter van ketensamenwerking, ziet een betere toekomst.

Projectmanager Perica Savanović (SBR, zie kader) is van huis uit architect en promoveerde een jaar geleden op het onderwerp keteninte­ gratie aan de TU/e. Hij gelooft heilig in een integraal ontwerpproces in de bouw. Maar tegelijkertijd erkent hij dat er nog veel moet gebeuren om dat ideaal te verwezenlijken: ‘Er is vaak geen gedeelde begripsvorming en interpretatie van de opdracht. Vervolgens is er sprake van een stapeling van interpretaties wat uiteindelijk kan leiden tot een grote vervorming van de opdracht.’ Savanović wil beginnen met begrip: ‘Partijen in de bouwketen moeten leren elkaars insteek te begrijpen.’

Huiver overwinnen Uiteindelijk is begrip een voorwaarde om te komen tot een succesvolle vervolgfase. ‘Dan is de kennis van alle disciplines nodig en gaan alle partijen gezamenlijk aan de slag om die kennis verder te brengen. Pas dan ontstaat toegevoegde waarde. Dat betekent dat adviseurs van verschillende partijen aan het begin van de opdracht samen aan tafel zitten. Vaak zijn opdrachtgevers huiverig om teveel partijen aan tafel uit te nodigen. Maar met goede adviseurs met een mandaat kun je snel vooruitgang boeken. En komen tot onverwachte oplossingen. In mijn ogen durven goede adviseurs elkaars en vooral eigen uitgangspunten en denkwijzen ter discussie te stellen.’

losmaken dan is er meer nodig. Dat kun je doen door niet, zoals gebruikelijk, te reageren op de ideeën van de architect. Maar denk vanuit je eigen discipline in conceptoplossingen. Een concept is een specifiek voorstel dat past bij de vraag en context, dus niet een kant-enklare oplossing. Dan laat je je toe­gevoegde waarde zien.’

Eigen belang Helaas denken veel partijen in de sector vanuit eigen belang. ‘Je laat de andere partij leren. Maar dat durven partijen niet, ze zijn onterecht bang dat ze positie verliezen.’ Hij hoopt uiteindelijk dat de bouwwereld de noodzaak tot verandering gaat onderkennen. ‘Mogelijk dat scherpe prestatie-eisen, in combinatie met een oplossingsvrije uitvraag, innovatieve samenwerkingsvormen bewerk­stelligen.’

Gewoon doen Belangrijke vraag: hoe komen partijen zover? Perica Savanović: ‘Doen is de basisvoorwaarde. Eerste winst die partijen kunnen boeken is een efficiencyslag. Maar wil je echt innovaties

Voortrekkersrol Hij verwacht met name veel van de samen­ werking tussen zijn beroepsgroep en ingenieurs. ‘Zij weten elkaar steeds beter te vinden.

En hebben eerder de neiging bestaande oplossingen ter discussie te stellen. Uiteindelijk is het de uitdaging om te komen tot een integrale aanpak die leidt tot betere producten en lagere kosten. En de eigen primaire proces­ sen zodanig aan te passen dat kernactiviteiten efficiënter worden uitgevoerd door de inbreng van andere disciplines te vergroten. Hierdoor ontstaat ruimte om de waarde van de integrale aanpak te laten zien en anderen in de bouw­ keten mee te krijgen.’

Wat is SBR? SBR is hét kennisplatform voor de bouw. Ze brengen partijen bij elkaar en helpen hen bij het creëren, overdragen én implementeren van bouwkennis. Zo zorgen zij er voor dat ondernemingen in de bouw en vastgoed hun doelen beter bereiken.

12

DEERNS iD

REPORTAGE

The making of

Het Teaching Hotel in Maastricht: het water van de slotgracht zorgt voor de koeling van de benedenverdieping.

Liefde voor het vak

13

Teaching Hotel ­Maastricht Het kasteel werd gebruikt als kantoor. De opdracht: verbouw het tot een hip belevenishotel waar studenten het vak kunnen leren en laat elke hotelkamer ontwerpen door een andere ontwerper. Zie hier de contouren van een opmerkelijk project. De Hoge Hotelschool Maastricht gaf zichzelf een paar jaar geleden de opdracht om het ‘eigen’ kasteel om te toveren tot een modern designhotel zonder de authenticiteit te verliezen. In juni was het resultaat voor het eerst te bewonderen. Aan de buitenkant is Teaching Hotel Chateau Bethlehem nog altijd het kasteel van vroegere tijden. Binnen hebben twaalf jonge en gevestigde ontwerpers zich uitgeleefd op de ontwerpen van 26 unieke hotelkamers en andere ruimtes. Hier is een hotel gecreëerd dat emoties losmaakt bij gasten, medewerkers en studenten. Want zoals hotelschooldirecteur Ad Smits in een interview aangaf: ‘In een restaurant of hotel gaat het om meer dan eten alleen. Mensen hebben behoefte aan een omgeving en dienstverlening die iets teweeg brengt bij ze. Dat geldt ook voor evenementen. Dankzij een aantal betrokken partners die deze visie met ons delen, kunnen we dat onze studenten niet alleen uitleggen maar ook laten ervaren.’

14

DEERNS iD

Studenten komen te werken in een omgeving die ze d ­ agelijks verrast en aan het denken zet Creatief concept De designers kregen een brede opdracht mee. Respecteer de monumentale elementen en maak een inspiratiebron voor de student (en gast). De hotelschool heeft de overtuiging dat een dergelijke omgeving studenten stimuleert om innovatiemogelijkheden te zoeken nog voordat hun eigenlijke loopbaan is gestart. Studenten komen te werken in een omgeving die ze dagelijks verrast en aan het denken zet. Kunnen ze de gast zo maar naar hun kamer sturen. Een kamer die meer oogt als een zwembad? Of helemaal appeltjesgroen is? Ze worden geconfronteerd met unieke praktijksituaties die voortdurend een beroep doen op hun creativiteit en improvisatie­­ver­

mogen. Momenteel werkt er nog een aantal stafleden in het hotel. In de toekomst is het de bedoeling dat het hotel volledig wordt gerund door studenten. Smits: ‘Hiermee laten we zien dat onze studenten volledig zelfstandig een prachtig hotel kunnen runnen.’

Complexe opdracht Het opleidingshotel was voorheen kantoor­ ruimte. De opdracht om de saaie kantoren te transformeren tot een modern hotel was formidabel. Bovendien moest alles gebeuren onder een grote tijdsdruk. Een van de oplos­ singen om de ‘verbouwing’ binnen de gestelde planning te realiseren was het parallel laten verlopen van processen; zo was ten tijde van de aanbesteding van alle installaties, de ontwerpfase van de kamers nog in volle gang. Een ongebruikelijke gang van zaken. Deerns begeleidde dit proces voor de hotelschool via de door Deerns ontwikkelde innovatieve ‘receptenmethode’.

Recepten De ‘receptenmethode’ houdt in dat staat voorgeschreven welke onderdelen, techniek en hoeveelheid materiaal voor een hotelruimte zijn voorzien. Pas later wordt de positie exact bepaald. Door ontwerp- en aanbestedingsfase parallel te laten verlopen werd veel tijd bespaard. Senior projectleider Cor van Boven van de Hogeschool Zuyd erkent dat dit niet

Liefde voor het vak

zonder slag of stoot verliep: ‘Het betekende dat de uitvoerende partijen en ontwerpende partijen zeer nauw samen moesten werken. En dat was zeker niet eenvoudig en het liep ook niet altijd vlekkeloos. Maar uiteindelijk hebben we met zijn allen een geweldig project weten te realiseren. Ook hebben we de bouwtijd met bijna drie maanden weten te verkorten vergeleken met de eerste planning van de projectgroep. Door extra inzet van de ontwerpende partijen in de vorm van bouw­ kundig tekenwerk en bouw- en installatietoe­ zicht hebben wij de effectiviteit en kwaliteit kunnen garanderen.’

15

Iedereen is positief over het gebouw en binnenklimaat

Uitdaging Het was een uitdaging om dit project te realiseren. Een gebouw dat oorspronkelijk in de dertiende eeuw is gebouwd, dat talloze malen is verbouwd en waar geen bouwtekening van beschikbaar was. Uitgangspunt was dat de techniek zorgvuldig werd ingepast zonder dat er afbreuk werd gedaan aan het historisch karakter van het gebouw. Zo werden bestaande openingen in de gebouwenschil gebruikt voor het aanzuigen en afvoeren van de ventilatie­ lucht en rookgasafvoer. Improvisatievermogen was voortdurend een vereiste. De luchtbehan­ delingskasten en koelunits zijn niet in een grote centrale techniekruimte ondergebracht, maar ze zijn ondergebracht in de verschillende bouwdelen. Door vervolgens een van de

koelmachines in een luchtbehandelingskast te integreren konden alle installaties in de beperkt beschikbare ruimtes worden weg­ gewerkt. Vanzelfsprekend was er ook ruimte voor duurzaamheid. Zo is ervoor gekozen om het water van de slotgracht te gebruiken, en vervolgens met warmtepompen de gehele benedenverdieping op een duurzame manier te voorzien van koeling.

Succes Met veel media-aandacht is het Teaching Hotel geopend in het najaar. De bijzondere locatie gecombineerd met de enorme variaties in design van de kamers stonden hierbij centraal. Van Boven constateert dat bezoekers,

medewerkers en studenten positief zijn over het gebouw en binnenklimaat: ‘Natuurlijk moeten er nog wat puntjes worden verbeterd, maar daar wordt hard aan gewerkt.’ Wordt het hotel een succes? Van Boven is positief, maar wil nog even geduld hebben voor een finaal oordeel. Immers, het succes wordt hier niet afgemeten aan de bezettingsgraad, maar aan de studieresultaten en de kwaliteit van het onderwijs.

DEERNS iD

16 INTERVIEW

Bestuursvoorzitter Vlietland Ziekenhuis Gerrit-Jan Van Zoelen

Meer doen met minder: het grote thema van morgen Je merkt het onmiddellijk als je het Vlietland Ziekenhuis binnenstapt: het is er aangenaam. Niet te warm, niet te koud. Zelfs in de enorme entree met de ontvangstbalie en de fraaie zitjes heerst een prettig klimaat. Aan de linkerzijde tegenover de balie lijkt het alsof je tegen een leeszaal aanloopt. Lange houten tafels met tijdschriften. Modieuze lampen met dessins die verwijzen naar de havens van ­Schiedam en het leven daaromheen: ­schepen, havens, meeuwen…

Hoge ramen bij het atrium laten veel daglicht door. Het ziekenhuis is gebouwd met zorg voor menselijke maat. En dat lijkt goed gelukt. ‘Een ziekenhuis is nooit af’, houdt bestuurs­ voorzitter Van Zoelen ons voor. ‘Zorg kan altijd beter. Elk jaar zetten we weer een stapje.’ Het Vlietland Ziekenhuis is met 480 bedden een middelgroot algemeen ziekenhuis met een duidelijke positie in een markt met veel aanbieders.

Een Hema-ziekenhuis Van Zoelen: ‘In deze regio valt veel te kiezen als het om ziekenhuizen gaat. Wij hebben niet de ambities van een academisch ziekenhuis of een top-klinisch ziekenhuis als het om bijzondere zorg gaat. In 90% van de gevallen mankeren patiënten iets wat binnen de gewone routine valt. En daar willen we heel goed in zijn.

Liefde voor het vak

17

Een ziekenhuis met karakter

Dat is onze portfolio. Ik zeg wel eens ­gek­scherend dat wij de Hema zijn in de cure. Wij doen geen spectaculaire dingen, maar leveren een uitstekende kwaliteit in een overzichtelijk assortiment. Ik zoek nog wel een betere metafoor, want ons beddenhuis moet natuurlijk het Hilton zijn. Verder moet je goed onderscheid maken in je klanten. De consu­ ment, maar ook de huisarts als verwijzer, zijn belangrijke doelgroepen. Ze moeten ons kennen, overtuigd zijn van onze kwaliteiten. Een patiënt is een heel ander soort klant waarbij vooral een optimale behandeling leidend is. Ze moeten de zorg ervaren als één, integraal proces. Idealiter sluit de optimale behandeling aan bij de behoefte van de patiënt, maar daar kan een rare spanning opstaan. Een patiënt kan het heerlijk vinden om nog lekker een paar dagen in het ziekenhuis verwend te worden voordat hij weer naar huis gaat. Ons belang is

dat dure bed zo snel mogelijk leeg te krijgen en de patiënt weer naar huis te sturen als dat medisch gezien kan.’ Om tot betere zorgprocessen te komen is goede samenwerking in de keten onmisbaar. Huisartsen, specialisten, verpleeghuiszorg, het moet naadloos aansluiten. Van Zoelen: ‘Al die zorgpaden hebben we benoemd en ontrafeld. Dat is nodig om tot integrale zorgpaden te komen die de eerste-, tweede- en derdelijnszorg beslaan. Patiënten moeten onze zorg zoveel mogelijk als één behandeling ervaren en bijvoorbeeld niet bij elke professio­ nal opnieuw hoeven uitleggen waarvoor ze komen. Verder zijn die integrale zorgpaden aanleiding geweest om ook nog eens goed het verdienmodel onder de loep te nemen. Het ligt voor de hand om de ‘producten’ waar het minst aan wordt verdiend het eerste aan

Het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam is met 480 bedden een middelgroot algemeen ziekenhuis. Opvallend zijn de kleuren, het interieur, de logistiek en de compacte bouw. Bij binnenkomst in de hal vallen direct de grote houten spanten op waar het dak op rust. De hal is toegankelijk van twee zijden. Eén zijde is voor bezoekers die met openbaar vervoer komen,de andere voor bezoekers met eigen auto. Vanaf de parkeerplaats rijdt ook een gratis pendelbusje. In de hal is centraal de receptie geplaatst. Daar tegenover zien we leestafels. Ook in de hal een loopbrug. Veel gangen in het ziekenhuis zijn zo gelegen dat ze uitzicht bieden. In combinatie met de duidelijke bewegwijzering en relatief korte loop­ routes is het voor bezoekers en patiënten eenvoudig zich te oriënteren. Het gebouw is zo ontworpen dat functies kunnen worden geïntegreerd. Zo is de huis­ artsenpost en een spoedeisende hulp samen­gevoegd. Een mooi voorbeeld van ­samenwerking in de eerste en tweede lijn.

18

DEERNS iD

NVTG Bouw Award Dit jaar heeft het ziekenhuis de NVTG Bouw Award gewonnen. Een goede toegankelijkheid, een uitgekiende interne logistiek, het gebruik van duurzame ­materialen, integrale zorgpaden en een flexibele technische infrastructuur kwamen in het juryrapport als positief naar voren. Ook is de technische structuur onder­houds­vriendelijk en overzichtelijk zodat eventuele calamiteiten zoals stroomuitval eenvoudig zijn op te vangen en op het onderhoud kosten worden bespaard.

‘Elkaar niet meer als concurrent zien en dus veel beter samenwerken om tot de best denkbare zorg voor de patiënt te komen’ te pakken ten einde betere marges te krijgen. Let wel, die tarieven zijn vastgesteld door de overheid c.q. zorgverzekeraar, dus daar hebben wij niet veel invloed op. Een enorm voordeel is dat we voor een coöperatieve vorm hebben gekozen met huisartsen, eigen personeel, specialisten, verpleeghuizen en zorgverzekeraar DSW. Dat is weliswaar nog niet geformaliseerd, maar we gedragen ons er al wel naar. Dat betekent dat je elkaar niet meer als concurrent ziet en dus veel beter samenwerkt om tot de best denkbare zorg voor de patiënt te komen tegen aanvaardbare kosten. Ziekenhuiszorg is relatief duur.’

Grens aan flexibiliteit Dit voorjaar kreeg het Vlietland de NVTG Bouw Award in de categorie cure. Het thema van de award was ‘bouwen voor zorg met een menselijke maat.’ Het door EGM Architecten ontworpen ziekenhuis was een van de acht genomineerden. Deerns ontwierp de technische installaties. Flexibiliteit was een van de trefwoorden in het juryrapport. Heeft Van Zoelen

in de praktijk daar al plezier aan beleefd? ‘Op een hoger niveau is dat prachtig en biedt het ontwerp en de technische infrastructuur de nodige flexibiliteit. Recent hebben we de dialyseafdeling grondig verbouwd en dan loop je er tegenaan dat de bouw zelf in een week geregeld is. Een paar wandjes verplaatsen stelt niet zo veel voor. Het aanpassen van de technische installaties kost aanzienlijk meer tijd. Flexibiliteit kent ook zijn grenzen.’ Van Zoelen heeft een duidelijke visie op hoe het eigenlijk zou moeten. ‘Een ziekenhuis is een bedrijf met drie totaal verschillende functies. Je hebt een kantoor nodig, een hotel en het acute gedeelte waar alle ingrepen plaats vinden. Het acute gedeelte moet worden gedomineerd door de techniek. Dat gebouw zet je er voor 15 tot 20 jaar neer, want daarna is alles verouderd. Je zorgt voor genoeg ruimte om er een vergelijkbare acute ruimte naast te kunnen zetten die de functie van de oude ruimte na die periode kan overnemen. Verbouwen is namelijk logistiek een ramp en uiteindelijk

veel duurder. Het hotel laat je neerzetten door iemand die alles van hotels weet. Het kantoor door iemand die alles van kantoren weet. Volgens mij krijg je dan van alles het beste.’ Wat zijn de grote uitdagingen voor de ­toekomst? Er zal onvermijdelijk gesneden worden in de kosten voor de zorg. Zieken­ huizen zullen die dans niet ontspringen. ‘Meer doen met minder, is het grote thema van morgen,’ volgens Van Zoelen. ‘De zorg­ vraag is simpelweg te groot. Er zijn te weinig mensen om dat op te vangen, los nog van eventuele bezuinig­ingen. We zullen veel fundamenteler naar het zorg­proces moeten kijken. ICT gaat daar veel in betekenen. Een consult op afstand, zelfhulpprogramma’s, monitoring op afstand, Elektronisch Patiënten Dossiers... Dat gaat allemaal heel gewoon worden. We moeten naar een lagere kostprijs per eenheid. Dus ziekenhuizen moeten ook samenwerken en zich richten op die dingen waar ze echt goed in zijn.’

Liefde voor het vak COLUMN

Liefde voor het vak Als raadgevende ingenieurs doen we twee dingen: we verzinnen en ontwerpen oplossingen – het ingenieurswerk – en we helpen onze opdracht­ gevers met adviezen – het raadgeven. Beide aspecten van ons vak hebben wij lief. We bestaan ervan, het zit in onze haarvaten, en van onze kernwaarden is Deskundigheid de eerste. De andere vier: Ondernemerschap, Reputatie­ gerichtheid, Integriteit en Samenwerking (DORIS). Die liefde voor het vak bepaalt onze organisatie. We werken vanuit groepen van maximaal vijftig – om de bureaucratie klein, de lijnen kort en de vakrelaties nauw te houden. Onze top bestaat niet alleen uit de managers van deze groepen, maar ook uit senior adviseurs: zeer ervaren mensen die geen lijnfunctie vervullen, maar die de kwaliteit van het vak helpen hoog te houden.

Jan Karel Mak Algemeen directeur Deerns

De liefde voor het vak beïnvloedt ook ons – onorthodoxe? – personeelsbeleid. Behalve jong talent nemen we geregeld ervaren vakmensen van boven de vijftig aan, en we stimuleren velen na hun 65e jaar bij ons te blijven werken. Onze managers zijn ingenieurs, betrokken bij de opdrachten in hun groep. Het Deerns-personeelsbestand wordt ook etnisch steeds diverser. Talent is wat telt. Onze mensen creëren graag innovatieve en slimme concepten, mits die ook echt duurzaam werken. Duurzaam in twee betekenisnuances: enerzijds met minimale belasting van voorraden en klimaat, anderzijds langdurig en probleemloos – dus met minimale levensduurkosten. Een woonwijk verwarmd met zeewater of een kantoor met Maaswater, een verduurzaamde luchthaven of een zuinig datacentrum: daar zijn we trots op. Onze opdrachtgevers zien en waarderen onze prestaties; zij vinden, zegt Cobouw, ons een van de drie beste ingenieursbureaus van Nederland. Ook daarop zijn we trots!

‘Opdrachtgevers zien en waarderen onze prestaties. Daar zijn we trots op!’

19

20

DEERNS iD

DUBBEL INTERVIEW

Peter Karsman Erik van Rijn Manager facilitair bedrijf Amstelland Ziekenhuis

Expert communicatienetwerken Deerns

Liefde voor het vak

Ziekenhuis Amstelland

Altijd mobiel bereikbaar In een ziekenhuis is betrouwbaarheid van apparatuur cruciaal. Dat geldt ook voor mobiele communicatie. Ziekenhuis Amstelland heeft gekozen voor een innovatief communicatiesysteem. Een systeem dat perfecte draadloze ­verbindingen garandeert én klaar is voor de toekomst.

Bereikbaarheid Ziekenhuis Amstelland is een ziekenhuis dat zich voortdurend aanpast aan de eisen van de tijd en de vraag uit de regio. Daadkracht en vernieuwingsvermogen zijn kenmerkende e ­ igenschappen van het ziekenhuis. Dat geldt ook voor de communicatie in het ziekenhuis. Na een succes­volle implementatie lopen alle zorgprofessionals in het ­ziekenhuis nog maar met één mobiele telefoon door de gang en zijn ze altijd optimaal bereikbaar.

Peter Karsman — ‘Als ik terugdenk aan de oude situatie dan zie ik een specialist door de gangen wandelen met een semafoon in zijn jas en zijn eigen privé gsm. En soms met nóg een derde apparaat, de reanimatiepieper. Een situatie die natuurlijk verre van ideaal was. Opvallend is dat mensen gewend raken aan een dergelijke situatie en ze het ongemak niet meer herkennen van drie apparaten in hun jas. En dan heb je nog het mogelijke gevaar, weliswaar vroeger groter dan nu, dat die eigen gsm’s de apparatuur in het ziekenhuis verstoren. Feitelijk boden we geen spraakmogelijkheden in onze mobiele communicatie, dat was niet langer acceptabel in deze tijd.’

Erik van Rijn — ‘Je wilt dat specialisten elkaar op elk gewenst moment en elke plaats in het ziekenhuis kunnen bereiken voor overleg. Dat is het uitgangspunt geweest van dit project. Wij hebben het ziekenhuis in het hele project begeleid en geadviseerd. Onze jarenlange relatie met het ziekenhuis maakte dat we elkaar in dit proces ook snel en goed begrepen.’

21

22

DEERNS iD

Ziekenhuis Amstelland Ziekenhuis Amstelland is een algemeen ziekenhuis (255 bedden) dat medische zorg biedt van hoge kwaliteit in een vriendelijke en kleinschalige omgeving aan de inwoners van de regio Amstelland en de joodse gemeenschap in Nederland. In het ziekenhuis zijn alle basis­specialismen vertegenwoordigd. Amstelveen en omgeving is het verzorgingsgebied van het ziekenhuis.

Keuzes maken Erik van Rijn — ‘Eén van de mogelijkheden was om te kiezen voor DECT-telefonie in het ziekenhuis. Dat zou een keuze zijn geweest voor een volledig uitontwikkelde technologie, maar waar ook geen vooruitgang meer van te verwachten is. Een ander belangrijk nadeel was het extra onderhoud. Er wordt dan namelijk gewerkt met twee netwerken: een voor spraak en een voor dataverkeer.’

Peter Karsman — ‘Het was voor ons een moeilijke keuze. Enerzijds heb je als ziekenhuis natuurlijk de neiging om te kiezen voor proven technology, maar aan de andere kant wil je, áls je een dergelijke investering doet, ook een grote stap voorwaarts maken. Daarnaast had ik, als vicevoorzitter van de NVTG, ook een rondje gemaakt langs de verschillende zieken­ huizen. Het bleek dat wij voorop liepen in dit hele proces. Veel ziekenhuizen waren nog lang niet zo ver. ­Uiteindelijk hebben we dan ook gekozen voor een echte stap voorwaarts waarbij er sprake is van één draadloos netwerk waarover alle vormen van draadloze communicatie verlopen.’

Erik van Rijn — ‘Toen we daadwerkelijk van start gingen met de uitrol in 2009 waren we inmiddels niet meer alleen in de markt. Dat betekende dat veel kinderziektes al waren over­wonnen. Onze expertisegroep bij Deerns scant voortdurend alle marktontwikkelingen en kijkt of technologie zich ook in de praktijk heeft bewezen. We kennen alle leveranciers en ­fabrikanten en hun trackrecord. Alleen dan kun je een klant als Amstelland goed adviseren. Overigens behoort het Amstelland – binnen de wereld van ziekenhuizen – nog wel tot de voor­ hoede met zijn draadloze communicatiesysteem.’ Peter Karsman — ‘We hebben bedrijven geselecteerd die zich in bedrijfskritische omgevingen hebben bewezen en niet in een statische kantooromgeving. Want als je een specialist niet kan bereiken in een acute situatie, omdat het netwerk niet functioneert, heb je een groot probleem.’

‘Als je een specialist niet kan bereiken in een acute situatie, heb je een groot probleem’ Uitrol Erik van Rijn — ‘Om de aansprakelijkheid op een sluitende manier te regelen, hebben we ervoor gekozen om te werken met één hoofdaannemer. Dat betekent dat die ene contract­ partij altijd het aanspreekpunt is voor het ziekenhuis. In 2009 is de knoop doorgehakt en zijn alle voorbereidingen in gang gezet waaronder ook het programmeren voor specifieke voorzieningen, zoals een reanimatieoproep. Dat is natuurlijk iets dat topprioriteit moet krijgen in het netwerk.’ Peter Karsman — ‘We hebben de gebruikers nauw betrokken bij alle plannen. Maar er zijn zo oneindig veel scenario’s dat we veel zaken toch pas in de werkende situatie definitief geconfigu­ reerd hebben. Wat doe je bijvoorbeeld als een huisarts bij het callcentrum er ‘even tussendoor’ wil. Hoe ga je daarmee om? Het communicatiesysteem moest wel zo flexibel zijn, dat je daar snel op kan inspelen.’

Liefde voor het vak

Mogelijkheden

Dagelijks gebruik

Peter Karsman — ‘Het nieuwe communicatiesysteem

Peter Karsman — ‘Het grootste voordeel is wel dat onze

biedt ons veel mogelijkheden. En belangrijker nog, we kunnen maatwerk leveren. Per poli verschilt bijvoorbeeld het gebruik van het systeem. Bij de receptie van een poli komen tussen acht en tien ’s ochtends de meeste telefoontjes binnen. Dan is de receptie volledig bemand. Daarna valt het aantal telefoontjes sterk terug en worden bellers doorgeschakeld naar een mobiel toestel zodat de assistente ook ander werk kan gaan doen. Ook door de verbeterde rapportagemogelijk­ heden kunnen we onze telefonische bereikbaarheid veel beter managen. Bijvoorbeeld bij piekbelasting kun je nu een bood­ schap meegeven dat de poli een uur later veel beter bereikbaar is. Dat scheelt veel irritatie bij de bellers.’

medewerkers nu nog maar met één toestel lopen en dat de onderlinge bereikbaarheid optimaal is. Bovendien kunnen we steeds meer functies toevoegen. Het netwerk geeft ons ook andere mogelijkheden. Zo hebben we nu een pilot met dwaal­ detectie. Dat is voor patiënten die om verschillende redenen in de war zijn, en dus de weg kunnen kwijtraken. Via een polsbandje met een klein zendertje kun je nauwkeurig vaststellen waar de patiënt is in het gebouw. Die techniek kun je ook toepassen op apparatuur die zoek is geraakt. Dit soort toepassingen zorgt voor veel enthousiasme en snelle acceptatie onder het personeel.’

Erik van Rijn — ‘Een ander voordeel is dat het ziekenhuis nu beschikt over een geheel eigen netwerk. Het ziekenhuis is volledig self supporting. Op deze manier kun je garanderen dat je 365 dagen per jaar up en running bent.’ Peter Karsman — ‘In 99,999 % van de gevallen, dat is echt het maximaal haalbare, denk ik.’

23

Erik van Rijn — ‘En alle gegevensstromen verlopen via één netwerk, waarbij je de de prioritering zelf kan aangeven.’ Peter Karsman — ‘We hebben gekozen voor een robuust toestel met grote cijfers. In het begin kwam daar commentaar op. Het was niet hip of trendy. Maar daar hoor ik niemand meer over, want als je dit toestel laat vallen, kun je er gewoon mee verder bellen. Iedereen ziet nu het belang hiervan in. De fabrikanten garanderen dat ze software blijven ontwikkelen voor ons systeem de komende jaren. Belangrijk, want dat bepaalt de levensduur van je systeem.’

Over Deerns Peter Karsman — ‘Deerns heeft ons geholpen door op het juiste moment voor de juiste technologie te kiezen, in een snel veranderende omgeving. De adviesrol van Deerns is van groot belang geweest bij zowel de keuze voor hardware en software als de implementatie. Daarnaast hebben ze het aanbestedings­ proces, en alles wat daarbij komt kijken, goed begeleid.’

‘Het ziekenhuis ­beschikt nu over een eigen netwerk en is 365 ­dagen per jaar in de lucht’

24

DEERNS iD

INTERVIEW

‘Crisis is een zegen’

Liefde voor het vak

25

Econoom Arnold Heertje (76) pleit voor een economie die niet alleen wordt gedreven door geldelijk gewin. Er moet een nieuw welvaartsbegrip komen waarbij ook ruimte is voor bijvoorbeeld duurzaamheid en schone lucht. De huidige economische crisis lijkt versneld voor de noodzakelijke mentaliteitsomslag te zorgen.

Arnold Heertje doet vrijwel dagelijks verslag van zijn inzichten over de verduurzaming van onze economie. Congressen, columns, spreekbeurten of artikelen, hij maakt gebruik van talloze platforms om zijn boodschap te verkondigen. Zijn inzicht dat de crisis een zegen is, werd in het begin niet door iedereen gedeeld, maar kan inmiddels op steeds meer support rekenen. Deerns sprak hem op zijn favoriete interviewlocatie: hotel Jan Tabak in Bussum. Direct naar de kern van Heertje’s betoog. Zijn er positieve gevolgen van de crisis? ‘Dat denk ik zeker. De crisis is het gevolg van een zuiver financiële oriëntatie van onze economie. We zijn met onze kop tegen de muur gelopen, we hebben het doel en middel verwisseld. De crisis heeft het venster geopend voor fundamentele vragen over hoe we verder moeten. Want als we op dezelfde manier verdergaan, ontstaat er ook een overlevingsprobleem. Nu oriënteren we ons op fundamentele zaken zoals verduurzaming, leefbaarheid en schoon water.’ Hij ziet mondiaal langzaam de bewustwording groeien. De olieramp in de Verenigde Staten roept bijvoorbeeld de vraag op of dat hier ook kan gebeuren. Maar misschien nog wel belangrijker; er is het besef dat ook het individu iets kan bijdragen aan de omschakeling.

‘De crisis is het gevolg van een ­ zuiver financiële oriëntatie van onze economie’

Duitsland

Nooit uitgepraat

Heertje constateert dat in Nederland voornamelijk gepraat wordt over verduurzaming, maar dat bijvoorbeeld in Duitsland ook concrete maatregelen worden genomen. ‘Ik denk bijvoor­ beeld aan de decentralisering van de energievoorziening. Het is daar wettelijk zo geregeld dat zelf opgewekte duurzame stroom altijd kan worden teruggeleverd aan het stroomnet. Dat werkt daar goed en zou hier ook moeten. Hier komt maar weinig van de grond.’ Ten tijde van het gesprek is het rechtse kabinet (VVD-PVV-CDA) in de maak. ‘Ik vind het belangrijk dat het onderwerp verduurzaming uit de politiek-ideologische hoek wordt getrokken. Femke Halsema geeft aan dat ze niks verwacht van dit kabinet als het gaat om duurzaamheid. Dat is voor mij maar helemaal de vraag. Wanneer mensen als Pieter Winsemius of Herman Wijffels worden benoemd dan heb je de kans dat er iets gebeurt, zoals in Duitsland.’

Econoom Arnold Heertje is emeritus hoogleraar en heeft tientallen boeken over economie gepubliceerd, zijn boek Elementaire Economie was jarenlang het standaardwerk op vele middelbare scholen. Hij heeft het volgens eigen zeggen drukker dan ooit. Dagelijks stromen de uitnodigingen voor congressen en spreekbeurten binnen. Zijn mening over de verduurzaming van de economie is hot. Zijn laatste boek ‘Echte Economie’ is zelfs een bestseller.

Beter bouwen De econoom erkent dat de overheid een belangrijke rol speelt: ‘Je hebt een regiepartij nodig. Maar om allerlei redenen functioneert onze overheid slecht. Er is geen overkoepelende regie. Wel bureaucratie en fragmentatie en verkokering,

waardoor de burger en het overzicht uit beeld zijn verdwenen.’ Een initiatief zoals De Groene Zaak waarbij ondernemers als Deerns zich verenigen om ‘groene’ regel- en wetgeving te bewerkstelligen, kan op zijn instemming rekenen. ‘Ik sprak laatst voor aannemers. Daar vroeg ik ze: waarom houden jullie je aan de regels? Zij kunnen namelijk beter en duurzamer bouwen dan is vastgelegd in wetgeving. So what, was hun eerste reactie. Mijn vraag: bouwt u voor de overheid of voor de mensen die

26

DEERNS iD

Juist in het verduurzamen van ­bestaande gebouwen en vervuilde ­bedrijfsterreinen ziet Heertje winst Duurzame Kans Bestaande Kantoren In Nederland staan steeds meer kantoorgebouwen langjarig leeg omdat deze niet meer aan de eisen van de gebruikersmarkt voldoen. Jarenlang was nieuwbouw aantrekkelijker. In de huidige economische situatie vormen leegstaande kantoren een interessant alternatief om te komen tot passende huisvesting. DTZ Zadelhoff, Inbo en Deerns hebben samen een methodiek ontwikkeld om de duurzaamheids­kansen van kantoren gerealiseerd in de periode 1960 tot 1995 vast te stellen. Kijk voor meer informatie op www.duurzamekans.nl. Op de foto hier­naast: WB gebouw 34 op de High Tech Campus ­Eindhoven. Hier vond op 29 oktober 2010 het tweede symposium Duurzame Kans Bestaande Kantoren plaats vond. Dit gebouw is door Deerns en Inbo en JHK architecten duurzaam gerenoveerd.

erin moeten wonen? Dat was voor sommigen een eyeopener. Vervolgens gaven sommige aanwezigen aan dat daar ook een prijskaartje aan hangt. Maar dan moeten ze uitleggen aan de consument, wat ze daarvoor in de plaats krijgen. We moeten af van het oude patroon met die enorme nadruk op geld, waarbij kwaliteit en duurzaamheid ondergeschikt is.’

Sarkozy ‘Ik wacht rustig af’, vertelt Heertje. Hij weet dat zijn verhaal het juiste verhaal is. ‘Er is geen speld tussen te krijgen.’ Overal ziet hij signalen dat we naar een andere economische verhouding toegaan. ‘Behoeftebevrediging is veel meer dan alleen materiële diensten. Als bijvoorbeeld het spaarloon beschikbaar komt, dan gaat men het geld niet massaal uitgeven. De consument heeft zijn lesje geleerd de afgelopen jaren. Die afremming van de groei is ook helemaal niet erg. Daar moeten we aan wennen, maar mensen zien ook de voordelen. We gaan bijvoorbeeld niet overal maar nieuwe kantoren bouwen, die ruimtes blijven dus leeg, de bomen blijven staan.’ Juist in het verduurzamen van bestaande gebouwen (zie kader) en vervuilde en verpau­ perde bedrijfsterreinen ziet hij winst. Dit draagt in zijn ogen bij aan ‘welvaart in brede zin’, ondanks dat elementen als een schone omgeving niet neerslaan in de kwantitatieve groei van onze economie. ‘Als ik lees dat Sarkozy Nobel-prijswinnaars Joseph Stiglitz en Amartya Sen uitnodigt om na te denken over een alternatief welvaartbegrip dan is dat een positief signaal.’

Transparantie Hij is als theoreticus niet de man van de hapklare adviezen, wel is hij graag bereid om na te denken over hoe bedrijven anderen kunnen overtuigen van het duurzaamheidstreven. ‘Transparantie is belangrijk. Laat zien wat de gevolgen zijn. Een gemeente wilde dat een projectontwikkelaar honderd huizen zou bouwen. Er was maar een markt voor zeventig woningen. Dertig woningen zouden leeg komen te staan. Dat is krankzinnig. Dan moet je blootleggen dat er gekken zijn die dat willen doen.’

Mechanism design Een van zijn stokpaardjes om verandering teweeg te brengen is mechanism design of social engineering. Nu meer en meer duidelijk wordt dat duurzaamheid op de agenda staat, is het belangrijk om inhoud te geven aan dit begrip. ‘De hoe-vraag, dat is het onderwerp van mechanism design, of om in termen van Deerns te blijven, wat is de optimale constructie om een gedragsverandering als het gaat om duurzaamheid te bereiken.’ Zijn voorbeeld van het principe van mechanism design is simpel. Hij gaat hierbij niet uit van vertrouwen in de burger. ‘Ik vertrouw niet op vertrouwen, je moet ervoor zorgen dat mensen zich gedragen alsof ze te vertrouwen zijn. Als je naast een weg een bord van 30 kilometer per uur neerzet, dan werkt dat maar ten dele. Als je een drempel neerlegt, dan is dat een constructie die voor iedereen geldt. Mechanism design is erop uit om constructies te bedenken die positieve gedragsveranderingen bewerkstelligen.’

Liefde Liefdevoor voorhet hetwerk vak COLUMN

Liefde voor teamwork Je staat op en weet wat je gaat doen. Vandaag, morgen, overmorgen en de dagen daarna. Tot en met de dag van de Olympische finale van Peking (2008) staan in het teken van het doel: goud in de damesacht. Samen met je team heb je je nagels ergens in gezet (en gelakt) en weet dat je deze greep vast blijft houden tot het doel is bereikt. Het ‘niet halen’ komt in je woordenboek niet voor, want je bent alleen bezig je doel wel te bereiken. Zo is het leven van een topsporter, het leven van mij, het leven van ons team. Jarenlang hebben we met elkaar getraind met veel discipline, maar vooral vastberadenheid, waarbij je weet tot hoeveel je in staat kunt zijn. Allerlei verschillende soorten mensen werken samen als één roeimachine. Ons product, zo veel mogelijk perfecte halen op het juiste moment, betekent een mooie medaille. De dynamiek van een succesvol team was fantastisch om deel van uit te kunnen maken. Zilver is daardoor voor ons als goud.

Marlies Smulders Roeister Marlies Smulders (1982) is roeister. Ze vertegenwoordigde Nederland tweemaal op de Olympische Spelen en op diverse internationale wedstrijden bij verschillende

Nog steeds besef ik hoe waardevol zo’n project is. Je vraagt veel van elkaar, maar vooral van jezelf als teamlid om tot het uiterste te gaan, want dan weet je dat je ook echt alles hebt gedaan en kun je met een voldaan gevoel terug kijken. Ook na mijn topsportcarrière vind ik mijn interesse voor teamwork terug. Naast mijn onderzoeksmaster ‘Literary Studies’ loop ik op dit moment stage. Op de publiciteitsafdeling van uitgeverijen Singel 262 (Querido, Athenaeum, Nijgh & Van Ditmar) bemerk ik weer mijn passie voor het werken binnen een team. Samen met auteurs, redacteuren en de pers, proberen we de best mogelijke publiciteit tot stand te brengen.

roeidisciplines.

De combinatie van een grote persoonlijke inzet en een goede mensenkennis zijn bepalend voor een goed resultaat. Het product dat we daarmee maken, zo veel mogelijk publiciteit voor boeken en daarmee een zo groot mogelijke verkoop, voelt op zo’n moment als de hoofdprijs. Daarbij geeft het feit dat ik dicht op het vuur zit extra veel motivatie om nog meer uit mezelf en anderen te halen. De emoties die ik erin stop en de kick die ik daarna krijg van het behaalde succes, kunnen mij en ons team opnieuw inspireren tot nog veel meer. En dit is nog maar het begin!

‘Ons product, zo veel mogelijk perfecte halen op het juiste moment’

27 27

28

DEERNS iD

DEERNS VARIA

OPGELEVERD

Scholingsboulevard Enschede De nieuwe Scholingsboulevard in Enschede biedt onderdak aan scholieren van het Bonhoeffer College, het stedelijk Lyceum en het ROC-Oost-Nederland. De gebouwen kenmerken zich door een duurzaam en gezond binnenklimaat. Een goed voorbeeld van duurzaam ontwerpen is het lichtontwerp. Hierbij is maximaal gebruik gemaakt van integrale technieken voor de toepassing van daglicht, energie­ zuinig kunstlicht en zonwering via de diffuse lichtinval van de sheddaken. Deerns was verantwoordelijk voor het ontwerp, bestek, aanbesteding en uitvoeringsbegeleiding van alle installaties. Recent onderzoek maakt duidelijk dat goed licht een onder­ scheidende bijdrage levert aan de leer­ prestaties van leerlingen en studenten. Deerns informeert u hier graag over. Foto: IAA Architecten

OPGELEVERD

Politieacademie Apeldoorn Koningin Beatrix opende dit najaar de gereno­ veerde concernlocatie van de Politieacademie. Markant middelpunt van het gebouw (1932) is nu het centrale atrium. Een met 25 meter boogvormige spanten overdekte middenplaats. Belangrijk is dat het rijksmonument in oude glorie is hersteld en tegelijkertijd een duurzaam onder­komen is geworden. Deerns tekende voor het ontwerp van alle installaties. Deerns krijgt steeds meer opdrachten om in monumentale gebouwen slimme en duurzame oplossingen te bedenken. Zo wordt in het academiegebouw gebruik gemaakt van technieken die aansluiten op het bestaande complex. Er is bijvoorbeeld gekozen voor warmteen koudeopslag in de bodem en de monumentale ramen konden worden gehandhaafd dankzij een slim overdruksysteem met achterzetramen en geïsoleerde borstweringen.

Foto: Thea van den Heuvel-Fotografie/DAPh

Liefde voor het vak

29

OPGELEVERD

CIJFERS

ACTA 6.000.000 watt duurzame energie

Voor het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) is aan de Zuidas op de VU-campus een nieuw ­onder­komen gebouwd. Het is een multifunctioneel gebouw met onder andere collegezalen, een pijnpoli, diverse klinieken en een tandtechnisch laboratorium. Deerns was onder meer verantwoordelijk voor het ontwerp en uitvoeringsbegeleiding van werktuigkundige, elektrotechnische, sprinkler, transport en gevelonderhoudsinstallaties. Het gebouw heeft veel gebruiks­ functies – onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg. Door nauw te overleggen met alle betrokken partijen, van architect tot gebruikers, heeft Deerns een aantal concepten bedacht die optimaal in het ontwerp passen. Dergelijke complexe ­omgevingen zijn Deerns op het lijf geschreven.

De energievraag van Terminal 2 van Schiphol stijgt. Dit komt onder meer door het nieuwe systeem voor bagageafhandeling. De energie is afkomstig uit de eigen centrale die is ondergebracht in de grote zwarte doos op Terminal 2 van de luchthaven. De energiecentrale, KWS2 (Kracht Warmte Station) moet vanwege de stijgende vraag worden uitgebreid. De bestaande WKK’s (Warmte Kracht Koppelingen) worden vervangen en er komt een derde WKK. Een WKK is een gasmotor die elektrische energie opwekt. De warmte die hierbij vrijkomt wordt via een absorptie­ koelmachine omgezet in koeling voor het gebouw. Op deze manier wekt Schiphol op een duurzame manier energie op. Ook zal er een extra absorptiekoelmachine geplaatst worden om de extra warmte die de WKK’s produceren om te zetten in koeling. Deerns is verantwoordelijk voor het ontwerp van de vernieuwde energiecentrale die straks 6 miljoen watt aan duurzame energie kan opwekken. Foto’s: Benthem Crouwel Architekten

30

DEERNS iD

DEERNS VARIA

INFOGRAPHIC

BREEAM voor UPC Leeuwarden In Leeuwarden verrijst een nieuw kantoorgebouw voor kabel- en mediabedrijf UPC. Het gaat om een uiterst energiezuinig gebouw met ‘groene longen’ voor een aangenaam binnenklimaat. In samenwerking met onder andere architectenbureau Paul de Ruiter, heeft Deerns een uitgekiend klimaatconcept ontwikkeld.

OPMERKELIJK

Deerns verwerft contract luchthaven Denver

Deerns heeft een contract gesloten met Denver International Airport (DIA) in Colorado (VS). Deerns gaat advies- en ontwerpwerkzaamheden verrichten rond de technische voorzieningen op deze luchthaven. Het gaat hierbij om een raamcontract ter waarde van $ 2 miljoen. Het vliegveld kan jaarlijks 50 miljoen passagiers verwerken en staat bekend als een van werelds meest duurzame vliegvelden. In de komende twee jaar levert Deerns de ontwerpen voor het onderhoud en de verbetering van klimaat-, energie- en andere technische installaties. Deze opdracht van DIA vormt het eerste grote overheidscontract dat Deerns in de VS verwerft. Op de luchthaven van Denver voert Deerns al onderzoek uit naar mogelijkheden tot energiebesparing. De Deerns-vestiging in Denver is verantwoordelijk voor de uitvoering van de opdracht.

Liefde voor het vak

OPMERKELIJK

31

ONLINE

‘Business is not about ­technology, it’s about people...’ Carlos Garcia de la Noceda is senior adviseur bij Deerns op het gebied van datacenters. Vanuit zijn thuisbasis in Spanje zoekt hij wereldwijd naar zakelijke kansen voor de Deerns-expertise en dienstverlening. Sinds een paar jaar maakt hij ook, met veel succes, gebruik van LinkedIn.

Hoeveel ‘connections’ op LinkedIn? ‘Ongeveer 600, echt open networkers hebben er 6000. Maar ik accepteer alleen mensen die ik ook echt ken.’

En hoe maak je hier zakelijk gebruik van? ‘Als ik met iemand in een organisatie in contact moet komen die ik niet ken, dan benader ik in mijn netwerk mensen die daar werken of hebben gewerkt. Ik vraag naar basale informatie als mailadres en telefoonnummer, maar ook naar meer subjectieve informatie. Is het een zeer zakelijk persoon of is hij juist meer informeel? Dat helpt allemaal bij het eerste gesprek.’

Vind je ook zakelijke kansen via LinkedIn?

Stationsrenovatie ­Amsterdamse metro: comfortabel en ­energiezuinig Vanaf 2015 profiteren duizenden reizigers in Amsterdam dagelijks van de ingrijpende renovatie van zestien stations op de Metro Oost-lijn (richting Gein en Gaasperplas). Vijf liggen ondergronds, elf stations liggen boven de grond. Comfort, gemak, beheersbaarheid, flexibiliteit en sociale veiligheid zijn de kernwaarden voor de renovatie. Deerns voert het ontwerp uit van de technische installaties, waaronder de verlichting. Energiezuinige Led-verlichting speelt hierin een belangrijke rol. Deerns is ook verantwoordelijk voor het ontwerp van de ventilatie, liften en sprinklerinstallaties. Dus veiligheid, comfort en logistiek. De samenwerking met Architect GROUP A, Fabrique en Atelier LEK (licht) verloopt bijzonder goed. ­Kwaliteit staat bij alle keuzes voorop; een uitgangspunt waarin Deerns zich goed kan vinden. Beeld: GROUP A

‘Ja, dat ook. Ik ben lid van verschillende discussiegroepen op LinkedIn over allerlei onderwerpen gerelateerd aan data­centers. Op die manier ben ik altijd op de hoogte van nieuwe trends en ontwikkelingen. Ik las daar bijvoorbeeld dat een grote veilingsite bezig was met een tender voor een datacenter, een tender die alleen online werd uitgeschreven. Wij kregen vervolgens de kans om een bid uit te brengen.’

Waarom moeten andere professionals actief worden op een dergelijk netwerk? ‘Veel deelnemers delen bijvoorbeeld online projectpresentaties, voor consultants is het waardevol om te zien welke technologie wordt ingezet, vandaag en morgen. Het zorgt ervoor dat je up-to-date bent in je vak. Als Deerns kun je natuurlijk ook laten zien wat je doet, de markt moet natuurlijk wel weten waarin we voorop lopen.’

Samengevat? ‘LinkedIn zorgt ervoor dat ik een betere professional ben. Ik weet wat er in de markt gebeurt en de markt weet waar wij mee bezig zijn. Het zorgt daarmee voor het juiste perspectief. Bovendien is het inspirerend om in een samenwerking­gerichte omgeving te werken.’ Het account van Carlos Garcia de la Noceda is te bezoeken via: http://es.linkedin.com/in/carlnoceda

32

DEERNS iD

‘Dit kantoor geeft me de juiste energie’ Lekker werken begint met een prettig werkklimaat. Daarom zet Deerns altijd het individu centraal bij het ontwerp van het binnenklimaat. En tegelijkertijd verrassen we steeds vaker met duurzame en energiezuinige oplossingen. Met als resultaat bijvoorbeeld een kantoorgebouw met het BREEAM-NL

Gezonde leef- en werkomgeving Bedrijfskritische faciliteiten Duurzaamheid en energie Nieuwe techniek Veiligheid

certificaat, een van de belangrijkste keurmerken als het gaat om duurzaamheid. www.deerns.nl