DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK

DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK

Film en educatie…

Inhoudstafel

... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van

Filmfiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03 • Korte inhoud 03 • Technische kaart 03 • In de pers 04 • Vóór je naar de film vertrekt… 04

Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas... Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.

De eerste reacties van de leerlingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 Formaat: een verzameling kortfilms . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06 • Structuur 06 • Inhoud 07 • Drie films uit hetzelfde land 07 Een bespreking per film . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09 • DE REGENBOOGVIS 09 • SHANGOUL EN MANGOUL 13 • LILI HOSAK 18 Beeldtaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 • Animatie met stof en tapijt 22 • De klank 24

www.jekino.be

www.opendoek.be

www.lesseninhetdonker.be

Het land van de Perzische tapijten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Lesbrief voor de leerlingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Extra: knutselplaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Feedback!

Filmfiche

We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Ga je de film

Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je collega’s die de kinderen

bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het

vergezellen. Het kan een handige leidraad zijn.

kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!

Doelgroep DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK VANAF 4 JAAR 01

02

Filmfiche Korte inhoud DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK toont drie eenvoudige Iraanse sprookjes waarin dieren de hoofdrol spelen. • In DE REGENBOOGVIS wil een ijdel visje niet met de andere vissen spelen. Hij vindt zichzelf veel te mooi. Maar wanneer roofvissen hem in het nauw drijven, snellen alle visjes te hulp. • Wanneer Moeder Geit naar de stad vertrekt, blijven SHANGOUL EN MANGOUL met hun kleine broertje alleen thuis. De wolf heeft wel trek in een geitje. Hij probeert hun huisje binnen te dringen en… het lukt hem nog ook. Twee geitjes verdwijnen in de gulzige wolvenmaag, maar misschien kan moeder hen nog redden… • In LILI HOSAK valt een kuikentje in de vijver. Alle dieren op het boerenerf snellen toe om het beestje te redden en zijn wanhopige ouders

“Deze drie tedere sprookjes bieden aan kinderen een magisch univer-

te helpen.

sum, geïnspireerd door de Perzische traditie.” (Le Figaro)

Technische kaart Compilatie van drie korte animatiefilms zonder dialogen • HET REGENBOOGVISJE Realisatie: Farkondeh Torabi Scenario: Farkondeh Torabi, naar een boek van Marcus Pfister

“Drie verhalen met een universele moraal over eenvoudige waarden zoals vriendschap, solidariteit en behulpzaamheid worden gebracht in een beeldvorm die zachtheid en sereniteit uitstraalt. Puur plezier.” (Ciné Live)

Vóór je naar de film vertrekt…

Muziek: Mehrdad Janabi

DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK is een verzameling van drie prach-

Iran / 1998 / 13’

tig gedecoreerde animatiefilmpjes. De films zijn door hun eenvoud,

• SHANGOUL EN MANGOUL Realisatie: Farkondeh Torabi & Morteza Ahadi Sarkani

hun korte duur en hun mooie vormgeving geschikt voor het allerjongste publiek.

Scenario & animatie: Farkondeh Torabi

De figuren in deze animatiefilms werden gemaakt uit lapjes stof. Het

Muziek: Pirouz Arjomand

lijkt alsof geborduurde tapijten op het scherm tot leven komen. Als

Iran / 2000 / 17’

je goed kijkt naar bijvoorbeeld de visjes, zie je de lapjes, pareltjes en

• LILI HOSAK

03

In de pers

lintjes die werden gebruikt om ze in elkaar te knutselen.

Realisatie: Vajiollah Fard-e-Moghadam

Hoewel de filmpjes er elk heel verschillend uitzien, geven ze ons al-

Animatie: Farkondeh Torabi

lemaal dezelfde boodschap: je kan en moet elkaar helpen. Je ziet dat

Muziek: Mohammad Mirzamani

ouders altijd bezorgd zijn over hun kinderen. Niet enkel bij ons, maar

Iran / 1992 / 16’

over de hele wereld, zowel bij de mensen als bij de dieren.

04

Formaat: een verzameling kortfilms Het is voor kleuters moeilijk om in de bioscoop iets naar hun gading te vinden. Veel films, zelfs diegene die speciaal voor kinderen worden gemaakt, gaan snel, vertellen een complex verhaal en eisen veel concentratie. Kleuters verkiezen vaak een eenvoudige, sterke kortfilm boven een lang en veeleisend spektakel. Kortfilms worden veel gemaakt… maar zelden bekeken. Je ziet ze niet in de bioscopen en nauwelijks op tv. Slechts af en toe vangen we een glimp op van al die prachtige en ijzersterke korte filmpjes die overal ter wereld gemaakt worden.

De eerste reacties van de leerlingen

De oplossing voor dit dubbele probleem ligt voor de hand: je voegt enkele kortfilms samen in een programma dat geschikt is voor de allerjongste kijkers. Dat is precies wat er gebeurde met DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK.

Na het bekijken van de film heeft het jonge publiek vast en zeker de behoefte om z’n eerste indrukken te uiten: het is een ontlading na de

Kleuters hebben behoefte aan een sterk en duidelijk verhaal met

intense kijkactiviteit. Enkele eenvoudige vragen kunnen hen helpen

een heldere boodschap. Aan deze voorwaarden wordt in DE VER-

om die indrukken te verwerken. Het is niet aangewezen om op dit

HALEN VAN MOEDER KLOEK zeker voldaan.

moment al diepgaand met de jonge kijkers in discussie te gaan. Daarvoor krijg je later zeker nog de gelegenheid.

Verhalen met structuur

Via volgende vragen geef je hen de kans om een eerste oordeel uit te

Elk verhaal heeft een eenvoudige structuur. Er wordt rechtlijnig ver-

spreken en bepaalde elementen aan te stippen die later verder be-

teld: figuren worden geïntroduceerd (de visjes & het regenboogvisje,

sproken kunnen worden:

de geitenfamilie, de dieren op het erf) en ze krijgen af te rekenen met

• Je zag drie korte filmpjes. Vond je dat leuk? Waarom? Zie je liever één lange film? Waarom (niet)? • Welk filmpje van de drie vond je het mooiste? Waarom? • Kon je zien uit welk materiaal de figuurtjes gemaakt waren? • Denk je dat deze films bij ons gemaakt werden of in een ver land? Hoe zag je dat? • Toch kon je alles begrijpen… of niet? Waren er dingen die je niet

een probleem. De spanning stijgt, maar samen vinden ze een oplossing. Elk verhaal loopt goed af en de personages hebben op het einde van het verhaal iets bijgeleerd over het leven. Voor een volwassen kijker ligt in dit geval het plezier niet in de complexiteit (zoals vaak het geval is bij films) maar in de eenvoud: hoewel er weinig spektakel te rapen valt, kan elke kijker zich laten meeslepen door deze simpele verhalen.

begreep?

05

06

Verhalen met inhoud De boodschap van elk verhaal is duidelijk en helder. De filmpjes gaan over broederschap, solidariteit en behulpzaamheid. Samenwerking loont! Samen sta je sterker en als je elkaar helpt, boek je altijd resultaat. Deze boodschap is universeel. De jonge kijkers ontdekken dat bepaalde gevoelens over de hele wereld even sterk zijn, zowel in Iran als bij ons… zelfs in de dierenwereld: bezorgde ouders die van hun kinderen houden, de kracht van vriendschap en solidariteit, de eenvoudige wetten van de natuur, …

Drie films uit hetzelfde land De films in deze compilatie komen allemaal uit hetzelfde land. Maar het zijn geen gloednieuwe filmpjes. LILI HOSAK is zelfs al 15 jaar oud. Alle filmpjes werden gemaakt in de animatiestudio’s van Teheran, hoofdstad van Iran. Iran is een reusachtig land in het Midden-Oosten. Het land heeft een enorm rijke kunstentraditie. Niet enkel de beroemde tapijten en decoratieve kunsten zoals mozaïektegels en kaligrafie floreren er. De Iraanse poëzie is misschien wel de rijkste van de hele wereld. Ook film maakt deel uit van hun artistieke traditie.

teiten van het land. Ze vertellen een fabel: via de belevenissen van één persoon (of in dit geval een dier) wordt een werkelijk probleem duidelijk gemaakt. Dat verhaal wordt steeds heel fijnzinnig en decoratief uitgewerkt.

Vragen aan de leerlingen • Wie kan nog eens vertellen wat er allemaal in de filmpjes gebeurde? Kon iedereen elk verhaaltje goed volgen? • Wie vond de filmpjes spannend? Was het soms te spannend? Wanneer? • Elk verhaal ging over dieren. Maar zouden zulke dingen ook bij mensen kunnen gebeuren? Deden sommige dieren de mensen na? Welke dieren wel/niet? • In elk verhaal leerden de dieren iets bij. Wie weet wat ze leerden? • Liepen alle films goed af? Vond je dat goed?

In Iran schrijft en praat men anders DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK werden in Iran gemaakt. Er wordt weliswaar niet gepraat in de filmpjes, maar zag je op het scherm dat de woorden met vreemde letters werden gevormd? In Europa schrijven we van links naar rechts en gebruiken we de letters A, B, C,… In Iran schrijft men van rechts naar links. Daarbij gebruikt men Arabische letters. In Nederland spreekt men Nederlands, in Frankrijk spreekt men Frans… Iran werd vroeger Perzië genoemd. Daarom noem je de taal die men daar gebruikt ‘Perzisch’ (ook wel Farsi genoemd). Het is een heel oude taal. Je kan eventueel op zoek gaan naar mensen die Arabisch spreken, of Chinees, Russisch, enz. Misschien zit er wel een kleuter in

Vooral in de productie van korte animatiefilms is Iran erg actief. Sinds 1958 wordt de Iraanse animatiefilmindustrie ondersteund door de staat, en dat bleef ook zo na de islamitische revolutie in 1979. Zowat alles in het land veranderde toen, maar de aandacht voor animatiefilm bleef. Deze films verenigen vaak verschillende artistieke kwali-

07

je klas die een andere taal als moedertaal heeft… Probeer een zin in deze verschillende talen op te schrijven. Zo kan je zien dat niet enkel de woorden anders zijn, maar dat sommige talen ook een heel ander soort letters gebruiken.

08

DE REGENBOOGVIS (13 minuten)

pluisje dat rondzweeft door het water? Het speelt een rol in het ver-

Synopsis

DE REGENBOOGVIS toont op een eenvoudige manier dat je samen

Enkele visjes spelen samen op de zeebodem. Ze spelen in een kring. Iedereen doet mee. Dan komt er een regenboogvis voorbij. Die is heel mooi, maar ook erg ijdel. Hij wil niet meespelen. Wanneer ze hem uitnodigen om in de cirkel te komen, keert de regenboogvis hen de rug toe en zwemt weg.

haal, maar we weten niet precies wie of wat het is.

sterk staat en dat ijdelheid bestraft wordt. Dat begrijpt de regenboogvis ook aan het einde van het verhaal. Hij wordt opgenomen in de groep en deelt van pure blijdschap zijn schoonheid met de anderen: hij strooit schubben in het rond als teken van dankbaarheid. Zo ziet hij er minder knap uit, maar hij heeft er iets bij gewonnen: vriendschap en waardering.

De visjes spelen verstoppertje. Ze verbergen zich op allerlei plekjes. Maar tijdens het spelen krijgt een visje een grote, gevaarlijke roofvis

DE REGENBOOGVIS is geïnspireerd op een personage uit een kin-

achter zich aan. Hij raakt klem en wordt bijna gevangen. Met de hulp

derboek van Marcus Pfister, die verschillende verhalen schreef

van zijn vriendjes kan hij op het nippertje ontsnappen.

over ‘Regenboog, het mooiste visje van de oceaan’.

Het regenboogvisje zwemt alleen rond. Een inktvis krijgt hem in de gaten. Die lust wel een hapje. Ook een akelige zwarte vis heeft wel

Vragen

trek in het regenboogvisje. Allebei proberen ze hem te vangen. De re-

• Wie kan het verhaal kort navertellen?

genboogvis staat er helemaal alleen voor. Hij kan niet ontsnappen.

• De visjes zijn een vrolijke bende. Ze spelen samen. Welke spelletjes

Dan komen alle andere visjes te hulp. Samen kunnen ze het regen-

spelen de vissen? Waar verbergen ze zich?

boogvisje redden. Die is zo dankbaar… van pure blijdschap deelt hij

• Er leven niet alleen vissen in de zee. Je vindt er nog een heleboel an-

kleurige schubben uit.

dere zeedieren. Welke dieren zag je nog in het filmpje? (zeeanemoon, oester, inktvis, zeester, enz.)

Bespreking

• Door wie wordt de regenboogvis achtervolgd? Krijgen ze hem te

In DE REGENBOOGVIS dalen we af naar de bodem van de zee en ma-

pakken? Waarom niet?

ken we kennis met het leven onder water. We ontmoeten er allerlei

• Hoe laat de regenboogvis aan de anderen zien dat hij dankbaar is?

vissen en zeedieren. De meeste zien er lief en aardig uit. Behalve de

• De vissen hadden allerlei kleuren. Zouden er echt zulke vissen be-

roofdieren: de inktvis, de roofvis (een snoek?) en de akelige zwarte vis

staan?

(een murene?). Ook de zeeanemoon slaat gevaarlijk haar sierlijke ten-

• Is er iemand in de klas die zelf vissen heeft? Wat kan hij/zij over vis-

takels uit.

sen vertellen?

De inktvis en de zwarte vis zijn niet enkel eng; ze zijn ook grappig. Als

Naverwerking

een echt komisch duo botsen ze tegen elkaar op en lopen elkaar in de weg. Ze krijgen het regenboogvisje bijna te pakken.

 De vissen spelen een vrolijk spelletje op de bodem van de zee. Ze dansen in een kringetje. Telkens komen er nieuwe visjes bij; de kring

09

Alles leeft en beweegt op de zeebodem. Veel dieren zijn duidelijk her-

wordt steeds groter.

kenbaar. Er zijn ook planten en schelpen. Maar wat is dat vreemde

Deze oefening kan je ook doen met de kleuters in de klas. Op aan-

10

gepaste muziek draaien/dansen ze in een kring. Er komt steeds een

terialen. Misschien kunnen ze het – net zoals in deze film – proberen

nieuwe vis (kleuter) bij. De kring wordt steeds groter. Kunnen de dan-

met stof en lapjes. Het resultaat is vast minstens even mooi.

sers zich ook zoals vissen bewegen? Misschien kunnen ze er zelfs vissengeluiden bij maken. Welk geluid maakt een vis?

De leerkracht kan ook iedereen een grote uitgeknipte kartonnen vis bezorgen (zie achteraan in deze lesmap). Die kunnen de kinderen zelf beplakken met glinsterende materialen (lapjes stof, gekleurd papier, aluminiumfolie,…) tot ze… een regenboogvis hebben. Met kleurige draden kan je de waaierende staart van de regenboogvis namaken.

Extra’s Een vis heeft schubben, vinnen en kieuwen. Daarmee kan hij in het water leven. Er zijn wel 20.000 verschillende soorten vissen. Ze hebben de prachtigste vormen en kleuren. Sommige vissen zien er echt  De film toont hoe het er binnen een groep aan toe gaat. De kleu-

wonderlijk uit. Vissen leven in beekjes en rivieren, vijvers en meren,

ters kunnen het hele verloop van het verhaal naspelen. Of ze kunnen

zeeën en oceanen. Vissen in de rivieren eten planten en algen, die ze

de verhoudingen binnen een groep uitbeelden. Er zijn veel configura-

in of langs het water vinden. In de zee voeden vissen zich met plank-

ties mogelijk. Vertrek steeds van een groep (cirkel) vrienden. Vraag de

ton (dat zijn piepkleine plantjes of diertjes) of met andere visjes (zoals

kleuters hoe ze de volgende situaties kunnen uitbeelden of duidelijk

de roofvis in de film).

maken – zoek je inspiratie bij de film:

Blauw, fuchsia, rood of grijs, pastelkleurig, fluorescerend of doorschij-

• Er is een groep. Iedereen is elkanders vriend.

nend, met strepen, puntjes of lusjes… je vindt vissen in alle kleuren en

• Iemand (buitenstander) wordt binnengehaald in de groep en har-

met alle mogelijke tekeningen. Het regenboogvisje heeft schubben in

telijk verwelkomd.

alle kleuren van… de regenboog. Er bestaat ook echt een vissoort die

• Een buitenstaander wil doordringen tot de groep maar wordt niet

‘regenboogvis’ wordt genoemd (je vindt hem o.a. in een rode en blau-

toegelaten.

we variant). Maar die ziet er niet zo kleurig uit als diegene in de film.

• Iemand wil weg uit de groep maar geraakt niet uit de kring. • Iemand in de kring wordt door alle anderen bewonderd (bij het regenboogvisje: ze vinden hem zo mooi dat iedereen hem wil aanraken).

Kieuwen

• Iemand wordt uit de kring verstoten… maar nadien terug binnengehaald. Kunnen de kleuters de link leggen met het werkelijke leven? Kunnen

Schubben

ze voor alle configuraties werkelijke situaties bedenken waarin deze zich voordoen?  Zelf vissen maken. De onderwaterwereld is heel kleurrijk. Kunnen de kleuters zelf allerlei vissen of zeedieren bedenken, tekenen, ontwerpen? Ze kunnen daarbij gebruik maken van verschillende ma-

11

Staart

Bek Vinnen

12

SHANGOUL EN MANGOUL (17 minuten) Synopsis

Shangoul en Mangoul zijn de namen van de twee opgegeten geitjes – je ziet ze zelfs zitten in de buik van de wolf. Het zijn oude Iraanse namen die nooit echt gebruikt worden; de woorden betekenen eigenlijk ‘speels’ en ‘hevig’.

Moeder geit zorgt heel goed voor haar kindjes. Ze wonen rustig in hun kleine huisje. Tijdens een wandeling dwaalt het kleinste geitje af. Hij wordt bijna gevangen door de wolf. Oef… op het nippertje gered! Maar de wolf geeft niet op en probeert het huisje binnen te dringen.

gezellig samen.

Hij wordt weggejaagd door de zon die zijn pels in brand steekt. Een

Er doen, behalve geitjes en een wolf, nog andere dieren mee in dit

regenwolk komt het huisje blussen.

verhaal, o.a. een vlinder en een schildpad. En er is een nevenverhaal

Wanneer moeder op een dag even de deur uit moet, blijven de geitjes alleen thuis. Daar komt de wolf… Met een belletje imiteert hij het geluid van moeder. De geitjes willen hem binnenlaten maar ontdekken net op tijd het gevaar. De wolf blijft met een pijnlijke poot achter. Een nieuw plan. De wolf verft z’n poot en dringt het huis binnen. De wind gaat moeder waarschuwen. Ze holt naar huis, maar loopt onderweg in een val. Een vogel bevrijdt haar, maar… moeder komt te laat. Ze vindt het huisje leeg. Alleen het kleinste geitje is achtergebleven, verborgen in een tapijt. De wolf legt zich te rusten met een hele dikke buik – er zitten immers twee geitjes in. Moeder brengt het kleinste geitje in veiligheid en jaagt de wolf uit z’n schuilplaats. Het gevecht begint. Met vers gescherpte horens haalt moeder de buik van de wolf open. Twee geitjes komen naar buiten gekropen. Iedereen is blij en de geitjes gaan lekker samen spelen in het water.

Bespreking

13

De geitenfamilie is een vrolijke bende. Ze zorgen voor elkaar en spelen

over een slang die eitjes rooft uit het nest van een vogel, maar ongeweten de kleine vogelkuikens uitbroedt. De twee boosdoeners (slang en wolf) belanden op het einde van het verhaal te samen. En er zijn nog andere belangrijke personages: de zon, de wind en een wolk. Ze zijn aandachtige toeschouwers bij alles wat er gebeurt en grijpen zelfs actief in. De zon zet het geitenhuisje in brand, een wolk komt blussen en de wind waarschuwt moeder geit. Maar als moeder de wolf uitdaagt voor een gevecht, vindt zelfs de zon het te spannend. Ze durft niet te kijken en verbergt zich achter de wolk.

Vragen • Wie weet nog hoe de film begon? Wat heb je toen allemaal gezien? • Wie speelde er allemaal in deze film? Wie is het belangrijkste in de film? Waarom vind je dat? • De geitjes spelen samen. Wat doen ze? • Ze zorgen voor hun kleine broertje. Hoe doen ze dat? • Wat maakt het kleinste geitje allemaal mee in de film? • Ken je nog sprookjes waarin geitjes meedoen? Wie kan ze vertellen?

Het verhaal van Shangoul en Mangoul is in Iran een bekend sprookje.

Lijken ze erg op het verhaal van Shangoul en Mangoul? Kan je enkele

Het is een oeroude fabel (uit de fabels van Oesopus die later door de

verschillen aanduiden tussen ‘Shangoul en Mangoul’ en ‘De wolf en

Franse schrijver La Fontaine werden herwerkt). Zelfs de Gebroeders

de 7 geitjes’? Ken je nog sprookjes waarin een wolf meedoet?

Grimm maakten er een versie van die ook bij ons door alle kinderen

• Wat doet de wolf allemaal om in het huis van de geitjes te geraken?

gekend is. Het verhaal wordt nog steeds gebruikt als waarschuwing

Hoe lukt het hem uiteindelijk?

aan kinderen om geen vreemden in huis te laten.

• Wat was er in de lucht te zien? Hoe zag de zon eruit? Hoe zag de

14

wind eruit? Wat doen de zon, wolk en wind in de film?

ze verschillende combinaties uitproberen. Wat gebeurt er als de zon

• Welke andere dieren ontmoet je nog? Spelen ze een rol in dit ver-

achter de wolk verdwijnt? Wat gebeurt er als de wind de wolken weg-

haal? Wat doen ze? Wat gebeurde er met de slang?

blaast? Kijk even door het venster… wat voor weer is het vandaag? Kan je de zon zien? Zijn er wolken? Hoe kan je zien of er wind is? Spe-

Naverwerking

len zon, wind en wolken vandaag ook een spelletje met elkaar?

 Het verhaal van Shangoul en Mangoul doet erg denken aan het

 In Iran wordt dit sprookje verteld als een waarschuwing voor

sprookje van ‘De Wolf en de 7 Geitjes’. Kennen de kinderen nog andere

kleine kinderen. Waarvoor willen ouders hun kinderen waarschuwen

beroemde sprookjes? Kunnen ze deze ook uitbeelden? Laat wie wil

met dit sprookje? Moet jij soms alleen (of met je broers/zussen) thuis

één sprookje uitbeelden of een typisch voorwerp uit een sprookje aan

blijven? Wat zou jij doen als je vijf minuten alleen thuis mocht blij-

de anderen tonen. Kunnen de anderen het sprookje raden?

ven? Of één uur? Wat mag je zeker niet doen?

Ook het sprookje van ‘Peter en de Wolf’ vertelt een verwant verhaal. Kennen de kinderen dat sprookje? Er zijn prachtige versies te vinden van dit sprookje, op muziek gezet door Sergej Prokofiev.

Laat de kinderen een lijst samenstellen met vijf dingen die je zeker niet mag doen / zeker wel moet doen als je alleen thuis blijft.

Extra’s: de Grote Boze Wolf

 Moeder geit heeft een belletje om. Zo kunnen de kinderen haar altijd herkennen. Ken je het spel ‘blindemannetje’? Een kind staat geblinddoekt in het midden van een kring en moet ontdekken welk kind in de kring zijn naam roept. Je kan het spel ook spelen door het roepen te vervangen door het klingelen van een belletje. Het kleine geitje staat in het midden en moet geblinddoekt op zoek naar moeder geit die met een belletje klingelt.  Behalve de dieren spelen ook enkele weer- en natuurelementen een rol in het verhaal: de zon, de wolk, de wind… Hiermee kan je kinderen enkele eenvoudige wetmatigheden van het weer duidelijk maken. Eén kind is de zon, één kind is een wolk, één kind is de wind. Laat

De wolf is de verre opa van de hond… Wie heeft er een hond? Herken je in jouw hond nog iets van deze wilde, woeste voorouder? In sprookjes en verhalen leren we de wolf kennen als een wreed en vraatzuchtig beest. Hij valt schapen en herders aan en eet zelfs de oma van Roodkapje op! Aan die verhalen heeft de wolf zijn kwalijke reputatie te danken, hoewel er nauwelijks gevallen gekend zijn van wolven die mensen aanvielen. Behalve het roven van een schaap vielen wolven nooit een mens lastig. Toch werd er steeds op hem gejaagd en zorgde zijn slechte naam als ‘menseneter’ ervoor dat hij in zowat heel West-Europa werd uitgeroeid. Er zijn nauwelijks nog in het wild levende wolven over.

15

16

Overal ter wereld wordt de wolf bekeken met een mengeling van angst en bewondering en krijgt hij een plaats in verhalen en legenden. • Indianen hingen een wolvenhuid om wanneer ze op jacht gingen. Zo hoopten ze dat ze de kracht en moed van een wolf zouden krijgen. • Volgens de Mongolen waren de ouders van hun legendarische aanvoerder Gengis Khan wolven. • In India was de wolf eeuwenlang een beschermd en heilig dier. • Ook onze voorouders gebruikten delen van een wolvenlijf om zich te beschermen. Soms werd een wolventand aan een touw om de nek of

LILI HOSAK (16 minuten) Synopsis Terwijl de kip aan het broeden is, wandelt de haan ongeduldig heen en weer. Hé… dat eitje begint te leven… het huppelt rond… er komt een kuikentje uit! Het diertje wordt met moeder- en vaderliefde overstelpt. Wat een fel beestje! Het rent een worm achterna en ook een vlinder. Maar hij is net iets té hevig en… valt in het vijvertje.

vuist van een baby gebonden om het kind geluk te brengen. Een wol-

De vissen kunnen het kuiken enkel voorlopig boven water houden en

vensnuit diende om duivels, heksen en dieven op afstand te houden.

ook de blaadjes van de waterlelie brengen maar tijdelijk redding.

Er doen verhalen de ronde over baby’s die in het bos werden gevonden en door wolven werden grootgebracht. De bekendste ‘wolvenbaby’s’ kennen we uit verhalen: • Romulus en Remus waren twee broers uit de oudheid die de stad Rome stichtten. Ze waren vondelingen en volgens de legende werden ze door een wolvin gezoogd en grootgebracht. Misschien zag je ooit het beroemde standbeeld van de broers en hun wolvenmoeder. • Het bekendste wolvenkind van allemaal is Mowgli uit het Jungleboek. Hij werd door Akela en haar horde wolven grootgebracht en raakte bevriend met vele dieren in de jungle.

De haan alarmeert de koe, maar de koe is te dom. De haan alarmeert de ezel, maar de ezel is te koppig. De kat en hond rennen rond de vijver, maar ze hebben het te druk met vechten. De haan alarmeert de kalkoen, maar die begrijpt er niks van. De haan alarmeert de schildpad, maar die kruipt weg. De haan alarmeert de vogels, de ekster, de papegaai… maar die kaatsen de noodkreten terug. Dan komt de geit. Luid laat ze haar bel rinkelen. De dieren begrijpen het en snellen allemaal te hulp. De schilpad vormt een bootje met de regenworm als mast en de vlinder als zeil. De vogels tillen het kuiken in het bootje. De ezel blaast wind in de zeilen en… het kuiken wordt door z’n bezorgde moeder uit het water getild. Alle dieren staan lachend rondom de poel.

Bespreking De titel LILI HOSAK is afkomstig van een Iraans kinderrijmpje om baby’s te sussen: terwijl je met je vinger rondjes draait in de palm van het babyhandje, zeg je: “Lili hosak, mooshe raft ab bokhore oftad too hosak”. Dat betekent: “Lili Hosak, het muisje liep naar het water en viel in het vijvertje…” Bij de laatste woorden kietel je het handje met je vinger. LILI HOSAK is een leuk filmpje. De kleuren zijn helder en fris en er gebeuren grappige dingen: moeder valt flauw aan de vijver en vader

17

18

• de hond en de kat (zij blijven achter elkaar aanhollen zonder op de haan te letten) • de kalkoen (hij versiert zijn staartveren met de kreten) • de schildpad (zij houdt zich van de domme en gebruikt de kreten om zijn schild te versieren) • de vogels (zij kwetteren rustig voort of gebruiken de kreten om hun nest mee te bouwen) • de ekster (hij denkt dat de boodschap een kostbaar voorwerp is en legt ze bij z’n collectie) • de papegaai (zoals papegaaien dat vaak doen, herhaalt hij de boodschap en stuurt ze terug) • de geit (zij is de enige die de boodschap begrijpt en trommelt al de andere dieren op) brengt haar weer bij bewustzijn, de noodkreten van de dieren wor-

 Je kan dit filmpje heel eenvoudig naspelen. Ieder kind krijgt de rol

den figuurtjes die een eigen leven gaan leiden. Op het einde geven de

van een dier. Bespreek met elk kind zijn reactie… waarom reageert het

dieren al knuffelend en huppelend uiting aan hun blijdschap…

dier zo op de noodkreten van de haan? Met een beetje extra inspan-

Vragen • De kip en de haan zijn erg blij als hun kleine kuiken geboren wordt. Heb je dat gezien? Wat deden ze? Hoe doen ze als het kuikentje terug uit het water komt? • Dat kleine kuiken is echt een hevig beestje! Weet je nog wie hij achterna liep? Hoe is hij in het water gevallen? • Welke dieren zag je allemaal in dit filmpje? • Welk dier vond je het grappigst? Waarom? • Dit filmpje gaat over ‘helpen’. Hoe helpen de dieren elkaar?

ning leent dit verhaaltje zich zelfs tot een echte voorstelling waarop je de andere klassen of ouders kan uitnodigen.  In de film wordt niet gepraat. Toch kan de haan zijn kreet om hulp uitsturen. • Hoe gebeurde dat? • Kan jij ook, zonder woorden te gebruiken, aan de anderen duidelijk maken dat je in nood bent? Probeer met gebaren uit te leggen wat er aan de hand is. Wie van je klasgenoten kan raden wat er aan de hand is? Hij of zij mag jou ter hulp komen… dan is de beurt aan hem/haar.

• Vind jij helpen belangrijk? Hoe help jij soms iemand? En hoe word jij wel eens geholpen?

Naverwerking  Alle dieren reageerden volgens hun eigen karakter op de noodkreet van de haan. Weet je nog wat ze deden? • de koe (ze is te dom; de boodschap gaat het ene oor in, het andere oor uit) • de ezel (koppig als hij is, stuurt hij de haan wandelen)

19

20

Beeldtaal

Extra’s Een invuloefening

Animatie met stof en tapijt

vader

moeder

kind

geluid

...

kip

...

...

...

...

kalf

...

bewegen. Filmmakers kunnen echt alles tot leven wekken. Daarom

...

...

puppy

blaffen

hebben we het bij DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK liever over ani-

...

ezelin

...

...

kater

...

...

...

Iedereen kent wel een ‘tekenfilm’. Dat is wanneer tekeningen tot le-

Kan je bij elke kolom ook het juiste geluid kiezen: blaffen, balken, kakelen, miauwen, loeien? Kan je het geluid ook nadoen?

Wat een mooie kip!

ven komen op het scherm. Maar je kan niet enkel tekeningen laten

matiefilm. Dat komt van het Latijnse woord ‘animo’ wat ‘ziel’ betekent. In een animatiefilm is het alsof de filmmaker leven geeft aan de dingen en zijn figuren bezielt. Een animatiefilm wordt beeld per beeld opgenomen. Daardoor kunnen levenloze dingen (bijvoorbeeld tekeningen, poppen, foto’s, plasticine figuren, snippers, voorwerpen, …) met een camera of digitaal fototoestel tot leven (beweging) komen. Er werden zelfs al prachtige animatiefilms gemaakt waarin enkel afval en oude rommel werden

Achteraan in deze lesmap vind je een pagina die je kan kopiëren. Kin-

gebruikt. In DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK worden lapjes stof of

deren kunnen de verschillende stukken uitknippen en opkleven. Door

zelfs een heel tapijt gebruikt.

ze mooi in te kleuren, kan je de kip uit de film namaken. Ziet ze er niet prachtig uit?

In DE REGENBOOGVIS kan je de lapjes stof, kralen en touwtjes nog duidelijk zien. Het is een prachtig knutselwerkje: je kan er alle dieren in herkennen en je ziet dat de filmmaker veel fantasie gebruikt heeft (bijvoorbeeld de tandjes van een ritssluiting die de bek van een roofvis worden). Op de achtergrond bootsen de rimpels in een doek de golven van de zee na.

21

22

Op deze foto’s herken je heel duidelijk de tapijten: SHANGOUL EN MANGOUL lijkt zich zelfs volledig in een tapijt af te spelen. Daarom begint en eindigt de film ook met het beeld van één groot tapijt. Daarin wordt met eenvoudige lijnen (draden) een hele wereld geborduurd. Zo zijn de wegen waarover moeder geit loopt één dikke draad in het grote tapijt. De lichamen van de geitjes werden samengesteld uit heel precies gemaakte, afzonderlijk beweegbare deeltjes die samen één geheel vormen wanneer de diertjes in beweging komen.

23

De klank In DE VERHALEN VAN MOEDER KLOEK wordt niet gepraat, maar toch

Ook LILI HOSAK begint met het beeld van kippen op een tapijt. De

is het geluid heel belangrijk. Voor elke film werd een passend geluids-

camera komt dichterbij en… de figuren komen tot leven. (Het tapijt

decor gemaakt.

keert lichtjes aangepast terug in het slotbeeld.) In de film zelf wordt

• DE REGENBOOGVIS: onder zee is het heel stil. Je hoort er nauwelijks

niet met stof gewerkt maar met uitgeknipte papieren figuren die ge-

een geluid. Toch kregen de vissen passende stemmetjes. Daarvoor

baseerd zijn op de traditionele motieven van Perzische tapijten. In veel

werden de stemmen opgenomen van kleine kinderen, soms aange-

tapijten keren immers dezelfde figuren en versieringen terug. Zo is de

vuld met volwassenen die een brabbeltaaltje uitslaan.

gestileerde palmboom uit LILI HOSAK een kopie van de bomen die je

• In SHANGOUL EN MANGOUL hoor je traditionele Iraanse muziek en

op veel tapijten terugvindt. Aan de motieven op een tapijt kunnen

natuurlijk heel veel geitengemekker. Het geluid van de spelende geit-

specialisten zien in welke streek en in welk tijdperk het tapijt werd

jes klinkt kinderlijk vrolijk. Je hoort een heleboel natuurgeluiden uit

gemaakt. Zij herkennen in LILI HOSAK een tapijt uit de stad Qom en

de omgeving.

weten dat SHANGOUL EN MANGOUL is gebaseerd op kunstige lapjes

• Ook in LILI HOSAK werd typische volksmuziek gebruikt en hoor je de

uit de streek van Kirman.

geluiden van een boerenerf waar druk gekakeld wordt.

24

Oefening: Bedenk voor elk van de filmpjes een passend geluidsdecor: • Welke geluiden passen bij de scènes onder zee? De vissen spraken

Het land van de Perzische tapijten

klanken)? Hoe kan je ‘bang, boos, teleurgesteld, blij, geschrokken,

De filmpjes zijn alledrie gebaseerd op de Iraanse tapijtkunst. Tapijten zijn dan ook erg belangrijk in Iran, het land waar deze films gemaakt werden.

speels, vrolijk, bedroefd, huilend, enz.’ uitbeelden door enkel je stem-

Iran heeft een eeuwenoude traditie van tapijten. Vroeger werd het

geluid te gebruiken, zonder woorden?

land Perzië genoemd en de Perzische tapijten zijn de meest bekende

• Welke natuurgeluid hoor je in SHANGOUL EN MANGOUL? (Natuur-

in de hele wereld. Ze werden het symbool bij uitstek van de Iraanse

geluiden, de wind, het gegrom van de wolf,…). Welk geluid maakten

nijverheid, kunst en handel…

een onbestaande taal. Kan jij ook elementaire gevoelens uitdrukken in een onbestaande taal of zonder woorden (enkel met geluiden en

de spelende geitjes? Kan je het gehuil van de wolf nadoen? • Hoorde je het verschil tussen het gekakel van de kip en het getjilp van het kuiken in LILI HOSAK? Elk dier maakte een toepasselijk geluid. Weet je nog welke geluiden dat waren? Geef elke leerling een dierengeluid uit de film en maak het klankdecor van een boerenerf. De ‘dirigent’ kan aanduiden welke ‘dieren’ op welk moment het luidst hun keel mogen openzetten.

Iran is een reusachtig en bar land. In heel wat streken is het moeilijk om aan landbouw te doen. De winter is er te koud en te lang of de zomer is er te droog en te heet. Tijdens de winters hadden de boeren weinig te doen en hield men zich binnenshuis bezig. Of in warme streken, waar nauwelijks planten groeien, zocht men een bezigheid die ook in de koelte van het huis kon worden beoefend. Daar ligt de oorsprong van de tapijtkunst. Men gebruikte wol van kamelen en schapen. Die hadden in dit koude klimaat een ruwe, dikke vacht nodig en leverden daarom heel stevige wol. Die werd gesponnen en geknoopt of geweven. Tapijten dienden aanvankelijk vooral om de vloeren, wanden en ingang van de tenten te versieren (waarin de nomadenstammen rondtrokken), als bidkleed of als bekleding voor de kamelen. Meisjes weefden fijne tapijten om bij hun bruidsschat te voegen. Sommige van deze tapijten werden erg groot, zo groot dat je ze nauwelijks nog in huis kon maken. Daarom werden er ateliers opgericht waar mensen samen aan tapijten werkten. Toen de mensen in Europa (in de 19de eeuw) de schoonheid van de Perzische tapijten ontdekten en de bestellingen binnenstroomden, groeiden die ateliers uit tot heuse fabrieken. Er ontstond een echte industrie van spinners, ontwerpers, wevers, ververs en verkopers. De ateliers wedijverden om elkaar in schoonheid en degelijkheid te overtroeven. Sommige grootmeesters verwierven met hun tapijten naam en faam over de hele wereld.

25

26

Je hebt tapijten in katoen, wol, zijde (dat zijn de sjiekste), enz. Er

Lesbrief voor de leerlingen

zijn een heleboel verschillende stijlen bekend. Echte kenners en verzamelaars herkennen zo’n tapijt o.a. aan de manier waarop het geknoopt werd of aan de gebruikte motieven. Die verschillen namelijk van streek tot streek. Vaak beelden de tapijten niet meer uit dan gestileerde figuren (bloemen), decoraties (zgn. medaillons, hoekversieringen, randmotieven, mozaïekmotieven) of kleurige motieven. Soms worden er ook afbeeldingen in verwerkt. De figuren op de tapijten zijn vaak eeuwen oud en hebben soms een symbolische of religieuze betekenis. Zelfs de gebruikte kleuren kunnen een betekenis hebben. Tegenwoordig zijn deze tapijten enkel nog siervoorwerpen, maar ze worden nog steeds voor veel geld verhandeld. Niet alleen in het buitenland. Elke Iraanse familie bezit nog tapijten en soms worden die bewaard voor de feestdagen. Dan worden de kleden buiten gehangen over de balkons en aan de muren zodat alle voorbijgangers van de schoonheid kunnen genieten. Uit SHANGOUL EN MANGOUL

Lesbrief voor de leerlingen Op de volgende pagina staan een aantal foto’s uit de film. Aan de hand van die foto’s kan je met de kinderen de verhalen opnieuw vertellen.

27

28

29

30

31

32