1
LEVESREDDEDE REAIMATIE AA DE TELEFOO
Het zal je maar overkomen. Je partner valt plots neer voor je ogen en geeft geen teken van leven meer. Paniek is een slechte raadgever. Veel tijd heb je niet. Je belt onmiddellijk naar de hulpdiensten 100/112. Maar dan is het bang afwachten tot deskundige hulp arriveert. Ondertussen tikt de klok. Je wilt iets ondernemen en niet passief toekijken. Phone CPR biedt een oplossing. We spraken met drie mensen uit de Dringende Geneeskundige Hulpverlening die aan de wieg staan van dit project.
Reanimatie langs de telefoon Phone CPR is een ambitieus project en heeft zonder meer de bedoeling mensenlevens te redden. Moet je noodzakelijk een EHBO-cursus met reanimatietechnieken hebben gevolgd? Dat helpt, zoveel is zeker. Maar het is geen basisvoorwaarde. De telefonist – de aangestelde - van het hulpcentrum 100/112 neemt de oproep in geval van een hartstilstand letterlijk ter harte en geeft precieze telefonische instructies aan de beller. Het verschil tussen leven en dood. Onmogelijk? De feiten bewijzen het tegendeel. Het idee komt overgewaaid vanuit Amerika, waar dit systeem al enkele jaren wordt toegepast. Ook in andere landen wordt telefonische reanimatiebegeleiding gebruikt, waaronder in Skandinavië en sommige Aziatische landen. De procedure is op dit moment operationeel in de tien noodcentrales van België. Op basis van dit project wordt zowel in Vlaanderen als in Wallonië een wetenschappelijke studie gevoerd omtrent de haalbaarheid en de efficiëntie van deze procedures en de mogelijkheden om CPR bij alle hulpcentra in België in te voeren.
De feiten over een hartstilstand
2 In Europa overlijden jaarlijks 700.000 personen aan de gevolgen van een hartstilstand Het duurt gemiddeld 9 minuten vooraleer deskundige hulp aankomt Bij een hartstilstand telt elke seconde. De kans op onherstelbaar letsel of overlijden stijgt met de minuut. Onmiddellijk handelen is de boodschap Meer dan 92% van de mensen met een hartstilstand buiten het ziekenhuis sterft hieraan Minder dan 1/3 van de slachtoffers buiten het ziekenhuis krijgt hulp van omstaanders Reanimatie onmiddellijk na een hartstilstand verdubbelt of verdrievoudigt de overlevingskansen
Tijd is leven Bij een hartstilstand is onmiddellijke actie vereist. Het komt er op aan om het Vrij Medisch Interval tot een strikt minimum te beperken. Gemiddeld duurt het 9 minuten na de oproep vooraleer deskundige hulp ter plaatse is. De slogan van de American Heart Association is: Any CPR is better than no CPR. Met andere woorden: iets doen is beter dan niets doen. Om die 9 minuten te overbruggen werd phone CPR in het leven geroepen. Ter vergelijking: het hart kan je vergelijken met een pomp. Die pomp (het hart) moet je als hulpverlener opnieuw in werking krijgen om zuurstofrijk bloed naar de hersenen te sturen. Per minuut zonder hartmassage verliest het slachtoffer ongeveer 10% overlevingskansen. De eerste (4 tot 6) minuten zijn van levensbelang om te beletten dat het slachtoffer onherstelbaar hersenletsel oploopt en waarbij een klinische dood onafwendbaar is. Zonder phone CPR bereiken slechts 5% van de slachtoffers (in alle leeftijdsklassen, alle pathologieën) levend het ziekenhuis. Zelfs opgeleide personen verliezen 90% van hun mogelijkheden in een reële situatie. Wat is de meerwaarde van phone CPR? Dankzij de telefonische begeleiding scoren hulpverleners driemaal beter in vergelijking met mensen die niet begeleid worden en dit zonder supplementaire kosten. Zelfs professionals hebben baat hierbij: door phone CPR neemt de kwaliteit van de hulpverlening nog toe. Het
3 onmiskenbaar voordeel is dat de aangestelde in direct contact blijft met de hulpverlener aan de andere kant van de lijn.
Bij twijfel kan de beller
bijkomende vragen stellen, zonder dat de reanimatieprocedure gestaakt wordt (zie kader: een geval in de praktijk). Voorwaarde is dat de oproeper coöperatief is. Een telefoontoestel met speaker is handig maar geen basisvoorwaarde.
Een getuigenis : succesvolle reanimatie langs de telefoon Alexandre Karaman (35) van het hulpcentrum 100/112 van Luik krijgt een dringende oproep van een mevrouw van wie de vriendin in elkaar was gezakt. Het slachtoffer had enkele weken terug een hersenschudding opgelopen en herstelde thuis. Alexandre merkt meteen op dat de beller daadwerkelijk hulp wil bieden en hij pikt hier op in: “We gaan samen het leven van uw vriendin redden!”. De adrenaline doet zijn werk en stapsgewijze geeft hij instructies aan de hulpverleenster volgens het A.L.E.R.T.-protocol: “Spreek het slachtoffer aan. Is er enige reactie? een? Schud even zacht aan de schouders. Geen beweging? Kantel het hoofd naar achter, terwijl u de kin met uw andere hand omhoogtrekt. Controleer de ademhaling. og steeds geen reactie? Ik zal u nu precies zeggen wat u moet doen. Plaats uw handen in het midden van het borstbeen en start met 100 hartmassages per minuut. Leg uw gsm neer, maar blijf aan de lijn, en ga door tot de hulpdiensten aankomen. Hebt u vragen, ik blijf in contact met u!”. Intussen heeft Alexandre de MUG gealarmeerd aangezien alles wijst op een hartstilstand. Het gespecialiseerd MUG-team is snel ter plaatse. Het slachtoffer overleeft dankzij de koelbloedigheid van de hulpverlener en de instructies vanuit de 100/112 centrale, tot ieders enorme opluchting.
Zijn er risico’s verbonden aan phone CPR? Stel dat je als hulpverlener met een reanimatie begint, riskeer je niet meer verwondingen toe te brengen dan nodig? En wat als de hulpverlener verkeerde informatie doorgeeft aan de aangestelde waardoor die in de waan verkeert dat het toch om een hartstilstand gaat? We denken hier bv. concreet aan een vagaal syncope (flauwvallen), een hypoglycemie bij een diabeticus met bewusteloosheid tot gevolg of iemand met een epileptische aanval die neervalt. Een aangestelde
4 met ervaring kan door zeer gerichte vragen vrij snel uitmaken wat het probleem is om verkeerde beoordelingen zoveel mogelijk uit te sluiten. In enkele specifieke gevallen (bijna-verdrinking, overdosis drugs en bij kinderen) is een andere benadering vereist. Maar theoretisch zijn vergissingen uiteraard niet uit te sluiten. En wat met toegebrachte bijkomende letsels door niet geschoolde hulpverleners? De ervaringen in het buitenland leren dat slechts in 2% van de gevallen kleine letsels veroorzaakt werden. Bij 1700 bestudeerde gevallen werd er in 3 situaties op een onjuiste manier CPR toegepast met beperkte borstkasletsels tot gevolg. In het ergste geval ging het om ribfractuur, maar dat weegt uiteraard niet op tegen het redden van een mensenleven. En het risico op besmetting?
Een
mondbeademing
geruststelling
wordt
niet
voor
langer
de
hulpverlener:
aanbevolen
voor
mond-aan-
niet-professionele
hulpverleners. Phone CPR blijkt al bij al zeer veilig te zijn. Tijdens de oefeningen kwamen er wel enkele beperkingen aan het licht. De praktijktests bij simulatiepoppen gaven niet echt een levensechte situatie weer. Tevens kon de panieksituatie niet volledig nagebootst worden. In het hulpcentrum 100/112 zal ook voldoende personeel aanwezig moeten zijn om de interventie te begeleiden en tegelijkertijd eventuele andere oproepen te beantwoorden.
Juridische omkadering Kan iemand dan niet gedagvaard worden ook als hij of zij met de beste bedoeling een slachtoffer probeert te helpen? Want in de praktijk zijn vele mensen bang om in te grijpen omdat ze bang zijn om het slachtoffer te kwetsen of omdat ze niet precies weten wat ze moeten doen. Hierbij geldt het “principe van het minste kwaad”. Dit is immers een ethisch principe, met name in geval van een ethisch dilemma waarbij men moet kiezen tussen 2 alternatieven die mogelijk allebei nadelig zijn, maar waarbij wordt gekozen voor het minste kwaad. Concreet betekent dit voor een reanimatie dat men met de nodige zorg en voorzichtigheid zal moeten handelen. Anderzijds moeten we rekening houden met het feit van “schuldig verzuim”. Dit is de wettelijke terminologie van "geen hulp verlenen aan personen in nood". In de realiteit zal de aangestelde altijd aan de hulpverlener vragen of hij of zij bereid is om actief mee te werken. Dit
5 gebeurt op vrijwillige basis. Uit het voorgaande blijkt dat het risico op bijkomende letsels tijdens de reanimatie bijzonder klein is. En welke rechter zal zich tegen een persoon keren die alles heeft gedaan om een slachtoffer van een gewisse dood te redden, ook al werd daarbij onvrijwillig enig letsel toegebracht?
FOD Volksgezondheid Maarten Mulkers Projectgroep Phone CPR
