Museumlijst voor museumgroepen Voor het seizoen 2014 – 2015 Op volgorde van de plaats waar het museum gevestigd is.
Nieuwe musea op de lijst Museum Het Schip, De Amsterdamse school, Amsterdam Museumwijzer M14-05 Museum Het Schip is gevestigd aan het Spaarndammerplantsoen, is het centrum van informatie over architectuurstroming De Amsterdamse School, geeft informatie over de invoering van de Woningwet en over volkshuisvesting aan het begin van de 20e eeuw. In Amsterdam kunt u vanaf het station in een half uurtje naar het museum lopen, maar u kunt ook een tram nemen. In het museum sluit u aan bij een rondleiding door een gids. Deze geeft uitleg over de collectie van het museum, en besteedt tevens aandacht aan de bijzondere architectuur van het gebouw. Aansluitend maakt u een wandeling door de omgeving, die wij voor u uitstippelen. Aan het eind bespreekt u de discussievragen die we hierover opgesteld hebben. Museum Geelvinck, Willet Holthuysen, grachtenwandeling, Amsterdam Museumwijzer M14-06 U bezoekt tijdens een uitgebreide wandeling langs de Herengracht en de Keizersgracht in Amsterdam, de Cromhouthuizen/Bijbelsmuseum, het Geelvinck Hinlopen Huis en het Museum Willet Holthuysen. Amsterdam maakte aan het begin van de 17e eeuw een grote Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
economisch bloei door, waardoor ook het aantal welgestelde in de stad toenam. Eén van de gevolgen was de aanleg van een nieuwe stadswijk: de grachtengordel waarmee in 1613 werd begonnen. Kooplieden, bankiers en bestuurders kochten hier grond waarop zij hun stadspaleizen met koetshuizen en tuinen lieten bouwen. Van een aantal panden waar u langs wandelt, die niet te bezichtigen zijn, maar zeker de moeite waard om voor stil te blijven staan, wordt informatie gegeven. Het Tropenmuseum, Amsterdam Museumwijzer M14-07 Op het terrein van de voormalige Oosterbegraafplaats in Amsterdam bevindt zich het Tropenmuseum. In dit prachtige rijksmonument maakt u kennis met de tradities en geschiedenis van volkeren van over de hele wereld. Het museum kent een grote vaste collectie, welke een samenvoeging is van het vroegere Koloniaal Museum te Haarlem en de oude verzameling van het Ethnographisch Museum Artis. Het startpunt van het museum is de grote lichthal (naar het ontwerp van de architect J.J. van Nieukerken) van waaruit u de verschillende tentoonstellingen kunt bezoeken. Kijk bijvoorbeeld terug naar de geschiedenis van driehonderdvijftig jaar Nederlanders in Indonesië. Of bezoek de wereldberoemde collectie over Nieuw-Guinea. Bijna nergens anders treft u zoveel waardevolle objecten binnen dezelfde collectie. Het bezoek aan het museum is daarnaast goed te combineren met een rondwandeling door de omgeving. Zo kunt u een kijkje nemen bij Molen de Gooyer (een achtkantige stellingmolen uit 1725) of op uw gemak de dag doorspreken tijdens een wandeling door het 1
Oosterpark. Tevens beschikt het Tropenmuseum over een gezellig restaurant waar u prima terecht kunt voor een hapje en een drankje. Museum Beelden aan Zee, Den Haag Museumwijzer M14-08 De collectie van museum Beelden aan Zee omvat bijna 1000 beelden en enkele honderden penningen. Het merendeel van de werken dateert uit de tweede helft van de 20e eeuw. Er zijn grote en kleine beelden, gemaakt door bekende en onbekende beeldhouwers, afkomstig uit de hele wereld en uitgevoerd in de meest uiteenlopende materialen. De mens – het mensbeeld – is het leidmotief in de collectie van Beelden aan Zee. GR-ID, Grafisch Museum, Groningen Museumwijzer M14-09 Het geluid van de drukpers klinkt voor sommigen als muziek in de oren en sommige mensen ruiken liever de geur van inkt dan van een vers gebakken appeltaart. GR-ID, voorheen het Grafisch Museum Groningen, is een museum waar letter en beeld, grafische vormgeving en typografie centraal staan. Hier kunt u zelf de geur en het geluid ervaren. Het is een museum dat staat voor experiment, activiteit, levendigheid en reuring en met een vaste collectie en wisselende tentoonstellingen is er dus voor elk wat wils. U bezoekt dit museum waar u de historie van de drukpers te zien krijgt en waar u van een demonstratie kunt genieten van een echt werkende pers. Aansluitend maakt u een korte wandeling door een stukje Groningen waarna u uitkomt bij de Groninger Archieven, een relatief onbekende plek maar toegankelijk voor iedereen. Hier kunt u zich
Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
verdiepen in diverse historische documenten en zegels uit de geschiedenis van de stad en provincie Groningen. (Let op: alleen de benedenverdieping met de vaste collectie van GR-ID is rolstoeltoegankelijk). Het Noordelijk Scheepvaartmuseum Museumwijzer M14-10 Het Noordelijk Scheepvaartmuseum is gevestigd in de Brugstraat in twee mooie middeleeuwse gebouwen in Groningen. Het museum toont de geschiedenis van de Noord-Nederlandse scheepvaart en de geschiedenis van Groningen als Hanzestad verder heeft het bijzondere vondsten uit de regio. Er is een ruimte met scheepsvaartmachines en in de kelder van het museum zijn het gehele jaar wisselende kunst- en geschiedenistentoonstellingen. Ook is er een ruimte waar een virtuele reconstructie van middeleeuws Groningen is te bekijken: ‘Groningen in 1470’. Deze museumwijzer biedt een combinatie van een museumbezoek en een korte rondleiding door het centrum van Groningen. Museum Het Dolhuys in Haarlem Museumwijzer M14-04 U bezoekt het Museum Het Dolhuys te Haarlem. Een bezoek aan dit museum is uitstekend te combineren met een Hofjeswandeling en/of een boottochtje. Museum Het Dolhuys, het nationaal museum van de psychiatrie in Nederland is sinds januari 2005 voor het publiek geopend. Het museum is een initiatief van zeven psychiatrische instellingen die besloten tot bundeling van hun museale activiteiten door hun historisch bezit in dit museum bijeen te brengen. Het museum is gevestigd in het voormalige leprozen- pest- en dolhuys. 2
Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden Museumwijzer M14-11 In de binnenstad van Leeuwarden ligt in een van de vele oude kleine straatjes het museum Princessehof. Een museum dat gewijd is aan keramiek, met onder andere Aziatische, Europese en moderne Keramiek. Het museum is gevestigd in een prachtig oud pand dichtbij de Olde Hove, de bekende scheve toren in Leeuwarden. Kom de wereldberoemde collectie van Chinees porselein zelf bewonderen om daarna een mooie stadswandeling door Leeuwarden te maken en in de Prinsentuin te genieten van een heerlijke kop thee, om nog even na te genieten van al het moois en gezellig samen na te spreken. Fries Museum, Leeuwarden Museumwijzer M14-12 Leeuwarden is het Europese centrum voor kunst, cultuur en wetenschap. Tenminste, dat werd van de daken geroepen toen de stad werd uitgeroepen tot Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Het Fries Museum is één van de attracties die een bezoekje aan de stad meer dan waard maakt. Het gloednieuwe museum werd in september 2013 geopend door koningin Máxima. Het Fries Museum gaat over de Friezen en over Friesland, een eigenzinnig stukje 'buitenland in Nederland’ zoals het museum het op haar website omschrijft. In het Fries Museum is de geschiedenis van vijftigduizend jaar Friesland terug te vinden. U vindt er tentoonstellingen over de elf Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
steden, de haatliefde verhouding met het water, het zwaard van vrijheidsstrijder Grutte Pier en het nalatenschap van de exotische danseres Mata Hara. Ook hedendaagse en moderne kunst en fotografie is er volop te genieten. Tot slot biedt hetzelfde moderne gebouw onderdak aan het Fries Verzetsmuseum. Het centrum rondom het museum is rijk aan historie. Op loopafstand is er bijvoorbeeld de Blokhuispoort, een oude gevangenis die nu dient als broedplaats van tientallen kunstenaars en creatievelingen. Het historische centrum van Leeuwarden is rijk aan kleine winkeltjes, gezellige cafeetjes en sfeervolle straten. Museum De Lakenhal in Leiden Museumwijzer M14-13 Vooraf leest u het een en ander over de achtergronden: het Leidens beleg en ontzet en over de schilders Lucas van Leyden en Rembrandt van Rijn. Het museum is gevestigd in de monumentale ‘Laecken-Halle’ uit 1640, waar ooit het beroemde Leidse laken werd gekeurd en verkocht. Tegenwoordig valt er een uiteenlopende collectie te bewonderen waaronder werk van grote meesters als Rembrandt, Lucas van Leyden en Theo van Doesburg. Aansluitend maakt u een wandeling die we voor u beschrijven in de museumwijzer. Tenslotte zijn er discussievragen waarmee u het bezoek aan Leiden afsluit. Musea en stadswandeling in Maastricht Museumwijzer M14-14 Met deze museumwijzer bezoekt u Het Historische Drukkerij Museum in Maastricht. Er staan deskundige gidsen klaar om u veel over de oude drukkerij te vertellen. Het Historische Drukkerij Museum is gevestigd in een negentiende-eeuws woonhuis met binnenplaats en kapelgebouw in het oude centrum van Maastricht. Het Kapel werd door 3
de vooraanstaande bewoner Mgr. Rutten gebouwd toen hij in 1850 in het gebouw ging wonen. Naast het Kapel heeft hij ook klaslokalen laten bouwen waar onderwijs werd gegeven aan de kinderen van de Regoutarbeiders. Na het bezoek loopt u de standswandeling Made. Deze stadswandeling is kortgeleden ontwikkeld ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de ingenieursvereniging KIVI. In de wandeling is een pauze mogelijkheid in de gezelligste haven van Maastricht, het Bassin. Tenslotte brengt u een bezoek aan het museum aan het Vrijthof. Het museum is ingedeeld in verschillende tijden. In dit recente verleden werden in Maastricht producten zoals aardewerk en porselein, glas, kristal en meubels gemaakt. Vanuit dit recente verleden gaat u verder terug in de tijd. Beeldentuin Kröller-Müller Museum, Park De Hoge Veluwe, Otterlo Museumwijzer M14-15 In het natuurgebied De Hoge Veluwe bevindt zich het wereldberoemde Kröller-Müller Museum; vernoemd naar Helene Kröller-Müller die een groot deel van de huidige collectie bijeenbracht in de jaren ‘30. De bijbehorende beeldentuin rondom het museum bestaat uit een unieke collectie sculpturen. Een wandeling in deze enorme tuin van 25 hectare is een ware ontdekkingstocht in de ontwikkeling van de beeldhouwkunst. Het paviljoen van architect Gerrit Rietveld heeft bijvoorbeeld een nieuwe plaats gekregen in de tuin. Aansluitend maakt u een fietstocht in het natuurgebied De Hoge Veluwe. De gratis witte fietsen verlenen zich tot een bezoek aan Jachthuis Sint Hubertus en tochten door bossen en uitgestrekte heidevelden. Hierbij bestaat de
Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
kans om de dieren in het park te bezichtigen: edelherten, reeën, wilde zwijnen en talloze kleine(re) dieren. Museum en stadswandeling Spakenburg Museumwijzer M14-17 Vooraf leest u het een en ander over Spakenburg en Bunschoten. U brengt een bezoek aan het Museum Spakenburg, gelegen op een prachtige plaats aan de oude haven en tegenover de eeuwenoude scheepswerf. Het vertelt het verhaal van de gemeente Bunschoten dat oorspronkelijk bestond uit de kernen Bunschoten, Spakenburg en Eemdijk. Aansluitend maakt u een wandeling door het dorp, waarvoor de museumwijzer de informatie geeft. Ter afsluiting bespreekt de museumgroep een aantal discussievragen. Beeldengalerij Het Depot, Wageningen Museumwijzer M14-18 Beeldengalerij Het Depot is een podium voor hedendaagse beeldhouwkunst met museale uitstraling, in een schitterende omgeving. De mens staat centraal bij Stichting Het Depot en de menselijke maat is ten allen tijde terug te vinden in de tentoonstellingen. Het Depot toont een zeer diverse tentoonstelling van torsen en fragmenten. Aanraken van de beelden is toegestaan. Het Depot is gevestigd op drie locaties, met elkaar verbonden door prachtige Arboreta die ook bij Het Depot horen. De museumwijzer neemt u aan de hand door dit prachtige museum met vaste en tijdelijke collecties. Museum de Fundatie, Zwolle 4
Museumwijzer M14-16
synagoge. Onderweg komt u nog langs enkele zilverwinkels/galeries.
Dit voormalige Paleis van Justitie is gebouwd in neoclassicistische stijl rond 1840. Nu is het een prachtig museum dat topcollectie biedt aan beeldende kunst, aansprekende tentoonstellingen in de kwalitatief hoogwaardige gebouwen. Als museumgroep brengt u een bezoek aan het museum en maakt daarna een wandeling door de oude binnenstad Zwolle om te genieten van architectuur en/of kleine winkeltjes, waarvoor wij de beschrijving leveren in de museumwijzer.
Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum, Heerenveen Museumwijzer M13-03
Musea waarvoor al eerder museumwijzers verschenen Zilvermuseum, Schoonhoven Museumwijzer M13-02 Schoonhoven is al eeuwenlang de Zilverstad van Nederland. Dit betekent dat, naast de zilverindustrie, er zeer veel goud- en zilversmidateliers te vinden zijn in Schoonhoven. Ook het Nederlands Zilvermuseum staat in deze stad aan de rivier de Lek. U bezoekt dit Zilvermuseum, waar u de historie van het Nederlands zilver te zien krijgt van 1600 tot heden. Prachtig tafelzilver, gouden siervoorwerpen en voorwerpen uit oude zilversmidwerkplaatsen. Aansluitend maakt u een korte wandeling door het stadje, brengt u een bezoek aan een bekende zilversmid en bewondert u de verzameling van oud zilver in de voormalige Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
Het Friese Heerenveen herbergt een van de oudste biografische musea van ons land. Het museum is gewijd aan Domela Nieuwenhuis (1846-1919), dominee, vrijdenker, socialist, anarchist, en antimilitarist. De collectie was in de vorige eeuw op diverse plekken in Amsterdam gehuisvest, maar bevindt zich nu in het hart van het gebied waar deze ‘apostel van de arbeiders’ duizenden aanhangers had onder de arme bevolking. Domela Nieuwenhuis’ studeerkamer en de bibliotheek geven een indruk van zijn privéleven en zijn intellectuele ontwikkeling. En in de vergaderzaal en de volksherberg klinkt de echo van de levenslange strijd van Domela Nieuwenhuis voor een rechtvaardige wereld. Vanaf het museum, dat deel uitmaakt van het Museum Willem van Haren, voert een wandelroute langs de mooiste plekjes en opmerkelijkste monumenten van Heerenveen. Een fietstocht gaat langs monumentale gebouwen en plaatsen tot aan het landgoed Oranjewoud met het museum Belvédère voor moderne en hedendaagse kunst. Tassenmuseum Hendrikje en Museum van Loon, Amsterdam Museumwijzer M13-04 U bezoekt twee kleine musea die vlak bij elkaar liggen, in het hartje van Amsterdam. Een bezoek aan het Tassenmuseum Hendrikje betekent een reis door de tijd, geschiedenis en mode aan de hand van de indrukwekkende tassencollectie van Tassenmuseum Hendrikje. Het museum toont de geschiedenis van de 5
westerse tas vanaf de late Middeleeuwen tot heden en is het enige museum in de wereld met zo'n uitgebreide en gespecialiseerde collectie tassen. Sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stijlen in de toegepaste kunst en mode hebben de tas door de eeuwen heen beïnvloed. Tassenmuseum Hendrikje is gevestigd in een schitterend historisch pand uit 1664 aan de Herengracht en volledig gerestaureerd in 2007. Als u wilt neemt u daarna een kijkje in Museum Van Loon, het woonhuis van de Amsterdamse regentenfamilie Van Loon, in het hart van Amsterdam aan de Keizersgracht. Willem van Loon was in 1602 medeoprichter van de V.O.C. In een van de fraaiste huizen van de stad kunt u als bezoeker een glimp opvangen van de wooncultuur van de Amsterdamse familie Van Loon.
Museum In 't Houten Huis in De Rijp biedt een overzicht van de rijke historie van het Schermereiland en zijn zeevarende bewoners. De arme veengrond dreef hen het water op. Het waren Sontvaarders, haringvissers en walvisjagers. Thuis verdienden reders, kooplui, touwslagers, kuipers en andere ambachtslieden hun brood met de scheepvaart. Als u een bezoek brengt aan het museum kunt u meteen een rondwandeling maken door het prachtige dorp. Als u door De Rijp loopt en de fraai gerestaureerde huizen uit de zeventiende eeuw ziet, begrijpt u waarom Jan Adriaanszn. Leeghwater in de 17de eeuw dit 'Het beste dorp van Holland' noemde.
Nationaal Museum Speelklok, Utrecht Museumwijzer M13-05
Musea in Zaandijk en de Zaanse Schans Museumwijzer M13-07
In het hartje van Utrecht, vlakbij de Domtoren, staat het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement. Een levendig museum, alles beweegt en brengt muziek voort. Orchestrions waaronder de beroemde 'Vioolspeler', straat-, kermis- en dansorgels, carillonklokken en pianola's. Noem een instrument en het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement heeft het in huis. Erg leuk is dat je tijdens de rondleidingen die elk uur plaatsvinden de instrumenten een repertoire hoort spelen variërend van Weense wals tot de allerlaatste hits. We adviseren het museum te bezoeken op een eerste woensdag van de maand, omdat u dan om 14.00 uur aansluitend kunt deelnemen aan een excursie naar het Restauratieatelier.
De museumwijzer bevat een beschrijving van zowel het Museum van het Nederlandse Uurwerk en het Honig Breethuis. Beide musea liggen op loopafstand van elkaar. Een bezoek aan beide musea laat zich dan ook mooi combineren, inclusief een rondwandeling over de Zaanse Schans of /en de Lagedijk te Zaandijk . De beschrijving van de musea en discussievragen maken deel uit van één museumwijzer.
Museum In ’t Houten Huis, De Rijp Museumwijzer M13-06 Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
a.
Museum van het Nederlandse Uurwerk Voor wie geïnteresseerd is in geschiedenis is een bezoekje aan het op de Zaanse Schans gevestigde Museum van het Nederlandse Uurwerk beslist een aanrader. In dit museum, dat is ondergebracht in een voormalig uit Assendelft afkomstig wevershuis 6
uit de 17/18e eeuw, kunt u namelijk de vaderlandse geschiedenis volgen aan de hand van de ontwikkeling van het uurwerk in Nederland vanaf de 16e tot de 20e eeuw. Torenuurwerken, staande klokken, regionale stoel- en staartklokken, maar ook carillonklokken, astronomische uurwerken en elektrische klokken behoren tot de collectie van het MNU. Uiteraard wordt er in de presentatie veel aandacht besteed aan klokken uit de periode van de uitvinding van het slingeruurwerk door Christiaan Huygens, die hiermee de basis legde voor een meer exacte tijdmeting. Het oudste in het museum te bewonderen uurwerk is een uit 1520 stammend torenuurwerk. b.
Het Honig Breethuis
Op de Lagedijk in Zaandijk staan een groot aantal monumentale koopmanswoningen. In een daarvan, op nummer 80 is het Honig Breethuis gevestigd. In deze in 1710 gebouwde stenen woning, kunt u zien hoe het interieur er circa 1830 toen papierfabrikant Jacob Breet er met zijn gezin woonde moet hebben uitgezien. Een karakteristieke Zaanse smuiger (schouw) in de keuken, notenhouten kasten met antiek glas- en servieswerk, sieraden en portretten, maar ook de in 1830 aangebrachte behangselschilderingen in de in rococostijl ingerichte tuinkamer, en het in 1829/30 aangebouwde ‘goedjaarsend’, geven een indruk hoe Jacob en Grietje Breet er met hun kinderen moet hebben geleefd. Een bezoek aan het Honig Breethuis laat zich uitstekend combineren met een bezoek aan het Museum van het Nederlandse Uurwerk, een wandeling op de Zaanse Schans, of/ en een wandeling over de Lagedijk. Panorama Mesdag en De Mesdag Collectie, Den Haag Museumwijzer M14-01
Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
"Het enige dat aan dit schilderij mankeert is dat er niets aan mankeert". Dat zei de schilder Vincent van Gogh over het immense doek dat bekend is geworden onder de naam Panorama Mesdag. Nog altijd is dit cilindervormige schilderij van Hendrik Willem Mesdag een van de grote attracties van Den Haag. Het is met zijn omtrek van 120 meter (hoogte zo’n 14 meter) één van de oudste 19e- eeuwse panorama’s van Europa. Nog steeds is het optische effect van het schilderij groot. Mesdag was een sleutelfiguur in de Haagse School, een schildersbeweging aan het eind van de 19e eeuw. Vlak bij Panorama Mesdag staat zijn woonhuis met daarnaast het museum dat Mesdags particuliere verzameling huisvest. Wie het museum binnenstapt waant zich even terug aan het eind van de 19 eeuw, met een Gobelinzaal vol Oosterse voorwerpen, de tijd van Couperus herleeft. Bijzonder is ook dat het gebouw is ontworpen als museum; niet zo bekend maar zeer intiem en een bijzondere ervaring. De Mesdag Collectie valt onder verantwoordelijkheid van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Museum Gevangenpoort, Den Haag Museumwijzer M14-03 Wie meer wil weten over 17e-eeuws Den Haag, destijds brandpunt van onze vaderlandse geschiedenis, is in Museum Gevangenpoort op z’n plek. Hier werden de gebroeders de Witt vandaan gesleept door een woedende menigte, om even verderop gedood te worden. Je kunt de vorstelijke kamer waar Cornelis de Witt gevangenzat zelf betreden. Groot is het contrast met de cellen voor de armen: deprimerende, duistere hokken waar je met zo’n 15 man samen zat te wachten op je straf. Ook voer voor de verbeelding is de zolder met folterwerktuigen en de kelder waar gefolterd werd. Het goede nieuws is dat er minder 7
werd gemarteld dan je zou denken, er werd vooral mee gedreigd… Wie even af wil koelen van deze rauwe kant van de geschiedenis steekt de binnenplaats over en komt bij in een zaal met 17eeeuwse schilderijen, in de Galerij Willem V.
Net als voor alle programma’s heeft Stichting Senia ook voor dit onderdeel een werkgroep opgericht van (gepensioneerde) deskundigen/vrijwilligers, die dit onderdeel verder willen ontwikkelen. Als u belangstelling hebt om mee te doen: stuur een e-mail naar
[email protected].
Nationaal Glasmuseum, Leerdam Museumwijzer M14-02 Wie eens de geur van een glasblazerij heeft geroken, vergeet dat zijn leven lang niet meer. Je kunt het allemaal meemaken in Leerdam, een pittoresk stadje net onder Utrecht, aan de rivier de Linge. Hier is het Nationaal Glasmuseum gevestigd, met een enorme collectie glazen voorwerpen, van fabrieksvoorwerpen tot het meest fantasierijke en kleurrijke ontwerp wat je je maar voor kunt stellen. Als klap op de vuurpijl kun je na bezoek aan het museum langs de Linge wandelen naar de Glasblazerij, even verderop. Hier worden demonstraties glasblazen gegeven. Want glas is niet alleen iets van het verleden, er wordt nog volop mee gewerkt en geëxperimenteerd. Leerdam is de plek om daarmee kennis te maken. Het museum is ook een mooie aanleiding om de rest van het stadje even te verkennen, zeer de moeite waard.
Informatie over museumgroepen Senia richt museumgroepen op die 6 tot 7 keer per jaar een museum bezoeken aan de hand van de museumwijzers. Ook leesgroepen kunnen naast leeswijzers ook museumwijzers afnemen. Werkgroep museumgroepen
Museumlijst Stichting Senia 2014-2015
www.senia.nl
8
