87 GELEIDE
TEN
26e jaargang nr. 87 najaar 2007
Een geleidehondenvakantie met FlexChalet “Het mooiste is de liefde”
Uitgave van het Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds
Geleidehonden voor doofblinden
Inhoud KIEST EUKANUBA!
Voorwoord
Voorwoord
3
Geleidehonden voor doofblinden
4
Aan het woord: Diana Kok over de helpdesk Opleidingen
8
Nieuws en wetenswaardigheden
10
Op de hoogte
13
Fokgastgezinnen in de watten
14
Update, autismegeleidehonden
15
Honden op school
16
C
O
L
O
F
O
N
Ten Geleide is een uitgave van de Stichting Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds (KNGF Geleidehonden) en wordt verspreid onder haar geleidehondgebruikers en relaties. Het blad verschijnt periodiek in zwartdruk en - op aanvraag - in Braille, gesproken vorm (Daisy cd-rom) en op diskette.
Redactie Irma Metzger, Monique de Jonge
Vormgeving Bureau Rik van der Heiden Van Diemenstraat 224 1013 CP Amsterdam
Druk Drukkerij Aeroprint, Polderweg 22 - 28 1191 JR Ouderkerk a/d Amstel
Coverfoto Zwarte labrador Pretty
Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds (KNGF Geleidehonden) Postbus 544, 1180 AM Amstelveen Tel. 020 – 496 93 33 Fax 020 – 496 57 76 Internet: www.geleidehond.nl E-mail:
[email protected] Postbanknummer: 275400
GA NAAR UW DIERENSPECIAALZAAK EN VRAAG OM EEN GRATIS PROEFZAKJE
D e zomerperiode is voor velen van ons de tijd om het eens wat rustiger aan te doen. Natuurlijk gaan wij ook met vakantie, maar dat neemt niet weg dat de organisatie niet stilstaat. We hebben ons natuurlijk als altijd beziggehouden met onze kernactiviteit, het opleiden van geleidehonden. Het aantal aanvragen stijgt, dus alle zeilen moeten bijgezet worden. Temeer omdat we de wachttijd voor zowel een vervangende als een eerste geleidehond binnen de perken willen houden. Er bereiken ons in toe nemende mate aanvragen van mensen die naast hun visuele handicap ook nog een andere handicap moeten trotseren. In deze Ten Geleide kunt u lezen over twee van onze cliënten die zowel zeer slechtziend als doof zijn. Al langere tijd leveren wij honden aan visueel/auditief beperkte mensen. De afgelopen jaren echter is dit aantal toegenomen. Ditzelfde geldt voor mensen die zowel een visuele als een licht verstandelijke handicap hebben. Wat hierbij opvalt, is dat deze mensen zo verschrikkelijk blij zijn met hun geleidehond. Of zoals één van de geïnterviewde doofblinde cliën ten in het artikel zegt: “Het mooiste van de geleidehond is dat ik liefde kan geven en dat hij mij liefde geeft.” Net als de aflevering van geleidehonden zijn ook alle activiteiten rondom ons
proefproject met de autisme geleidehonden doorgegaan. Wij zullen u regelmatig van de bevindingen omtrent dit project op de hoogte houden via de speciale ‘Autisme geleidehonden Update’. Op deze pagina in dit nummer kunt u lezen over de eerste ervaringen van Elke, de moeder van Max, één van de drie jongetjes die dit voorjaar een autismegeleide hond ontvingen. Haar erva ringen zijn tot nu toe zeer positief. Het zal u opvallen dat onze organisatie zich in toene mende mate bezighoudt met het opleiden van ‘de geleidehond plus’. Dit zijn de honden die opgeleid zijn om de mobiliteit te vergroten van mensen met een tweede of andere handicap. Het is een maatschappelijke ontwikkeling dat dieren steeds vaker ingezet worden ten dienste van de (gehandicapte) mens. Niet zo vreemd, want het is algemeen bekend dat dieren bijdragen tot het welzijn van mensen. Toch is het ook goed om hier vraagte kens bij te zetten. De hond als ‘medi cijn’; is dit verantwoord? Is het welzijn van het dier hiermee gebaat? Heel graag wil ik u met klem verzekeren dat wij onze honden zeker niet als medicijn beschouwen. Het is een hulpmiddel, geen geneesmiddel. Het is natuurlijk mooi dat onze honden zoveel vreugde, vrijheid en liefde brengen aan onze cliënten. Tegelijkertijd zullen wij ook altijd het belang en het welzijn van onze honden scherp in de gaten houden. Om Ans L’abee in het artikel over doofblinde cliënten te citeren: “als het kán, dan moeten wij helpen.” Wij doen dat met de grootste aandacht voor het belang en het welzijn van mens én dier. Met vriendelijke groet,
Ellen Greve Directeur
3
Het mooiste is
de Liefde
Jaren geleden kreeg ik een mailing in de bus met een blinddoek en oordopjes. De ontvanger werd uitgenodigd de blinddoek voor de ogen, en de oordopjes in de oren te doen. Zó zou het zijn, aldus de afzender, als je doofblind bent. Het effect was adembenemend. Meer dan 10% van de cliënten van KNGF Geleidehonden en geleidehondenopleiding Ans L’abee is doofblind. “Het is een doelgroep die mij bijzonder na aan het hart ligt.”
E r zijn in Nederland om en nabij 10.000 doofblinde
4
mensen. Lang niet allen zijn zij volledig doof en hele maal blind. De meeste niet eigenlijk. De term doof blinde is een maatschappelijke aanduiding voor men sen die een ernstige visuele én auditieve beperking hebben. Johan Groskamp (36) lijdt aan het Syndroom van Usher, een erfelijke aandoening waardoor mensen meestal doof of slechthorend geboren worden en later geleidelijk het zicht verliezen door de oogaandoening Retinitis Pigmentosa. Johan is volledig doof en inmid dels zeer slechtziend. Cora Vos (52) is ten gevolge van zuurstofgebrek tijdens de geboorte doof en zeer slechtziend. Als geen ander weten zij wat het is om niet heel even, maar altijd met een dubbele zintuiglijke handicap te leven.
Met z’n drieën In gesprek met Johan en Cora wordt meteen al duide lijk dat een blinddoek en een paar oordopjes niet bepaald een reëel beeld geven. Bij beide zit een tolk aan tafel die bij het voeren en volgen van het gesprek zullen helpen. Johan maakt gebruik van de vier handengebarentaal. Deze gebarentaal is dezelfde als de gewone gebarentaal, met dit verschil dat Johan tij dens het gesprek de handen van de tolk vasthoudt en zo de gebaren ‘afvoelt’. Cora kan door haar restvisus het gesprek volgen door een combinatie van liplezen en gebarentaal. Zonder tolk is communicatie met hen moeilijk, maar niet onmogelijk. Door het spellen van woorden in de hand kunnen zij goed begrijpen wat er gezegd wordt. Anderen weten dit niet, durven het niet of nemen er simpelweg de tijd niet voor. Dat maakt communicatie een derde handicap voor doofblinde mensen. Daar komt bij dat zij door hun doofheid moei
De Rolls Doof, zeer slechtziend, moeilijk te verstaan, evenwicht stoornissen en toch een geleidehond. Kan dat?
Cora Vos: “Met Barat ben ik nooit alleen.”
“Dat kan”, verzekert Ans L’abee, van Geleidehonden school Ans L’abee. Vorig jaar ging haar school een samenwerkingsverband aan. Sindsdien leidt ze ook honden van KNGF Geleidehonden op. “Maar”, nuanceert ze, “je hebt er wel een heel goede hond voor nodig.” Het opleiden van geleidehonden voor doofblinden is haar specialisatie en ze weet dan ook exact wat die heel goede hond allemaal in huis moet hebben. “Intelligent”, somt ze op, “zelfstandig, gemakkelijk in de omgang en niet te gevoelig.” Dove mensen hebben minder controle over de into natie en het volume van hun stem. Als de hond onbe doeld niet op de juiste manier wordt aangesproken, mag hij daar niet van onder de indruk zijn. Er moet ook rust in de hond zitten. Doofblinden hebben de handen al vol aan het zich verplaatsen van A naar B en de oriëntatie. Een drukke hond past daar niet bij. Anderzijds moet het wel weer een alert type zijn, want een doofblindengeleidehond moet heel goed op het verkeer letten. “Als je een gewone geleidehond vergelijkt met een Mercedes, dan is de doofblindengeleidehond een Rolls Royce. Maar laten we het niet mooier maken dan het is. Er is een grens. Een geleidehond voor iemand die helemáál blind en volledig doof is, dat gaat niét. Oriëntatie kan dan niet meer plaatsvinden. Dat kan dus écht niet.”
Zintuigen Voor een doofblinde met restvisus of restgehoor kan een geleidehond wel een goede mogelijkheid zijn. Dat neemt niet weg dat een aantal dingen anders gaan dan bij mensen die ‘alleen maar’ blind zijn. Doofblinde mensen oriënteren zich in principe op dezelfde manier als blinde mensen. Zij hebben echter een extra beper king omdat zij geen auditieve oriëntatiemogelijkheden hebben. Geluiden als die van hun eigen voetstappen, omgevingsgeluiden als het verkeer, een fontein of bij voorbeeld de echo die een overkapping geeft, zijn voor hen niet bruikbaar. Ze zijn daarom extra alert op andere zintuiglijke waarnemingen als de stand van de zon, de windrichting, verschillende ondergronden of de geur van de bakker. Een inmiddels overleden doof blinde geleidehondgebruiker schatte afstanden door in zijn hoofd een marsliedje te zingen. Een liedje was 100 meter.
▲
Johan Groskamp: “Door mijn hond is mijn leven veranderd.”
lijk praten. Of, zoals Johan terecht corrigeert, ‘ik praat niet moeilijk, jij kunt mij niet verstaan.’ Verstaanbaarheid kan ook in de omgang met de geleidehond een probleem zijn. En of dit alles niet ruimschoots voldoende is, komt er voor heel veel doof blinden nog een vierde handicap bij. Zoals vele doven, hebben Johan en Cora last van evenwichtstoornissen. Deze obstakels ten spijt, zijn Johan en Cora overtuigde en succesvolle geleidehondgebruikers.
5
nen belonen. “Het kan ook heel goed”, vertelt Ans. “Mijn allereerste doofblinde cliënt, als die in het begin ‘Braaf’ tegen zijn hond zei, dan ervoer die hond dat niet als beloning, maar als een correctie. Die dacht dat hij ‘ik weet niet wat’ verkeerd had gedaan. Nu is het een heel goede geleidehondenman. Het kan dus heel goed, maar je moet er aan werken.”
Informatie
Valkuil
6
Doofblindengeleidehonden staan een zwaardere taak te wachten dan gewone geleidehonden. Daarin is Ans L’abee heel stellig. “Tijdens de instructie is het eerste waar ik mee begin, het opbouwen van contact tussen de hond en zijn baas. Praten tegen je hond en stem gebruik zijn voor veel dove mensen een nieuw gegeven. Dove mensen horen niks en dus zijn ze niet gewend om onderweg zomaar wat met hun hond te praten. Bovendien hebben ze het druk met het scan nen van de omgeving met hun kleine beetje restvisus. Ik leer ze dat het anders kan. Ik leg uit dat honden het ook fijn vinden om te horen dat ze braaf zijn als ze hard werken. Ik hecht hier zoveel belang aan om te voorkomen dat de hond te weinig respons krijgt. Hij zou dan het gevoel kunnen krijgen alleen te lopen in plaats van met zijn baas.” “Nou moet je dat wel een beetje voorzichtig opschrij ven”, onderbreekt ze zichzelf. “Anders denken doofblinden nog dat ze het niet goed doen en ze doen het juist heel erg goed. Er zijn doof blinde geleidehondgebruikers die de hele weg lopen te kletsen tegen hun hond. Juist omdat ze zich van deze valkuil bewust zijn.”
Stemgebruik Het stemgebruik van dove mensen kan, vooral in het begin, lastig zijn voor de geleidehond. Ze verstaan de commando’s niet of ze schrikken van te hard of op verkeerde toon uitgesproken woorden. Om dit goed onder de knie te krijgen, kan de logopedist helpen. Cora Vos heeft zichzelf verschillende toonhoogten aangewend. Op haar gevoel heeft ze er drie bedacht. Eentje om te corrigeren, een neutrale toon om com mando’s te geven en een toonhoogte om Barat te kun Ans L’abee: “Deze doelgroep ligt mij zo na aan het hart.”
Als de valkuilen van kwantiteit en kwaliteit van stem gebruik zijn gedicht, dan nog staat de doofblinden geleidehond voor een zwaardere taak. Een doofblinde mist veel informatie op straat. Een voorbeeld; een bouwvakker bij een huis in aanbouw roept: ‘wacht even mevrouw, ik kom u zo helpen’. In de tussentijd moet de hond een alternatieve route zoeken, want de baas heeft deze goed bedoelde informatie niet meegekre gen. Hij moet heel veel alleen doen. Nog een voor beeld; een doofblinde legt zijn hond af, vlakbij een openzwaaiende deur. De deur slaat tegen de hond aan, maar de baas heeft het niet in de gaten. Hij kan niet zien én niet horen. En wie gaat hem vertellen dat de hond daar niet zo handig ligt?
Bescherming “Niemand”, weet Johan Groskamp uit ervaring. Communicatie met anderen, vooral buiten op straat, is een probleem. Een geleidehond verandert daar niets aan, maar op andere gebieden is zijn toegevoegde waarde des te groter. Johan: ”Toen ik mijn geleidehond kreeg, veranderde mijn leven. Door Daisy kan ik me veel vrijer bewegen. Ik voel me weer blij en ik voel me veilig. Daisy beschermt mij. Door haar loop ik nergens meer tegen
Het mooiste is de liefde op. Daarvoor gebeurden er regelmatig ongelukken. Ik ben twee keer van de trap gevallen. Eén keer brak ik mijn voet en één keer moest ik gehecht worden. Met Daisy gebeurt me dat nooit. Ze beschermt me ook tegen mensen. Ze doet geen vlieg kwaad, maar door haar hebben mensen veel meer begrip. Vroeger, als ik tegen iemand opbotste of niet reageerde als iemand vroeg of hij erlangs mocht, dan werden mensen snel agressief. Nu ze zien dat er iets met me aan de hand is, zijn ze juist behulpzaam.”
Eenzaam Zonder Daisy kan Johan niet goed meer leven, zegt hij. Hij heeft meer bewegingsvrijheid en kan meer dingen ondernemen. Vlak bovendien niet uit dat een doof blindengeleidehond alleen al door zijn aanwezigheid voorziet in een belangrijke behoefte. Door de commu nicatiehandicap zijn heel veel doofblinden eenzaam. “Ik vind het heerlijk als Daisy tegen me aan komt liggen”, zegt Johan. “Dan ben ik niet zo alleen”. Doofblinden hebben vaak zeeën van tijd omdat het weinigen gegund is te (blijven) werken. “Een hond is veel werk”, vindt Cora. “Je moet hem uit laten, borstelen, voeren en met hem wandelen. Ik vind dat fijn, want dan heb ik lekker wat te doen. Door Barat en door mijn poezen ben ik niet eenzaam. Ik praat met ze. Vooral met Barat. Ik knuffel en speel ook veel met hem. In het begin twijfelde ik omdat ik hem druk vond. Nu weet ik dat hij perfect is. Hij laat me niet oversteken als het niet kan. Barat stopt altijd. En als ik per ongeluk eens tegen hem schreeuw, trekt hij zich er niets van aan. Ik vind het knap dat ze hem voor mij uitgezocht hebben. In het begin vond ik hem lief, maar nu voel ik me vreemd als hij niet bij me is. Dan mis ik hem. Ik ben zo dankbaar voor hem. Barat geeft me rust. Door hem kan ik met minder spanning lopen. Dit is ook voor mijn ogen rustgevend.”
Geen wondermiddel Zij het aanzienlijk minder dan zonder geleidehond, doofblinde mensen zullen altijd de hulp van andere mensen nodig blijven hebben. Van een tolk bijvoor beeld, tijdens de aflevering van de geleidehond. Maar ook bij vergaderingen of andere bijeenkomsten gaat er een begeleider mee om te tolken. Cora: “Een geleide hond kan niet alles. Hij kan geen koffie halen, hij kan me niet vertellen hoe mijn omgeving eruit ziet en hij kan ook geen verslag doen van wat er verteld wordt. Als ik moet kiezen tussen een geleidehond en een menselijke begeleider, dan kies ik voor Barat. Hij geeft me het gevoel echt samen te zijn. Maar je kunt geen wonderen verwachten. Het blijft een hulpmiddel.” Geen wonderen, maar wel vrijheid, zelfstandigheid en veiligheid. En toch, als je vraagt wat nou het allermooi ste van een doofblindengeleidehond is, dan krijg je
van Johan en Cora hetzelfde antwoord. “De liefde”, zeggen ze beslist. “Dat ik liefde kan geven en dat ik liefde krijg, dat is het allermooiste.”
Meerwaarde, Meer waard De aflevering van een doofblindengeleidehond duurt langer. Er is meer nazorg nodig en die is intensiever. Zo’n hond zal dus duurder zijn. “Vast”, zegt Ans. “Maar maakt dat wat uit? Zou je het daarom maar niet moeten doen?” Natuurlijk niet! Integendeel zelfs. Het aantal doofblin den geleidehondgebruikers van KNGF Geleidehonden is in tien jaar tijd vertienvoudigd. In samenwerking met geleidehondenopleiding Ans L’abee zullen er dat in de toekomst hopelijk nog meer worden. Gepassioneerd zegt Ans: “Het is een doelgroep die mij zó na aan het hart ligt. Het is zo moeilijk om deze handicaps te hebben. Dus als het kan, moet je ze toch helpen? Als ik een combinatie zo lekker samen zie lopen, ben ik daar supertrots op.” Zou je kunnen zeggen dat doofblindengeleidehonden een nog grotere meerwaarde hebben dan andere geleidehonden? Ans kijkt me lang aan. Zegt dan, voor het eerst aarze lend: “Ik weet niet of ik dat mág zeggen. Er moet zo veel gecompenseerd worden. Ik ben dus geneigd te denken van wel. Maar wie ben ik om te bepalen voor wie een geleidehond het belangrijkst is. Ik weet het niet. Er is een mevrouw die altijd zingt als ze met haar hond loopt. Terwijl ze stokdoof is! Wat ik weet is dat ik altijd hartstikke blij thuiskom als ik bij een doofblinde cliënt ben geweest.”
Zonder angst Ik kom stil thuis van de ontmoetingen met Johan en Cora. Stil en onder de indruk van de liefde waarmee ze over hun hond praten. Onder de indruk van hun levensvreugde, hun moed en wilskracht en humor. Ik ben onder de indruk van Ans. Van het enthousiasme, het fanatisme bijna, waarmee ze over haar werk vóór en met deze mensen praat. In het fotoboek van een dankbare cliënte staat een opdracht. Ik mag de tekst overnemen, maar ik moet beloven erbij te zetten dat het geen fout Nederlands is. Het is de taal van de doven. En het is duidelijke taal; “Deze fotoalbum is voor Ans L’abee. Waarom? Omdat ik en Tylou héél véél jaren, die zo geweldige jaren, meemaken. Een Open Wereld die ik durf alles door te stappen, zonder ik angst Daarom wil ik teruggeven, aan jou Ans. Veel liefde en dank.”
7
Aan het woord... Je hoort ‘r wel, maar je ziet ‘r niet. Onmisbaar achter de schermen van KNGF Geleidehonden. Diana Kok is helpdeskmedewerker en afdelingsassistente van de afdeling Opleidingen. “We hebben je steeds aan de telefoon, wanneer ontmoeten we je nu eens?” is voor haar een regelmatig terugkerende vraag. Daarom…
Diana Kok over de helpdesk, de meest gestelde vraag en over de lastige en de mooiste kanten van haar werk ■ Wat doe je zoal op een dag? Somt op: “cliënten te woord staan, afspraken voor de instructeurs plannen, administratieve dingen, zoals brieven schrijven, informatie verzamelen voor de instructeurs, dossiers bijhouden, het plaatsen van gepensioneerde geleidehonden bij adoptiegezinnen, telefonische intakes en nu ook het autismegeleide hondenproject erbij.”
8
■ A utismegeleidehondenproject? Wat zijn jouw bemoeienissen daarmee? “Ik ben de eerste die mensen aan de telefoon hebben als er vragen zijn. Ik doe de eerste screening als men sen met een autistisch kind belangstelling hebben voor het project. We hebben vrij strikte richtlijnen voor gezin nen die in aanmerking willen komen. Een kind moet tussen de vier en de negen jaar oud zijn. Laatst had ik een moeder aan de lijn die informeerde voor haar zoon van 21. Die jongen liep uiteraard niet meer aan de hand van zijn ouders en had ook geen mobiliteitpro bleem. Je merkt dat het een ideaalbeeld van ouders is dat zo’n hond hun kind uit een isolement trekt. En dat is ook zo, dat doet ie ook. Dus ik begrijp heel goed dat mensen hun hoop daarop vestigen. Maar je moet het geheel ook in het oog houden. De hond moet in eerste instantie een mobiliteitprobleem kunnen oplossen.”
■ I s het niet lastig om ‘nee te verkopen’? “Ik vind het natuurlijk wel vervelend om mensen teleur te stellen, maar echt moeilijk heb ik het daar niet mee. We proberen ze namelijk wel altijd verder te helpen met een adres van een kynologenclub of een fokker om een goede huishond aan te schaffen. Daar zijn ze dan ook heel dankbaar voor. Soms moet ik wel praten als brugman, om ervoor te zorgen dat mensen geen dingen doen waar ze waarschijnlijk spijt van krijgen. Dan wil iemand bijvoorbeeld een pup voor een autis tisch kind aanschaffen en óók nog dat het kind de baas van de hond wordt. Met zo’n gesprek ben ik dan wel drie kwartier bezig.”
■ H oelang duren gesprekken met cliënten gemiddeld? “Daar kan ik echt geen gemiddelde voor geven. Soms bellen mensen alleen om het gewicht van hun hond door te geven of een afspraak te bevestigen. Maar er zijn ook mensen die graag nog even een praatje maken. Vooral rond de feestdagen gebeurt dat regel matig. Of mensen bellen omdat hun hond ziek is, met pensioen moet of zelfs moet inslapen. Daar neem ik de tijd voor. Ik vind dat belangrijk. Dan ga ik maar een half uurtje later naar huis. Dat moet kunnen.”
dat we iedere klacht altijd serieus nemen. Er gaat altijd een instructeur langs als er een klacht binnen komt. Voor hetzelfde geld is de klacht wel terecht.”
■ Wat is nou de meest gestelde vraag?
■ V erder nog iets?
Hoeft niet lang na te denken: ”Het probleem van het slechte terugkomen van de hond na het loslopen.”
“Wat ik ook moeilijk vind, is als ik tijdens de telefoni sche intake iemand moet vertellen dat hij niet in aan merking komt voor een geleidehond. In het begin vond ik het zelfs vreselijk. Ik zei dan nog niets tegen de beller en vroeg altijd een instructeur om er nog eens naar te kijken. Nu kan ik het in de meeste geval len wel zelf af. Zo had ik laatst een mevrouw die nog auto kon rijden. Dat is duidelijk, die heeft nog geen geleidehond nodig. Of iemand die niet zelfstandig kon lopen en ook nog eens ging verhuizen. Die verwijs ik dan door naar een regionaal centrum om routes in de nieuwe woonplaats te leren. Ik stel dan voor om ons terug te bellen als de mobiliteit wel in orde is. Vooral bij progressieve oogaandoeningen zie je dat mensen al bellen als ze nog redelijk goed kunnen zien. Het is niet waarschijnlijk, maar als je op de wachtlijst staat, kan ik je bij wijze van spreken morgen bellen dat we een hond voor je hebben. Je moet er dus echt klaar voor zijn. Ik begrijp heel goed dat men sen het op voorhand geregeld willen hebben. Voor áls het zover is. Soms is het wel moeilijk om het zo uit te leggen dat mensen er vrede mee hebben.”
■ Weet je altijd op alle vragen antwoord? “Ik heb in het begin heel veel gevraagd aan de instruc teurs, maar zo langzamerhand weet ik zelf wel heel veel. Ik probeer problemen eerst op te lossen aan de hand van de adviezen die ik in de loop der tijd verza meld heb. Weet ik iets niet, dan vraag ik het na bij de instructeurs. Vooral in het begin heb ik heel veel steun gehad aan collega’s. Nog steeds mailen we iedere avond over wat er die dag gebeurd is. Zo blijven we allemaal op de hoogte. Als een cliënt een probleem heeft dat niet telefonisch op te lossen is, dan plan ik een bezoek van één van de instructeurs.”
■ W at vind je het moeilijkste van je werk? “Ik vind het lastig als er een klacht over een cliënt bin nenkomt. Bijvoorbeeld omdat ze hun hond niet goed zouden behandelen. Daar schrik ik altijd van. Vroeger dacht ik dat er dan gelijk actie ondernomen moest worden. Nu weet ik dat je moet filteren wat er binnen komt. Als het over honden gaat, zijn mensen heel emotioneel. Ik vind het goed dat mensen oplettend zijn, maar je moet wel reëel zijn. Dat neemt niet weg
■ E n wat is het leukste? “Cliënten bellen om te vertellen dat er een hond voor ze beschikbaar is. Dat is echt geweldig! De mensen zijn dan zo ontzettend blij. Vaak is het heel emotioneel. Soms willen instructeurs meeluisteren via de intercom,
als ik het goede nieuws vertel. Niet uit sensatie hoor, maar omdat het gewoon ontzettend leuk is om iemand zo gelukkig te maken.”
■ V ertel nog eens iets over Diaan?
“Cliënten bellen om te vertellen dat we een hond voor ze hebben, is geweldig!”
Lacht: “Zouden mensen dat interessant vinden, denk je? Ik ben 33, getrouwd met Marcel en ik heb een dochtertje van vier, Nikki. Ik heb MEAO admi nistratief gedaan. Ik houd van mensen en van dieren, maar ik vind het ook heerlijk om voor mezelf bijvoorbeeld de administratie te doen. Als instructeurs op nazorg gaan, maak ik altijd pakketjes klaar zodat zij helemaal op de hoogte zijn wat er speelt bij die cliënt. Dat vind ik ook leuk om te doen. Juist de afwisseling vind ik zo fijn. O ja, ik heb ook een hondje. Bookie, heet ze. Dat is Grieks voor eten. Ze is geboren in een Griekse haven en meegenomen door een Stichting die Griekse zwerf dieren in Nederland en België plaatst. Ze wilde eerst niet eten, vandaar de naam. Ik was meteen verliefd. Dat is ook de reden dat ik geen instructeur kan wor den. Ik vind álle honden zo lief. Ik zou nooit conse quent genoeg zijn. Van mij mogen ze alles. Maar dat hindert niet. Voor mij is dit de baan van mij leven. Voorlopig zit ik hier goed.”
9
Nieuws en Wetenswaardigheden D
Meer fatale teken in Nederland
10
Uit het ‘Tick Busters’ onderzoek van het Utrecht Centrum voor Tekengebonden ziekten van de Faculteit Diergeneeskunde blijkt dat er naast de bekende Nederlandse teken steeds meer buitenlandse teken gevonden worden in Nederland. De periodes die tot nu toe gebruikelijk waren, blijken ook dusdanig af te wijken dat teken tegenwoordig het hele jaar door een bedreiging voor honden vor men. Een tekenbeet kan ernstige en soms fatale gevolgen hebben voor hon den. Voor hondenbezitters die vaak met hun hond in natuurgebieden of in het bos wandelen is het belangrijk de hond na iedere wandeling op teken te contro leren en ze zonodig te verwijderen. De beste voorzorg is preventie in de vorm van tekenmiddelen die tweeledig wer ken; bijvoorbeeld een ‘spot-on’ teken middel (vloeistof die in de nek aange bracht wordt) met het bestanddeel Amitraz. Deze middelen zijn via de dierenarts verkrijgbaar. Bron: persbericht Universiteit Utrecht 18 juli Reactie KNGF Geleidehonden, Ingrid Nijman, hoofd Puppy- en Pleeg gezinnenzorg: “Het bovenstaande fragment uit het persbericht van de Diergeneeskundige Faculteit van de Rijks Universiteit Utrecht publiceren wij omdat we het belangrijk vinden dat onze pleeggezinnen en cliënten op de hoogte zijn van wat er speelt. We willen wel graag opmerken dat er geen reden is tot paniek. Het is voldoende om de eventuele teken binnen 24 uur te verwij deren. Heeft de hond heel regelmatig teken, dan is het ’t overwegen waard om een preventief tekenmiddel te gebruiken. Voor puppy’s en jonge honden in de pleeggezinnen dient dit dan eerst even overlegd te worden met de consulente.”
O
O
R
In de rubriek ‘door u’ publiceren wij brieven van lezers. De redactie verwelkomt ingezonden brieven, maar houdt zich het recht voor (te) lange brieven in te korten. Bijvoorkeur zijn inzendingen niet langer dan ½ A4 (getypt) en liever niet door uw hond ‘geschreven’.
U
Pr o ef p r o j ect W a y finder Acce s s
Een navigatiesysteem in aanvulling op de geleidehond Navigatiesystemen zijn al langer een hot item in de wereld van voorzieningen voor visueel gehandicapten. Inmiddels worden ook voor visueel gehandi capten diverse navigatiehulpmiddelen ont wikkeld. Vanzelfsprekend hebben wij in der gelijke hulpmiddelen een grote interesse, omdat deze als aanvullend hulpmiddel de oriëntatie van geleidehondgebruikers verder zouden kunnen verbeteren en daarmee de mobiliteit kunnen vergroten. Daarom is in augustus in samenwerking met Slechtziend.nl, een groothandel en distribu teur in hulpmiddelen voor visueel gehandi capten, een proefproject gestart om het navigatiesysteem naast de geleidehond te laten werken. Het proefproject houdt in dat geleidehondgebruikers die in 2007 een geleidehond kregen of nog zullen krijgen, de mogelijkheid geboden wordt om naast hun geleidehond gebruik te maken van het navi gatiesysteem Wayfinder Access. Dit naviga tiesysteem wordt door KNGF Geleidehonden kosteloos aangeboden. Slechtziend.nl neemt de levering, de instructie en de helpdesk voor zijn rekening. De deelnemende geleide hondgebruikers betalen zelf de installatiekos ten en zonodig de kosten voor een geschikte mobiele telefoon en een abonnement.
Het doel Doel van het proefproject is om ervaring op te doen met navigatiehulpmiddelen voor blin den en slechtzienden in het algemeen en natuurlijk in combinatie met de geleidehond in het bijzonder. Als tegenprestatie vragen wij daarom aan de deelnemers aan het einde van het project een evaluatieformulier in te vullen. In het voorjaar van 2008 zal dan een eindevaluatie gemaakt worden over de effec ten en de eventuele voortzetting. Hierover zullen we weer verslag doen in Ten Geleide.
Alleen lichting 2007? De keuze voor cliënten die in 2007 een geleidehond ontvangen, is gemaakt om de groep in verband met de kosten beperkt te houden. Anderzijds is een afleveringsjaar een mooie afgebakende, natuurlijke grens, waarin zich een goede doorsnede van geleidehondgebruikers bevindt. Mannen, vrouwen, ouder, jong, heel actief of minder actief, nieuwe geleidehondgebruikers en cliënten die een hond ter vervanging kregen, iedereen is in deze groep vertegenwoordigd. Bovendien is de groep voldoende groot om straks aan de resultaten van het proefproject een redelijk betrouwbare conclusie te kun nen verbinden.
Wayfinder Access Er is voor de proef gekozen voor het naviga tiesysteem van Wayfinder Access omdat dit speciaal ontworpen is voor blinden en slechtzienden. Het product voorziet in een gesproken routebegeleiding en een uitver groting van de route. Daarnaast gaat het niet om een apart apparaat, maar een toevoe ging op de mobiele telefoon. Op de mobiele telefoon toets je eenvoudigweg de route in en met behulp van gesproken aanwijzingen wordt de route begeleid.
Vera
Na zeven gezellige en onstuimige jaren namen Vera en ik afscheid als elkaars trou we metgezellen. In het begin waren er wat opstartperikelen, zoals het kattenprobleem. Een logisch instinctief gedrag voor een herder, maar soms erg lastig. Vooral als je juist door een kattenlaantje moet om in het winkelcentrum te belanden. Na een korte training en wat aanwijzigen van KNGF Geleide honden was het kattenprobleem aardig in de hand te houden. Echter, een tweede probleem deed zich voor…
Zomer 2001, lekker warm en overal, voor al in winkels, plafond ventilatoren. Vera zag de grote windmolens als haar vijand en er moest geblaft wor den. Toen bleek dat de ventilator zich er niets van aantrok en lekker boven haar hoofd bleef blazen, nam ze het hazenpad bij het zien van zo’n ding. Dit leidde in de praktijk tot het omver lopen van mensen door ‘het aanhangsel’ aan de beugel, die geen kant op kon en alleen zijn hond kon volgen. ‘Het kan mij niet schelen hoe lang het duurt, maar train dit probleem eruit’, was mijn reactie naar KNGF Geleidehonden. Na lange tijd zonder mijn trouwe hond te hebben aangeklungeld en ernstig afhankelijk te zijn van mijn omgeving belde ik weer. ‘Het kan me niet schelen of jullie het probleem eruit krijgen, ik wil mijn hond terug.’ Het probleem was er inmiddels grotendeels uit en ik was zielsgelukkig mijn makkertje weer terug te hebben. Net als bij het kattenprobleem kreeg ik wat huiswerk mee en in de loop der tijd was mijn Veertje niet meer bang voor plafondventilatoren. Nu is de tijd aangebroken dat mijn Veertje van haar oudedagvoorzie ning mag genieten bij haar puppypleeggezin waar ze ook vandaan kwam. Hugo kondigde zich aan. Een stoere Duitse herder x golden retriever reu die rust en zelfvertrouwen uitstraalt. Na de inmiddels opgebouwde ervaring, zal het met deze jongen ook wel goed komen. Paul Vloothuis
Robinson is de geleidehond van Hans van het Hof. Als geleidehond maakt hij regelmatig bijzondere, grappige, verdrietige of ontroerende gebeurtenissen mee waarvan hij ieder kwartaal verslag doet in Ten Geleide.
Vrijwel iedere zondagochtend ben ik alleen. Ik wist nooit waar om, maar sinds afgelopen zomer weet ik het. Het was weer zondag en ik bereidde me voor op een uurtje rust. Maar dit keer mocht ik mee. Verbaasd sprong ik in de auto en reden we naar het bos. Ze wilden me toch niet wijsmaken dat ik iedere zondag alleen thuis moest blijven terwijl zij al die tijd naar het bos gingen? Een beetje verbaasd, maar heerlijk spelend met de mensen pups, gingen we een heel eind het bos in en toen door een smal hek. Er hing een bordje op ‘Pas op teken. De jongste vroeg of ze hier een tekenfilm lieten zien. “Nee”, antwoordde het baasje, “teken zijn kleine beestjes die in het gras en in bomen zitten en vooral graag honden bijten.” “Is dat niet zielig voor Robin?”, vroeg ze. Maar nee, ik heb een halsband om, die mij beschermt tegen die bijtertjes. “Moeten wij dan ook zo’n halsband papa?”, vroeg ze weer. Maar ook hier had het baasje alweer een antwoord op. “We controleren jullie thuis of je niet stiekem zo’n beestje hebt meegenomen.” We kwamen bij een klein gebouwtje met daar vóór, in de bui tenlucht, een heleboel stoelen. Kennelijk werd hier een voor stelling gehouden van het een of ander. Ik kreeg mijn beugel en riem weer aan om het baasje naar één van die stoelen te brengen. Met de hele roedel gingen ze zitten en ik ging netjes naast hem liggen. Er kwam een man achter een piepklein tafeltje staan en de mensen begonnen te zingen. De man begon te vertellen en toen hij klaar was ging iedereen staan. Ik volgde dat voorbeeld. Iedereen riep Amen. Ik wist niet goed wat ik moest doen, want van dat commando had ik nog nooit gehoord. Ik was niet de enige die het bos eigenlijk leuker vond. De men senpups hadden regelmatig zitten draaien en meer aandacht gehad voor de dennenappels dan dat voor ons, helemaal na een lang uur stilzitten. “Wanneer gaan we weer naar de binnenkerk”, wilde een van de kleintjes weten. Na de vakantie, was het antwoord. Ik wist voldoende, na de vakantie zat ik dus op zondag weer alleen. Maar voor vandaag was het probleem van oma opgelost. Ze hoefde niet meer te denken dat er tegenwoordig geen hond meer naar de kerk gaat!
Groetjes, Robinson
11
Nieuws en Wetenswaardigheden Af s cheid va n mi j n h u i s dier “Ik heb hem die vrijdag weggebracht en ben tot het laat ste moment bij hem gebleven. Hij keek me nog aan op het laatst. Zo’n intense blik. Maar hij was zo weg hoor, want hij was echt niks meer waard. Ik heb er vrede mee. Destijds en nu ook. Ik ben geen seconde te vroeg of te laat geweest. Maar ik heb het er nog steeds moeilijk mee…” (fragment uit: Afscheid van mijn huisdier: ‘Na het overlijden van mijn hond heb ik een rouwkaart rondge stuurd’) Journaliste en etiquettedeskundige Magda Berman ver zamelde verhalen van huisdiereigenaren over de dood van hun dier. Ze bundelde ze in het boekje ‘Afscheid van mijn huisdier’, woorden van troost – ervaringen van dierenliefhebbers. Naast de zeer persoonlijke verhalen, staan er in het boekje ook interviews met onder andere bioloog Midas Dekkers, met een psychologe over rouw verwerking en met een dierenarts over euthanasie. Sommige cliënten zal de naam Magda Berman bekend voorkomen. Zij was de etiquettedeskundige die een presentatie verzorgde tijdens de ambassadeursdag van een aantal jaren geleden.
12
Reünie Ens, 12 mei 2007. Taxi’s uit alle delen van het land rijden af en aan. Uit iedere taxi komt wel een geleidehond met zijn baas of bazin. Het is de groep die vorig jaar april samen in de instructiegroep zaten voor hun eerste geleidehond. We hadden toen een fijne tijd bij KNGF Geleidehonden, we voelden elkaar goed aan. Het is voor iedereen de eerste geleidehond, dus alles
Op de hoogte In de rubriek ‘Op de hoogte’ worden steeds de overzichten van alle afleveringen en overlijdensberichten van geleidehonden in het afgelopen kwartaal gepubliceerd.
Afgeleverde c o m b in a tie s cli ë nt / geleideh o nd Eerste hond De heer L. van de Merbel uit Fijnaart Met Marwin (labrador) Pleeggezin: Fam. Hendriksma, Lekkerkerk Fam. Klomp, Winterswijk
Het boek is uitgegeven door Tirion Uitgevers BV ISBN 978 90 5210 672 4 NUR431 Voor meer informatie: www.tirionuitgevers.nl
is nieuw. Vijf van ons hebben regelmatig contact via de e-mail en we besloten om een reünie te organiseren. Jammer genoeg kon Gonnie met Veerle er niet bij zijn omdat ze mee gaat doen aan de judo wedstrijden in China. Voor de rest waren we compleet. Het is fijn om elkaar weer te zien en om gezellig onder het genot van een hapje en een drankje bij te praten. Over veel dingen zijn we het wel eens. Het eerste halve jaar was echt wennen voor baas en hond.
Veel voordelen worden verteld, maar ook een nadeel wordt genoemd; ‘hij is gewoon te lief’. Ondertussen rennen de honden samen uitgelaten over het gazon en hebben net als hun baasjes een leuke dag samen. Met een fijn gevoel nemen we afscheid, maar niet voordat we een nieuwe datum hebben geprikt voor het volgende jaar! Groetjes, Bettie Hakvoort-Woort
De heer B. Duvigneau uit Didam Met Abbot (labrador) Pleeggezin: Fam. Clayson, United Kingdom De heer J.M.F. van Loo uit Heerlen Met Hiske (Duitse herder/golden) Pleeggezin: Fam. Reinold, Naarden Mevrouw M.M. Pauli uit Zwolle Met Hera (Duitse herder/golden) Pleeggezin: Fam. Kuit, Doetinchem i.s.m. Geleidehondenopleiding Ans L’abee
De heer J.J. van Bedem uit Amersfoort Met Baker (golden retriever) Pleeggezin: Fam. Taylor, United Kingdom Mevrouw E.M.J. Crombag uit Berg en Terblijt Met Aafke (labrador) Pleeggezin: A. L’abee, Dongen i.s.m. Geleidehondenopleiding Ans L’abee Mevrouw E.H. Snippe uit Leeuwarden Met Foster (labrador) Pleeggezin: Fam. Strobbe, Haarlem Fam. Lammers, Wezep
Is uw hond na zijn pensionering ter adoptie aangeboden, dan zijn wij niet altijd op de hoogte van zijn overlijden. Wilt u toch een vermelding van het overlijden van uw hond? Meldt u de datum van overlijden dan bij het secretariaat. Wij vermelden het overlijden van uw hond dan in de eerstvolgende Ten Geleide. Gabber van mevrouw Van Eyk, Rotterdam Geboortedatum: 3 mei 1995 Datum overlijden: 11 juni 2007
Mevrouw J.H.M. Bekkernens-Meijer uit Holten Met Umai (labrador) Pleeggezin: Fam. Hillebrink, Callantsoog
Venna van de heer Olde Nordkamp, Oldenzaal Geboortedatum: 26 april 1994 Datum overlijden: 20 juni 2007
De heer P.C. Maasland uit Putten Met Gideon (golden retriever) Pleeggezin: Fam. Kromhout, Zwanenburg
Presco van mevrouw Evers, Nunspeet Adoptiegezin: Familie Fidder, Nunspeet Geboortedatum: 10 november 1993 Datum overlijden: 16 augustus 2007
De heer B.A. Krebaum uit Varik Met Acton (golden retriever) Pleeggezin: Fam. Barnes-Lewis, United Kingdom Mevrouw E.M. Schoenmakers uit Breda Met Ankie (labrador) Pleeggezin: Fam. Commeren, Dongen i.s.m. Geleidehondenopleiding Ans L’abee
Nora van fokgastgezin Richel, Berlicum (Nora was moeder van 32 pups) Geboortedatum: 25 juli 1993 Datum overlijden: 17 augustus 2007 Chaplin van mevrouw Vos, Purmerend Geboortedatum: 10 augustus 1997 Datum overlijden: 21 augustus 2007 Ibsen van de heer Kotkamp, Maarssen Geboortedatum: 30 november 1995 Datum overlijden: 23 augustus 2007
Vervangende hond De heer E. de Jonge uit Apeldoorn Met Silas (labrador) Pleeggezin: Fam. Moco-Zwanenburg, IJmuiden
I n Mem o riam geleidehonden
De heer W.A.A. Verlaar uit Sint Willebrord Met Gentle (golden retriever) Pleeggezin: Fam. De Lange, Bergen
Ronnie van de heer Ouwerkerk, Den Haag Geboortedatum: 27 mei 1996 Datum overlijden: 25 augustus 2007
Mevrouw A.F.L. Radix uit Nuth Met Xandrie (labrador) Pleeggezin: Fam. De Heer, Vleuten De heer J.G. van Asten uit Den Haag Met Hessel (Duitse herder/golden) Pleeggezin: Fam. Van Overbeek, Heukelum De heer J.W. Kotkamp uit Maarssen Met Igor (labrador/golden) Pleeggezin: Fam. De Groot, Alkmaar Mevrouw G. Knecht uit Kudelstaart Met Senga (golden retriever) Pleeggezin: Fam. Lodge, United Kingdom
Mevrouw T. Koper uit Tilburg Met Enzo (golden retriever) Pleeggezin: Fam. Williams, United Kingdom i.s.m. Geleidedehondenschool Ans L’abee Mevrouw W.A. Couwenberg uit Goirle Met Fleur (labrador) Pleeggezin: Fam. Stolk-van Buren, Dordrecht Fam. Bijsterbosch, Westzaan i.s.m. Geleidehondenschool Ans L’abee
13
Proefproject autismegeleidehonden
Max en Joël nu
UPDATE
al maatjes
Hoe het verder ging… Op 4 juni werden de eerste drie autismegeleidehonden afgeleverd aan drie jongetjes en hun gezinsleden. Voor de instructie kwamen de moeders van de jongens voor
Fokgastgezinnen in de watten
14
De geboorte van een nest puppy’s is het mooiste dat er is. De verzorging één groot feest! Zeker, dit is wat fokgast gezinnen je zullen vertellen, als je ze vraagt hoe het is om nesten voor KNGF Geleidehonden te verzorgen. Dat het ook keihard werken is, het je berooft van menig uurtje slaap en dat je, in alle eerlijkheid, het schrob ben, dweilen en poepruimen, zo tegen de tijd dat het nest bijna weggaat, ook wel eens goed zat bent, daar hoor je ze weer veel minder over. Maar het is er wél, onlosmakelijk verbonden aan de vreugde, de vertede ring en het plezier van het zien opgroeien van die kleine hoopjes hond. Kort en goed; het op de wereld zetten en verzorgen van een nest pups is een hele kluif voor fokgastgezin én moederhond. Hoog tijd dus om beide eens lekker in de watten te leggen! 22 Medewerkers en vrijwilligers stonden 21 juni paraat om de 25 moederhonden en vier dekreuen met hun bazen te ontvangen. Met als thema ‘lady’s day’, konden de moederhonden zich melden bij hondenmasseuses Sylvia Haveman en Monique Staring. Lekker ontspannen van de massage konden ze zich daarna laten optutten door honden trimsters Anke Terbruggen en Petra Klomp (inderdaad, ook consulentes PPZ). Bij de workshop doggy dancing van geleidehondeninstructeur én top doggy dancer Brigitte van Gestel, en de workshop flyball door Carmen de Boer konden zowel de honden als de baasjes met de pootjes van de vloer. Sommige honden hadden toch echt meer verstand van ‘puppies krijgen’, terwijl anderen in toch heel korte tijd een zeer verdien stelijke prestatie neerzetten. Zonder uitzondering deed iedereen met zichtbaar plezier fanatiek mee.
Voor de nodige ontspanning stonden er voor de lady’s van de fokgastgezinnen ‘verwen-activiteiten’ op de intekenlijsten. Geleidehondgebruikers Odny Tolkamp en Margaret Hesp, beide gediplomeerd masseuses, werkten verkrampte nek- en schouderpartijen los. Wil de Lijzer, kennelmedewerkster én manicure/pedicure sleep en vijlde samen met collega Lia Fluitman de nagels van handen en voeten weer in vorm. Ondanks het thema ‘lady’s day’, waren ook de mannen in ruime mate aanwezig en van harte welkom. Ingrid Nijman, hoofd Puppy- en Pleeggezinnenzorg: “Het heet ook niet voor niets fokgastgezinnen. Bij zo’n grote klus als het verzorgen van een nest puppen zie je dat heel vaak het hele gezin betrokken is. Overdag zijn het wel vaak de dames die het werk doen, maar in het weekend, ’s avonds en ’s nachts werken de mannen ook hard mee. Ik vind het geweldig dat zij ook bijna allemaal meekwamen. Tenslotte moesten veel van hen er speciaal vrij voor nemen.” Na alle workshops en verwensessies, was er de high tea van conciërge-echtpaar Wim en Henriëtte. Scones, bonbons, sandwiches en petit fours, voldoende om je ‘een slag in de rondte te eten’, zoals iemand zeer ‘to the point’ opmerkte. Zoals zo vaak onder ‘vakgenoten’ was het uitwisselen van ervaringen een niet uit te vlak ken hoogtepunt. Puppypleeggezinnen ontmoeten elkaar nog al eens bij het halen en wegbrengen van de pup en tijdens de nestreünie. Fokgastgezinnen hebben daarbij vergeleken een solitaire functie. Niet zo vreemd dus dat de laatste mensen pas ruim na afslui ting van de middag weggingen. En niet zo gek ook dat de meest gehoorde opmerking van de middag was: “Zo gezellig, doen jullie het volgend jaar weer?”
een week naar de school. De moeder van Max (5) is blij met hun hond Joël. Blij met de band die nu al is ontstaan tussen Max en zijn hond, blij ook met de toegenomen mobiliteit van het hele gezin én blij met het contact dat Max, mede dankzij Joël, nu voor-
15
zichtig met zijn omgeving maakt.
E
lke Siebelink, moeder van Max: “Het gaat super met Joël en Max. Het is bijzonder om te zien dat het al zo snel werkt. Max begint zijn veiligheid bij Joël te vinden. Max is afgelopen weekend mee geweest naar een ver jaardag. Vroeger stuiterde hij dan alle kanten op, nu moest zijn vertrouwde knuffelpoes nog wel mee, maar hij ging daarmee lekker rustig bij Joël zitten. Het beginnen al maatjes te worden. En qua mobiliteit kun nen we nu veel sneller en gemakkelijker uit de voeten.
Roze regenlaarzen Max is voor het eerst mee geweest zijn eigen regen laarzen kopen. Dat was heel gaaf. Normaal gesproken zou ik dat niet doen met twee kinderen. Ik vond het de moeite niet waard. Max stond dan voornamelijk bij het draaihekje om daar slingers aan te geven, zodat het hard ronddraait. Dus ik wachtte dan tot mijn man thuis was en dan bleef Max bij hem. Nu gingen we met zijn viertjes op stap. Mijn dochter, Max, Joël en ik. Ik heb Max aan Joël vast laten zitten. Joël lag onder zijn stoel vóór het schap van de regenlaarzen. Max bleef keurig zitten en hij kon heel bewust kiezen wat hij wilde. Nu heeft hij roze regenlaarzen! Ik had ze nooit voor hem uitge zocht, maar het was zo leuk dat hij mee was en zijn eigen laarzen uitkoos. Normaal is hij heel erg afgeleid, dan ziet hij andere, belangrijke, dingen. Hij kón nu
natuurlijk niet weg, omdat hij aan Joël vastzat, maar hij was ook echt met Joël samen. Normaliter vliegt hij de hele winkel door en nu helemaal niet!
Maatjes Max was in het begin een beetje huiverig, maar nu zoekt hij Joël steeds vaker op. Hij durft nu te knuffelen en te voeren. Afgelopen weekend heeft hij geholpen met borstelen en hij weegt het voer af voor Joël. Dankzij Joël kan ik Max nu gemakkelijker afleiden. Niet-ingevulde tijd is heel moeilijk voor Max. Vroeger moest ik dan altijd iets verzinnen om te doen, altijd een plan klaar hebben. Nu gaan we, als we een half uurtje over hebben, gewoon even lekker samen de hond uitlaten.
Eigen wereldje Joël is mee geweest naar de kapper. Normaliter ging ik daar natuurlijk ook heen met Max, maar dan was hij heel erg in zijn eigen wereldje. Zodra hij de zaak binnen kwam, sloot hij zichzelf helemaal af. Dan was hij lijfelijk aanwezig, maar verder niet. Nu had Max voor het eerst een gesprek met de kapper. Zijn openingszin was: “Wat een mooie hond heb ik, hè?”
April
Idor
Laurens
Marthe
Mickey
Minka
Nala
Nellie
Nemo
Nigel
Mery Navy
OP
Honden SCHOOL O’neill
Oblix
Oeba
Oliver
Olivia
Oprah
Orbi
Owie
Pretty
Raiza
Reaggae
Rocco