Lezen en tekst: Openbaring 2:18-29 Uitdagingen en kansen voor de Lichtkring (4) Gemeente van onze Heer, Terugkijkend op mijn periode hier in Nieuwerkerk en Nesselande, zie ik een groot probleem, dat onze kerken bedreigt. Of liever zeg ik het zo: een uitdaging, waar we als kerken voor staan. Ik heb die uitdaging proberen aan te gaan, maar dat lukt lang niet altijd. Daar bedoel ik mee: ik zie niet bij iedereen dat besef. En ook: soms zijn er periodes dat het wat beter lijkt te gaan. En dan is er weer een terugval. En vaak raken we met elkaar dat wat zou moeten even aan, maar daarna lijken we het weer vergeten. Daar komt bij: de vrijgemaakte kerken hebben van die uitdaging meer dan sommige andere kerkgenootschappen. Het is volgens mij daarom, dat er zo veel onzekerheid en discussie is. En ook soms veel heftigheid. Waar zit die uitdaging, dat probleem? Het probleem is dat wij als kerk, en ook als kerkleden, vaak veel te oppervlakkig zijn. We missen diepgang. En voor je nu denkt: oh, eindelijk, nu gaat het over diepgang. Het is een andere diepgang dan jij vermoedelijk denkt dat het is. We zijn als kerk, ook in de voorbije jaren, oppervlakkig. En dat is trouwens niet alleen in de kerk zo. Ook bijvoorbeeld in de gezinnen, in de opvoeding. Daar zie je het terug. Namelijk: we hebben het vaak niet over de dingen, waar het over zou moeten gaan. En dan blijf je in de oppervlakkige vragen steken. En in de ondiepe oplossingen. Deze brief in Openbaring kan helpen om dat helder te krijgen. Het thema is: Slide
Jezus wil jouw Heer zijn
Slide
Rotterdam
De stad Tyatira lijkt op Rotterdam. Niet qua haven, want die hadden ze juist niet. Maar qua mentaliteit. Het is de mentaliteit van ‘geen woorden, maar daden’. Of: ‘niet lullen, maar poetsen’. Hard werken. Veel industrie. Het was een stad van doorzetters. Er was vooral textielindustrie. Lydia, de purperverkoopster, kwam ook hier vandaan. Er werd geweven, gewassen, gekleurd en gehandeld. Allerlei mooie stoffen. Een andere belangrijke tak waren de smederijen. Vooral brons werd er verwerkt. Vandaar dat Jezus hier zegt dat hij voeten als brons heeft. In Openbaring 1 zie je dat zijn voeten gloeiend zijn, als brons in een smederijoven. Weer blijkt dat hij weet waar hij het over heeft als hij de gemeente aanspreekt. Hij weet van hun situatie. In zo’n stad zijn in die tijd de vakverenigingen van groot belang. De gilden. Eigenlijk werd het stadsbeeld en het leven van Tyatira door die gilden bepaald. Het sociale gebeuren speelde zich daar af. Als je een smederij wilde beginnen, dan sloot je je aan bij het gilde van de smeden. En als je in purper wilde handelen, dan werd je lid van de purperverkopersvakvereniging. Dat was niet alleen uit be-
1
leefdheid ofzo. Nee, je kon niet anders. Als je dat niet deed, dan kon je geen zaak beginnen. Als je geen lid werd van een gilde, had je dus domweg geen inkomen. Want zelfs als je werknemer was bij iemand, moest je van zijn gilde lid zijn. Daarmee is dus duidelijk: de gilden stellen de wet. Zij zijn in feite aan de macht. Zonder lid te zijn kon je geen voet aan de grond krijgen in Tyatira. En nou lijkt dat op zich niet zo erg. Want wat is daar nou mis mee om je aan te sluiten bij een vakvereniging? Als christen kon je daar toch gewoon in meegaan?... Nou... niet dus. Want ieder gilde had zijn eigen beschermgod. En als je lid was van dat gilde dan moest je meedoen aan de offerfeesten voor die beschermgod. En die feesten ontaardden vrijwel altijd in zuippartijen. Met als gevolg daarvan, dat iedereen met iedereen in bed dook. Dronken als je was maakte dat toch niet zoveel uit. Uit de literatuur blijkt, dat die feesten zo verliepen. Heel wat christenen deden daar niet aan mee. Dan maar arm. En dat is nogal wat. Je moet toch je gezin onderhouden. Dus is het begrijpelijk dat heel veel gemeenteleden er wel lid van waren, van die gilden. En dat is waar Jezus de vinger bij legt. Slide
Gedrag
Jezus pakt dat gedrag aan. Ze moeten er mee breken. Eten van offervlees en ontucht. Er was zelfs een profetes in de gemeente die het aanmoedigde. Die blijkbaar geen kwaad zag in dat verkeerde gedrag. Die zei: doe maar mee. Wie doet je wat? Jezus vergeeft je toch? Ik ben de voorbije jaren vaak verkeerd begrepen. Als ik zei, zoals vorige week nog, dat gedrag het probleem niet is. Mensen reageerden dan: ‘o, dus het maakt niet uit hoe je leeft en wat voor keuzes je maakt?’ Ik heb vaak gezegd: ‘we leven van genade. God houdt van je voor alles uit. Dat betekent: mijn zonden doen daar niets aan af. En mijn goede dingen voegen daar niets aan toe. God houdt van je zoals je bent.’ En mensen reageerden: ‘pak dat gedrag nou eens aan. Heb het eens over levensstijl. Preek nou eens over gehoorzaamheid.’ En ze lijken met deze brief het gelijk aan hun kant te hebben. Heeft Jezus het hier ook niet over gedrag? Maar weet je, gedrag is het probleem niet. Met gedrag kun je iedereen misleiden. Depressieve mensen kunnen bijvoorbeeld soms als geen ander zich vrolijk gedragen. En als je te veel gedronken hebt en je kruipt achter het stuur. En je wordt aangehouden. Dan probeer je zo normaal mogelijk te doen. Misschien hoef je dan niet te blazen. En zo kun je doorgaan. Gedrag kan je misleiden. Slide
Waar begint verandering?
En verandering, bekering begint dus ook niet bij gedrag. Wie zijn gedrag verandert is uiterlijk misschien wel anders bezig. Maar dan ben je bezig met uiterlijkheden. En raak je de diepte niet. En dat is volgens mij het probleem van oppervlakkigheid waar wij mee te maken hebben. We hebben het over gedrag en misschien ook over mening. Over de jeugd, die een bepaalde levensstijl laat zien. Of over een generatie daarboven, die het christelijke leven wel erg gemakkelijk neemt. We noemen dat leer en leven. Maar we raken niet de kern.
2
Vandaar dat het zo prachtig is, dat Jezus zichzelf voorstelt als degene met vlammende ogen. Vuur dringt veel dieper door dan de oppervlakte. Gaat veel verder dan alleen het uiterlijk aanspreken. En dat moet de mensen uit Tyatira aanspreken. Ze weten dat het zo werkt. Ze komen allemaal wel eens in een smederij. Waar het vuur hoog oplaait. Aangeblazen door een blaasbalg. En je ziet dat je koper alleen door vuur van vorm kunt laten veranderen. Als je het door en door verhit. Dan pas komt er diepgaande verandering. De kern van deze brief zit in vers 23. En daar zie je hoe het werkt. Laat elke gemeente beseffen dat ik het ben die hart en ziel van de mens doorgrondt en dat ik ieder van u zal belonen naar zijn daden. Hier zie je de volgorde bij Jezus. Vanuit het hart naar de daden. Zo moet bekering plaatsvinden. Als je alleen je daden aanpast, dan verandert er niks wezenlijks. Als je alleen je levensstijl verandert, dan is dat nog geen bekering. Ik wil u een plaatje laten zien dat vandaag de dag veel gebruikt wordt. Dat maakt veel duidelijk. Slide
Plaatje piramide reflectie
Dit is een piramide die gebruikt wordt bij reflectie op je leven enzo. Over wat je motieven zijn en hoe dat zich verhoudt met je gedrag. De onderste daar kun je niks aan doen. Aan je omgeving. De mensen in Tyatira hadden wel last van die omgeving, maar die verander je niet zomaar. Toch zie je vaak dat mensen hun omgeving de schuld geven voor hun gedrag. Ja, ik werd wel gedwongen mee te doen. Ik moest wel. Dingen als groepsdruk en omstandigheden, dat zijn omgevingsfactoren. Daarboven heb je drie dingen die te maken hebben met kunnen en doen. Met hebben. Daarin kun je heel wat veranderen. En daar kun je ook heel wat over zeggen. Er is veel te bespreken. Maar het raakt de kern waar het om gaat niet. Het is te oppervlakkig. De bovenste twee, dat is je zijn. Dat is niet wat je hebt of kunt, maar wie je bent. Je identiteit. En je diepste drijfveren. Da’s de bovenste. Je missie, zou je kunnen zeggen. Je spiritualiteit. Slide
Elkaar aanspreken
En op dat niveau elkaar aanspreken. Dat is waar het volgens mij om gaat. Want wat leert deze piramide ons? Nou, als daar iets doordingt. In die bovenste twee. Als jij bijvoorbeeld leert beseffen dat jij Gods geliefde kind bent. Of als jij door krijgt dat Jezus jouw identiteit bepaalt. Met zijn vergeving, aanvaarding en barmhartigheid. Als je, om met ons jaarthema te spreken, je gezien weet. Hè. Gezien worden. Daar begint het. Als je in je drijfveren dan steeds Jezus opzoekt. Met hem omgaat. Om nog dichter bij hem te komen. Dan bepaalt dat hoe de rest van de piramide er uit ziet. En in de kerk moeten we dus op dat niveau elkaar aanspreken. Daar moeten we elkaar bemoedigen en er bij halen. Ook in je gezin. Jullie staan voor de opvoeding van Maartje. De grootste valkuil is om te blijven hangen in het onderste deel van de piramide. Dat je het met haar, en met elkaar, hebt over gedrag. Over de omgeving. Misschien wel over haar overtuigingen. Maar als je elkaar niet raakt in de bovenste
3
twee. Op zielsniveau. Als je daar niet met elkaar over spreekt in het gezin. Daarvan niets met elkaar deelt. Over je verlangens, je zelfbeeld, hoe God naar haar kijkt. Zoals in de doop ook nog eens bevestigd wordt. Kijk, de doop, dat is een boodschap op zijnsniveau. Zit in de bovenste twee. Je bent kind van God. Je mag altijd vertrouwen op Jezus. Hij vergeeft. Daar moet je het over hebben. En dat bepaalt haar overtuigingen en haar gedrag uiteindelijk. Je ziet het ook bij Zacheüs. Jezus ziet hem. Wil in zijn leven zijn. Ik kom bij jou eten. Terwijl Zacheüs zich nog zo probeerde te verstoppen achter zijn gedrag. Maar Jezus dringt door. En Zacheüs verandert daarna vanuit zijn hart. Op dat niveau elkaar aanspreken. Dat is wat je in het gezin en ook in het grote gezin van de kerk moet doen. Slide
Leer en leven
En dan kun je het natuurlijk hebben over leer en leven. Zoals we dat vanouds zeggen. En je mag het er ook wel over hebben. Maar daar blijft het in de gesprekken zo vaak in hangen. Leer, dat zijn je overtuigingen. Leven, dat is je gedrag. Dat is bespreekbaar. Maar als het daar bij blijft, dan raak je niet aan waar het om gaat. En ik zie dat veel gebeuren. Als het spannend wordt. Als er tegenstellingen ontstaan. Eventueel zelfs conflicten. Onenigheid. Dan schieten we met z’n allen in het onderste deel. Dan gaan we het hebben over gedrag, over overtuigingen. En die komen dan heel erg tegenover elkaar te staan. Dan wordt het fel en gaan er dingen stuk. Terwijl we ten diepst, en dat zeggen we ook soms tegen elkaar, terwijl we ten diepste hetzelfde willen. En daar moet je het dan over gaan hebben. Waar verlang je naar? Wie ben jij voor God en wie ben ik? Dan ontmoet je elkaar. En ontmoeten betekent dan letterlijk ontmoeten. Je moet niks meer van elkaar. Slide
Hart en ziel
De heer Jezus doet dat dus ook zo, hier. Hij wil het hebben over het gedrag. Maar uiteindelijk begint dat met hart en ziel. Ik ben het die hart en ziel van de mensen doorgrondt. Want daar zitten de drijfveren. Dus daar moet je het over hebben. Ik hoop dat we als kerken en als mensen leren om daar meer in te investeren. Zo vaak hebben we het over uiterlijkheden. Gedrag. Onze omgeving. De wereld waar we in leven. We discussiëren over levensstijl en nemen elkaar de maat als het om de leer gaat. Zo veel onenigheid in de kerk wordt op dat niveau uitgevochten. Moet je het er dan niet over hebben? Natuurlijk wel. Maar niet in het luchtledige. Hier, in de brief aan Tyatira, is het uiteindelijk niet het gedrag dat leidt tot het oordeel van Jezus. Ook niet de leer van Izebel. Uiteindelijk is het, omdat de band met Jezus niet goed is. Ze schuilen niet werkelijk bij hem. Ze vinden hun heil niet écht bij hun heiland. En dát heeft gevolgen voor hun gedrag. Maar uiteindelijk is het niet je gedrag dat zaligmakend is. Uiteindelijk is er maar één vraag belangrijk: ben je met hart en ziel verbonden met Jezus. Als dat goed zit, dan zul je dat merken in het gedrag. Daarom lijkt het me goed om juist over dat diepere
4
niveau veel te spreken. Wie ben jij voor God? En waar verlang je naar? Dat is waar het om moet gaan. Je hart. Je ziel. Slide
Morgenster
Mijn broeder en mijn zuster, ik ga afsluiten. Als je om je heen kijkt, nu ook weer na de bloedige aanslagen in Parijs. Als je om je heen kijkt hoe haat en angst daar weer het gevolg van zijn. Ook in ons land. Wat kun je er dan naar verlangen dat Jezus zijn macht toont. Dat de vredevorst zal heersen. En juist in deze brief aan Tyatira. Een stad waar christenen gediscrimineerd werden. Juist in deze brief laat Jezus zien hoe het zal worden. De machthebbers van deze wereld zullen voorbij gaan. Jezus zal jou en mij op de troon zetten. Je mag met Jezus heersen. Als je zijn verlangen deelt naar recht en vrede. Naar rust en liefde. Dan zal je meemaken, ja, je zal er zelf deel van uitmaken, dat het onrecht kapot geslagen zal worden. We zongen Psalm 2. Waar het gaat over Jezus. Die de machthebbers zal oordelen. Jij mag daarbij horen, zegt Jezus hier. Als je nu lijdt onder onrecht. Als je nu angstig bent voor alles wat er om je heen gebeurt. Dan wil Jezus je hier troosten. Het onrecht heeft niet het laatste woord. En je krijgt de morgenster. Een prachtig beeld is dat. De morgenster, dat is de planeet Venus die net voor zonsopgang te zien is. Als je die ziet, dan weet je, het is niet lang meer. Het wordt spoedig dag! Nog even duisternis, maar dan is het voorbij. De morgenster leert je hopen in duistere tijden. Die morgenster, dat is het beeld van Jezus zelf. En waar gaat die morgenster op? Petrus schrijft daarover. Slide
2 Petrus 1: 19 Ons vertrouwen in de woorden van de profeten is daardoor alleen maar toegenomen. U doet er goed aan uw aandacht altijd daarop gericht te houden, als op een lamp die in een donkere ruimte schijnt, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart.
Jezus komt steeds lichter in je leven. Zodat heel je bestaan verlicht wordt. Als de Heer in je hart opgaat. Als je dus op het niveau van de bovenste twee in de piramide. Als je hem daar echt leert kennen. Dan verandert heel je leven. In deze tekst uit 2 Petrus gaat het er over, wat het woord van God met je doet. Als je je aandacht richt op dat woord. Dan leer je Jezus kennen. En leer je jezelf kennen in zijn licht. En ja, dan verandert er wat. Ook in alle andere aspecten van je leven. Dan wordt Jezus jouw Heer. En wil je niets liever dan je overtuigingen, je vaardigheden en je gedrag in dienst stellen van hem. En wie weet kun je dan ook nog je omgeving veranderen. Dat zou wat wezen. Richt je dus op Jezus. Met heel je wezen. Luister naar zijn woorden. Neem ze op. En laat daardoor je zelfbeeld en je verlangens bepalen. Dan wordt hij Heer over alle aspecten van je bestaan. Amen
5
