LESMAP De moeder van David S

De moeder van David S.

LESMAP

Beste leerkracht(en), Door Ronny Smet, educatief medewerker en acteur bij de fluistercompagnie. Lector aan de lerarenopleiding van de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen.

Je leest nu de lesmap die bij de voorstelling De moeder van David S. van de fluistercompagnie hoort. De lesmap wil een hulp zijn bij de voorbereiding op en de verwerking van deze theaterproductie in jullie lessen of projecten. We beseffen maar al te goed dat de thematiek van De moeder van David S. zich uitstekend leent om dit theaterbezoek in te passen in een lessenreeks of project rond de vakoverschrijdende eindtermen op het vlak van gezondheidseducatie. Daarom hebben we ervoor gezorgd dat de informatie, lessuggesties en –ideeën de doelstellingen van het vak Nederlands ruim overstijgen. Deze lesmap mag echter niet gezien worden als een compleet lessenpakket dat je zo aan de leerlingen kan afgeven,

1

maar als een - hopelijk - stimulerende en i n s p i re re n d e a a n z e t o m d e z e aangrijpende productie op maat van jullie concrete schoolcontext te benaderen en te integreren in een zinvolle leerroute. De fluistercompagnie wil zich ook in de toekomst graag verder engageren in het aanbieden van lesmappen bij haar producties. We zouden het daarom zeer op prijs stellen indien je ons feedback, commentaar, kritiek…op deze map zou willen bezorgen. Graag uw reacties via: [email protected] Verder wensen we jou en je leerlingen veel plezier met de voorstelling De moeder van David S.. We hopen dat we jullie verwachtingen kunnen inlossen en dat we ook in de toekomst mogen rekenen op jullie interesse. Tot gauw.!

LESMAP De moeder van David S.

Inhoudstafel Voorwoord Inhoudstafel 1.

Cast&crew

2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Over Yvonne Keuls Biografie Hoofdlijnen van haar werk Ander werk Citaten

3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.

De moeder van David S. Titelverklaring Thematiek Het oorspronkelijk gegeven: het boek Het toneelstuk

4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5.

Drugs als overkoepelend thema Soorten drugs Risico’s en gevolgen Signaalgedrag Hulp zoeken/preventie Wie zoekt, die vindt…

5. 5.1. 5.2. 5.3.

Moeders van…nog steeds brandend actueel Moedige Moeders Tips voor ouders Leestips

6. Stuff voor een discussie? 6.1. Algemene tips voor een goed gesprek 6.2. Nood aan variatie? 7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs 7.1. De voorbereiding 7.2. Het theaterbezoek 7.3. De verwerking 7.3.1. Nabespreking van de voorstelling 7.3.2. Werken rond verhaalbegrippen 7.3.3. Andere ideeën Bijlagen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2

Samenvatting van de romanversie Analyse van een theaterstuk: een semiotisch model Een greep uit de actualiteit Boekentips Lyrics “Not an addict” Flyer


1.

Cast & crew

Cast: Leen - Magda Cnudde Paul - Eric Kerremans David - Steven De Lelie Julie - Katrien Vergauwen Gerd - Ilse Janssens Tom - Ronny Smet Bennie - Thomas Claessens Yannick - Pieter Van Mieghem Kim - Sarah Verbeeck Evy - Anouk Verbeek Lies - Tina Depuydt Crew: Auteur: Yvonne Keuls Dramaturgie en regieconcept: Steven De Lelie in samenwerking met de ganse acteursploeg Productie: de fluistercompagnie Advies drugsproblematiek: Frie Lauwers - Koma-ar educatief vzw - www.koma-ar.be Muziek: Nicolas Moens - Joris Pluy Techniek geluid: Nicolas Moens Lichtregie: Nicolas Moens - Steven De Lelie Techniek licht: Nicolas Moens - Joris Pluy Decorontwerp: Steven De Lelie Decoruitvoering: Nicolas Moens - Bross Verplancke - Paul Van De Veken - Marc Vercauteren Jacques Van Linden - Pieter Van Mieghem Tournee planning: Collage producties - www.huubcolla.be Grafisch ontwerp: Tim Luyten - Ewald Stuer - www.defluistercompagnie.be Lesmap: Elke Roels – Ewald Stuer – Ronny Smet

3


2. Over Yvonne Keuls 2.1. Biografie Yvonne Keuls-Bamberg werd op 17 december 1931 geboren in Batavia, Nederlands-Indië (het huidige Jakarta, Indonesië). Zij was de jongste van vier kinderen. Haar moeder, Jopi Bamberg was Javaanse. Haar vader, Samuel Bamberg was een joodse Nederlander. In 1938 kwam het gezin in Nederland wonen, in Den Haag, waar ze opgroeit in een geheel eigen, wat geïsoleerde wereld. Haar vader overleefde de oorlog niet. Yvonne ging naar het Grotiuslyceum. Daar speelde ze graag en veel toneel. De directeur van de school vond dat ze naar de toneelschool moest gaan. Maar haar moeder besliste dat ze, net als haar zus, onderwijzeres moest worden. Vanaf 1952 werkte ze in de zesde klas van een volksschool in Den Haag. Toen ze trouwde met Rob Keuls, een stuurman bij de Holland-Amerikalijn, werd ze op staande voet ontslagen. Getrouwde vrouwen werkten niet. Ze kregen drie dochters: Claudette (1955), Marysa (1957) en Gerdiene (1961). In die jaren begon Yvonne Keuls korte stukjes te schrijven voor haar kinderen en later ook gedichten, toneelstukken, hoorspelen en televisiebewerkingen van romans van bekende schrijvers. Ze schreef het scenario voor de ambitieuze tiendelige verfilming van De boeken der kleine zielen van Louis Couperus die in het seizoen 1969-1970 werd uitgezonden. Een uitgebreide biografie (en nog veel meer…) vind je op de website van Yvonne Keuls. Het vermelden waard is ook onderstaande website met o.a. interviews, fotoreportages, fragmenten uit boeken… enz. http://www.leven lang.nl/yvonne% 20keuls/

4

De die haar voor deze prestatie ten deel viel, leidde ertoe dat ze ook gevraagd werd televisiebewerkingen te maken van De koperen tuin van Simon Vestdijk en Klaaglied om Agnes van Marnix Gijsen. Haar werk voor televisie gaf Yvonne Keuls al vlug landelijke bekendheid met als gevolg dat ze vaak werd gevraagd lezingen te geven op secundaire scholen. Deze lezingen werden meer en meer groepsbijeenkomsten waarbij jongeren over hun persoonlijke moeilijkheden vertellen. Zo komt ze steeds meer in aanraking met probleemkinderen en realiseert zich hoeveel problemen sommige jongeren hebben. Samen met een aantal andere mensen opent ze een Jongeren Opvang Centrum in een groot huis in de duinen. Na een jaar gaat het centrum failliet, maar Yvonne legt al haar ervaringen vast in haar eerste roman: Jan Rap en z’n maat.


2. Over Yvonne Keuls 2.2. Hoofdlijnen van haar werk Uit alle columns, verhalen, romans en toneelstukken die Yvonne Keuls schrijft, blijkt dat ze heel erg meeleeft met jongeren en hun problemen. Veel boeken van Yvonne Keuls komen voort uit haar betrokkenheid bij, zoals zij het noemt, 'mensen die op de rand leven'. Vanuit dat engagement tracht ze, door te schrijven over de schrijnende situaties die ze tegenkomt, maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Ze moraliseert niet, dringt nergens een mening op, maar laat de lezer zelf de conclusies trekken. Ze wil met elk boek een bepaald onderwerp aan de orde stellen. Dat doet ze steeds door één persoon te beschrijven die representatief is voor een hele groep. Als lezer begrijp je daardoor hoe het iedereen vergaat die met datzelfde probleem zit. Het gaat haar dus niet in de eerste plaats om mooie zinnen of een knappe opbouw. Haar schrijfstijl is sober, haar werk eerder journalistiek dan literair. De hoofdpersonen in de beroemde sociale romans van Yvonne Keuls, waarin fictie en werkelijkheid een hechte eenheid vormen, zijn sterke figuren die in een ellendige situatie terecht zijn gekomen. Thema's als leed en onmacht, angst en het grote gemis aan liefde, maar ook schuld en eigen verantwoordelijkheid worden met liefde behandeld.

wordt dan ook vanuit het perspectief van de moeder verteld. Langzaam komt zij tot het besef dat zij haar verslaafde zoon los moet laten om niet zelf ten onder te gaan. Drugsverslaving en het gevolg daarvan, namelijk de vlucht van jonge meisjes in de prostitutie om aan geld te komen, staan centraal in Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982). Na het verschijnen van dit boek werd de schrijfster benaderd door jeugdige homoprostituees die ook verstrikt zaten in de wereld van drugs en criminaliteit en daarom veel in contact kwamen met justitie. Daaruit vloeide het verhaal van Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel (1985) voort, over een jongen die door een kinderrechter seksueel misbruikt wordt. Meneer en mevrouw zijn gek(1992) is het resultaat van het observeren van de gang van zaken in een psychiatrische inrichting en het voeren van gesprekken met patiënten. In deze 'docuroman' combineert Keuls de levensverhalen van de patiënten met beschrijvingen van de dagelijkse gebeurtenissen op de verblijfsafdeling van het centrum.

Kenmerkend voor al deze 'geromantiseerde documentaires', zoals Yvonne Keuls ze noemt, zijn de directe, onopgesmukte stijl en de zakelijke registratie van gebeurtenissen die de b o e k e n e e n g ro t e m a t e v a n Haar eerste grote succes, Jan Rap en z'n waarachtigheid verlenen. maat (1977), is gebaseerd op haar ervaringen in een opvangcentrum voor Met Daniël Maandag (1988) sloeg Keuls jongeren in Den Haag waarvan zij een een andere weg in. Deze novelle met van de initiatiefnemers was. Verhalen en autobiografische kanten vertelt van de eigenschappen van de vele kinderen en belevenissen tijdens de Tweede jongeren die zij in het opvangcentrum Wereldoorlog van een fantasierijk Haags leerde kennen, zijn in het boek jongetje, zoon van een joodse pianist en samengevoegd tot de belevenissen van een niet-joodse, aan tbc overleden een groep van 21 jongeren. violiste. Indische tantes (1988) grijpt terug op het Indische milieu waarin de Een van de meest voorkomende schrijfster opgroeide. De tocht van het problemen van de jongeren waarmee zij kind (1990) heeft de overgang van te maken kreeg, was drugsverslaving. Dit Indonesië naar Nederland tot onderwerp thema staat centraal in De moeder van en beschrijft de voorbereidingen van een David S., geb. 3 juli 1959 (1980) dat Indonesisch gezin voor de overtocht. voortkwam uit het contact met ouders Lowietjes smartegeld, of Het gebit van van verslaafde kinderen. Het verhaal mijn moeder (1995) gaat over de invloed

5


die het verblijf in een jappenkamp van een jongetje en zijn moeder heeft op het latere leven van de jongen. Met haar boeken bereikt Yvonne Keuls grote groepen lezers. Vooral de documentaire romans zijn kassuccessen die ook dienden als basis voor toneelstukken en (televisie)verfilmingen. Maar er is ook kritiek op haar werk. Keuls is wel verweten dat ze werkt volgens een 'succesformule': het aanpakken van een 'lekker' thema waarover sensationeel geschreven kan worden. Daarnaast zijn er veel recensenten die haar boeken niet beschouwen als literatuur. Aan de verkoopresultaten in binnen- en buitenland doet die kritiek echter niets af. Wie haar boeken leest, doet dat om de inhoud en niet om hoe het geschreven is. De grote weerklank die haar werk bij lezers vindt, blijkt ook uit het feit dat zij in 1999 voor haar boek Mevrouw mijn moeder werd bekroond met de Trouw Publieksprijs voor het Nederlandse Boek. In deze roman schildert ze een liefdevol portret van haar Indische moeder, een koppige en fantasierijke vrouw, die de mooiste verhalen kon vertellen over haar vaderland. In 2001 verscheen haar ontroerende levensverhaal Madame K. Van Indisch kind tot Haagse dame dat direct na verschijnen een bestseller werd.

6


2. Over Yvonne Keuls 2.3. Ander werk Yvonne Keuls’ oeuvre is even divers als omvangrijk. Naast proza, poëzie en toneel maakte ze tal van hoorspelen, televisiespelen en verfilmingen. Ook speelde ze zelf in verschillende theatervoorstellingen en was ze vaak te gast in televisieshows en spelletjes. Proza: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

7

De toestand bij ons thuis (cursiefjes) (1969) Groetjes van huis tot huis (cursiefjes) (1975) Van huis uit (cursiefjes) (1976) Jan Rap en z'n maat (geromantiseerde documentaire) (1977) Keuls potje (cursiefjes) (1979) De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) Een doekje voor het bloeden (1980) Keulsiefjes (cursiefjes) (1980) Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982) Negenennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Achtennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Annie Berber, het verdriet van een tedere crimineel (1985) Alwientje (cursiefjes) (1988) Indische tantes (verhalen) (1988) Daniël Maandag (1988) Beestjes (verhalen) (1988) Mensjes (1989) De tocht van het kind (1990) Dochterlief (cursiefjes) (1990) Meneer en mevrouw zijn gek (1992) Die kat van dat mens (verhalen) (1993) Meneer Frits en andere mannen (verhalen) (1993) Slepend huwelijksgeluk (verhalen) (1994) Voorzichtig, voorzichtig (verhalen) (1995) Lowietjes Smartegeld of: het gebit van mijn moeder (1995) Keulsiefjes (columns) (1996) Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel / Het verrotte leven van Floortje Bloem (1997) Mevrouw mijn moeder (1999) Dochters (heruitgave 1999) De kat van dat mens (columns) (2000) Aan tafel met Yvonne Keuls (2000) Madame K - Van Indisch kind tot Haagse dame (2001) Trassie Tantes (2004) Familiegedoe (2004) Op reis met Yvonne Keuls (2005) 75 (bloemlezing) (2006) Vriendengedoe (2007) Benjamins bruid (2008) Allemaal beestjes (2009)


2. Over Yvonne Keuls 2.3. Ander werk Televisie / radio: • • • • • • • • • • • • •

Yvonne Keuls had vanaf 1965 een eigen rubriek bij de radio (AVRO en VARA). Yvonne Keuls schreef zo'n vijftig hoorspelen voor diverse omroepen. Kleine muizen (NCRV, 1966) Onbegonnen werk (NCRV, 1967) Vertel mij iets nieuws over de regenwormen (NCRV, 1968, BRT, 1969) Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De boeken der kleine zielen' van Couperus. Deze werd in 1969 uitgezonden. De BRT zond het in 1970 uit. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De koperen tuin' van Simon Vestdijk. Deze werd uitgezonden in 1975. Ze bewerkte het boek ook als hoorspel, dit werd in 1974 uitgezonden. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'Klaaglied om Agnes' van Marnix Gijsen (NCRV, 1975) In 1976/1977 werden in het (KRO) radioprogramma 'Voer voor vogels' de ervaringen van Yvonne Keuls in het Jongeren Opvang Sentrum nagespeeld. 'Jan Rap en z'n maat' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (Veronica, 1981) 'Kleine muizen/Regenwormen (NCRV, 1982) 'De moeder van David S.' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (NCRV, 1982) In 1992 komt ze met Adriaan van Dis op televisie in de serie 'Favoriete schrijvers' (VARA).

Verfilmingen: 1981 De moeder van David S. / regie Ruud Keers. Televisiefilm, gebaseerd op het gelijknamige boek. 1989 Jan Rap en z'n maat / regie Ine Schenkkan. Gebaseerd op het gelijknamige boek. Literaire (en andere) prijzen: • Mr. H.G. van der Vies-prijs 1967 voor 'Onbegonnen werk'. • Prijs der kritiek van Nederlandse Theatercritici 1978 voor 'Jan Rap en z'n maat'. • Zilveren CJP van de Vereniging Cultureel Jongerenpaspoort 1979 voor 'Jan Rap en z'n maat'. • Vanaf 1991 wordt jaarlijks de 'Floortje Bloemprijs' toegekend. De prijs gaat naar personen of instellingen die een blijvende bijdrage hebben geleverd aan een betere beeldvorming van bepaalde ziekten. Yvonne Keuls kreeg de eerste 'Floortje Bloemprijs' in 1991 voor ‘Meneer en Mevrouw zijn gek.’ • Trouw Publieksprijs 1999 voor 'Mevrouw mijn moeder'. • Ter gelegenheid van Koninginnedag 2000 werd Yvonne Keuls benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

8


2. Over Yvonne Keuls 2.4. Citaten ‘Ik reken mijzelf nergens toe. Ik ben een toneelschrijver die boeken schrijft.’ (Yvonne Keuls, Algemeen Dagblad, 17-10-1992) 'Ik hou van helpen. Daar krijg ik een kick van. Maar dat kun je alleen als je werkelijk bij het lot van mensen betrokken bent. Ik heb dat altijd gehad. Van kinds af aan heb ik mij heell intens met mensen bezig gehouden. Ik kom uit een liefdevol gezin. Dat alles heeft richting gegeven aan mijn schrijverschap.' (Interview in de Provinciale Zeeuwse Courant, 19 maart 1988). ‘Ik heb geleerd om eenzelfde gegeven voor diverse media te maken. Jan Rap en David S. heb ik in boek-, toneel- en televisievorm geschreven en je kunt die verschillende vormen niet met elkaar vergelijken, zelfs de teksten niet. Een boek dat je voor toneel bewerkt, of het nu je eigen boek is of dat van een ander, wordt een nieuw product, een eigen kunstwerk.’ (http://www.trouw.nl/krantenarchief/ 2001/11/24/2374375_Wat_is_er_waar_ van_wat_ik_nog_weet__.html)

9


3. De moeder van David S.

Al vlug na het verschijnen van de roman De moeder van David S., (1980) bewerkte Yvonne Keuls het verhaal tot televisiespel (1982) en toneelstuk (1986). In 1982 en 1985 toonde de NCRV de televisiebewerking. In 1983 volgde een toneeluitvoering van het Mechelse Miniatuur Teater, in 1986 een vrije productie.

10


3. De moeder van David S. 3.1. Titelverklaring De titel van het toneelstuk is dezelfde als die van het boek en komt letterlijk zo voor op p. 100 van de romanversie. De moeder van David wordt gebeld: 'U spreekt met de wachtcommandant van het politiebureau Soesterbergstraat. Bent u de moeder van David S., geboren 3 juli 1959?' Ook een arts stelt haar verderop in het verhaal de vraag of zij de moeder is van David S., geboren 3 juli 1959. De titel doet erg steriel aan, alsof het om een dossier gaat. Door deze titel te kiezen wijst de auteur op de onpersoonlijke behandeling die ouders van drugsverslaafden vaak ten deel valt. In een interview heeft Yvonne Keuls gezegd dat in zo'n telefoongesprek de moeder niet als een mens, als een persoonlijkheid wordt gezien, maar als 'de moeder van' en in die hoedanigheid vaak de vreselijkste dingen moet aanhoren: 'Ze krijgt de meest persoonlijke informatie op de meest onpersoonlijke manier overgebriefd.' Overigens laat Yvonne Keuls vaker door middel van de titel zien wie de hoofdrol in een boek speelt: Jan Rap en z'n maat, Het verrotte leven van Floortje Bloem en Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel.

11


3. De moeder van David S. 3.2. Thematiek Centraal in het verhaal staan de reacties van het gezin op de verslaafde David S., in het bijzonder die van de moeder. Zij komt aanvankelijk terecht in een vicieuze cirkel van schuldgevoelens over de drugsverslaving van haar zoon. De bevrijding komt er pas als de moeder van David eindelijk inziet dat haar zoon zelf voor een leven als junk kiest. Dat zij zichzelf niets hoeft te verwijten, dat ze moet stoppen met hem telkens te vergeven of voor hem de brokken te lijmen. Kortom, dat zij haar zoon moet loslaten, hoe pijnlijk dit ook is. Doordat de ouders deze vicieuze cirkel (schuldgevoel - drugsgebruik schuldgevoel) uiteindelijk durven te doorbreken, is de kans dat David stopt met drugsgebruik groter geworden. Julie, de zus van David, komt veel sneller tot de nuchtere constatering dat David verslaafd is. Zij observeert en becommentarieert het gedrag van David op realistische wijze: David is gewoon een junk, die steeds afkickt en weer terugvalt. De motieven hangen samen met de verslaving van David en zijn vriend Bennie en de reacties van beide ouderparen daarop: schuldgevoel, macht, onmacht, eenzaamheid, verval, verloedering, schaamte, angst, krankzinnigheid, zelfdestructie, zelfmoord…

12


3. De moeder van David S. 3.3. Het oorspronkelijk gegeven Het boek De docuroman, waarvan het toneelstuk een sterk gecondenseerde afspiegeling is, werd opgedragen aan negentien met name genoemde personen met wiens hulp Yvonne Keuls het boek kon schrijven. Yvonne Keuls had in de jaren '76, '77 en '78 gesprekken gevoerd met 140 gezinnen met een verslaafd kind, verspreid over heel Nederland, en kwam tot de conclusie dat ouders van verslaafden gedwongen waren om geheel alleen en vaak in een vijandige buitenwereld het proces van onmacht woede - paniek - loslaten (zie Thematiek) door te maken. In de verantwoording schrijft zij dat bijna alle gebeurtenissen zich in werkelijkheid hebben voorgedaan, maar dat geen van de figuren nog gelijkenis vertoont met degenen die zij tijdens het schrijven van het boek heeft leren kennen. Ze beweert de waarheid 'verpakt' te hebben in 'eigen kleur en vorm'. In de verantwoording staat ook dat ze het boek geschreven heeft 'voor alle ouders van drugsverslaafden, in de hoop dat het hen kan helpen hun leven weer op te pakken en tot een "1" relatie met hun kind te komen. Maar ik heb het ook geschreven voor allen die op de een of andere manier met jongeren te maken hebben en die zich tolerant opstellen ten opzichte van de softdrugs.' De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 is een tendensroman, een roman waarin de auteur doelbewust kritiek levert op de samenleving. Een boek schrijven kan immers een effectieve manier zijn om wantoestanden aan te klagen, verantwoordelijke personen op de vingers te tikken en veranderingen in de samenleving op gang te brengen. Ook Yvonne Keuls ontdekte de macht van het geschreven woord. Toen zij in contact kwam met de vrouw die model stond voor "De moeder van David S. ", was er nog geen opvang voor ouders

13

van drugsverslaafden. In het boek richt de moeder van David een Nederlandse afdeling op van de Amerikaanse 'Anonymous Families'. Ook in werkelijkheid richt de vrouw een hulpgroep op, waaraan ook Yvonne Keuls meewerkt. Na het verschijnen van de roman durfden veel ouders van drugsverslaafden uit de anonimiteit te komen en over hun problemen praten. Ondertussen bestaan er al verschillende groepen van en voor ouders van drugsverslaafden. In de bijlagen vind je een ruime samenvatting van het boek.


3. De moeder van David S. 3.4. Het toneelstuk Het oorspronkelijk script is inmiddels een kwart eeuw oud en heeft in deze productie een ingrijpende facelift gekregen. Een modernere, Vlaamse versie was immers nodig…Het origineel is naar hedendaagse normen te lang, klinkt erg Hollands en heeft een gedateerde opvoedkundige, belerende ondertoon. Het herwerkte script resulteerde in een uitgepuurde en gebalde enscenering die vooral de dynamiek en de spankracht ten goede komt. Doordat het verhaal zich op verschillende locaties afspeelt, is het haast onmogelijk om een realistisch decor te gebruiken. Daarom werd er gekozen voor een zeer sobere vormgeving. De combinatie van het strakke decor en een zeer koud kleurenpalet in de belichting geeft het geheel een kille en harde sfeer. Een indrukwekkende geluidsband en beeldende regie zorgen ervoor dat het publiek zich ieder op zijn eigen manier in de personages kan verplaatsen, er ruimte wordt gelaten voor de eigen f a n t a s i e e n v e rg ro o t z o d e toegankelijkheid van de voorstelling zowel voor jongeren als voor volwassenen. Een voorstelling als De moeder van David S. is voor een acteur vooral een uitputtende voorstelling. De scènes volgen snel op elkaar en de emotionele rollercoaster die het personage doormaakt, vraagt heel wat concentratie van een acteur. Het feit dat ook niemand de scène ooit verlaat, eist een constante focus van de spelers. Het voordeel hiervan is wel dat je op deze manier nooit uit het verhaal wordt getrokken, wat de beleving des te intenser maakt.

14


4. Drugs als overkoepelend thema

De thematiek van deze theatervoorstelling sluit uiteraard nauw aan bij de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen i.v.m. gezondheidseducatie. Heel wat leerkrachten zullen voor en/of na het theaterbezoek het thema drugs verder wensen uit te diepen of beschouwen de voorstelling als aanvulling bij reeds bestaande projecten of lessenreeksen rond het thema genotsmiddelen. In dit deeltje schetsen we een eerste ruw informatief kader rond het thema drugs om vervolgens jullie zoektocht naar aanvullend materiaal alvast te vergemakkelijken door een lijst van waardevolle websites aan te reiken waar je beslist zal vinden wat je zoekt.

15


4. Drugs als overkoepelend thema 4.1. Soorten drugs Drugs kunnen ruwweg ingedeeld in drie categorieën:

worden

Verdovende middelen (downers): drugs waar je kalm of slaperig van wordt, waarmee pijn en prikkels worden verdoofd. Heroïne, opium, alcohol, slaappillen, pijnstillers,… Opwekkende middelen (uppers): drugs waar je wakker en alert van wordt, je bloed gaat sneller stromen. Cocaïne, amfetamines, nicotine, pepmiddelen,… Hallucinerende middelen: drugs waar je hallucinaties van krijgt, waardoor je de dingen anders ziet en voelt. LSD, cannabis, paddo's, ecstasy (dat is tegelijk opwekkend),...

16


4. Drugs als overkoepelend thema 4.2. Risico’s en gevolgen Wanneer we over risico’s en gevolgen van druggebruik spreken, denken we in de eerste plaats aan verslaving. Maar overmatig gebruik kan echter nog andere problemen met zich meebrengen. Sociale problemen: Naast de lichamelijke en geestelijke problemen geeft druggebruik vaak aanleiding tot een aantal psychosociale problemen zoals: • Relatieproblemen: breuk tussen kind en ouders, tussen partners,… • Conflicten op het werk: meer kansen op arbeidsongevallen, conflicten met collega’s, werkverzuim,… • Werkverlies ten gevolge van die conflicten. • Sociaal isolement door het verlies van de bestaande sociale contacten. Financiële problemen: Druggebruik kan ook aanleiding geven tot financiële problemen. Om hun verslaving te kunnen financieren gaan sommige gebruikers zelf dealen, anderen verzeilen dan weer in de prostitutie, criminaliteit,… Juridische problemen: Omwille van de illegaliteit van de meeste drugs, maar ook als gevolg van rijden onder invloed, diefstal, geweld en vandalisme kunnen druggebruikers in contact komen met justitie. Ook de directe omgeving van de druggebruiker (gezin, vrienden,…) kunnen hierdoor heel wat problemen krijgen. Druggebruik veroorzaakt daarnaast ook een aantal maatschappelijke problemen zoals onveiligheid, financiële lasten, hulpverlening aan verslaafden, politiecontroles,...

17

Toch zijn er ook mensen die op regelmatige en langdurige basis drugs gebruiken, maar die in staat zijn om op een relatief normale manier verder te functioneren binnen onze maatschappij, het zogenaamde ‘sociaal geïntegreerd druggebruik’.


4. Drugs als overkoepelend thema 4.3. Signaalgedrag Het is niet gemakkelijk om te ontdekken of iemand al dan niet drugs gebruikt. Hieronder volgen een aantal signalen die kunnen wijzen op druggebruik. Deze lijst is verre van volledig en er m o e t o m z i c h t i g m e e w o rd e n omgesprongen. Hoed je voor voorbarige conclusies… In het algemeen: • afstandelijkheid, vermijden van contact • verminderde aandacht voor kledij en uiterlijk • een bijzondere aandacht voor kledij en uiterlijk van een bepaalde subcultuur • aandacht voor statussymbolen • verandering van vrienden • sterke emotionele wijzigingen • verlies van interesses in hobby’s, sport,… • verandering in karakter • ongecontroleerd giechelen • verwijde pupillen • rode ogen • heimelijk doen, liegen Op school: • • • • • •

dalende schoolprestaties geen interesse in schoolse activiteiten spijbelen diefstal weinig concentratie in de klas verandering in gedrag na pauze, toiletbezoek, middagpauze

Thuis: • • • • • •

18

verlies van de eetlust zich niet houden aan afspraken contact vermijden diefstal liegen veranderingen in het gedragspatroon


4. Drugs als overkoepelend thema 4.4. Hulp zoeken/preventie In eerste instantie is het aan de persoon zelf om hulp te gaan zoeken. Als leerkrachten kunnen we echter wel de drempel proberen te verlagen. Hoe? Een eerste stap zou kunnen zijn om goede en correcte informatie in de school ter beschikking te hebben: folders, brochures, telefoonnummers hulplijnen, affiches…enz. Zelfpreventie Wat kan je doen als je voelt dat je het gebruik van drugs hoe langer hoe minder onder controle hebt? Je krijgt vervelende reacties, je voelt je minder fit… Wat kan je beter niet doen? • Doen alsof er niets aan de hand is. • Denken dat anderen je problemen veroorzaken. • Je afzonderen. • Wanhopen als je hervallen bent. • Moedeloos worden, het is toch al te laat. • Nog meer drinken of middelen gebruiken om het vol te houden. Wat doe je beter wel? • Ga op informatie uit, er zijn genoeg mensen die je willen helpen. • Maak aan de mensen uit je omgeving je verslavingsprobleem kenbaar. • Durf hulp vragen i.p.v. naar pint of pil te grijpen. Hulp bieden Wat kan je doen als je vriend of vriendin problemen heeft? Wat kan je beter niet doen? • Hem/haar als verslaafde bestempelen. • De brokken lijmen. • Ernstig met hem/haar willen praten als hij/zij onder invloed is. • Dreigen met…en toch niet uitvoeren. • Zelf gaan drinken of gebruiken. • Je schamen voor hem/haar en contact vermijden.

19

Wat doe je beter wel? • Informeer je over verslaving en hulpverlening. • Informeer ook je vriend/vriendin en moedig hem/haar aan om hulp te aanvaarden. • Druk je bezorgdheid uit maar zie ook het positieve. • Vergeet niet voor jezelf te zorgen. • Maak je eigen plannen bekend en zorg voor duidelijke afspraken. • Vraag hulp indien je het niet meer alleen aankan. • Als je veranderingen merkt, stimuleer dan verder, moedig aan, ook in kleine dingen, grijp niet steeds terug naar het verleden.


4. Drugs als overkoepelend thema 4.5. Wie zoekt, die vindt... Het aanbod aan informatie op het World Wide web is ronduit indrukwekkend. Tal van (overheids)instellingen en organisaties zorgen op het vlak van informatie, educatie, preventie en hulpverlening voor een schitterende dienstverlening. We zijn ervan overtuigd dat je na een bezoekje aan enkele van onderstaande websites zal gevonden hebben wat je zocht… www.vad.be Website van de Vereniging voor Alcohol en andere Drugsproblemen De website van de VAD verzamelt een veelheid aan informatie en gegevens rond alcohol en drugs. De organisatie voert verschillende onderzoeken uit en verzamelt ook (internationale) onderzoeksgegevens m.b.t. de thematiek. De vad overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond de thematiek van alcohol, illegale drugs, psychoactieve geneesmiddelen en gokken. Een Ideale startplaats dus met massa’s gratis downloadbaar materiaal. Onder aanbod kan je zoeken naar tijdschriften, boeken, catalogi, video’s, campagnes, brochures, projecten… Je kan ook informatie terugvinden over de vormingen die door de VAD georganiseerd worden. De website bevat bovendien een apart onderdeel waar informatie voor ouders en opvoeders werd samengebracht. Er worden verschillende brochures voorgesteld die via de website besteld kunnen worden. De VAD heeft ook een uitgebreide brochure uitgewerkt met een overzicht van preventiemateriaal rond alcohol en drugs. Je kan er leestips voor verschillende leeftijden in terug vinden, DVD’s en videomateriaal, spelen, lespakketten en theaterstukken.

20

www.druglijn.be Op de website van de druglijn kan je duidelijke informatie terugvinden rond middelen, middelengebruik en het omgaan met gebruik. Je kan er correcte informatie over drugs vinden in het Drugs ABC. In het stukje rond omgaan met drank, drugs en pillen, kan je veel informatie en tips vinden om als ouder om te gaan met mogelijk gebruik van je kind. Je kan een overzicht van veelgestelde vragen en antwoorden raadplegen én je kan via een online formulier je vraag stellen aan medewerkers van de druglijn. Op de website vind je ook uitgebreide Literatuurlijsten en leestips. www.drugsinbeweging.be De VAD heeft in samenwerking met de Vlaamse Jeugdbewegingen een website rond alcohol en drugs uitgewerkt. Je kan er veel concrete tips en materiaal terugvinden. Zo kan je met behulp van de website een drugbeleidsplan uitwerken, krijg je advies om met druggebruik om te gaan, krijg je informatie over organisaties en diensten waar je terecht kan en kan je verschillende methodieken en materialen terugvinden om mee aan de slag te gaan. www.desleutel.be De Sleutel is de grootste organisatie in België voor verslavingszorg en bestaat al sinds 1973. Je vindt hier informatie over alle activiteiten in de hulpverlening en onderzoek. De website biedt daarnaast ook een sterk aanbod qua artikels, achtergrond en opiniestukjes.


Gespecialiseerde hulp vind je in de dagcentra van De Sleutel: Dagcentrum Antwerpen : Dambruggestraat 78, 2060 Antwerpen, 03 233 99 14 Lange van Sterbeeckstraat 28, 2060 Antwerpen, 03 470 22 40 Dagcentrum Brugge : Barrièrestraat 4, 8200 Brugge, 050 40 77 70 Dagcentrum Mechelen : F. De Merodestraat 20, 2800 Mechelen, 015 20 09 64 Dagcentrum Brussel : Aanbeeldstraat 14, 1210 Sint-Joost-ten-Node, 02 230 26 16 Dagcentrum Gent : Meerhem 30, 9000 Gent, 09 234 38 33 www.polfed-fedpol.be Website van de federale politie meer bepaald. Op http://www.polfed-fedpol.be/crim/ crim_drugs00_nl.php vind je alles over drugs: soorten, risico’s, wetgeving… www.jellinek.nl Jellinek is in Nederland wat De Sleutel in België is: een grote organisatie voor hulp, onderzoek en preventie in verband met drugproblemen. Jellinek heeft een prima druginformatie pagina met talloze antwoorden op Frequently Asked Questions van ouders of jongeren en handige testjes. www.drugsinfo.nl Wil je een werkstuk maken, dan vind je hier degelijke en betrouwbare informatie. Een site van het Nederlandse Trimbos-instituut.

21

www.drugsinfoteam.nl Een Nederlands team van preventiemensen stelde deze erg praktische en schoolgerichte site samen. Een bijzonderheid op deze site: jongeren informeren jongeren. www.dekaterkomtlater.nl Leuke site met kennistest en soms aangrijpende en verrassende verhalen of filmpjes over gebruik en misbruik van alcohol. www.teens.drugabuse.gov Helemaal Amerikaans,met prachtige graphics, games, puzzles, tests. Overzichtelijke feiten en beelden over drugproducten en de invloed op je hersenen. Het is de site van NIDA,het National Institute for Drugs and Addiction. De boodschap voor jonge Amerikaantjes: Just say no! Op www.jellinek.nl en www.tactus.nl staan nog een paar eenvoudige testen. Ze zijn ingedeeld volgens de drugproducten. Na elk antwoord krijg je onmiddellijk feedback. Ook een bezoekje waard: www.jongereninformatie.be www.jac.be www.jips.be www.bekijkheteensnuchter.be www.partywise.be www.jongerenplaneet.be


5. Nog steeds brandend actueel 5.1. Moedige Moeders De thematiek van De moeder van David S. is –jammer genoeg- nog steeds pijnlijk aanwezig in onze maatschappij. Gary Kok, een moeder uit Volendam, schreef onlangs samen met haar aan cocaïne verslaafde zoon Ruud het boek Cokepunt, met als ondertitel verslaafd (aan je) kind. Bijna dertig jaar na het verschijnen van De Moeder van David S. beschrijft ook hier een moeder van een drugsverslaafde hoe moeilijk het is voor de omgeving om overeind te blijven en je kind liefdevol los te laten. De overeenkomsten tussen beide verhalen zijn opvallend te noemen en bewijzen bovendien dat er nog steeds nood is aan doeltreffende hulp- en zorgverlening voor verslaafden én hun omgeving. Moeder en zoon bieden de lezer een openhartige inkijk in hun levens en gevoelens. De verslaving van zoon Ruud aan cocaïne ontwricht het hele gezin. Ruud gaat via een gewone sigaret aan de wiet, daarna volgen XTC en speed. Cocaïne is de drug waar hij zich uiteindelijk helemaal te gek bij voelt. Hij is dan 16 jaar oud. Een snuifje elke dag is echter een kostbare zaak. Om die te kunnen bekostigen leegt Ruud regelmatig de portemonnee en kassalade van zijn moeder. Bovendien dealt hij om aan geld en coke te komen. Zijn moeder probeert hem uit alle macht van de drugs af te houden. Het gevecht lijkt een moedeloos wordende strijd. Een gevecht tegen het steeds weer verdwijnen van geld en een gevecht tegen leugens. ‘’Hij was veertien jaar toen ik merkte dat er iets was veranderd. ’Hij bleef zitten, begon er slecht uit te zien en besteedde steeds minder aandacht aan zijn uiterlijk. We waren altijd maatjes geweest, maar ook dat veranderde. Alles wat ik zei was fout en stom. Eigenlijk herkende ik mijn eigen kind niet meer. Ik dacht in eerste instantie dat zijn gedragsverandering

22

met de puberteit te maken had. Toen ik er na verloop van tijd achter kwam dat hij in een groep vrienden terecht was gekomen die stickies rookte en dat hij daar aan mee deed, had ik eigenlijk nog niets in de gaten. Ik heb zelf in mijn jeugd geëxperimenteerd met softdrugs zonder dat ik aan de harddrugs ging. Achteraf blijkt er een groot verschil te zijn tussen het roken van een joint in mijn jonge jaren en het softdruggebruik van vandaag de dag. Het THC gehalte in stickies is tegenwoordig veel hoger. Zo hoog dat het verslavend werkt op één van de vijf softdrugsgebruikers. Bovendien stapt één op de drie softdruggebruikers over op hard drugs. Ik had die kennis niet en zag daardoor helaas ook het gevaar niet.’’ De situatie met mijn zoon werd onhoudbaar toen hij geld en spullen van mij begon te stelen om drugs te kunnen kopen. Hij stal niet alleen uit mijn huis, maar ook uit mijn winkel. Ik vond in die tijd ook voor het eerst wikkels van cocaïne op zijn kamer. Ik was natuurlijk in alle staten. Als ik met mijn zoon over zijn gedrag en drugsgebruik probeerde te praten, was hij totaal niet voor rede vatbaar. Het leek wel of hij niet meer normaal kon denken. Hij was verslaafd, maar ontkende dat bij hoog en laag. Hij zei dat iedereen in het dorp drugs gebruikte, maar dat het geen probleem was. Hij was er van overtuigd dat hij kon stoppen met gebruiken op het moment dat hij dat wilde. Mijn zoon was 18 jaar toen ik ten einde raad hulp zocht bij de Brijder Stichting. Daar kreeg ik niet de hulp die ik zocht. Ze probeerden me alleen maar gerust te stellen. Cocaïne was een ‘oudemannendrug’, zeiden ze. En het was volgens hen niet verslavend. Ik wist wel beter. Ik zag met eigen ogen hoe de drug mijn zoon in zijn macht had en kapot maakte..


Ik heb mijn zoon op zijn negentiende uit wanhoop een oneway ticket naar Australië gegeven. Hij ging mee met een begeleide reis voor backpackers. Ik hoopte hem op die manier van de drugs af te krijgen. Ik gaf hem geld mee om de eerste week door te komen. Het geld voor de terugreis moest hij zelf verdienen in Australië. Na een jaar kwam mijn zoon als herboren terug. Tenminste dat dacht ik. Hij ging weer thuis wonen en kreeg een leuke vriendin. Anderhalf jaar leek het fantastisch te gaan. Ik was dolgelukkig dat alles goed was gekomen! Toen ik mijn zoon en zijn vriendin mee nam voor een vakantie in de Spaanse zon, spatte mijn droom uiteen. Na een week hield hij het er niet meer uit. Hij maakte het uit met zijn vriendin en vertrok naar Nederland. Achteraf bleek hij zijn drugsverslaving in Australië gewoon in stand gehouden te hebben met goedkope middelen. En eenmaal terug in Nederland greep hij uiteindelijk weer naar de coke. Na die vakantieweek zonder drugs kon hij zijn verslaving niet meer verbergen. Het ging daarna steeds slechter met mijn zoon. Hij veranderde in een zombie die alleen nog maar met geld en drugs bezig was. Het was afschuwelijk om hem zo te zien afglijden. Ik heb hem uiteindelijk het huis uit gezet omdat de situatie onhoudbaar werd. Dat was ontzettend moeilijk en deed vreselijk veel pijn. Achteraf weet ik nu wel dat dat de beste beslissing was die ik had kunnen nemen. Veel moeders houden de verslaving van hun kind in stand door geld en onderdak te bieden en schulden af te betalen. Maar een verslaafde gaat pas hulp zoeken als hij zo diep gezonken is dat hij geen andere uitweg meer ziet. En dat kan pas als je hem als moeder in liefde los kunt laten.’’ Het boek is indrukwekkend geschreven en er is een enorme schat aan informatie in opgenomen. Informatie die ouders van verslaafde kinderen kunnen helpen de juiste instanties te vinden, maar ook informatie over de verschillende soorten drugs en hoe je

23

bijvoorbeeld een verslaving bij je kind kunt herkennen Gary Kok/ Ruud Hansen/ Marlou Roossink uitgeverij De Boekenmakers 2008.

Gary Kok richt uiteindelijk de zelfhulpgroep Moedige Moeders op, omdat haar ervaringen met de verslavingszorg niet hoopgevend zijn. Verslavingen worden door deskundigen gezien als een ziekte. Nochtans wijst onderzoek uit dat een verslaving het gevolg kan zijn van diverse factoren en oorzaken. Sommige kinderen zijn verslavingsgevoelig doordat het genetisch bepaald is. Ook het karakter speelt een rol. Een kind dat niet geleerd heeft grenzen te accepteren, geen nee kan zeggen, te lief is en een minderwaardigheidscomplex heeft, kan onder invloed van alcohol en drugs het gevoel hebben de wereld beter aan te kunnen. Moedige Moeders werd in 2006 uitgeroepen tot beste vrijwilligersgroep van het jaar. Het initiatief werd beloond met het Nationaal Compliment (een jaarlijkse prijs voor het beste vrijwilligersproject in Nederland). Meer info: www.moedigemoeders.nl


5. Nog steeds brandend actueel 5.2. Tips voor ouders Eet regelmatig samen. Zo geef je een forum (een marktplaats) waar je gezinsleden de kans hebben om te vertellen wat ze gedaan, gezien, gehoord hebben. Het hoeft niet lang, maar wel vaak. Doe af en toe iets samen met je tiener. Een klusje, iets in het huishouden, in de tuin of in de stad. Het zijn openingen naar een gesprek zonder dat de anderen erbij zijn en zonder dat je in een formele ‘gesprekspositie’ zit. Kijk mee naar wat je tienerkinderen interesseert. Maak je kinderen er van kleins af aan gewend dat je je mening geeft over wat ze graag horen, zien of doen, maar dat je het wel samen met hen wil meemaken: kijk mee naar de tv of op het web en zeg dan wat je vindt. Laat je tieners uitdagingen aangaan. Laat je kinderen zich steeds zelfstandiger waar maken. Bouw je steun in geld (dat zal ik wel betalen), contacten (ik ken daar iemand) en lifeskills (ik zal die beslissing wel nemen) langzaam af en laat ze autonoom belangrijke stappen zetten. Zorg voor gemeenschappelijke plaatsen in huis. Met respect voor de privéruimte die tieners in huis nodig hebben - in hun kamer – moet je je huis zo inrichten of schikken dat er plekken zijn waar je automatisch samen bent.

24


5. Nog steeds brandend actueel 5.3. Leestips Therapeut Tomas Van Reybrouck, werkzaam bij het CAT in Gent, begeleidt ouders van jongeren die drugs misbruiken of eraan verslaafd raken. Hij heeft zijn ervaring, en de verhalen van heel wat ouders, neergeschreven in het boek dat hij samen met jurist Filip Van Hende schreef: Mijn kind en drugs; Antwoorden voor ouders. (Houtekiet, 2008) Op de website van de Druglijn, kan u uitgebreide Boekenlijsten voor jongeren, voor ouders en voor familieleden terugvinden. De Provincie Vlaams Brabant heeft een brochure uitgewerkt rond drugs voor ouders: Jongeren en drugs. Een brochure voor ouders. Je kan de brochure downloaden via de website van de Provincie Vlaams Brabant. Verder kan je via de website van de VAD nog verschillende brochures bestellen: Hoe praat u met kinderen over drugs?, Ouders en drugs. De grote vraagtekens.

25


6. Stuff voor een discussie?

Een nabespreking van het toneelstuk, een discussie over druggebruik en verslaving bij jongeren of over een recent krantenartikel dat met de drugsproblematiek te maken heeft… waarschijnlijk ga je deze niet uit de weg. Er is reden genoeg om over drugs te praten met je leerlingen. Maar hoe pak je dit aan? We vonden op de websites die we eerder vermeldden een aantal tips en suggesties…

26


6. Stuff voor een discussie? 6.1. Algemene tips voor een goed gesprek Zet de deelnemers in een kring. In een cirkel of een hoefijzervorm spreken jongeren meer vrijuit. Ze luisteren beter, voelen zich dichter bij elkaar, hebben meer oogcontact, zien beter hoe een ander reageert als ze iets zeggen en ze ondervinden minder onderlinge machtsverhoudingen: er zijn geen ogen in hun rug. Vraag naar de mening en niet naar het gedrag. Praten over waarden en normen mag niet als bedoeling hebben om te checken hoe jongeren zich gedragen. Het gaat over opinies en meningen. Sommige deelnemers zullen zich achteraf de bedenking maken dat ze zich anders gedragen dan hoe ze denken. Dat is een eerste stap naar mentaliteitswijziging en verandering van gedrag Voorkom commentaar op elkaar. Het is heel moeilijk om je mening te zeggen als je net hebt gemerkt dat iemand anders daar een ironische reactie op kreeg. Stel als regel in de groep dat je een veilige sfeer nodig hebt om je persoonlijke standpunten aan elkaar te kunnen uitleggen. Misschien kun je ook duidelijk maken dat een ironische of sarcastische reactie wel eens een strategie is om je eigen onzekerheid te verdoezelen… Wees niet bang voor stilte. Stilte betekent niet dat het gesprek is gestopt. Gun de deelnemers tijd om na te denken. De onderwerpen liggen vaak moeilijk. Je zou er zelf ook even over moeten nadenken. Tien tellen wachten is dus geen luxe. Je kunt stilte wat behaaglijker maken door duidelijk te zeggen dat je samen even gaat

27

nadenken, of door een herkenbare denkhouding aan te nemen. Stille deelnemers hebben soms weinig behoefte aan verbale expressie omdat ze evenveel leren door te luisteren als hun meer uitgelaten vrienden leren door te praten. Andere jongeren die stil blijven zouden eigenlijk willen meedoen maar zijn verlegen. Houd je doelstelling voor ogen. Een open bespreking betekent niet dat je er geen richting aan mag geven. Je kan als leerkracht makkelijk het rendement van een discussie naar beneden halen door altijd dezelfde leerlingen te lang aan het woord te laten, door niet in te grijpen als leerlingen afdwalen, door niet terug te koppelen… In het Engels spreekt men van een discussie from nowhere to nowhere. Luister met een open vizier. Luister met inlevingsvermogen en engagement. Stel meer vragen als je zelf of iemand in de groep niet begrijpt wat de spreker bedoelt. Probeer meningen die tegen je eigen overtuiging in gaan niet weg te duwen door bijvoorbeeld te vragen of hij zich wel realiseert wat de consequenties van zo’n mening zijn? Je kunt wel verduidelijkende vragen stellen die de deelnemer laten nadenken om zijn zienswijze meer te motiveren. Soms blijkt dan dat het niet om een weloverwogen mening ging, maar eerder een snel uitgesproken vooroordeel. Ondeugdelijke argumenten komen wel vaker voor, tracht deze door gerichte vragen bloot te leggen. Verwacht echter niet dat iemand in de gesprekskring van mening verandert, alleen omdat hij die niet voldoende heeft kunnen verdedigen. Er gaat in de kring soms teveel prestige mee gepaard.


6. Stuff voor een discussie? 6.2. Nood aan variatie? Discussies of besprekingen kunnen op tal van manieren georganiseerd worden. We maakten voor u alvast een kleine selectie van alternatieve werkvormen. Afwisseling in werkvormen werkt immers motiverend en verfrissend, zowel voor de leerling als voor de leerkracht. De keuze van de werkvorm is uiteraard sterk afhankelijk van de vooropgestelde doelstellingen en de kenmerken van de (klas)groep. De klassieke discussie. Leerlingen zitten in een kring en discussiëren met elkaar. Speciale aandacht moet naar de gespreksleider gaan. Achteraf of tussendoor moet je ook wel stilstaan bij het verloop van de discussie. Er zijn verschillende soorten discussies, zoals probleemaftastende en probleemoplossende. Discussie met dubbele kring. Deze werkvorm garandeert ten aanzien van leren luisteren en spreken een veel groter leerrendement. Slechts de helft van het aantal leerlingen van de klas voert de discussie in de binnenste kring, de buitenste leerlingenkring observeert algemeen of gericht en brengt achteraf verslag uit. Discussie met lege stoel. In deze discussievorm werken we eveneens met twee kringen. De binnenste kring discussieert, de buitenste observeert. Maar wanneer iemand van de observanten inhoudelijk wil deelnemen aan de discussie mag hij op de lege stoel in de binnenste kring gaan zitten en zijn interventie plaatsen. Daarna kan hij zijn oorspronkelijke positie innemen zodat ook anderen van de lege stoel gebruik kunnen maken. Een variant bestaat erin om altijd één stoel leeg te houden. Wanneer er dus iemand naar binnen komt en de lege stoel bezet, moet één van de andere discussiepartners verdwijnen.

28

Stillewanddiscussie. Elke leerling mag een inbreng op het bord komen schrijven. De manier waarop hij dit doet kan ook van belang zijn: de plaats, de grootte, de kleur… Wat op bord verschijnt, kan dienen als aanloop voor een discussie. Een goede werkvorm om beknopt en gebald te discussiëren of om een thema af te tasten. Erg laagdrempelig voor leerlingen die niet graag het woord nemen! Debat. In een debat staan twee uitgesproken standpunten tegenover elkaar. De deelnemers aan het debat bereiden hun standpunten voor. Het debat wordt in goede banen geleid door een moderator (leerkracht of leerling). Na het debat krijgt het publiek het woord om te reageren op inhoud en debatverloop. Fichecarrousel. Elke leerling krijgt een steekkaart en moet op de voorkant een mening of reactie neerschrijven. Vervolgens laat je de fiches in carrouselvorm door de klas circuleren, waarbij elke leerling op de achterzijde mag reageren op de eerste reactie. Op een bepaald moment stopt de carrousel en brengt een leerling verslag uit van de kaart die hij op dat moment in zijn bezit heeft. Chatten. Laat de leerlingen op een blad papier een uitdagende stelling over druggebruik opschrijven. De leerlingen geven het blad door aan iemand anders, die schrijft daar een reactie op en geeft het weer verder door. De leerlingen mogen passende nicknames of icoontjes voor zichzelf gebruiken. Ze reageren zoals op het internet, maar dan op papier. Op een bepaald moment stopt het doorgeven en krijgt


elke leerling zijn eigen blad weer terug. De verschillende reacties worden bekeken en besproken in de groep. Vier hoeken oefening. Deze oefening begint met een probleem of een vraag waarover de deelnemers hun mening moeten vormen. De m o g e l i j k e a n t w o o rd e n w o rd e n voorgesteld in de vier hoeken van het lokaal. De vierde hoek moet altijd open zijn voor eigen voorstellen of eigen ideeën. De groepsleider stelt luidop een vraag aan de groep. Bijvoorbeeld “Je vriend steekt tijdens een feestje een joint op. Hij vraagt of je wil meeroken. Wat zeg je?” Hoek 1: je zegt gewoon neen Hoek 2: je zegt ok en rookt mee Hoek 3: je laat hem alleen en zoekt andere vrienden op Hoek 4:open hoek voor eigen suggesties Als groepsleider stel je elk van de vier mogelijkheden voor door in de betreffende hoek te gaan staan en het standpunt uit te leggen. Leg het standpunt uit met telkens een goed argument en zorg dat er geen idiote hoek bij is. Het is van belang dat je zelf neutraal blijft ten aanzien van de verschillende opties. Dan vraag je om in de hoek te gaan staan die overeenkomt met hun eigen mening. Het is toegestaan om van hoek te veranderen als je de argumenten van iemand anders hoort. De deelnemers hebben vervolgens even tijd om in hun hoek in groepjes van twee of drie van gedachten te wisselen waarom ze deze hoek hebben gekozen. Maak de groepjes niet groter, anders is de neiging te groot om tot één argumentatie te komen. Als er iemand als enige voor een hoek heeft gekozen, ga dan als groepsleider bij die persoon staan en leid het gesprek van daaruit. Maak duidelijk dat het niet gemakkelijk is om als enige een standpunt te kiezen. Geef in de open hoek de kans aan alle groepsleden die daar staan, hun mening te uiten. Als alle hoeken aan bod zijn gekomen, gaan de deelnemers weer zitten. Als afronding is

29

het niet de bedoeling om één oplossing als beste aan te wijzen, maar duidelijk te maken dat je open moet staan voor verschillende argumenten en meningen. Stellingenspel. Alle leerlingen krijgen kaartjes om te stemmen (rood en groen of kaartjes met cijfers 1: helemaal oneens,5 helemaal eens. Er wordt een uitspraak gedaan. De leerlingen tonen tegelijkertijd het kaartje van hun keuze. De keuzes worden toegelicht en besproken. Dit spel kan ook in kleinere groepjes gespeeld worden met in elke groep een gespreksleider die de stellingen voorleest en telkens laat stemmen, hij leidt ook de besprekingen… Om af te sluiten geven we alvast een voorzet wat betreft mogelijke stellingen i.v.m. drugs: • Iedereen gebruikt drugs • Druggebruik door jongeren hoort bij het opgroeien. • Er is iets verkeerd met jongeren die drugs gebruiken. • Alleen slappelingen worden verslaafd. • Eens jongeren beginnen met drugs, kunnen ze niet meer stoppen. • Jongeren die drugs gebruiken moeten van school worden gestuurd. • Het meeste druggebruik is aangenaam en leidt tot weinig problemen. • Sommige drugs kun je gecontroleerd gebruiken. • Alcohol brengt een leuke sfeer in de groep. • Alcoholgebruik vormt waarschijnlijk een groter probleem voor jongeren dan illegaal druggebruik. • Volwassenen zouden hun eigen gedrag eens moeten bekijken vooraleer ze klagen over jongeren. • De drugswetgeving zou veel strenger moeten zijn. • De politie zou meer macht moeten krijgen om naar drugs te zoeken bij jongeren. • Druggebruik heeft invloed op de schoolresultaten. • Het drugbeleid van onze school is te laks. • Ex-verslaafden bestaan niet. Exgebruikers wel.


7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs

Een analyse van een toneelstuk kan op verschillende manieren. Men hoeft dit niet steeds te formaliseren in een welomlijnde schriftelijke taak waardoor het theaterbezoek vaak uitmondt in een anticlimax: de zoveelste schoolopdracht... Vaak bereikt men meer betrokkenheid en motivatie door een aantal aspecten mondeling te bespreken, in kleinere groepjes of klassikaal.

30


7. Lessuggesties 7.1. De voorbereiding Laat de leerlingen de flyer lezen van deze voorstelling. Bekijk samen ook even de affiche. (zie bijlagen) • Welke informatie vind je terug over deze productie? • Welke informatie vind je niet terug en zou je wel willen hebben? • Wat verwacht je van deze voorstelling? • Spreekt het gegeven je aan? • Zou je uit eigen beweging naar dit stuk gaan kijken? Waarom wel/niet? Bezoek de website w w w. t h e a t e r a a n d e s t ro o m . b e o f www.defluistercompagnie.be en laat leerlingen even vrij verkennen. • Spreekt de website je aan? Is ze duidelijk? Overzichtelijk? Gebruiksvriendelijk? • Welk soort theater brengt de fluistercompagnie / Theater aan de Stroom? • Zijn er bepaalde producties die je wel zou willen zien? • Ken je enkele van de acteurs? Waarvan? • Waar is het theater gelegen? • Hoe bestel je tickets? Wat is de kostprijs? Breng het boek De Moeder van David S… mee naar de klas. Stel het voor. Lees de tekst op de achterflap. Lees eventueel een kort fragment voor uit het boek. Spreekt het de leerlingen aan? Wie zou het boek willen lezen? Wat weten de leerlingen over de auteur? Laat hen opzoeken op het internet. Vraag naar foto’s, citaten, interviewfragmenten. Zorg ervoor dat de schrijfster een gezicht en een stem krijgt. (zie websites bij biografie) Laat leerlingen zelf interviewvragen bedenken, eventueel na het zien van het toneelstuk. Vraag leerlingen naar hun mening over drugs. Laat de leerlingen hun

31

standpunt beknopt opschrijven en bijhouden. Stel deze vraag opnieuw na het theaterbezoek en confronteer hen met hun eerste antwoord. Vraag je leerlingen naar hun ervaringen met theaterbezoek. Wie gaat er regelmatig naar theater? Waarom wel/ niet? Maak duidelijke afspraken omtrent houding en gedrag tijdens het theaterbezoek. Stilte tijdens de voorstelling, geen GSM gebruiken, zaal netjes houden, ordelijk plaats nemen en zaal verlaten,…enz.


7. Lessuggesties 7.2. Het theaterbezoek Zorg voor voldoende begeleidende leerkrachten om er op toe te zien dat het bezoek rustig en ordelijk verloopt. Herinner leerlingen die zich gedragen aan de afspraken.

niet

Neem plaats tussen je leerlingen. Observeer zo nu en dan je leerlingen: • Zijn ze geboeid? • Hoe reageren zij op het stuk? • Zijn er bepaalde scènes die hen duidelijk sterk aangrijpen? • Welke appreciatie illustreert het applaus dat ze geven? Sprokkel onmiddellijk na de voorstelling spontane reacties. De informatie die je observatie opleverde en de directe commentaar van de leerlingen kan je gebruiken tijdens de nabespreking.

32


7. Lessuggesties 7.3. De verwerking 7.3.1. Nabespreking van de voorstelling Laat leerlingen in eerste instantie spontaan hun ervaringen verwoorden. Geef hen de kans om onmiddellijk te ventileren wat ze écht over het stuk willen zeggen. Nadien kan je gerichter vragen stellen zoals: • Wat vond je van het verhaal? • Welk moment in het toneelstuk sprak je het meest aan? • Welk moment in het toneelstuk sprak je het minst aan? • Wat vond je van de manier waarop de acteurs de personages speelden? • Vormden spel, vormgeving, belichting en muziek een goed geheel? • Wat deed je denken aan je eigen leefwereld? • Wat vond je van de manier waarop het stuk eindigt? • Welk einde zou jij bedenken voor dit toneelstuk? • Kan dit echt gebeurd zijn? Is het verhaal realistisch? Waarom wel/niet? • Wat heb je geleerd uit het stuk? • Zou je dit toneelstuk aanraden aan vrienden, familie? Waarom wel/niet? Vul aan met één woord: ‘Ik vond deze voorstelling….’ 7.3.2. Werken rond verhaalbegrippen Taalgebruik De personages spreken ‘gewonemensentaal’. Van de oorspronkelijke tekstbrochure blijft er taalkundig gezien weinig over. Hollandse termen en uitdrukkingen werden vervangen door Vlaamse, de zinsbouw werd zo eenvoudig mogelijk gehouden, beeldspraak en stijlfiguren werden omgezet naar normale spreektaal, gedateerde begrippen i.v.m. de drugsscène werden geactualiseerd. Verder werd getracht om de dialogen

33

meer spankracht te geven door alle ballast eruit te zuiveren. De taal klinkt dus erg alledaags en kan het best bestempeld worden als een soort van ‘Algemeen Onbeschaafd Vlaams’. Vragen voor de leerlingen kunnen zijn: • Hoe praten de personages? • Is hun taal verheven? Plechtig? Plat? Herken je bepaalde dialecten? • Waarom spreken zij zo? Welk effect heeft dit op het verhaal? • Zijn de dialogen geloofwaardig? Herkenbaar? Tijd als structurerend element Het verhaal wordt chronologisch verteld maar zit vol sprongen in de tijd. Deze worden duidelijk gemaakt door beweging, belichting en muziek. Vraag de leerlingen of deze overgangen duidelijk waren. Waaraan konden ze merken dat er een sprong werd gemaakt? De vele versnellingen en het gefragmenteerd scenisch vertellen geven de voorstelling een stevige dynamiek en ‘drive’. De toeschouwer wordt hierdoor tot grotere alertheid gedwongen en krijgt nauwelijks de kans om te verpozen… Vraag je leerlingen of ze enig idee hebben wat de totale vertelde tijd zou kunnen zijn? Waarop baseren ze zich dan? Verhaallijnen Mogelijke vragen: • Vertel in eigen woorden het verhaal. • Zijn er naast het verhaal van de moeder van David nog andere verhaallijnen? • Wat hebben de twee verhalen (verhaal David/verhaal Bennie) met elkaar gemeen? Zijn er verschillen? Welke? • Vind je de titel passend?


Bespreek met je leerlingen ook de mate waarin licht en geluid het verhaal ondersteunen. • Maakt men gebruik van opvallende uitlichting? In welke mate (veel/ weinig)? Wat probeert men met dit licht te creëren? • Wordt het toneelstuk begeleid door muzikale momenten? Ken je de muziek? Welke rol vervult de muziek in het toneelstuk? Worden er nog andere geluidsfragmenten gebruikt? Perspectief Net zoals in het boek zien we de gebeurtenissen vanuit het standpunt van de moeder…en de andere ouders. Zij zijn het ook die af en toe de toeschouwers recht in de ogen kijken en rechtstreeks aanspreken…hun verhaal doen… Toch hebben we geprobeerd om het verhaal zo ‘sec’ mogelijk te vertellen. Nergens bespeur je een moraliserende ondertoon of beïnvloeding. De toeschouwer wordt gerespecteerd in zijn rol van neutrale buitenstaander, is getuige van wat er gebeurt en vormt zijn eigen mening. Tijd, plaats en cultuur Deze bewerking van de fluistercompagnie biedt hier - bewust weinig houvast. Dergelijke verhalen kunnen zich immers overal afspelen. De sobere decorinvulling wil het universele karakter beklemtonen. We komen niets te weten over de plaats, noch de tijd. We zien gewone doorsnee gezinnen, ook het milieu is hiermee neutraal gehouden. Vragen voor de leerlingen: • Wanneer speelt het verhaal zich af? (verleden, heden, toekomst) • Waar speelt het verhaal zich af? (werelddeel, land, streek of soort van omgeving) • Geef een korte beschrijving van het decor en de attributen. • Op welke plaatsen speelt het verhaal zich af?

34

• Geeft het decor enig houvast hiervoor? • Binnen welke cultuur speelt het verhaal zich af? Welk milieu? • Is de gezinssituatie herkenbaar? Personages Volgende vragen zijn hier relevant: • Welke zijn de hoofdfiguren in het verhaal? • Welke zijn de bijfiguren? • Hoe verhouden de personages zich ten opzichte van elkaar? Wat is hun relatie? Maak een schematische voorstelling. • Welke personages komen er met elkaar in conflict? Duid dit aan op het gemaakte schema. • Wat kom je te weten over de karakters van de personages? • Hoe zou je David, zijn moeder, zijn vader, Julie, Bennie,…. omschrijven qua karakter? • Maakt men gebruik van kostumering? Waarom wel/niet? • Merk je een verandering bij de personages? Bij wie? • Met wie kan je je het makkelijkst identificeren? • Voor wie heb je sympathie? • Wie trok je het minst aan? Waarom? • Wat vind je van de manier waarop de acteurs hun personage hebben neergezet? • Wat vind je goed/minder goed van deze acteur(s)? Waarom? • Welke rol zou je zelf ook wel eens willen spelen? Waarom? Je kan leerlingen ook vragen om in de huid van één bepaald personage te kruipen om dan als David, Julie, Bennie, de moeder van David, Tom… geïnterviewd te worden door de klasgenoten.


De rollen worden vertolkt door acteurs. Zij moeten op de scène het personage ‘worden’. Dit vereist doorgaans een groot inlevingsvermogen. Tijdens het repetitieproces ging het er heel intens aan toe en werden de acteurs en de regisseur ook bijgestaan door mensen die actief zijn in de hulpverlening aan verslaafde jongeren. We vroegen aan de acteurs wat zij vonden van het verhaal…een greep uit hun reacties… Wat mij vooral duidelijk is geworden, is dat een verslaving nooit op zich staat. De situatie gaat nooit enkel om de persoon zelf. Er is niet enkel de verslaafde persoon die neergaat, meestal neemt hij of zij zijn of haar hele omgeving ook mee in die neerwaartse spiraal. Door David S ben ik mij bewuster geworden van de enorme impact die drugsverslaving heeft op onze maatschappij in het algemeen en op gezinnen in het bijzonder. De getuigenissen die we te horen kregen van ‘ervaringsdeskundigen’ tijdens het repetitieproces zijn ronduit gruwelijk. Ik heb zelf twee tieners. De druk op jongeren vandaag de dag is enorm. Ik hoop maar dat ik mijn kinderen voldoende geleerd heb om ‘neen’ te zeggen… Het stuk maakt pijnlijk duidelijk hoe een drugsverslaving kan doorwegen op een gezinssituatie. Het bewijst ook dat drugsverslaafden alleen maar kunnen geholpen worden als ze dat zelf willen. Och, ik had zo graag gehad dat onze voorstelling een overdreven, opgeblazen, op-het-sensationele-af interpretatie van de realiteit zou zijn. Jammer genoeg blijkt uit reacties van mensen uit het werkveld én van ouders die het zelf hebben meegemaakt dat we er nog niet half in slagen om de gruwel van dergelijk drama over te brengen op het publiek. De realiteit tart de fictie…

35

De impact op de ouders onder het publiek is zeer groot. Het is ontstellend om vast te stellen hoeveel moeders – maar ook vaders- tijdens of na de voorstelling in tranen losbarsten. Vaak omwille van de herkenbaarheid van het verhaal… Het gevecht dat de moeder van David voert, is meer dan tragisch en gedoemd om te mislukken. Geloven dat je de zaken kan veranderen, dat je je gezin kan redden en jezelf: het is een begrijpelijke en natuurlijke reactie maar tegelijkertijd ook erg naïef. Als buitenstaander merk je dat, maar een moeder blijft een moeder… David loslaten is voor zijn moeder snijden in eigen buik… Jonge mensen zijn veel kwetsbaarder dan vroeger. De kicks moeten ook steeds groter zijn en er is geen tijd meer om jezelf te zijn of jezelf te vinden. Van alle kanten word je meegesleurd: reclame, internet, vrienden,… Soms moet je uit liefde heel hard zijn als je merkt dat de zachte aanpak niet werkt. Afloop van het verhaal: Het verhaal eindigt op het moment dat de moeder van David beslist om haar zoon los te laten. Maar hoe gaat het verder met David? Komt het gezin ooit terug samen? Raakt David af van de drugs, of niet? Vraag leerlingen naar het gevoel dat ze hadden bij dit einde. Hadden ze deze afloop verwacht? Waarom wel/niet? Waar staat iedereen aan het einde van het verhaal? Welke evolutie hebben de personages doorgemaakt? Of zo je wil: Welke ravage is er aangericht? Laat leerlingen een vervolgscène schrijven met als titel: ‘Eén jaar later…’.


7.3.3. Andere ideeën Werken met aanvulzinnen Geef je leerlingen een reeks zinnen die ze schriftelijk moeten aanvullen. Nadien laat je de leerlingen per twee of in kleine groepjes de resultaten vergelijken. Elke groepje brengt nadien verslag uit. Waren er opvallende overeenkomsten? Grote verschillen? Opmerkelijke aanvullingen? Voorbeeldzinnen: • Duid aan wat je van de voorstelling vond: Boeiend, spannend, ontroerend, saai, grappig, moeilijk,… of geef zelf nog andere woorden… • Geef voor drie van de aangeduide woorden ook een woordje uitleg. • Ik vond de voorstelling boeiend want… • Eén ding dat ik heel goed heb onthouden uit het toneelstuk is… • Wat ik niet zo goed begreep in de voorstelling was… • Ik had niet verwacht dat… • Ik kon me goed vereenzelvigen met . . . . . . . . . . . omdat….. • Een situatie die ik herken en die eigenlijk niets met drugs te maken heeft is… • Een situatie die ik herken en die wel met drugs te maken heeft is… • Dit zou ik anders doen als ik David was… • Dit zou ik anders doen als ik de moeder van David was… • Ik zou aan David willen zeggen dat… • Ik zou aan de moeder van David willen zeggen dat… • Wat mijn ouders anders zouden aanpakken dan die van David is… • Ik zit na het zien van deze voorstelling met de vraag… •… Vraag aan je leerlingen of ze andere boeken, fi l m s , gedichten, toneelstukken…over drugs kennen. Laat hen hierover vertellen. Lees met je leerlingen de uitgebreide samenvatting van de romanversie (zie bijlage). Vergelijk met de toneelversie. Wat werd er allemaal geschrapt? Waarom?

36

Lees het verhaal van Gary Kok (zie 5.1.). Welke gelijkenissen en verschillen merk je met het verhaal van de moeder van David? Laat leerlingen een beeldreportage maken over het theaterbezoek. Foto’s, film- en geluidsfragmenten kunnen later eventueel op de website van de school worden geplaatst. Laat een groepje leerlingen d.m.v. interviews (leerlingen, leerkrachten, acteurs,…) een verslag maken van het theaterbezoek. Laat de leerlingen een vervolgscène schrijven en ook spelen: 1 jaar later, 10 jaar later,… Maak een soort ‘babbelbox’ waarin leerlingen hun mening kwijt kunnen over het theaterbezoek of over drugs in het algemeen. Laat leerlingen bij wijze van reactie op het toneelstuk uit teksten beeldmateriaal fragmenten selecteren. Die moeten ze samenvoegen tot ze op een of andere manier een coherent geheel hebben gecreëerd. Dit kan met krantenartikels, passages uit romans of gedichten, foto’s, slogans…enz. Laat leerlingen eenzelfde soort tekst- of beeldcollage maken waarin ze hun standpunt over drugs duidelijk maken. Laat leerlingen zelf een affiche of flyer ontwerpen voor deze voorstelling. Daag je leerlingen uit om een preventiecampagne voor de school uit te werken. Simuleer via rollenspel een gelijkaardige situatie zoals die in het stuk aan bod kwam. Bijvoorbeeld: David heeft een bad trip en de ouders komen ter hulp. Een bezoek van de ouders aan hun zoon in een afkickcentrum. De zus van David die haar ouders confronteert met hun foute aanpak. In een goed rollenspel wordt op aanvraag het spel stilgelegd en kunnen de leerkracht of ander leerlingen vragen aan spelers om bepaalde dingen te


doen of uit te proberen. Centraal staan de vragen: Hoe geraken de personages uit het conflict? Welke is de beste oplossing? Een andere manier van sturing bestaat erin leerlingen te laten instappen in een rollenspel dat aan de gang is. In een situatie kan plots een nieuw personage geïntroduceerd worden… Laat leerlingen een brief schrijven aan David. Bespreek met je leerlingen waarin een theaterbezoek verschilt van een filmvoorstelling. Zijn er ook gelijkenissen? Uiteraard komen ook tal van films in aanmerking om bij het thema drugs en verslaving te gebruiken: Leaving Las Vegas, Trainspotting, Traffic…de keuze is enorm. Een handige lijst van ‘drugfilms’ vind je op onderstaande webstek: http://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_drug_films Heel wat songs handelen over drugs. We kennen allemaal wel Not an addict van K’s Choice. Je vindt de lyrics in de bijlagen. Een mooie ‘unplugged’ versie van deze song vind je op youtube: www.youtube.com/watch? v=AyFgC0XVAlk Bovendien zijn er op youtube tal van amateurfilmpjes over drugs en druggebruik te vinden. Ene zekere Mellowdee Ska heeft er eentje gemaakt bij Not an addict. Bekijk het met de lln, bespreek het en daag hen misschien uit om zelf aan de slag te gaan? www.youtube.com/watch? v=9MbbBYalam8 Wil je met je leerlingen een grondiger analyse maken van deze productie? In de bijlagen vind je een analyseschema dat je kan helpen om een theaterstuk helemaal te ontrafelen… Link de thematiek aan de actualiteit. Drugsgerelateerde onderwerpen komen wekelijks in de kranten of op online newssites… Laat leerlingen artikels

37

m e e b re n g e n d i e h e n h e b b e n aangegrepen of waarover ze iets kwijt willen. In de bijlagen stopten we alvast een aantal voorbeelden van de voorbije maanden. Nodig iemand uit de zorgverlening uit of een ervaringsdeskundige van De Sleutel.

38


BIJLAGEN


39

BIJLAGEN 1. Samenvatting van de romanversie 1 (p. 7-24) De ik-figuur, Len, kijkt terug naar de tijd toen David werd geboren. Ze was toen pas twee maanden met Simon getrouwd, het gezinnetje woonde in bij haar moeder. 'Eigenlijk weet ik weinig meer van die tijd. Alleen nog maar dat David aan één stuk door huilde.' Simon zit op de HTS en moet 's avonds thuis studeren. Ze krijgen een toelage van hun ouders en 'daarom konden ze ingrijpen, toen ze vonden dat de toestand voor Simon onhoudbaar werd.' Vanwege de slechte huisvesting en het gehuil van de baby komt Simon nauwelijks tot studeren en trekt hij weer in bij zijn ouders. Len wordt zo wanhopig door het vertrek van Simon, het gehuil van David en de verwijten van haar moeder, dat ze David een keer bijna laat verdrinken in zijn badje. Een geraadpleegde magnetiseur-astroloog heeft een verklaring voor Davids gehuil: in zijn vorige leven is hij als kind omgekomen tijdens een bombardement en daarom wordt hij nu gekweld door angsten. De ouders moeten volgens hem dit proces van angstverwerking niet onderbreken, ze kunnen David niet helpen. Als Len en Simon 23 en 25 jaar zijn en David 3, wordt Juliëtje geboren. David blijft een moeilijk kind dat veel aandacht opeist, zijn huilbuien maken plaats voor driftbuien. Door zijn onhandelbaarheid krijgt Juliëtje weinig aandacht en wordt de verhouding tussen Len en Simon steeds slechter. Tijdens gesprekken met een kinderpsychologe, die door Len ten einde raad wordt geraadpleegd, blijkt dat Len David ziet als een straf voor haar eigen tegendraads gedrag als kind. Len zegt dat ze haar moeder pestte, omdat ze vond dat die alleen maar aandacht had voor haar oudste zoon,die na een auto-ongeluk maanden verlamd in een revalidatiecentrum lag. Gaandeweg beseft Len dat ze David niet als een straf moet zien maar als een

kans waar ze bewust voor moet kiezen. Simon gaat bouwkunde studeren in Delft en vertrekt na een korte hereniging weer naar zijn ouders. Len pakt haar oude opleiding aan de Tekenacademie op en haar moeder zorgt voor de kinderen. Dan krijgt David een ernstige longontsteking en wordt in het ziekenhuis opgenomen. Lens moeder ziet als eerste dat David stervende is en roept in paniek de dokter. Plotseling schiet uit Davids borst een door het slijm verstopte slang los, die voor de vochtafvoer moet zorgen, zodat het water uit zijn borst loopt. Len voelt zich schuldig: 'Dit water had niets met zijn ziekte te maken, dit water was het water van toen. Het was erin gekomen door zijn babymondje en het had zich langer dan vijf jaar verborgen gehouden in zijn longen, in de wortels van zijn leven.' 2 (p. 27-93) 'Het begon met wierook.' Tien jaar later zijn er nog twee kinderen bijgekomen: Josien van acht en Brammetje van zeven. Juliët is twaalf en David vijftien. Simon is afgestudeerd en omdat hij een baan op een architectenbureau in het oosten van het land kan krijgen, verhuist het gezin in 1968. Daar leven ze een korte periode in harmonie. Als Simon de kans krijgt met een collega een architectenbureau in Den Haag te starten, gaat het gezin terug naar Den Haag en vestigt zich (dankzij een 'te hoge hypotheek') in een statig hoekhuis met een grote tuin vlakbij de zee. David trekt zich steeds meer terug op zijn kamertje, heeft geen vrienden, onderneemt niets en spijbelt steeds vaker van school. Simon zet hem onder druk, dwingt hem tot werken, regelt van alles voor hem, maar David blijft lusteloos. Hij blijft zitten in de derde klas. David weigert in de zomervakantie mee te gaan met het gezin naar een bungalow, ondanks omkoperijen en dreigementen. Zijn ouders besluiten dan


maar zonder hem te gaan en vragen buren een oogje in het zeil te houden. Voordat de vakantie om is, worden ze gebeld door de buurjongen: David heeft open huis gehouden en een ravage aangericht. Bij thuiskomst zijn Len en Simon razend. David belooft zijn leven te beteren. Simon en Len maken kennis met Gerrie en Tom, de ouders van Bennie, een vriend van David die verslaafd is aan drugs. Als Tom hun het droevige verhaal van Bennie vertelt ('pep, speed, hasj, barbituraten'), vermoedt Len dat David ook aan de drugs is. Simon zegt later tegen Len: 'Ons overkomt dat niet. Die ouders hebben het gewoon verkeerd aangepakt. Tom is te autoritair en zij te zwak.' Als er geld vermist wordt, zoekt Len in de kamer van David. Zij vindt het geld niet, wel restanten van verdovende middelen. David geeft toe dat hij die gebruikt en dat hij steelt. Len en Simon krijgen steeds heftiger scènes, waarin ze elkaar de schuld van Davids ontsporing geven. Simon raakt zo overspannen dat hij David aanvalt. Hij wordt ontzet door Tom, die David een flinke kaakslag geeft. 'Hij had zijn weggelopen zoon dan tóch kunnen treffen...' Als Simon zich distantieert van de problemen en lange tijd met zijn zeilboot gaat varen, begint Len Simon steeds meer te haten. Het gaat echt mis als David zich, na tien dagen van huis te zijn geweest, door zijn ouders laat ophalen. Hij is 'geflipt' tijdens een LSDtrip en heeft een doodservaring meegemaakt: 'Eigenlijk is nu alles voor mij al voorbij. Ik ben een eenheid geweest en dat heb ik op een of andere manier verkeerd gebruikt en daardoor moest ik dus weer uit elkaar vallen en dus gedood worden.' Op advies van de huisarts nemen ze contact op met een jeugdpsychiater, Kees, 'die erg bezig is op dit terrein'. Op een avond worden er tuinpaaltjes door de ruiten gegooid: een wraakactie van een dealer die duizend gulden van David tegoed heeft. De hele buurt is in rep en roer. 3 (p. 95-173) De huisdokter regelt dat Simon naar een centrum voor kunstenaars en intellectuelen kan gaan om tot rust te

40

komen. Len wordt steeds banger voor David. Als ze daarover met Kees praat, beschuldigt deze Len ervan David steeds verder aan de drugs te helpen: 'door bij hem een schuldgevoel te kweken, door hem doorlopend te laten zien dat jullie kapot gaan met je gezin'. Nadat David weer eens een tijd niet is thuisgekomen, wordt ze gebeld door een arts van de GGD, die haar meedeelt dat David in zeer slechte toestand van de straat is gehaald en is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Later hoort ze dat hij een LSD-psychose heeft. David weigert aan de behandeling mee te werken, smeekt zijn moeder tijdens bezoeken hem daar weg te halen en dreigt met zelfmoord als ze dat niet doet. Van haar moeder hoort Len dat David haar vaak geld heeft afgeperst. Simon keert bij Len terug. Dan komt Len op het idee om steun te zoeken bij andere ouders van drugsgebruikers. Ook Tom en Gerrie voelen ervoor zo'n gespreksgroep te starten. Len en Simon roepen psychiatrische hulp in. Na vijf weken in het ziekenhuis weet David het voor elkaar te krijgen dat hij op de Emiliehoeve wordt geplaatst, een afkickcentrum. De ouders krijgen rust en het gezin komt weer op adem. 'We kregen op de kop af 58 dagen.' Dan staat David plotseling voor hun deur: weggelopen. Ondanks protesten van Juliët en Simon en het nadrukkelijke verzoek van een bewoonster van de Emiliehoeve David niet binnen te laten, bezwijkt Len bij het zien van David (in een overall, kaalgeschoren), laat hem binnen en verzorgt en bemoedert hem. Juliët zegt veelzeggend: 'Jíj bent verslaafd, je bent verslaafd aan je zoon...' David blijft beslag leggen op het leven van Len en Simon. Ze huren een huisje voor David en knappen het op. Len brengt tassen vol eten, koopt kleren, perst sinaasappels voor hem uit en geeft hem stiekem geld. Desondanks (volgens Kees: daardoor!) verloedert David steeds meer en in het huisje wordt het een puinhoop. Met Bennie betrekt hij een etage en alles herhaalt zich: beterschap beloven, de boel opknappen, diefstallen en drugs. Het samenwonen van de twee veroorzaakt


een breuk tussen Len en Gerrie. Gerrie verwijt Len dat David haar zoon weer aan de drugs helpt, 'ik kan je niet meer zien zonder daaraan te denken en wat het ergste is, diep in m'n hart neem ik je het nog kwalijk ook.' Ook Juliët laat haar (tijdelijk) in de steek: zij gaat bij een vriendin wonen. Van Kees krijgt Len de raad David los te laten, alleen op die manier kan David zichzelf helpen en zij haar eigen leven leiden. Maar de weg om tot dat inzicht te komen is lang voor Len. Hoewel ze merkt dat David spuit en hij haar vijfhonderd gulden afperst, blijft ze hem nalopen. Pas na haar blindedarmoperatie komt er een ommekeer. Als David haar tegen de wond schopt, komt er woede in haar boven. Ze besluit voor zichzelf te gaan vechten, 'Deze boosheid heb ik nodig om hem los te laten.' 4 (p. 175-256) 'De maand juli 1977 had ik nodig om te herstellen.' Simon gaat met de kleintjes met de caravan op vakantie, Len rust uit. Via haar nicht Henriëtte, die over is uit Amerika, komt ze in contact met de 'Anonymous Families', een Amerikaanse organisatie voor ouders van verslaafde kinderen. Ze gaat vier maanden naar Amerika, waar ze leden van zelfhulpgroepen leert kennen. Als ze terug in Den Haag is, hoort ze van Simon dat David een mislukte zelfmoordpoging heeft gedaan. Met Simon, Gerrie en vijftien andere ouders richt Len een A.F.-groep op, die wekelijks bij elkaar komt. Als Bennie zelfmoord pleegt, is de groep 'kapot, we hadden niet meer de moed om bijeen te komen. De dood van Bennie had onze angsten weer opgeroepen.' Na een tijdje haalt Gerrie de groep A.F.ouders weer bij elkaar en probeert door gesprekken de dood van haar zoon te accepteren. Len leert in de groep te praten over haar schuldgevoel en haar moeizame pogingen om David los te laten. David krijgt een relatie met Marleen, een afgekickte sociaal-werkster, die hem wil helpen van de drugs af te komen. Als ze van hem zwanger raakt, kiest ze voor de toekomst met haar kind en verlaat

41

David, die steeds weer terugvalt. Hij is door haar vertrek gebroken en raakt in een nieuwe crisis. Len en Simon vallen daardoor toch (tijdelijk) terug in hun oude, verkeerde patroon: David helpen en alles voor hem regelen. Als David weer als een klein kind kleppert met de brievenbus om binnengelaten te worden, accepteert Len dat hij thuis gaat wonen om af te kicken. Ze zegt hem dat ze accepteert dat hij een junk is die elk moment weer terug kan vallen in zijn oude gewoonten en dat ze kiest voor zichzelf. 'Ik wachtte die nacht op hem. (...) David kwam niet meer terug. Tegen de ochtend begreep ik dat hij vertrokken was om een shot te nemen.'


BIJLAGEN 2. Analyse Analyse van een theaterstuk: een semiotisch model De volgende aspecten kunnen in een analyse aan bod komen: I PRODUCTIECONTEXT: Gegevens: wie, wat, waar, wanneer, hoe, waarom?

II DRAMA/THEATER ANALYSE (vorm/formeel en inhoud) A De theatrale laag: 1. Acteurs: • Houding • Beweging • Gebaar • Mimiek • Stemgebruik • Kostuum • Grime • Kapsel 2. Spel: • Karaktertrekken • Motieven • Emoties • Handelingen • Acties en interacties 3. Verhaalelementen: • Personages • Bedrijven • Scènes • Teksten • Beelden • Ontwikkeling • Verloop • Fragmenten 4. Toneelbeeld, ruimte: • Locatie • Speelruimte • Speelvlak • Indeling van het speelvlak

42

• • • • • • • •

Plaats van het publiek Verplaatsingen van de acteurs Decor Rekwisieten Licht Geluid Muziek Film- en videomateriaal

Samenhang: Hoe zijn de theatrale middelen geordend in ruimte en tijd? 5. (Regie)concept: de ideeën en uitgangspunten van de regisseur en andere vormgevers. 6. Vormgeving: het gebruik van de middelen door de vormgevers: acteur, regisseur, decor-, kostuum-, licht-, geluid-, muziekontwerper. 7. Enscenering: de wijze waarop middelen zijn samengevoegd tot het geheel van de voorstelling.


B De narratieve laag:

C De symbolische laag:

1. De inhoud: • Waar gaat het theaterstuk over? Wat zegt de titel van het stuk? • Wat wordt er verteld? • Wat is het onderwerp? Het thema? • Wordt er natuurlijk of gestileerd gespeeld? • Welke emoties komen er aan bod? • Wat is de sfeer van de voorstelling?

1. Wat is de boodschap van het theaterstuk? Wat leert het stuk jou?

2. Soort verhaal: • Zijn de situaties en gebeurtenissen opgenomen in een duidelijk verhaal? • Zijn de situaties en gebeurtenissen tragisch, komisch, absurd? • Zijn er meerdere verhaallijnen?

4. Vanuit welke opvatting of interpretatie heeft de regisseur gewerkt?

3. Ontwikkeling: • Welke situaties en gebeurtenissen spelen zich af? • Waar gebeurt het? • Wanneer? • Welke personages spelen er in mee? • Wat gebeurt er met die personages? • Wat doen die personages? Waarom? 4. Sfeer: • Wat is de sfeer? • Wisselt de sfeer? • Is er spanning, een conflict, een hoogtepunt?

2. Wat willen de makers bereiken? 3. Waar is de regisseur van uitgegaan? Een toneeltekst? Welke? Van wie? Van wanneer? Of worden er eigen ervaringen gebruikt, een eigen verhaal?

Levensbeschouwelijk: Religieus, ritueel, viering Esthetisch: (anti-)Schoonheid, inleving, herkenning, vervreemding, confrontatie Politiek: Status,huldiging, protest, bewustwording Economisch: Werk, reclame Educatief: Opvoeding, therapie, voorlichting, informatief Vermaak: Amusement, verpozing

43

decoratie,

zelfreflectie,

expressie,

III DE GEBRUIKSCONTEXT: De rol van de toeschouwer: 1. Probeer te beschrijven welk effect het theaterstuk op je had. 2. Breng dit in verband met bedoeling die de regisseur had.

de

3. Kun je belangrijke factoren om het theaterstuk te begrijpen schetsen: is het gericht op een actuele situatie, op een politieke context, op bepaalde subculturen,…? 4. Jouw persoonlijke mening over het theaterstuk (= interpretatie = subjectief). Deze moet uiteraard goed onderbouwd worden.

44


BIJLAGEN 3. Een greep uit de actualiteit... Moeten we met zijn allen Tom Boonen gedronken, vormen een rechtvaardiging voor zijn druggebruik. snel doodsabelen? Recent raakte bekend dat Tom Boonen betrapt werd op het gebruik van cocaïne en dit ondanks de voorwaarden die hij bij de opschorting van straf omwille van gelijkaardige feiten vorig jaar kreeg. Ook eerder had hij al gebruikt. Werd Boonen wel voldoende begeleid? Kreeg hij wel voldoende handvatten aangereikt om een goed evenwicht te kunnen vinden? De gespierde benen en ijzeren wil van Tom Boonen hebben hem roem en geld opgeleverd. In die zin is hij een voorbeeld, een rolmodel voor velen, en vooral de jongsten onder ons.

De gebeurtenissen doen mij echter de vraag stellen of Tom Boonen sinds zijn opgang in de wielersport voldoende begeleid werd, voldoende handvatten toegereikt heeft gekregen om om te gaan met roem en geld, om een nieuw evenwicht te vinden in een leven van voortdurend in de kijker te staan, gefocust op het realiseren van zijn ideaal van topsporter. Verder valt mij op dat wij als samenleving steeds klaar staan om iemand de hemel in te prijzen, maar bij een misstap even snel dood te sabelen.

Tom Boonen is aan zet: hij zal een aantal Nu zal hij sterke schouders nodig hebben om uit dit dal te raken. Vooral stevige beslissingen moeten nemen en zal hij sterke schouders nodig hebben die omzetten in acties, hij zal een aantal zaken op punt moeten stellen en van zijn naaste omgeving. verandering aanbrengen in zijn levensstijl. Maar in welke mate zullen wij Wat hij gedaan heeft is niet OK. Naar we vernemen uit de pers wou hij na zijn als samenleving bereid zijn om hem derde overwinning in Parijs – Roubaix nieuwe kansen te geven, zodat hij kan groeien tot een écht rolmodel voor onze even de riem afleggen. Noch het feit dat jeugd: een (jonge) man boordevol talent hij zich vele maanden sportief hard heeft en wilskracht die na een aantal ingezet, noch het feit dat hij bij uit een avondje ‘uit’ teveel alcohol heeft misstappen in een wereld vol uitdagingen en verleidingen, zijn leven kan herijken en op de juiste koers zetten. Tot slot nog dit: het gebruik van illegale drugs is strafrechtelijk omschreven, maar maakt dit van Tom Boonen een crimineel? Sinds 1997 geldt het principe van het ultimum remedium als een belangrijk uitgangspunt van het Belgische drugbeleid. Dit principe stelt dat het strafrechtelijk sanctioneren van drugsmisdrijven best voorbehouden blijft voor de zware criminaliteit (dealen, …): druggebruikers horen omwille van hun gebruik niet in de gevangenis maar eerder in de hulpverlening. In het verlengde van dit principe zijn in Vlaanderen, en dan vooral in Gent, een aantal pilootprojecten opgestart die de

45


samenwerking tussen justitie en hulpverlening versterken en de toeleiding van druggebruikers naar de hulpverlening faciliteren. Zo is er bijvoorbeeld in Gent sinds één jaar het project van de drugbehandelingskamer. Het betreft een kamer binnen de correctionele rechtbank, waar rechter en openbaar ministerie gespecialiseerd zijn in drugzaken en waar de drughulpverlening vertegenwoordigd is. Deze samenwerking maakt het mogelijk dat een problematisch gebruiker die justitieel vervolgd wordt snel kan worden doorverwezen naar de hulpverlening, met justitiële monitoring van de stappen die hij hierbinnen zet. Dit project van de drugbehandelingskamer wordt momenteel wetenschappelijk geëvalueerd, maar de eerste conclusies zijn positief. Tom Boonen heeft in deze zin pech dat zijn zaak voorkomt in Turnhout en niet in Gent. Op zich is dat een spijtige zaak die vraagt om een snelle maar weloverwogen uitbreiding van dit project in alle gerechtelijke arrondissementen. Damien Versele algemeen directeur De Sleutel 11 mei 2009

46


'Harde hand' voor drugsverslaafden Een video laat zien hoe een patiënt in een centrum voor drugsverslaafden met een schop geslagen wordt. De Servische overheid laat een onderzoek uitvoeren naar de praktijken binnen een rehabilitatiecentrum dat gerund wordt door de Servischorthodoxe kerk nabij de stad Novi Pazar, in het zuiden van Servië. Aanleiding is een video waarin te zien is hoe een patiënt afgeranseld wordt in een ruimte waar iconen hangen. Het weekblad Vreme pakte gisteren uit met de beelden. Daarop is te zien hoe een man een drugsverslaafde met een schop slaat, kniestoten uitdeelt en met zijn vuisten bewerkt. Het hoofd van de instelling, priester Branislav Peranovic, verklaarde tegenover de tv-zender B92 dat een 'harde hand' nodig is. 'Al wie ooit een junkie in huis heeft gehad, weet waarover ik praat.' Volgens hem vinden de mishandelingen plaats met toestemming van de ouders en zijn ze noodzakelijk voor de therapie van de drugsverslaafden. Het uitlekken van de video heeft ervoor gezorgd dat voormalige patiënten voor de dag zijn gekomen met getuigenissen. Een van hen verklaarde dat priester Peranovic zelf weet 'hoe hij moet slaan zijn handen zijn vaak bebloed. Als hij slaat, gebruikt hij zijn armen en zijn benen en zwaait zijn (priester)kleed in het rond. Hij beoefent gevechtssport.' Sasa Jankovic,de mensenrechtenmonitor namens de Servische regering, kondigde aan dat hij een aanklacht wegens foltering zal indienen tegen het centrum. 'Dit is geen therapie. Dit zijn misdaden', verklaarde hij. De regering is ook van plan om een inspectie uit te voeren in het centrum, want volgens het ministerie van Volksgezondheid werkt het zonder licentie. De Servische orthodoxe kerk reageerde niet. (bar) www.standaard.be/video www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx? artikelId=r32aj3l7

47


48

Kortrijk en Ieper starten nieuw project Snelrecht drugsverslaafde jongeren. Tijdens het project zullen de jongeren Zondag, 17 Mei 2009 wekelijks een groepsgesprek voeren, er In de gerechtelijke arrondissementen zijn ondersteunende gesprekken, ouders Kortrijk en Ieper start binnenkort een worden erbij betrokken, er zijn geregelde nieuw project voor minderjarige, urinecontroles en er worden opdrachten drugsverslaafde jongeren die niet gepland die gesanctioneerd kunnen gemotiveerd zijn om met hun worden. Het project duurt negen drugsgebruik te stoppen. Het project is maanden en moet cleane jongeren vandaag in aanwezigheid van minister a fl e v e re n d i e o p n i e u w i n d e van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) maatschappij kunnen functioneren. De voorgesteld. Samen met Vlaams minister criminoloog zal ook de uitgesproken voor Welzijn Veerle Heeren (CD&V) zegde maatregel van de jeugdrechter opvolgen. de minister subsidiëring voor twee jaar Als de minderjarige het project niet toe. opvolgt, zal het parket opnieuw in kennis Het project richt zich op minderjarige worden gesteld en kan er via snelrecht jongeren die zeer frequent drugs een alternatieve maatregel of plaatsing in gebruiken en daardoor niet of nauwelijks een instelling gevorderd worden. Wie het normaal in de maatschappij kunnen project wél tot een goed einde brengt, functioneren. Ze zijn het experimentele zal door de jeugdrechter geëvalueerd druggebruik al voorbij maar een worden. Die kan dan beslissen om de plaatsing in een gespecialiseerde maatregel op te heffen en geen instelling is nog niet aan de orde. "Voor bijkomende of andere maatregel op te hen was er tot op vandaag geen leggen. aangepast programma voorhanden", "Wordt het proefproject positief aldus de Kortrijkse procureur des geëvalueerd, dan kan het over het hele Konings Frits Verhaeghe. land worden ingevoerd", aldus minister De Clerck. In het proefproject is plaats Nultolerantieproject voor een dertigtal jongeren. De Morgen Het nultolerantieproject moet die leemte w w w . d e m o r g e n . b e / d m / n l / 9 9 3 / opvullen. Het werd de voorbije twee jaar G e z o n d h e i d / a r t i c l e / d e t a i l / uitgewerkt in overleg met de vzw's 858354/2009/05/18/Kortrijk-en-IeperOranjehuis en Kompas, de procureur des starten-nieuw-project-drugsverslaafdeKonings van Ieper en Kortrijk, politie, jongeren.dhtml jeugdrechters, advocaten, Agentschap J o n g e re n w e l z i j n , C e n t r u m v o o r Jongeren- en Gezinsbegeleiding en justitie. Het Kortrijkse parket krijgt dankzij de subsidiëring een halftijdse criminologe, de vzw Oranjehuis krijgt iemand bij om de jongeren en hun familie te begeleiden en de vzw Kompas krijgt e x t r a c e n t e n v o o r s c re e n i n g , drugscontroles en ondersteuning van de ouders. Voor de criminologe is een belangrijke taak weggelegd. Hij of zij moet de drugsdossiers analyseren en eventueel aan de parketmagistraat voorstellen om een dossier over te maken aan de jeugdrechter met het oog op deelname aan het project. Het zullen dus de jeugdrechters zijn die de maatregel moeten opleggen.


Cercle spelers gaan drugsverslaafde jongeren begeleiden. Brugge, woensdag, 31/10/2007. De eerder aangekondigde samenwerking tussen het dagcentrum "De Sleutel" en Cercle Brugge wordt vanaf volgende week een feit. Elke week zal een groepje van vier groenzwarte spelers samen met klanten van het opvangcentrum voor drugsverslaafden van de Broeders van Liefde sporten of trainen in de fitness- en gymzaal. De bedoeling is de profspelers van Cercle te betrekken bij de sportactiviteiten die elke woensdagnamiddag worden georganiseerd binnen de dagwerking van het centrum in Brugge. Deze sportactiviteiten kunnen, dankzij deze unieke samenwerking, professioneel worden begeleid. Eigenlijk zullen de Cercle-spelers een beetje als trainers optreden voor de jongeren van "De Sleutel". Motiveren "Je kunt je wel voorstellen dat de jongeren hier al een tijd naar uit zitten kijken. We hopen dat de spelers een sportief rolmodel zullen zijn voor onze patiënten. De betrokkenheid van topvoetballers kan motiverend werken op de doelgroep. Het zal hun eigenwaarde versterken," zegt Rita Brauwers van "De Sleutel". Ook het bestuur van Cercle is zeer opgezet met dit project. "Het kadert perfect binnen de sociale doelstellingen van Cercle, die bewust meer wil zijn dan zomaar een voetbalploeg. We zijn ervan overtuigd dat deze ervaring ook voor onze spelers zeer verrijkend zal werken. De spelers reageerden trouwens erg enthousiast op deze concrete invulling van hun sociale engagementsverklaring binnen hun profcontract." Bij de samenstelling van de spelerskwartetten van Cercle zal ervoor worden gezorgd dat er telkens zeker twee perfect Nederlandstalige spelers bij betrokken zijn. h t t p : / / w w w. s t a d s o m ro e p . c o m / Detail.asp?NUM=23048

49

Meer dan helft jongeren gebruikte al eens waterpijp. Ongeveer 59 % van de Nederlandstalige scholieren, 53 % van de Franstaligen, 52 % van de Duitstaligen en 43 % van de jongeren die thuis Turks of Arabisch spreken hebben al eens geëxperimenteerd met de waterpijp. Bij 36 % van de ondervraagden blijkt het gebruik van de waterpijp echter sporadisch en niet recent zijn. Het dagelijkse tabaksgebruik gaat vooral over sigaretten (15 %), gevolgd door roltabak (3 %), cannabis (2 %), waterpijp (1 %) en sigaren (minder dan 1 %). Er zit toch fruit in? Jongeren die waterpijp roken, denken dat het de minst schadelijke vorm van tabaksgebruik is. Liefst 23 % van de scholieren is daarvan overtuigd. Sommige jongeren denken zelfs dat er in een waterpijp geen tabak zit en dat er niet-verslavende fruitextracten inzitten. Ze denken ook dat er geen nicotine in een waterpijp zit en dat de stof door het water wordt gefilterd. Rook dieper in de longen Het water houdt wel de nicotine gedeeltelijk tegen, maar niet de teer en het gevaarlijke koolmonoxide. Bij het roken van een waterpijp wordt de rook door een waterreservoir geleid en via een lange slang opgezogen. Bij een waterpijp moet je ook sterk inhaleren en bereikt de tabaksrook dus dieper de longen. Bovendien bestaat het risico dat besmettelijke ziektes worden overgedragen bij het doorgeven van het mondstuk. De enquête werd in april 2009 uitgevoerd in Brussel en Duitstalig België bij 1.049 scholieren.

50


BIJLAGEN 4. Boekentips Overdosis van Helen Vreeswijk is het verhaal van een hechte vriendengroep die langzaam uit elkaar valt door het gebruik van partydrugs. Het begint allemaal heel onschuldig, tot het afschuwelijk fout gaat en de groep het spoor helemaal bijster raakt. Uitgeverij Manteau

Afblijven van Carry Slee gaat over druggebruik en de gevolgen ervan. De jonge Melissa mag dansen in de clip van een bekende rapper. Om haar onzekerheden te verbergen en om beter te dansen begint ze pillen te slikken. Haar vrienden worden ongerust en willen haar helpen maar weten niet hoe... Het boek heeft heel wat prijzen gewonnen en is ondertussen ook verfilmd. U i t g e v e r i j Va n H o l k e m a & Warendorf

51


Candy van Kevin Brooks is een thrillerachtige puberroman die de duistere en gewelddadige wereld van het heroïnehoertje Candy schetst en het verlies van onschuld van een gewone jongen. Pakkend en scherp geschreven vanuit de ik-persoon Joe, die alles wat belangrijk was in zijn leven (zoals gitarist in een bandje zijn) voor haar op het spel zet. Emotionele eenwording als enig zinnig levensdoel. Uitgeverij NBD/Biblion

Vrije Val van Jana Frey is een beklemmend verhaal over de 15-jarige Marie,die teleurgesteld in de liefde bij verkeerde 'vrienden' belandt. Zij brengen haar in contact met allerlei soorten drugs. Het loopt helemaal mis, Marie moet gedwongen afkicken. Menige puber die zich lelijk, overbodig of waardeloos vindt, zal zich hierin herkennen en hopelijk niet zover gaan als de hoofdpersoon. Uitgeverij Clavis

52


Christiane F Ik begon weer in mezelf te praten: Joh, hou toch gewoon op. Een beetje een cold turkey in het begin, dat kun je makkelijk aan. Als Detlef terugkomt, zeg je tegen hem: "Ik wil geen dope. Ik stop. En jij stopt ook meteen of we gaan uit elkaar. O, je hebt al horse bij je? Oké. Dit shot nemen we nog, en vanaf morgen is het afgelopen." Ik merkte hoe ik, als ik in mezelf praatte, al weer echt zin kreeg in een shot. Op haar dertiende gebruikt Christiane F. voor het eerst heroïne. Ze raakt verslaafd en wordt prostituee. Ondertussen probeert ze een zo normaal mogelijk leven te leiden en blijft ze naar school gaan. Twee jaar lang merkt haar moeder niets van haar dubbelleven. Dit boek is één van de eerste getuigenissen van een drugsverslaafde jongere. Het verhaal is geschreven door Christiane zelf en aangevuld met commentaar van haar moeder en andere betrokkenen. Alhoewel dit verhaal zich afspeelde in Berlijn, in de jaren ’70 is het nog heel actueel Christiane F.: verslag van een junkie - 14 + Kai Hermann, Horst Rieck Becht, 1980, 251 p.

53


54

BIJLAGEN 5. Lyrics: not an addict K’s Choice Breathe it in and breathe it out And pass it on, it's almost out We're so creative, so much more We're high above but on the floor

Adem het in en adem het uit en geef het door, het is bijna uit We zijn zo creatief, zoveel meer We zijn in de wolken maar op de grond

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side

Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven. Als je 't niet hebt, sta je aan de andere kant

The deeper you stick it in your vein The deeper the thoughts, there's no more pain I'm in heaven, I'm a god I'm everywhere, I feel so hot

Hoe dieper je 't in je ader steekt des te dieper zijn de gedachten, er is geen pijn meer ik ben in de hemel, ik ben een god, ik ben overal, ik heb het zo warm/ik voel me zo heet

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side I'm not an addict (maybe that's a lie)

Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven. Als je 't niet hebt, sta je aan de andere kant. Ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen)

It's over now, I'm cold, alone I'm just a person on my own Nothing means a thing to me (Nothing means a thing to me)

Nu is het voorbij, ik heb het koud, ben alleen. Ik ben maar een persoon op mijn eentje. Niets heeft enige betekenis voor mij. (id.)

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side I'm not an addict (maybe that's a lie)

Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven. Als je 't niet hebt, sta je aan de ander kant. Ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen)

Free me, leave me Watch me as I'm going down Free me, see me Look at me, I'm falling and I'm falling.

Bevrijd me, laat me achter kijk naar me terwijl ik ten onder ga Bevrijd me, zie me kijk naar me, ik val, ik val...

It is not a habit, it is cool I feel alive I feel... It is not a habit, it is cool I feel alive It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side

Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven, ik voel... Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven. Het is geen gewoonte,'t is aantrekkelijk, ik voel me leven. Als je 't niet hebt, sta je aan de ander kant.

I'm not an addict (maybe that's a lie) I'm not an addict...

Ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen). Ik ben geen verslaafde...

LESMAP De moeder van David S

Recommend Documents