Lesplan. Wett n van toet n en bloaz n. Het maken van een midwinterhoorn

Lesplan Wett’n van toet’n en bloaz’n Het maken van een midwinterhoorn

Voorwoord Dit lesplan is opgezet bij het boek " Wett’n van toet’n en bloaz’n " – het maken van een midwinterhoorn. De leerlingen leren om een midwinterhoorn te maken. Dit leren ze in dit lesplan er klassikaal 1 te gaan maken. Als leerkracht moet je bepaalde handelingen demonstreren en je laat leerlingen zelf enkele handelingen doen. Voor het maken van de midwinterhoorn heb je gereedschap nodig. Dit gereedschap zit in de leskist. Tevens kun je het hele proces ook demonstreren via het digibord. Dit doe je door de tablet aan te sluiten op het digibord en zo kun je de verschillende filmpjes ook laten zien via het digibord. Zo maken de leerlingen toch het hele proces mee, maar hoeven ze niet zelf met het scherpe gereedschap te werken. Het lesplan is opgesteld om wel echt samen met de klas een midwinterhoorn te maken. Het lesplan ziet er als volgt uit: Als eerste lees je de achtergrondinformatie. Dit is erg belangrijk om door te lezen voordat je de lessen gaat geven. Vervolgens staan de verschillende lessen uitgewerkt en als laatste vindt je bijlagen in dit lesplan.

Copyright & Disclaimer Er rust copyright op dit lesplan. Zonder uitdrukkelijke toestemming van hieronder genoemde stichting of federatie mag niets uit dit lesplan gekopieerd en/of vermenigvuldigd worden. Aan dit lesplan kunnen geen rechten worden ontleent. Bij alle genoemde handelingen uit dit lesplan dient een deskundige aanwezig te zijn, die demonstreert en begeleid, en mede daarmee de verantwoording neemt voor alle besproken en uit te voeren handelingen.

Lesplan

Het maken van een midwinterhoorn

1

Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 0 Achtergrondinformatie ........................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1 ............................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 2 ............................................................................................................................................. 7 Hoofdstuk 3 ........................................................................................................................................... 11 Hoofdstuk 4 ........................................................................................................................................... 13 Hoofdstuk 5 ........................................................................................................................................... 15 Hoofdstuk 6 ........................................................................................................................................... 17 Hoofdstuk 7 ........................................................................................................................................... 19 Hoofdstuk 8 ........................................................................................................................................... 23 Hoofdstuk 9 ........................................................................................................................................... 25 Hoofdstuk 10 ......................................................................................................................................... 27 Hoofdstuk 11 ......................................................................................................................................... 31 Hoofdstuk 12 ......................................................................................................................................... 33 Hoofdstuk 13 ......................................................................................................................................... 37 Bijlagen .................................................................................................................................................. 40

Lesplan


2

Achtergrondinformatie Instructie AR (Augmented Reality) Dit boekje maakt gebruik van AR. Door deze app te gebruiken, vind je aanvullende filmpjes bij de foto’s en teksten. Op AR en de filmpjes rust copyright. TIP: Maak bij het scannen gebruik van WIFI om extra kosten te vermijden. Hoe werkt AR? Stap 1. Download de gratis app. Scan voor app de QR-code hiernaast of zoek op internet naar junaio.com/download. Stap 2. Open de app op je smartphone. Stap 3. Kom je dit logo tegen? Houdt dan je smartphone erboven en scan de pagina. De app gaat op zoek naar het bijbehorende filmpje of de site. Druk de button en activeer de inhoud. Let op: Zorg dat je de goede AR-app download. Je kunt de app op 2 verschillende manieren vinden: - ga op internet naar junaio.com/download en download daar de app - ga op je tablet naar de app-store of naar de play-store en typ junaio in en download de junaio app

Tijdschema In dit lesplan is het de bedoeling dat je ook echt concreet met de kinderen aan de slag gaat. Je gaat samen een ‘droog hoorn’ maken. Hieronder zie je een tijdschema met daarin de verschillende onderdelen voor het maken van een midwinterhoorn. Hoofdstuk 1 2 2 3 4

Soort werk Zoeken stam / wandeling Zagen stam Opruimen restanten boom Bast afhalen Doorzagen met een lintzaag bij een timmerbedrijf Uithollen één helft Uithollen tweede helft

Uren 120 min. 90 min. 30 min. 120 min.

Afwerken binnenzijde Aan elkaar maken Vlechten pitriet om het hoorn

30 min. 30 min. 90 min.

11 11 11 11

Maken van de hap Zagen Uithollen 9-10 mm Buitenkant afwerken

20 min. 20 min. 20 min. 20 min.

6 8

Drogen uitgeholde hoorn Drogen lijm

5 à 7 dagen 24 uur

5 5 6 7+10

Lesplan

30 min. 120 min. 120 min.


3

Gereedschapslijst van de leskist In de leskist zit naast dit boekje gereedschap die je nodig hebt voor het maken van een midwinterhoorn. Hieronder zie je de lijst van al het gereedschap dat in de leskist zit.

Lesplan


4

Hoofdstuk 1 Lesdoel: De leerlingen leren om op zoek te gaan naar een geschikte stam voor een midwinterhoorn. Ze kunnen vertellen op welke dingen ze hiervoor moeten letten. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 10 en 11 Begrippen: • Noest: Een kwast ook wel noest of knoest genoemd in hout is de plaats waar een zijtak aan de boom groeide. In een boom heeft een tak een andere richting dan de stam van de boom, waardoor nieuwer hout om deze tak heen moet groeien en in de verdrukking komt. Hierdoor heeft een kwast zowel een andere draadrichting als een andere hardheid dan het omringende hout. Een kwast maakt hout zowel minder sterk als moeilijker te bewerken. • Draadeind: Een draadeind is een metalen, houten of kunststof staaf over de gehele lengte voorzien van schroefdraad. • Droog hoorn: Dit midwinterhoorn is om op te blazen, maar ook om als sierhoorn aan de muur te hangen. De helften worden aan elkaar gelijmd en de banden dienen eigenlijk alleen ter versiering. Een hoorn, dat op deze manier gemaakt is, heeft geen onderhoud nodig en is mede daarom erg populair. Lesverloop Introductie Je laat de praatplaat van de midwinterhoorn op bijlage 1 aan de leerlingen zien. Je gaat de plaat bekijken en gaat met de leerlingen een gesprek houden over de midwinterhoorn. Hierbij zou je de volgende vragen kunnen stellen: • • • •

Wat zie je hier? Wat kun je hiermee? Waar zou dit van gemaakt zijn? Hoe zou dit worden gemaakt? Leskern

De leerlingen lezen bladzijde 10 en 11 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app de afbeelding scannen. De kinderen zien vervolgens een filmpje op hun tablet over het uitzoeken van een geschikte stam. Laat de kinderen ervaren hoe de app werkt. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • • •

Lesplan

Waar haal je een stam vandaan? Welk hout kies je? Welke vorm is het beste? Wanneer is de stam geschikt voor het maken van een midwinterhoorn?


5

Ga vervolgens met de leerlingen naar buiten naar het bos. Ga samen met de leerlingen op zoek naar een geschikte stam. Bespreek samen met de kinderen in het bos waarom een stam juist wel of juist niet geschikt is voor het maken van een midwinterhoorn. Afsluiting Wanneer je met de leerlingen weer terug bent in de klas, ga je de les reflecteren. Je blikt terug op de les door vragen te stellen. Wat hebben de leerlingen geleerd en hoe hebben ze dit geleerd? Vervolgens kijk je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat ze de volgende les leren hoe je zo’n stam omzaagt.

Lesplan


6

Hoofdstuk 2 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je een stam moet omzagen. Ze weten welk gereedschap je hierbij nodig hebt en hoe je te werk moet gaan. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 14 en 15, werkblad Begrippen: • Beugelzaag: Een beugel- of boomzaag is een houtzaag met smal blad (2 à 3 millimeter breed en 60 centimeter tot 1 meter lang) in een grote beugel. Bij de handgreep zit een clip waarmee je de spanning van de beugel af kunt halen en er weer op doen. De bladen hebben een symmetrische vrij grove vertanding. Afhankelijk van de afmeting van de zaag heeft hij aan een zijde een handvat voor gebruik door iemand alleen of aan beide einden een handgreep, zodat je met twee man kunt zagen. Ieders trekkend aan beide zijden kan een dikke tak of dunne boom door worden gezaagd. • Kopgedeelte: Het bovenste deel van de stam of boom. Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren vandaag hoe we een boomstam moeten omzagen. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 14 en 15 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien vervolgens het gereedschap dat ze moeten gebruiken en ze zien een filmpje over het omzagen van een boomstam. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • •

Welk gereedschap moet je gebruiken? Hoe ga je veilig te werk?

Vervolgens geef je de kinderen de opdracht om het werkblad te maken. Dit kunnen de leerlingen zelfstandig maken, maar je kunt er ook voor kiezen om dit klassikaal of in tweetallen te doen. Afsluiting Als laatste ga je het werkblad met de leerlingen bespreken. Je haalt de belangrijkste vragen eruit en bespreekt deze vragen klassikaal. Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • • Lesplan

Wat hebben we deze les geleerd? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan? Het maken van een midwinterhoorn

7

•

Hoe ging het werken in tweetallen/groepjes/alleen?

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat de leerlingen de volgende les echt zelf aan de slag gaan met het bewerken van de stam. Practicumsuggestie Om het voor de leerlingen nog motiverender te maken zou je i.p.v. het werkblad te maken, ook een afspraak kunnen maken met een deskundige. Je zou een afspraak kunnen maken om een goede boom voor een midwinterhoorn om te zagen. Je zou hiernaartoe kunnen gaan samen met de kinderen, zodat ze het ook echt zien gebeuren. Is dit niet mogelijk, dan moet je voor de volgende les zorgen dat je een goede stam hebt geregeld, zodat jullie de volgende les verder kunnen met deze stam.

Lesplan


8

Werkblad Les 2

1. Welke zaag heb je nodig om een (levende) stam om te zagen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

2. Waarom moet je een windvrije dag kiezen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3. Waar moet je de inkeping zagen? Ο Aan de kant, waar jij wilt dat de boom niet gaat vallen. Ο Aan de kant waar niet voldoende ruimte is. Ο Aan de kant waarin het gewicht van de boom overhelt. 4. Hoe groot moet de inkeping zijn? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 5. Wat is het aller belangrijkste waar je op moet letten tijdens het zagen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

Lesplan


9

Werkblad Les 2 antwoorden

1. Welke zaag heb je nodig om een (levende) stam om te zagen? Een robuuste zaag. Een kettingzaag of een grof getande beugelzaag. 2. Waarom moet je een windvrije dag kiezen? De wind kan ervoor zorgen, dat de boom een niet-gewenste kant op valt tijdens het zagen. 3. Waar moet je de inkeping zagen? Ο Aan de kant, waar jij wilt dat de boom niet gaat vallen. Ο Aan de kant waar niet voldoende ruimte is. ● Aan de kant waarin het gewicht van de boom overhelt. 4. Hoe groot moet de inkeping zijn? 1/4 van de stam 5. Wat is het aller belangrijkste waar je op moet letten tijdens het zagen? Dat er niemand in de buurt van de valplek staat. Ook jijzelf moet je altijd zodanig opstellen, dat het uitgesloten is, dat de boom bij het omvallen op jou valt.

Lesplan


10

Hoofdstuk 3 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je een stam moet bewerken. Ze kunnen vertellen welk gereedschap je gebruikt en waar je op moet letten bij het bewerken van het hout. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 18 en 19, bankschroef, lijmtangen, leskist, stam Begrippen: • Trekmes: Ook wel ‘haaimes’ genoemd, met een recht, maximaal 6 cm breed en 40 cm lang blad. Wordt onder meer gebruikt om deksels van tonnen glad te maken en af te werken zodat ze precies in de duigen passen om de bast van boomstammen te halen (houtbewerkingsgereedschap). • Bast/schors: Buitenste laag van een boomstam of –tak. Voorbeeld: ‘witte berkenbast’. • Jaarringen: Deze ontstaan doordat de boom in de lente meer diktegroei heeft dan in de zomer. Daardoor hebben de cellen die in de lente gevormd worden een andere kleur dan die in de zomer gevormd worden. De verkleuring van licht naar donker hoort bij de groei van 1 jaar. Door de overgangen van donker naar licht te tellen, kan de leeftijd van de boom bepaald worden. • Slangklem: Metalen ring, die buitenom wordt aangebracht, met als doel het vastklemmen van een uiteinde van een buis of rond voorwerp. Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren vandaag hoe we de stam moeten bewerken. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 18 en 19 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien vervolgens het gereedschap dat ze moeten gebruiken en ze zien een filmpje over het bewerken van een boomstam. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • •

Welk gereedschap moet je gebruiken? Hoe ga je veilig te werk?

Vervolgens ga je het demonstreren voor de klas. Je klemt als eerste de stam stevig vast in de bankschroef en maakt het andere eind stevig vast op de werkbank/tafel met een aantal lijmklemmen. Vervolgens kun je aan de leerlingen vragen welk gereedschap je als eerste moet gebruiken. (trekmes) Laat een leerling het trekmes uit de leskist pakken. Wijs het kind erop, dat dit gereedschap scherp is. Vervolgens doe jij het voor hoe je de stam moet bewerken. Je laat enkele leerlingen tussendoor opmeten of de bovenkant al tussen de 10 en 15 cm is en de onderkant al tussen de 4 en 6 cm is. Ook kun je enkele leerlingen het trekmes laten uitproberen op de stam. Zorg er dan wel voor dat de leerlingen de juiste beweging uitvoert en hij/zij dit op een veilige manier uitvoert.

Lesplan


11

Afsluiting Wanneer je klaar bent met het bewerken van de stam, ga je de les reflecteren. Doe dit aan de hand van volgende de vragen: • • •

Wat hebben we deze les geleerd? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan?

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt aan de leerlingen wat ze de volgende les gaan leren. Onder andere hoe je de stam in tweeën moet zagen.

Lesplan


12

Hoofdstuk 4 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de stam in tweeën moet (laten) zagen. De leerlingen kunnen vertellen welke gereedschappen je hierbij nodig hebt. Ook leren de kinderen hoe je het hapgat moet boren. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 22 en 23, stam, leskist, stam Voorbereiding: De stam moet naar de timmerman zijn geweest. De timmerman moet de stam in tweeën hebben gezaagd, voordat je pas met deze les verder kunt. Je zou eventueel ook voordat je aan deze les begint samen met de kinderen naar een timmerman gaan, zodat de leerlingen zien hoe de timmerman de stam in tweeën zaagt. Hiervoor moet je natuurlijk wel een afspraak maken met de timmerman. Begrippen: • Lintzaag: Een lintzaag is een zaag, die bestaat uit een eindeloos lintvormig zaagblad van enkele meters lengte, dat om twee wielen van de lintzaagmachine heen wordt gespannen. • Hart: Middelpunt in de stam. • Taps: Afnemend in dikte of kegelvormig toelopend. • Conisch: Geleidelijk toenemend in diameter. Kegelvormig. Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren vandaag hoe we een boomstam in tweeën gaan (laten) zagen. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 22 en 23 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien vervolgens het gereedschap dat ze moeten gebruiken en ze zien een filmpje over het in tweeën zagen van een boomstam. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • •

op welke manier moet de stam worden doorgezaagd? Hoe ga je veilig te werk?

Vervolgens gaat de timmerman in de werkplaats de stam in tweeën zagen. Wanneer het zagen klaar is, breng je om de 15 cm de slangklemmen aan. De slangklemmen vindt je in de leskist. Draai de slangklemmen goed vast. Ga samen met de kinderen bedenken waar het gat precies moet komen. Vervolgens kun je het hapgat gaan boren. Eerst ga je met een 7 mm-boor een gat voorboren op de gewenste plek. Daarna boor je met een 17 mm-boor het uiteindelijke gat. Hierna wordt het taps uit gevijld.

Lesplan


13

Afsluiting Daarna ga je de les kort reflecteren met de volgende vragen: • • •


Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat we de volgende les de stam aan de binnenkant gaan uithollen.

Lesplan


14

Hoofdstuk 5 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de stam moet uithollen. Ze leren hoe je dit moet voorbereiden en hoe dik de wand uiteindelijk moet zijn voor een goede hoorn. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 26 en 27, leskist, de stam Begrippen: • Kruishout: Kruishouten worden gebruikt bij het afschrijven of markeren op hout, bv. voor houtverbindingen, de plaats van pen en gat, de plaats van sponningen en slotgaten. Een kruishout brengt daartoe een kerfje aan in het te markeren hout. Een kruishout bestaat uit een klos met een gat. Door dit gat gaat een stokje (het zgn. ‘vaste deel’). Op deze middenstok zit een scherp pinnetje bevestigd, waarmee de kerf gemaakt wordt. Door de klos te verschuiven, kan de afstand gekozen worden waar de markering gewenst is. Door een moer kan de klos worden vastgezet, opdat de afstand van de kerf bij gebruik gelijk blijft. • ‘Nat’ hoorn: Ook wel ‘waterhoorn’ genoemd. Deze midwinterhoorn wordt op de meest traditionele manier gemaakt en wordt alleen gemaakt om op te blazen. De helften worden door banden bij elkaar gehouden en door het hoorn vochtig te maken blijft het hoorn water- en luchtdicht. Er wordt geen houtlijm gebruikt om de helften aan elkaar te hechten. Hiervoor wordt bies gebruikt als afdichting tussen beide helften. Door het water zwelt dit bies op en dicht daardoor af. Het onderhoud van een ‘nat’ hoorn vereist bepaalde procedures en specifieke kennis. • Sleg: Een zeer forse houten hamer. • Vermetguts: Lange, smalle guts waarvan het snijvlak aan de holle kant is afgeschuind. Wordt gebruikt om hout te bewerken. Lesverloop Introductie Je gaat eerste terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren vandaag hoe we de stam moeten uithollen. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 26 en 27 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien vervolgens het gereedschap dat ze moeten gebruiken en ze zien een filmpje het uithollen van een boomstam. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • • •

Lesplan

Wat moet je aan voorbereiding doen voor het uithollen? Hoe dik moet de wand zijn? Welk gereedschap moet je gebruiken? Hoe ga je veilig te werk?


15

Je gaat samen met de leerlingen je eigen stam uithollen. Je begint met het voorbereiden ervan. Dit kun je meteen bespreken met de leerlingen. Vervolgens laat je verschillende leerlingen de lijn tekenen voor de wanddikte. Daarna pak je uit de leskist de houten hamer en een vermetguts. Je laat zien hoe je het hout moet uithollen. Je vertelt hierbij duidelijk de regels en hoe je dit zo veilig mogelijk kunt doen. Daarna laat je leerlingen in groepjes werken met het uithollen van de stam. De leerlingen wisselen elkaar af en kunnen zo samenwerken en elkaar helpen. Afsluiting Als laatste ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • •


Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vraagt aan de leerlingen wat ze denken dat ze de volgende les gaan doen. Vervolgens vertel jij dat ze de volgende les de binnenkant gaan afwerken.

Lesplan


16

Hoofdstuk 6 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de binnenkant van de hoorn moet afwerken. Ze leren welk gereedschap ze hierbij moeten gebruiken. Aan het einde van de les is de binnenkant van de hoorn klaar. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 30 en 31, leskist, de hoorn Begrippen: _ Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren hoe we de binnenkant van de hoorn moeten afwerken. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 30 en 31 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien vervolgens het gereedschap dat ze moeten gebruiken en ze zien een filmpje over het afwerken van de binnenkant. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • •

Hoe werk je de binnenkant af? Welk gereedschap moet je gebruiken? Hoe ga je veilig te werk?

Je gaat nu samen met de leerlingen de binnenkant van de hoorn bewerken. Zet als eerste de hoorn vast in de bankschroef en maak het andere eind vast met lijmtangen. Je pakt een guts en zorgt dat je met de hand het hout gaat bewerken. Zeg heel duidelijk tegen de leerlingen dat ze van zich af moeten werken en dat anderen niet in de steekrichting mogen staan. Dit is zeer belangrijk voor de veiligheid. Je snijdt alle ruwe delen weg. Demonstreer dit eerst zelf. Vervolgens laat je de leerlingen weer in groepjes werken en mogen ze de binnenkant bewerken. Jij zorgt hierbij voor overzicht en let duidelijk op de veiligheid van de leerlingen. Wanneer de hele binnenkant is bewerkt, maak je de helften weer aan elkaar d.m.v. de slangenklemmen. Je zet de hoorn weg, zodat deze kan drogen. Laat de hoorn niet te snel drogen, want dan scheurt het hout. Afsluiting Als laatste ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • •

Lesplan



17

•

Hoe hebben we gelet op de veiligheid?

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vraagt aan de leerlingen wat ze denken dat ze de volgende les gaan doen. Vervolgens vertel jij dat ze de volgende les leren waar ze het bies of het pitriet voor de hoorn vandaan haal.

Lesplan


18

Hoofdstuk 7 Lesdoel: De leerlingen leren wat je nodig hebt om de twee helften van een 'natte hoorn' tegen elkaar te zetten. Ze weten wat pitriet en bies is. Ze weten waar ze bies kunnen vinden en waar ze pitriet vandaan moeten halen. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 34 en 35, leskist, werkblad Begrippen: • Bies: een grassoort, wordt als een soort dichting tussen beide hoornhelften geklemd. • Tanschil / pitband / pitriet: banden om de hoorn. Lesverloop Introductie Je gaat eerste terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren welk bies en riet we nodig hebben en waar we dit kunnen vinden. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 34 en 35 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien het verschil tussen eerste en tweede snee bij pitriet. Tevens zien ze het afsnijden van het riet. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • •

Wat heb je nodig voor een 'nat hoorn'? Hoe kom ik aan bies? Hoe kom ik aan pitriet?

Vervolgens geef je de kinderen de opdracht om het werkblad te maken. Dit kunnen de leerlingen zelfstandig maken, maar je kunt er ook voor kiezen om dit klassikaal of in tweetallen te doen. Afsluiting Als laatste ga je het werkblad met de leerlingen bespreken. Je haalt de belangrijkste vragen eruit en bespreekt deze vragen klassikaal. Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • • •

Lesplan

Wat hebben we deze les geleerd? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan? Hoe ging het werken in tweetallen/groepjes/alleen?


19

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vraagt aan de leerlingen wat ze denken dat ze de volgende les gaan doen. Vervolgens vertel jij dat ze de volgende les leren hoe ze de helften moeten samenvoegen van een ‘droog hoorn’.

Lesplan


20

Werkblad Les 7

1. Wat is bies? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

2. Waar vind je deze bies? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3. Wat gebruik je voor een droog hoorn? Ο Bies Ο Pitriet Ο Riet

4. Waarom is de 2e snee wel te overschilderen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 5. Hieronder zie je een afbeelding. Geef de eerste en de tweede snee aan.

Lesplan


21


1. Wat is bies? Een grassoort. Wordt als een soort dichting tussen beide hoornhelften in geklemd. 2. Waar vind je deze bies? Aan de waterkant, langs oevers of in vennen. 3. Wat gebruik je voor een droog hoorn? Ο Bies ● Pitriet Ο Riet

4. Waarom is de 2e snee wel te overschilderen? De tweede snee heeft een ruw oppervlakte en is dus wel te overschilderen. Op de eerste snee hecht de verf er niet op. 5. Hieronder zie je een afbeelding. Geef de eerste en de tweede snee aan.

Lesplan


22

Hoofdstuk 8 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de helften van een ‘droog hoorn’ aan elkaar moet maken. Ze weten hoe je de helften aan elkaar moet lijmen en hoe je de buitenkant moet afwerken. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 38 en 39, leskist, de hoorn Begrippen: • Droog hoorn: deze midwinterhoorn is om op te blazen, maar ook om als sierhoorn aan de muur te hangen. De helften worden aan elkaar gelijmd en de banden dienen eigenlijk als versiering. Een hoorn, die op deze manier gemaakt is, heeft geen onderhoud nodig en is mede daarom erg populair. • Draadeind: een draadeind is een metalen of kunststof staaf over de gehele lengte voorzien van schroefdraad. Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren hoe je een ‘droog hoorn’ aan elkaar zet. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 38 en 39 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien hoe je een ‘droge hoorn’ aan elkaar moet lijmen. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • •

Hoe lijm je de twee helften aan elkaar? Hoe werk je de buitenkant af?

Je gaat nu demonstreren hoe je de twee helften op elkaar gaat lijmen. Je kunt dit eventueel ook samen met de leerlingen doen, wanneer jij vindt dat de groep dit aankan. Verwijder als eerste de slangklemmen van de hoorn. Kijk vervolgens of de binnenkant mooi glad is en bewerk eventueel nog de binnenkant met een guts. Vervolgens controleer je op de lijmvlakken glad en strak zijn. Is dit niet het geval, kun je dit nog bijschuren met schuurpapier. Dit schuurpapier zit in de leskist. Breng daarna op beide vlakken watervaste houtlijm aan en verdeel dit. Dan leg je de beide helften tegen elkaar en bevestig je samen met de leerlingen de slangklemmen weer om de hoorn. Zorg er hierbij wel voor dat de helften precies op elkaar aansluiten en niet verschuiven. De lijmresten aan de buitenkant laat je zitten, de lijmresten aan de binnenkant haal je weg d.m.v. een stuk draadeind. De lijm moet vervolgens minimaal een dag drogen, voordat je de slangklemmen eraf kunt halen. Na het verwijderen van de slangklemmen kun je met de leerlingen de buitenkant schuren en vervolgens beitsen of lakken naar keuze. Dit kun je ook weer samen met de leerlingen doen.

Lesplan


23

Afsluiting Als laatste ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • • •

Wat hebben we deze les geleerd? Wat hebben we gebruikt voor het aan elkaar maken van de helften? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan?

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Vertel dat ze de volgende les leren we hoe je de helften van een ‘nat hoorn’ aan elkaar kunt maken.

Lesplan


24

Hoofdstuk 9 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de helften van een ‘nat hoorn’ moet samenvoegen. Ze kunnen vertellen hoe je het bies moet aanbrengen en je de hoorn daarna moet behandelen. Notabene: Dit hoofdstuk zal niet worden uitgevoerd, omdat in hoofdstuk 8 als wordt uitgegaan van het maken van een droog hoorn. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 42 en 43, leskist, werkblad Begrippen: • Bies: een soort riet, een dun en hoog groeiend grasgewas aan de oever. Ook gebruikt als grondstof voor vlechtwerk. • Fixeer: zorgen dat iets of iemand onbeweeglijk vastzit of vast is. Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren hoe je de twee helften van een ‘nat hoorn’ aan elkaar moet maken. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 42 en 43 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen zien hoe je de twee helften van een ‘nat hoorn’ tegen elkaar plaatst. Ze zien welk bies ze moeten gebruiken en hoe je dit aanbrengt tussen de helften van de hoorn. Het aanbrengen van het pitriet wordt in hoofdstuk 10 behandeld. Vervolgens zien ze hoe je de hoorn moet behandelen in het water. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • •

Wat heb je op de filmpjes gezien? Hoe maak je een 'nat hoorn' waterdicht? Hoe behandel je vervolgens een 'nat hoorn'?

Vervolgens geef je de kinderen de opdracht om het werkblad te maken. Dit kunnen de leerlingen zelfstandig maken, maar je kunt er ook voor kiezen om dit klassikaal of in tweetallen te doen. Afsluiting Als laatste ga je het werkblad met de leerlingen bespreken. Je haalt de belangrijkste vragen eruit en bespreek deze vragen klassikaal. Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen te stellen: • • •

Lesplan



25

•

Hoe ging het werken in tweetallen/groepjes/alleen?

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat de leerlingen de volgende les echt zelf aan de slag gaan met het aanbrengen van de pitriet-banden.

Lesplan


26

Werkblad Les 9

1. Wat kun je doen als de binnenkant nog niet mooi glad is? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

2. Je kunt op het vlak een ondiepe groef aanbrengen. Waarvoor zorgt die groef? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3. Wat gebruiken we om de helften luchtdicht op elkaar te laten aansluiten? Ο Bies Ο Pitriet Ο Rotanschil 4. Wat moet je na het aanbrengen van de rieten banden doen met de hoorn? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 5. Wat gebeurt er als je de hoorn onderdompelt? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

Lesplan


27

Werkblad Les 9

1. Wat kun je doen als de binnenkant nog niet mooi glad is? Je kunt het bijwerken met de vermetguts. Niet gaan schuren met schuurpapier. 2. Je kunt op het vlak een ondiepe groef aanbrengen. Waarvoor zorgt die groef? Die groef zorgt ervoor, dat het bies tussen de helften minder gauw verschuift. 3. Wat gebruiken we om de helften luchtdicht op elkaar te laten aansluiten? ● Bies Ο Pitriet Ο Rotanschil 4. Wat moet je na het aanbrengen van de rieten banden doen met de hoorn? Je moet het hoorn 2 dagen geheel onderdompelen in water. Bijvoorbeeld in een waterput. Verzwaar het hoorn met enkele stenen of met lood, anders zal hij gaan drijven. 5. Wat gebeurt er als je de hoorn onderdompelt? Het droge hout en het bies tussen de helften nemen water op. Het hout en het bies zwellen op. Door het opzwellen, zorgt het bies voor een water- en luchtdichte naad tussen de helften.

Lesplan


28

Hoofdstuk 10 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je de pitriet-banden aanbrengt bij de hoorn. Ze leren het nut van de rieten banden. Ook leren ze hoe je een ‘nat hoorn’ moet onderhouden. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 46 t/m 49, leskist, de hoorn Begrippen: Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren hoe je de pitrietbanden aanbrengt en je leert hoe je een ‘nat hoorn’ moet onderhouden. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 46 t/m 49 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De leerlingen zien hoe je de pitriet-banden om de hoorn aanbrengt. Dit hebben ze tevens gelezen. Ook hebben ze gelezen hoe je dat ‘nat hoorn’ moet onderhouden. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • •

Wat heb je op de filmpjes gezien? Hoe breng je de pitriet-banden aan? Hoe onderhoudt je een 'nat hoorn'?

Vervolgens ga je samen met de kinderen de pitriet-banden aanbrengen om de hoorn. Je demonstreert de eerste zelf. Je pakt een stuk pitriet en legt dit in de lengterichting van de hoorn. Je maakt hiermee één slag om de hoorn heen over het uiteinde. Daarna de volgende (2e) slag om de hoorn heen en nu onder het uiteinde door. Bij de 3e slag weer over het uiteinde en bij de 4e er weer onderdoor. De 5e, de laatste slag, gaat er weer overheen. Het andere uiteinde gaat nu onder de 5e slag, over de 4e, onder de 3e, over de 2e en onder de 1e slag door. Zorg dat de banden mooi strak aansluiten om de hoorn. Vervolgens knip je de uiteinden af, maar let erop dat je ze niet te kort afknipt. De andere banden kun je ook door enkele andere kinderen laten aanbrengen. Een droog hoorn moet je niet lang onderdompelen, want het lijmvlak zal daardoor gaan loslaten. Afsluiting Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • •

Lesplan



29

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat de leerlingen de volgende les de hoorn afmaken en een hap bij de hoorn maken.

Lesplan


30

Hoofdstuk 11 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je een hap moet maken. Ze weten na deze les welk hout ze hiervoor moeten gebruiken. Materialen: Tablets, lesboek bladzijde 52 en 53, leskist, de hoorn Begrippen: • Vlier: Snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte besjes. Je komt ze ook tegen met paars blad en roze bloemen. De gewone vlier zie je overal in Nederland, zowel wild als aangeplant. Vlier groeit bijna overal in bossen, duinen en rivierdalen. • Noest: Een kwast ook wel noest of knoest genoemd in hout is de plaats waar een zijtak aan de boom groeide. In een boom heeft een tak een andere richting dan de stam van de boom, waardoor nieuwer hout om deze tak heen moet groeien en in de verdrukking komt. Hierdoor heeft een kwast zowel een andere draadrichting als een andere hardheid dan het omringende hout. Een kwast maakt hout zowel minder sterk als moeilijker te bewerken.

Lesverloop Introductie Je gaat eerste terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren hoe je een mondstuk, de ‘hap’, moet maken. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 52 en 53 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De leerlingen zien hoe je een hap moet maken. Ze zien hoe je een tak van de vlier moet zagen. Vervolgens moet het hout met zaag en mes bewerkt worden om er een hap van te maken. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • • •

Wat heb je op de filmpjes gezien? Welk hout gebruik ik voor de ‘hap’? Hoe maak ik het mondstuk, de ‘hap’?

Demonstreer het zagen en bewerken en laat daarna de kinderen zelf het hout zagen en een hap maken. Wijs de kinderen op het scherpe gereedschap. Afsluiting Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen: • • •

Lesplan



31

Als laatste blik je vast vooruit naar de volgende les. Je vertelt dat de leerlingen de volgende les de techniek van het blazen leren.

Lesplan


32

Hoofdstuk 12 Lesdoel: De leerlingen leren hoe je het beste kunt oefenen. Ze leren hoe je je adem moet gebruiken en hoe je hoge en lage tonen kunt spelen. Materialen: Lesboek bladzijde 56 t/m 59, werkblad, de hoorn Begrippen: • Embouchure: De actie van de lippen die nodig is om een blaasinstrument te bespelen. Voor verschillende instrumenten is een geheel ander type embouchure benodigd: in alle gevallen is de embouchure gerelateerd aan een combinatie van factoren: winddruk (de ademsteun), mond- en/of lip stand ten opzichte van het instrument. • Buurschap: Oost-Nederlandse benaming van een marke. Ze zijn ontstaan in de middeleeuwen. Het is een boerenorganisatie die zich bezig hield met bestuur en rechtspraak. Ook wel in de vorm van een autonoom dorp of gemeenschap van eigenaren. De buren namen gezamenlijk besluiten over alle buurschapszaken, zoals gemeenschappelijk bezit (de buur- of boermarke), gebruik van de es, vaststelling van boetes, zorg voor wegen en waterlossingen en aangifte van overtredingen.

Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: De kinderen leren verschillende basisbegrippen bij het blazen op een hoorn. Ze leren hierover verschillende technieken. Leskern De leerlingen lezen bladzijde 56 t/m 59 van het lesboek. Laat de kinderen vervolgens hun tablet pakken en met de AR-app kijken wat ze allemaal kunnen scannen op deze bladzijdes. De kinderen hebben gelezen welke technieken je moet gebruiken bij het blazen op een midwinterhoorn. Ze hebben via de AR-app verschillende melodieën gehoord en hierbij de notenbalken gezien. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen en gezien hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: • •

Welke technieken heb je nodig voor het blazen op een hoorn? Wat heb je verder nog gelezen?

Vervolgens geef je de kinderen de opdracht om het werkblad te maken. Dit kunnen de leerlingen zelfstandig maken, maar je kunt er ook voor kiezen om dit klassikaal of in tweetallen te doen. Afsluiting Als laatste ga je het werkblad met de leerlingen bespreken. Je haalt de belangrijkste vragen eruit en bespreekt deze vragen klassikaal. Daarna ga je de les kort reflecteren door de volgende vragen:

Lesplan


33

• • • •

Wat hebben we deze les geleerd? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan? Hoe ging het werken in tweetallen/groepjes/alleen?

Extra suggestie Het is natuurlijk erg als de leerlingen zelf ook leren blazen. Natuurlijk is daar veel oefentijd voor nodig, maar misschien kun je enkele leerlingen tijdens deze les het laten uitproberen. Laat ze maar proberen te blazen op de hoorn.

Lesplan


34

Werkblad Les 12

6. Waarom is het beter als je 3 keer 10 minuten oefent, dan één keer een half uur? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

7. Hoe kun je met je tong de tonen beïnvloeden? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

8. Welke stelling klopt? Ο Bij hoge tonen moet je proberen de luchtsnelheid zo groot mogelijk te maken. Ο Bij hoge tonen moet je proberen de luchtsnelheid zo klein mogelijk te maken. Ο Wanneer je luchtsnelheid minder is, is je lipopening ietsjes kleiner. Ο Wanneer je luchtsnelheid minder is, is je lipopening ietsjes groter. 9. Wat is een ‘roop’? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 10. Waarop wordt bij een blaastoernooi gelet? 1. _________________________________________________________________ 2. _________________________________________________________________ 3. _________________________________________________________________

Lesplan


35


11. Waarom is het beter als je 3 keer 10 minuten oefent, dan één keer een half uur? Als je te lang achtereen oefent, vermindert je concentratie. Ook is er de kans dat je bepaalde spieren te veel belast of zelf forceert.

12. Hoe kun je met je tong de tonen beïnvloeden? Hoe hoger je speelt, hoe bollen je tong moet worden. Hoe lager je wil spelen, hoe platter je tong is. 13. Welke stelling klopt? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. ● Bij hoge tonen moet je proberen de luchtsnelheid zo groot mogelijk te maken. Ο Bij hoge tonen moet je proberen de luchtsnelheid zo klein mogelijk te maken. Ο Wanneer je luchtsnelheid minder is, is je lipopening ietsjes kleiner. ● Wanneer je luchtsnelheid minder is, is je lipopening ietsjes groter. 14. Wat is een ‘roop’? Een serie van tonen die geblazen wordt. Het is lokaal gebonden en iedere buurschap heeft zijn eigen variant. 15. Waarop wordt bij een blaastoernooi gelet? 4. Het verhaal, ofwel de vormgeving van je melodie 5. De techniek en zuiverheid 6. De blaassterkte

Lesplan


36

Hoofdstuk 13 Lesdoel: De leerlingen leren de geschiedenis van de midwinterhoorn. De leerlingen leren in welke tijd er wordt geblazen en waarom dat dat gebeurd in die tijd. Materialen: Lesboek bladzijde 62 en 63, werkblad Begrippen: Lesverloop Introductie Je gaat eerst terugblikken op de vorige les. Wat hebben we de vorige les gedaan? Vervolgens ga je hierop verder en vertel je het doel van deze les: we leren een stukje over de geschiedenis van de midwinterhoorn Leskern De leerlingen lezen bladzijde 62 t/m 63 van het lesboek. Op deze bladzijdes lezen ze in welke tijd er wordt geblazen op de midwinterhoorn en waarom dat in deze tijd gebruikelijk was. Bespreek vervolgens met de leerlingen wat ze gelezen hebben. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen: •

Wat hebben jullie gelezen?

Vervolgens geef je de kinderen de opdracht om het werkblad te maken. Dit kunnen de leerlingen zelfstandig maken, maar je kunt er ook voor kiezen om dit klassikaal of in tweetallen te doen. Afsluiting Als laatste ga je het werkblad met de leerlingen bespreken. Je haalt de belangrijkste vragen eruit en bespreekt deze vragen klassikaal. Daarna ga je de les kort reflecteren met de volgende vragen: • • • • •

Lesplan

Wat hebben we deze les geleerd? Hoe hebben we dat gedaan? Hoe is dat gegaan? Hoe ging het werken in tweetallen/groepjes/alleen? Hoe vonden jullie dit hele project?


37


1. In welke tijd wordt op de midwinterhoorn geblazen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

2. Waarom in deze tijd? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

3. Waar waren vroeger de hoorns van gemaakt? Ο Hout Ο Hout en metaal Ο Horens van dieren

4. In 2013 is het Midwinterhoornblazen geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Wat wil dit zeggen? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

Lesplan


38


1. In welke tijd wordt op de midwinterhoorn geblazen? In de periode van de Eerste Advent (rond het begin van december) tot Driekoningen (6 januari): de tijd van midwinter. 2. Waarom in deze tijd? Dit is de tijd van het jaar, waarin de dagen steeds korter worden en de mensen in vroegere tijdens bang waren dat het licht niet meer terug zou komen. Met het midwinterhoornblazen willen ze het licht terughalen en boze geesten te verjagen.

3. Waar waren vroeger de hoorns van gemaakt? Ο Hout Ο Hout en metaal ● Horens van dieren

4. In 2013 is het Midwinterhoornblazen geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Wat wil dit zeggen? Door de Unesco is het erkend als een levende traditie die door de ouderen aan de jongeren wordt doorgegeven en die het verdient om in stand te worden gehouden.

Lesplan


39

Bijlagen Bijlage 1

Lesplan


40

Lesplan. Wett n van toet n en bloaz n. Het maken van een midwinterhoorn

Recommend Documents