LESMAP DE MOEDER VAN DAVID S. TAS - EDUCATIEF. LESMAP: De moeder van David S 1

LESMAP DE MOEDER VAN DAVID S. TAS - EDUCATIEF

Theater aan de Stroom Blancefloerlaan 181 B 2050 Antwerpen (Linkeroever) Contact: [email protected]

LESMAP: De moeder van David S

1

VOORWOORD Beste leerkracht(en) Je leest nu de lesmap die bij de voorstelling De moeder van David S. van Theater aan de Stroom hoort. De lesmap wil een hulp zijn bij de voorbereiding op en de verwerking van deze theaterproductie in jullie lessen of projecten. We beseffen maar al te goed dat de thematiek van De moeder van David S. zich uitstekend leent om dit theaterbezoek in te passen in een lessenreeks of project rond de vakoverschrijdende eindtermen op het vlak van gezondheidseducatie. Daarom hebben we ervoor gezorgd dat de informatie, lessuggesties en – ideeën de doelstellingen van het vak Nederlands ruim overstijgen. Deze lesmap mag echter niet gezien worden als een compleet lessenpakket dat je zo aan de leerlingen kan afgeven, maar als een - hopelijkstimulerende en inspirerende aanzet om deze aangrijpende productie op maat van jullie concrete schoolcontext te benaderen en te integreren in een zinvolle leerroute. Theater aan de Stroom wil zich ook in de toekomst graag verder engageren in het aanbieden van lesmappen bij zijn producties. We zouden het daarom zeer op prijs stellen indien je ons feedback, commentaar, kritiek…op deze map zou willen bezorgen. Ons mailadres vind je onderaan deze bladzijde. Verder wensen we jou en je leerlingen veel plezier met de voorstelling De moeder van David S.. We hopen dat we jullie verwachtingen kunnen inlossen en dat we ook in de toekomst mogen rekenen op jullie interesse. Tot gauw! Ronny Smet Educatief medewerker en acteur bij Theater aan de Stroom Lector aan de lerarenopleiding van de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen. [email protected]


2

INHOUDSOPGAVE Voorwoord Inhoudstafel

2 3

1. Cast & crew

5

2. Over Yvonne Keuls 2.1. Biografie 2.2. Hoofdlijnen van haar werk 2.3. Ander werk

6 6 7 9

3. De moeder van David S. 3.1. Titelverklaring 3.2. Thematiek 3.3. Het oorspronkelijk gegeven: het boek 3.4. Het toneelstuk

11 12 13 14 15

4. Overkoepelende thema‟s als bijdrage tot het leerproces 4.1. Drugs als overkoepelend thema 4.1.1. Soorten drugs 4.1.2. Gevolgen en signaalgedrag 4.1.3. Zelfpreventie en hulp bieden 4.1.4. Informatiebronnen 4.2. Zelfmoord als overkoepelend thema 4.2.1. Risicofactoren 4.2.2. Signaalgedrag 4.2.3. Zelfpreventie en hulp bieden 4.2.4. Informatiebronnen 4.3. Tienerzwangerschappen als overkoepeld thema 4.3.1. Soorten zwangerschappen 4.3.2. Signalen van een tienerzwangerschap 4.3.3. Gevolgen van een zwangerschap voor tieners 4.3.4. Oplossingen 4.3.5. Zelfpreventie en hulp bieden 4.3.6. Informatiebronnen

16 17 18 21 22 24 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 37 38

5. Stuff voor een discussie? 5.1. Algemene tips voor een goed gesprek 5.2. Nood aan variatie?

39 40 41

6. Lessuggesties thematiek 6.1. Doelen 6.2. Drugs 6.3. Zelfmoord 6.4. Ongewenste zwangerschap


44 45 46 49 51

3

7. Lessuggesties fictieonderwijs 7.1. De voorbereiding 7.2. Het theaterbezoek 7.3. De verwerking 7.3.1. Nabespreking van de voorstelling 7.3.2. Werken rond verhaalbegrippen 7.3.3. Andere ideeën

53 54 55 56 56 56 59

Bijlagen

61

1. Samenvatting van de romanversie 2. Analyse van een theaterstuk: semiotisch model 3. Een greep uit de actualiteit 4. Boekentips 5. Lyrics „Not an addict‟ 6. Lyrics „Papa don‟t preach‟

62 65 68 75 78 79

Bibliografie


80

4

1. Cast & crew Cast: Leen Paul David Julie Ellen Gerd Tom

Mitta Van der Maat Frans Vercammen Steven De Lelie Anneke Van Hoof Kirsten De Vroom Ilse Janssens Ronny Smet

Crew: Auteur: Yvonne Keuls Dramaturgie en regieconcept: Steven De Lelie Acteursregie: Steven De Lelie Productie: Theater aan de Stroom / ETA Advies drugsproblematiek: Frie Muziek: Nicolas Moens - Joris Pluy Techniek licht en geluid: Joris Pluy

Grafisch ontwerp: Tim Luyten - Ewald Stuer Lesmap: Ronny Smet


5

2. Over Yvonne Keuls 2.1 Biografie Yvonne Keuls-Bamberg werd op 17 december 1931 geboren in Batavia, Nederlands-Indië (het huidige Jakarta, Indonesië). Zij was de jongste van vier kinderen. Haar moeder, Jopi Bamberg was Javaanse. Haar vader, Samuel Bamberg was een joodse Nederlander. In 1938 kwam het gezin in Nederland wonen, in Den Haag, waar ze opgroeit in een geheel eigen, wat geïsoleerde wereld. Haar vader overleefde de oorlog niet. Yvonne ging naar het Grotiuslyceum. Daar speelde ze graag en veel toneel. De directeur van de school vond dat ze naar de toneelschool moest gaan. Maar haar moeder besliste dat ze, net als haar zus, onderwijzeres moest worden. Vanaf 1952 werkte ze in de zesde klas van een volksschool in Den Haag. Toen ze trouwde met Rob Keuls, een stuurman bij de Holland-Amerikalijn, werd ze op staande voet ontslagen. Getrouwde vrouwen werkten niet. Ze kregen drie dochters: Claudette (1955), Marysa (1957) en Gerdiene (1961). In die jaren begon Yvonne Keuls korte stukjes te schrijven voor haar kinderen en later ook gedichten, toneelstukken, hoorspelen en televisiebewerkingen van romans van bekende schrijvers. Ze schreef het scenario voor de ambitieuze tiendelige verfilming van De boeken der kleine zielen van Louis Couperus die in het seizoen 19691970 werd uitgezonden.


De waardering die haar voor deze prestatie ten deel viel, leidde ertoe dat ze ook gevraagd werd televisiebewerkingen te maken van De koperen tuin van Simon Vestdijk en Klaaglied om Agnes van Marnix Gijsen. Haar werk voor televisie gaf Yvonne Keuls al vlug landelijke bekendheid met als gevolg dat ze vaak werd gevraagd lezingen te geven op secundaire scholen. Deze lezingen werden meer en meer groepsbijeenkomsten waarbij jongeren over hun persoonlijke moeilijkheden vertelden. Zo kwam ze steeds meer in aanraking met probleemkinderen en realiseerde zich hoeveel problemen sommige jongeren hadden. Samen met een aantal andere mensen opende ze een Jongeren Opvang Centrum in een groot huis in de duinen. Na een jaar ging het centrum failliet, maar Yvonne legde al haar ervaringen vast in haar eerste roman: Jan Rap en z‟n maat. Een uitgebreide biografie (en nog veel meer…) vind je op de website van Yvonne Keuls: http://www.yvonnekeuls.nl Het vermelden waard is ook onderstaande website met o.a. interviews, fotoreportages, fragmenten uit boeken…enz. http://www.levenlang.nl/yvonne%20 keuls/

6

2. Over Yvonne Keuls 2.2 Hoofdlijnen van haar werk Uit alle columns, verhalen, romans en toneelstukken die Yvonne Keuls schrijft, blijkt dat ze heel erg meeleeft met jongeren en hun problemen. Veel boeken van Yvonne Keuls komen voort uit haar betrokkenheid bij, zoals zij het noemt, 'mensen die op de rand leven'. Vanuit dat engagement tracht ze, door te schrijven over de schrijnende situaties die ze tegenkomt, maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Ze moraliseert niet, dringt nergens een mening op, maar laat de lezer zelf de conclusies trekken. Ze wil met elk boek een bepaald onderwerp aan de orde stellen. Dat doet ze steeds door één persoon te beschrijven die representatief is voor een hele groep. Als lezer begrijp je daardoor hoe het iedereen vergaat die met datzelfde probleem zit. Het gaat haar dus niet in de eerste plaats om mooie zinnen of een knappe opbouw. Haar schrijfstijl is sober, haar werk eerder journalistiek dan literair. De hoofdpersonen in de beroemde sociale romans van Yvonne Keuls, waarin fictie en werkelijkheid een hechte eenheid vormen, zijn sterke figuren die in een ellendige situatie terecht zijn gekomen. Thema's als leed en onmacht, angst , het grote gemis aan liefde, maar ook schuld en eigen verantwoordelijkheid worden met liefde behandeld. Haar eerste grote succes, Jan Rap en z'n maat (1977), is gebaseerd op haar ervaringen in een opvangcentrum voor jongeren in Den Haag waarvan zij een van de initiatiefnemers was. Verhalen en LESMAP: De moeder van David S

eigenschappen van de vele kinderen en jongeren die zij in het opvangcentrum leerde kennen, zijn in het boek samengevoegd tot de belevenissen van een groep van 21 jongeren. Een van de meest voorkomende problemen van de jongeren waarmee zij te maken kreeg, was drugsverslaving. Dit thema staat centraal in De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) dat voortkwam uit het contact met ouders van verslaafde kinderen. Het verhaal wordt dan ook vanuit het perspectief van de moeder verteld. Langzaam komt zij tot het besef dat zij haar verslaafde zoon los moet laten om niet zelf ten onder te gaan. Drugsverslaving en een gevolg daarvan, namelijk de vlucht van jonge meisjes in de prostitutie om aan geld te komen, staan centraal in Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982). Na het verschijnen van dit boek werd de schrijfster benaderd door jeugdige homoprostituees die ook verstrikt zaten in de wereld van drugs en criminaliteit en daarom veel in contact kwamen met justitie. Daaruit vloeide het verhaal van Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel (1985) voort, over een jongen die door een kinderrechter seksueel misbruikt wordt. Meneer en mevrouw zijn gek (1992) is het resultaat van het observeren van de gang van zaken in een psychiatrische inrichting en het voeren van gesprekken met patiënten.

7

In deze 'docuroman' combineert Keuls de levensverhalen van de patiënten met beschrijvingen van de dagelijkse gebeurtenissen op de verblijfsafdeling van het centrum. Kenmerkend voor al deze 'geromantiseerde documentaires', zoals Yvonne Keuls ze noemt, zijn de directe, onopgesmukte stijl en de zakelijke registratie van gebeurtenissen die de boeken een grote mate van waarachtigheid verlenen. Met Daniël Maandag (1988) sloeg Keuls een andere weg in. Deze novelle met autobiografische kanten vertelt van de belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog van een fantasierijk Haags jongetje, zoon van een joodse pianist en een niet-joodse, aan tbc overleden violiste. Indische tantes (1988) grijpt terug op het Indische milieu waarin de schrijfster opgroeide. De tocht van het kind (1990) heeft de overgang van Indonesië naar Nederland tot onderwerp en beschrijft de voorbereidingen van een Indonesisch gezin voor de overtocht. Lowietjes smartegeld, of Het gebit van mijn moeder (1995) gaat over de invloed die het verblijf in een jappenkamp van een jongetje en zijn moeder heeft op het latere leven van de jongen.


Met haar boeken bereikt Yvonne Keuls grote groepen lezers. Vooral de documentaire romans zijn kassuccessen die ook dienden als basis voor toneelstukken en (televisie)verfilmingen. Maar er is ook kritiek op haar werk. Keuls is wel verweten dat ze werkt volgens een 'succesformule': het aanpakken van een 'lekker' thema waarover sensationeel geschreven kan worden. Daarnaast zijn er veel recensenten die haar boeken niet beschouwen als literatuur. Aan de verkoopresultaten in binnen- en buitenland doet die kritiek echter niets af. Wie haar boeken leest, doet dat om de inhoud en niet om hoe het geschreven is. De grote weerklank die haar werk bij lezers vindt, blijkt ook uit het feit dat zij in 1999 voor haar boek Mevrouw mijn moeder werd bekroond met de Trouw Publieksprijs voor het Nederlandse Boek. In deze roman schildert ze een liefdevol portret van haar Indische moeder, een koppige en fantasierijke vrouw, die de mooiste verhalen kon vertellen over haar vaderland. In 2001 verscheen haar ontroerende levensverhaal Madame K. Van Indisch kind tot Haagse dame dat direct na verschijnen een bestseller werd.

8

2. Over Yvonne Keuls 2.3 Ander werk Yvonne Keuls‟ oeuvre is even divers als omvangrijk. Naast proza, poëzie en toneel maakte ze tal van hoorspelen, televisiespelen en verfilmingen. Ook speelde ze zelf in verschillende theatervoorstellingen en was ze vaak te gast in televisieshows en – spelletjes. Proza:                           

De toestand bij ons thuis (cursiefjes) (1969) Groetjes van huis tot huis (cursiefjes) (1975) Van huis uit (cursiefjes) (1976) Jan Rap en z'n maat (geromantiseerde documentaire) (1977) Keuls potje (cursiefjes) (1979) De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) Een doekje voor het bloeden (1980) Keulsiefjes (cursiefjes) (1980) Het verrotte leven van Floortje Bloem (1982) Negenennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Achtennegentig keer Yvonne Keuls, verhalen (cursiefjes) (1983) Annie Berber, het verdriet van een tedere crimineel (1985) Alwientje (cursiefjes) (1988) Indische tantes (verhalen) (1988) Daniël Maandag (1988) Beestjes (verhalen) (1988) Mensjes (1989) De tocht van het kind (1990) Dochterlief (cursiefjes) (1990) Meneer en mevrouw zijn gek (1992) Die kat van dat mens (verhalen) (1993) Meneer Frits en andere mannen (verhalen) (1993) Slepend huwelijksgeluk (verhalen) (1994) Voorzichtig, voorzichtig (verhalen) (1995) Lowietjes Smartegeld of: het gebit van mijn moeder (1995) Keulsiefjes (columns) (1996) Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel /Het verrotte leven van Floortje Bloem (1997)


           

Mevrouw mijn moeder (1999) Dochters (heruitgave 1999) De kat van dat mens (columns) (2000) Aan tafel met Yvonne Keuls (2000) Madame K - Van Indisch kind tot Haagse dame (2001) Trassie Tantes (2004) Familiegedoe (2004) Op reis met Yvonne Keuls (2005) 75 (bloemlezing) (2006) Vriendengedoe (2007) Benjamins bruid (2008) Allemaal beestjes (2009)

Toneel: Yvonne Keuls schreef ruim zeventig toneelstukken, hoorspelen en televisiespelen. Ze werden lang niet allemaal ook in boekvorm uitgegeven.                 

Foei toch, Frances! (1961) Niemand de deur uit: klucht in 6 taferelen (1962) Kleine muizen (De Haagse Comedie) (1965) Onbegonnen werk (1967) Vertel mij iets nieuws over de regenwormen (1968) Kattenstad (1968) Thee voor belabberden (1968) Strategisch goed (1968) De spullen van de Turkse staat (1968) Stippen (1970) Over lijken (1970) Miniplay (1970) (ook opgevoerd onder de titel 'Jam') Van 'Jan Rap en zijn maat' werd een toneelbewerking gemaakt (1977) Vertel me iets nieuws over de regenwormen (1981) Van 'De moeder van David S.' maakt ze een toneelbewerking (1983) Toneelbewerking van 'Het verrotte leven van Floortje Bloem' (1988) 'Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel' wordt voor toneel bewerkt met als titel 'Tommie'.

9

Televisie/Radio:      







   

Yvonne Keuls had vanaf 1965 een eigen rubriek bij de radio (AVRO en VARA). Yvonne Keuls schreef zo'n vijftig hoorspelen voor diverse omroepen. Kleine muizen (NCRV, 1966) Onbegonnen werk (NCRV, 1967) Vertel mij iets nieuws over de regenwormen (NCRV, 1968, BRT, 1969) Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De boeken der kleine zielen' van Couperus. Deze werd in 1969 uitgezonden. De BRT zond het in 1970 uit. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'De koperen tuin' van Simon Vestdijk. Deze werd uitgezonden in 1975. Ze bewerkte het boek ook als hoorspel, dit werd in 1974 uitgezonden. Yvonne Keuls maakte een televisiebewerking van 'Klaaglied om Agnes' van Marnix Gijsen (NCRV, 1975) In 1976/1977 werden in het (KRO) radioprogramma 'Voer voor vogels' de ervaringen van Yvonne Keuls in het Jongeren Opvang Sentrum nagespeeld. 'Jan Rap en z'n maat' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (Veronica, 1981) 'Kleine muizen/Regenwormen (NCRV, 1982) 'De moeder van David S.' werd door haar zelf voor televisie bewerkt (NCRV, 1982) In 1992 komt ze met Adriaan van Dis op televisie in de serie 'Favoriete schrijvers' (VARA).


Verfilmingen: 1981 De moeder van David S. / regie Ruud Keers. Televisiefilm, gebaseerd op het gelijknamige boek. 1989 Jan Rap en z'n maat / regie Ine Schenkkan. Gebaseerd op het gelijknamige boek.

Literaire (en andere) prijzen:    

 

Mr. H.G. van der Vies-prijs 1967 voor 'Onbegonnen werk'. Prijs der kritiek van Nederlandse Theatercritici 1978 voor 'Jan Rap en z‟n maat. Zilveren CJP van de Vereniging Cultureel Jongerenpaspoort 1979 voor 'Jan Rap en z'n maat'. Vanaf 1991 wordt jaarlijks de 'Floortje Bloemprijs' toegekend. De prijs gaat naar personen of instellingen die een blijvende bijdrage hebben geleverd aan een betere beeldvorming van bepaalde ziekten. Yvonne Keuls kreeg de eerste 'Floortje Bloemprijs' in 1991 voor „Meneer en Mevrouw zijn gek.‟ Trouw Publieksprijs 1999 voor 'Mevrouw mijn moeder'. Ter gelegenheid van Koninginnedag 2000 werd Yvonne Keuls benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeu

10

3. De moeder van David S.

Al vlug na het verschijnen van de roman De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 (1980) bewerkte Yvonne Keuls het verhaal tot televisiespel (1982) en toneelstuk (1986). In 1982 en 1985 toonde de NCRV de televisiebewerking. In 1983 volgde een toneeluitvoering van het Mechelse Miniatuur Teater, in 1986 een vrije productie.


11

3. De moeder van David S. 3.1 Titelverklaring De titel van het toneelstuk is dezelfde als die van het boek en komt letterlijk zo voor op p. 100 van de romanversie. De moeder van David wordt gebeld: 'U spreekt met de wachtcommandant van het politiebureau Soesterbergstraat. Bent u de moeder van David S., geboren 3 juli 1959?' Ook een arts stelt haar verderop in het verhaal de vraag of zij de moeder is van David S., geboren 3 juli 1959. De titel doet erg steriel aan, alsof het om een dossier gaat. Door deze titel te kiezen wijst de auteur op de onpersoonlijke behandeling die ouders van drugsverslaafden vaak ten deel valt. In een interview heeft Yvonne Keuls gezegd dat in zo'n telefoongesprek de moeder niet als een mens, als een persoonlijkheid wordt gezien, maar als 'de moeder van' en in die hoedanigheid vaak de vreselijkste dingen moet aanhoren: 'Ze krijgt de meest persoonlijke informatie op de meest onpersoonlijke manier overgebriefd.' Overigens laat Yvonne Keuls vaker door middel van de titel zien wie de hoofdrol in een boek speelt: Jan Rap en z'n maat, Het verrotte leven van Floortje Bloem en Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel.


12

3. De moeder van David S. 3.2 Thematiek Centraal in het verhaal staan de reacties van het gezin op de verslaafde David S., in het bijzonder die van de moeder. Zij komt aanvankelijk terecht in een vicieuze cirkel van schuldgevoelens over de drugsverslaving van haar zoon. De bevrijding komt er pas als de moeder van David eindelijk inziet dat haar zoon zelf voor een leven als junk kiest. Dat zij zichzelf niets hoeft te verwijten, dat ze moet stoppen met hem telkens te vergeven of voor hem de brokken te lijmen. Kortom, dat zij haar zoon moet loslaten, hoe pijnlijk dit ook is. Doordat de ouders deze vicieuze cirkel (schuldgevoel drugsgebruik schuldgevoel) uiteindelijk durven te doorbreken, is de kans dat David stopt met drugs groter geworden. Julie, de zus van David, komt veel sneller tot de nuchtere constatering dat David verslaafd is. Zij observeert en becommentarieert het gedrag van David op realistische wijze: David is gewoon een junk, die steeds afkickt en weer terugvalt. De motieven hangen samen met de verslaving van David en zijn vriendin Ellen en de reacties van beide ouderparen daarop: schuldgevoel, onmacht, eenzaamheid, verval, verloedering, schaamte, angst, krankzinnigheid, zelfdestructie, zelfmoord…


13

3. De moeder van David S. 3.3 Het oorspronkelijk gegeven: het boek De docuroman, waarvan het toneelstuk een sterk gecondenseerde afspiegeling is, werd opgedragen aan negentien met name genoemde personen met wiens hulp Yvonne Keuls het boek kon schrijven. Yvonne Keuls had in de jaren '76, '77 en '78 gesprekken gevoerd met 140 gezinnen met een verslaafd kind, verspreid over heel Nederland, en kwam tot de conclusie dat ouders van verslaafden gedwongen waren om geheel alleen en vaak in een vijandige buitenwereld, het proces van onmacht - woede - paniek loslaten (zie Thematiek) door te maken. In de verantwoording schrijft zij dat bijna alle gebeurtenissen zich in werkelijkheid hebben voorgedaan, maar dat geen van de figuren nog gelijkenis vertoont met degenen die zij tijdens het schrijven van het boek heeft leren kennen. Ze beweert de waarheid 'verpakt' te hebben in 'eigen kleur en vorm'. In de verantwoording staat ook dat ze het boek geschreven heeft 'voor alle ouders van drugsverslaafden, in de hoop dat het hen kan helpen hun leven weer op te pakken en tot een "1-1" relatie met hun kind te komen. Maar ik heb het ook geschreven voor allen die op de een of andere manier met jongeren te maken hebben en die zich tolerant opstellen ten opzichte van softdrugs.'


De moeder van David S., geb. 3 juli 1959 is een tendensroman, een roman waarin de auteur doelbewust kritiek levert op de samenleving. Een boek schrijven kan immers een effectieve manier zijn om wantoestanden aan te klagen, verantwoordelijke personen op de vingers te tikken en veranderingen in de samenleving op gang te brengen. Ook Yvonne Keuls ontdekte de macht van het geschreven woord. Toen zij in contact kwam met de vrouw die model stond voor "De moeder van David S. ", was er nog geen opvang voor ouders van drugsverslaafden. In het boek richt de moeder van David een Nederlandse afdeling op van de Amerikaanse 'Anonymous Families'. Ook in werkelijkheid richt de vrouw een hulpgroep op, waaraan ook Yvonne Keuls meewerkt. Na het verschijnen van de roman durfden veel ouders van drugsverslaafden uit de anonimiteit te komen en over hun problemen praten. Ondertussen bestaan er al verschillende groepen van en voor ouders van drugsverslaafden. In de bijlagen vind je een ruime samenvatting van het boek.

14

3. De moeder van David S. 3.4 Het toneelstuk Het oorspronkelijk script is inmiddels een kwart eeuw oud en heeft in deze productie een ingrijpende facelift gekregen. Een modernere, Vlaamse versie was immers nodig…Het origineel is naar hedendaagse normen te lang, klinkt erg Hollands en heeft een gedateerde opvoedkundige, belerende ondertoon. Het herwerkte script resulteerde in een uitgepuurde en gebalde enscenering die vooral de dynamiek en de spankracht ten goede komt. Doordat het verhaal zich op verschillende locaties afspeelt, is het haast onmogelijk om een realistisch decor te gebruiken. Daarom werd er gekozen voor een zeer sobere vormgeving. De combinatie van het strakke decor en een zeer koud kleurenpalet in de belichting geeft het geheel een kille en harde sfeer.


Een indrukwekkende geluidsband en beeldende regie zorgen ervoor dat het publiek zich ieder op zijn eigen manier in de personages kan verplaatsen, er ruimte wordt gelaten voor de eigen fantasie en vergroot zo de toegankelijkheid van de voorstelling zowel voor jongeren als voor volwassenen. Een voorstelling als De moeder van David S. is voor een acteur vooral een uitputtende voorstelling. De scènes volgen snel op elkaar en de emotionele rollercoaster die het personage doormaakt, vraagt heel wat concentratie van een acteur. Het feit dat ook niemand de scène ooit verlaat, eist een constante focus van de spelers. Het voordeel hiervan is wel dat je op deze manier nooit uit het verhaal wordt getrokken, wat de beleving des te intenser maakt.

15

4. Overkoepelende thema’s als bijdrage tot het educatieve leerproces

De thematieken van deze theatervoorstelling sluiten uiteraard nauw aan bij de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen i.v.m. gezondheidseducatie. Heel wat leerkrachten zullen voor en/of na het theaterbezoek het thema drugs, tienerzwangerschap of zelfmoord verder wensen uit te diepen of beschouwen de voorstelling als aanvulling bij reeds bestaande projecten of lessenreeksen rond het thema genotsmiddelen, seksualiteit of zelfbeeld. In dit deeltje schetsen we een eerste ruw informatief kader rond het thema drugs, ongewenste zwangerschap en zelfmoord om vervolgens jullie zoektocht naar aanvullend materiaal alvast te vergemakkelijken door een lijst van waardevolle websites aan te reiken waar je beslist zal vinden wat je zoekt.


16

4. Overkoepelende thema’s als bijdrage tot het educatieve leerproces 4.1 Drugs als overkoepelend thema Drugs vormen een grote verleiding voor jongeren. Er zijn vele soorten drugs en de meeste jongeren krijgen tijdens hun leven te maken met één of meerdere daarvan. De term „drugs‟ is een verzamelnaam voor allerlei soorten stoffen die invloed hebben op onze gevoelens, onze zintuigen en ons bewustzijn. Drugsverslaving gaat trouwens niet enkel over stoffen, maar ook over bezigheden die als een drug kunnen werken. Denk maar aan gokken, internetten, televisiekijken, gamen,… Drugs kunnen ruwweg worden ingedeeld in drie categorieën: Verdovende middelen (downers): drugs waar je kalm of slaperig van wordt, waarmee pijn en prikkels worden verdoofd. Heroïne, opium, alcohol, slaappillen, pijnstillers, methadon, GHB, poppers, …


Opwekkende middelen (uppers): drugs waar je wakker en alert van wordt, je bloed gaat sneller stromen. Cocaïne, amfetamines, nicotine, pepmiddelen, ketamine, speed, qat, … Hallucinerende middelen: drugs waar je hallucinaties van krijgt, waardoor je de dingen anders ziet en voelt. LSD, cannabis, paddo's, ecstasy (dat is tegelijk opwekkend), vluchtige snuifmiddelen, research chemicals, DXM, ... Op de volgende bladzijde kan u meer informatie terugvinden over enkele actuele soorten drugs, de risico‟s, de effecten en de wetgeving omtrent de drug.

17

4.1 Drugs als overkoepelend thema 4.1.1 Soorten drugs Verdovende drugs: Alcohol Wat? Alcohol ontstaat door gisting van de suikers die van nature in granen en fruit zitten. De belangrijkste soorten alcoholhoudende dranken zijn bier, wijn en sterke drank. Effect? Het heeft een verdovend effect op de hersenen. Een kleine hoeveelheid alcohol zorgt voor een actief gevoel. Bij grotere hoeveelheden overheerst de verdovende werking. Risico’s? Een kater, black-outs, ruzie en geweld, ongevallen, verslaving,… Wetgeving? Schenken en produceren van alcohol, minimum leeftijd voor de verkoop, gebruik van alcohol in het verkeer,… Verdovende drugs: Heroïne Wat? Heroïne wordt gemaakt uit morfine, dat gemaakt wordt uit opium. Zuivere heroïne is meestal wit maar de heroïne die gedeald wordt is meestal erg versneden en is grijs of bruin van kleur. Effect? Heroïne heeft een sterk verdovend effect. Na het inspuiten of inademen ervaart de gebruiker een hevig gevoel van genot dat enkele seconden duurt. Daarna volgt een verdovend effect. Risico’s? Overdosis, besmetting HIV/hepatitis, mindere weerstand, ongevallen,… Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoer van heroïne is strikt verboden. Verdovende drugs: Poppers Wat? Poppers zijn vluchtige vloeistoffen die een korte roes geven en de seksuele ervaring intenser maken. Het is een heldere vloeistof met een sterke geur. Effect? Poppers geven een high gevoel. De gebruiker voelt zich ontspannen en een beetje duizelig. Ze veroorzaken ook een ontspannen glad spierweefsel. Risico’s? Duizeligheid, braken, bewusteloosheid, irritatie luchtwegen,.. Wetgeving? Poppers kan je alleen verkrijgen op voorschrift. Zonder voorschrift is het kopen en bezit van poppers illegaal. Verdovende drugs: GHB (gamma-hydroxyboterzuur) Wat? GHB is een kleur en geurloze vloeistof. GBL is de basisgrondstof waarmee GHB wordt gemaakt. Tegenwoordig wordt GBL als drugs op zich gebruikt. (Vooral als partydrug) Effect? Bij een lage dosis raak je in een roes, vergelijk met dronkenschap. Gebruiker voelt zich vrolijk, kalm en ontspannen. Risico’s? Reële kans op een overdosis, combinatie met alcohol is erg gevaarlijk. Wetgeving? GHB is strikt verboden in België en andere Europese landen.


18

Opwekkende drugs: Cocaïne Wat? Cocaïne is een opwekkende stof die ontstaat uit de bladeren van de cocastruik. Coke wordt meestal gesnoven. Soms rookt of spuit men ook cocaïne. Effect? Een gevoel van extra energie, euforie, een grote zelfzekerheid en een onderdrukt hongergevoel en vermoeidheid. Men gebruikt het vaak om beter te presteren. Risico‟s? Kan leiden tot roekeloosheid en uitputting. Op lange termijn kan het leiden tot angsten en waanvoorstellingen. Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoer van cocaïne is verboden. In het verkeer spreken we van een nultolerantie. Opwekkende drugs: Speed Wat? Speed bevat amfetamines. Dit zijn chemische stoffen die een sterk oppeppende werking hebben. Speed komt meestal voor in poedervorm en wordt gesnoven. Effect? Speed zorgt voor een enorm energiegevoel. Het effect duurt vier tot acht uur. Van zodra de drug is uitgewerkt is men extra moe, hongerig en neerslachtig. Risico‟s? Verhoogt de bloeddruk, hoofdpijn, hyperventilatie, verslaving en depressieve gevoelens. Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoer van speed is verboden. In het verkeer spreken we van een nultolerantie. Opwekkende drugs: Plantaardige stoffen (Qat) Wat? Qat is een drug vervaardigd uit bladeren en takjes van een plant. Het heeft een stimulerende werking. Het wordt verkocht als een bundeltje van enkele tientallen twijgen. Effect? Toename energie, opwinding, toenemende zin om te praten, onderdrukking hongergevoel en vermoeidheid, droge mond,… Risico‟s? Verhoging bloeddruk en hartslag, slapeloosheid en ondervoeding, stemmingswisselingen,… Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoering van qat is verboden. Dit valt onder de opiumwet. Opwekkende drugs: Ketamine / Special K. Wat? Ketamine is een snelwerkend verdovingsmiddel dat wordt gebruikt bij chirurgische ingrepen. De laatste jaren duikt het meer en meer op in het uitgangsmilieu. Effect? Bij beperkte inname veroorzaakt het een dromerig en zweverig gevoel. Bij een hoge dosis wekt het een soort van bijna-doodervaring op. Risico‟s? Misselijkheid, desoriëntatie, bewustzijn verliezen, verslaving en gewenning. Wetgeving? Legaal kan men dit enkel verkrijgen op basis van een doktersvoorschrift. Het wordt gebruikt in ziekenhuizen en door veeartsen. Zonder voorschrift is dit altijd illegaal.


19

Hallucinerende drugs: Cannabis / Hasj / Joint Wat? Cannabis verwijst naar de cannabisplant en de voornaamste producten van deze plant, namelijk marihuana en hasj. De meeste gebruikers roken cannabis in een joint. Effect? Cannabis versterkt iemands stemming en gevoelens (zowel positief als negatief). Het verandert de kijk op de werkelijkheid. Risico’s? Moeilijker om te concentreren, depressieve gevoelens, misselijkheid en duizeligheid. Wetgeving? Cannabis is een illegale drug. Toch wordt cannabisbezit door volwassenen niet meer per definitie vervolgd. Hallucinerende drugs: XTC / Bollen Wat? XTC is familie van de speedachtige stoffen of amfetamines. Het wordt verkocht als tabletten, pillen of capsules. Effect? Men ervaart een gelukzalig, tintelend gevoel. De waarneming van kleuren, geluid, aanraking,… wordt intenser. Men voelt zich energiek en helder. Risico’s? Oververhitting en uitdroging. Je weet nooit precies wat je slikt. Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoer is verboden. Nultolerantie in het verkeer. Hallucinerende drugs: Research chemicals / smartdrugs Wat? Mephedrone en 2C-B zijn tot nu toe de bekendste reseach chemicals. Ze behoren tot de „smartdrugs‟. Vaak worden ze via het internet verkocht voor wetenschappelijke doeleinden. Effect? De effecten zijn te vergelijken met de effecten van XTC. Bij hogere dosissen overheersen de tripeffecten. Risico’s? Zweten, koude rillingen, verminderd kortetermijngeheugen, slapeloosheid, spiertrekkingen, duizeligheid,… Wetgeving? De producten worden voornamelijk via het internet verkocht maar zijn illegaal in België. Hallucinerende drugs: Paddo’s Wat? Paddenstoelen zijn natuurproducten die behoren tot de oudste bekende tripmiddelen. Ze worden vaak verwerkt in thee en soms ook in een gerecht. Effect? Ontspannen spieren, lacherig gevoel, koud gevoel, hoofdpijn, dorst, pijnlijke maag, onrust, irritatie, achtervolgingswaan, depressiviteit,… Risico’s? Het gebruik kan leiden tot visuele hallucinaties, sommige paddenstoelen zijn giftig, fashbacks,… Wetgeving? Het bezit, de verkoop, de aankoop en de invoer is verboden. Nultolerantie in het verkeer.


20

4.1 Drugs als overkoepelend thema 4.1.2 Gevolgen en signaalgedrag Gevolgen Wanneer we over de gevolgen van druggebruik spreken, denken we in de eerste plaats aan verslaving. Overmatig gebruik kan verschillende problemen met zich meebrengen.

hierdoor heel wat problemen krijgen. Druggebruik veroorzaakt daarnaast ook een aantal maatschappelijke problemen zoals onveiligheid, financiële lasten, hulpverlening aan verslaafden, politiecontroles….

Sociale problemen: Naast de lichamelijke en geestelijke problemen geeft druggebruik vaak aanleiding tot een aantal psychosociale problemen zoals:

Toch zijn er ook mensen die op regelmatige en langdurige basis drugs gebruiken, maar die in staat zijn om op een relatief normale manier verder te functioneren binnen onze maatschappij, het zogenaamde „sociaal geïntegreerd druggebruik‟.

 

 

Relatieproblemen: breuk tussen kind en ouders, tussen partners… Conflicten op het werk: meer kansen op arbeidsongevallen, conflicten met collega‟s, werkverzuim,… Werkverlies ten gevolge van die conflicten Sociaal isolement door het verlies van de bestaande sociale contacten

Financiële problemen: Druggebruik kan ook aanleiding geven tot financiële problemen. Om hun verslaving te kunnen financieren gaan sommige gebruikers zelf dealen, anderen verzeilen dan weer in de prostitutie, criminaliteit… Juridische problemen: Omwille van de illegaliteit van de meeste drugs, maar ook als gevolg van rijden onder invloed, diefstal, geweld en vandalisme kunnen druggebruikers in contact komen met justitie. Ook de directe omgeving van de druggebruiker (gezin, vrienden,…) kunnen LESMAP: De moeder van David S

Signaalgedrag Het is niet gemakkelijk om te ontdekken of iemand al dan niet drugs gebruikt. Hieronder volgen een aantal signalen die kunnen wijzen op druggebruik. Deze lijst is verre van volledig en er moet omzichtig mee worden omgesprongen. Hoed je voor voorbarige conclusies… In het algemeen:  afstandelijkheid, vermijden van contact  verminderde aandacht voor kledij en uiterlijk  aandacht voor statussymbolen  verandering van vrienden  sterke emotionele wijzigingen  verlies van interesses in hobby‟s, sport,…  verandering in karakter  ongecontroleerd giechelen  verwijde pupillen  rode ogen  heimelijk doen, liegen

21

Op school:  dalende schoolprestaties  geen interesse in schoolse activiteiten  spijbelen  diefstal  weinig concentratie in de klas  verandering in gedrag na pauze, toiletbezoek, middagpauze

Thuis:  verlies van de eetlust  zich niet houden aan afspraken  contact vermijden  diefstal  liegen  veranderingen in het gedragspatroon

4.1 Drugs als overkoepelend thema 4.1.3 Zelfpreventie en hulp bieden In eerste instantie is het aan de persoon zelf om hulp te gaan zoeken. Als leerkrachten kunnen we echter wel de drempel proberen te verlagen. Hoe? Een eerste stap zou kunnen zijn om goede en correcte informatie in de school ter beschikking te hebben: folders, brochures, telefoonnummers hulplijnen, affiches…enz.

Wat doe je beter wel?  Ga op informatie uit, er zijn genoeg mensen die je willen helpen.  Maak aan de mensen uit je omgeving je verslavingsprobleem kenbaar.  Durf hulp vragen i.p.v. naar pint of pil te grijpen.

Zelfpreventie Wat kan je doen als je voelt dat je het gebruik van drugs hoe langer hoe minder onder controle hebt? Je krijgt vervelende reacties, je voelt je minder fit…

Hulp bieden Wat kan je doen als je vriend of vriendin problemen heeft?

Wat kan je beter niet doen?  Doen alsof er niets aan de hand is.  Denken dat anderen je problemen veroorzaken.  Je afzonderen.  Wanhopen als je hervallen bent.  Moedeloos worden, het is toch al te laat.  Nog meer drinken of middelen gebruiken om het vol te houden.

Wat kan je beter niet doen?  Hem/haar als verslaafde bestempelen.  De brokken lijmen.  Ernstig met hem/haar willen praten als hij/zij onder invloed is.  Dreigen met…en toch niet uitvoeren.

Z e l f J e


22

Wat doe je beter wel?  Informeer je over verslaving en hulpverlening.  Informeer ook je vriend/vriendin en moedig hem/haar aan om hulp te aanvaarden.  Druk je bezorgdheid uit maar zie ook het positieve.  Vergeet niet voor jezelf te zorgen.  Maak je eigen plannen bekend en zorg voor duidelijke afspraken.  Vraag hulp indien je het niet meer alleen aankan.  Als je veranderingen merkt, stimuleer dan verder, moedig aan, ook in kleine dingen, grijp niet steeds terug naar het verleden


Wat kan je doen als je merkt dat een leerling problemen heeft? 

   

Bespreek het gedrag van de jongere bij een plotse gedragsverandering of verandering van presteren. De jongere krijgt zo vroegtijdig steun. Blijf de jongere aandacht en steun bieden. Probeer contact met de ouders te houden. Creëer een positieve schoolen klassfeer. Als leerkracht ben je niet de juiste persoon om kinderen langdurig te begeleiden. Verwijs de leerling door via het CLB.

23

4.1 Drugs als overkoepelend thema 4.1.4 Informatiebronnen Het aanbod aan informatie op het World Wide web is ronduit indrukwekkend. Tal van (overheids)instellingen en organisaties zorgen op het vlak van informatie, educatie, preventie en hulpverlening voor een schitterende dienstverlening. We zijn ervan overtuigd dat je na een bezoekje aan enkele van onderstaande websites zal gevonden hebben wat je zocht… www.vad.be Website van de Vereniging voor Alcohol en andere Drugsproblemen De website van de VAD verzamelt een veelheid aan informatie en gegevens rond alcohol en drugs. De organisatie voert verschillende onderzoeken uit en verzamelt ook (internationale) onderzoeksgegevens m.b.t. de thematiek. De VAD overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond de thematiek van alcohol, illegale drugs, psychoactieve geneesmiddelen en gokken. Een ideale startplaats dus met massa‟s gratis downloadbaar materiaal. Onder „aanbod‟ kan je zoeken naar tijdschriften, boeken, catalogi, video‟s, campagnes, brochures, projecten… Je kan ook informatie terugvinden over de vormingen die door de VAD georganiseerd worden. De website bevat bovendien een apart onderdeel waar informatie voor ouders en opvoeders werd samengebracht. Er worden verschillende brochures voorgesteld die via de website besteld kunnen worden.


De VAD heeft ook een uitgebreide brochure uitgewerkt met een overzicht van preventiemateriaal rond alcohol en drugs. Je kan er leestips voor verschillende leeftijden in terug vinden, DVD‟s en videomateriaal, spelen, lespakketten en theaterstukken. www.druglijn.be Op de website van de druglijn kan je duidelijke informatie terugvinden rond middelen, middelengebruik en het omgaan met gebruik. Je kan er correcte informatie over drugs vinden in het Drugs ABC. In het stukje rond omgaan met drank, drugs en pillen, kan je veel informatie en tips vinden om als ouder om te gaan met mogelijk gebruik van je kind. Je kan een overzicht van veelgestelde vragen en antwoorden raadplegen én je kan via een online formulier je vraag stellen aan medewerkers van de druglijn. Op de website vind je ook uitgebreide literatuurlijsten en leestips. www.drugsinbeweging.be De VAD heeft in samenwerking met de Vlaamse jeugdbewegingen een website rond alcohol en drugs uitgewerkt. Je kan er veel concrete tips en materiaal terugvinden. Zo kan je met behulp van de website een drugbeleidsplan uitwerken, krijg je advies om met druggebruik om te gaan, krijg je informatie over organisaties en diensten waar je terecht kan en kan je verschillende methodieken en materialen terugvinden om mee aan de slag te gaan.

24

www.desleutel.be De Sleutel is de grootste organisatie in België voor verslavingszorg en bestaat al sinds 1973. Je vindt hier informatie over alle activiteiten in de hulpverlening en onderzoek. De website biedt daarnaast ook een sterk aanbod qua artikels, achtergrond en opiniestukjes. www.polfed-fedpol.be Website van de federale politie. Op http://www.polfedfedpol.be/crim/crim_drugs00_nl.php

vind je alles over drugs: soorten, risico‟s, wetgeving… www.jellinek.nl Jellinek is in Nederland wat De Sleutel in België is: een grote organisatie voor hulp, onderzoek en preventie in verband met drugproblemen. Jellinek heeft een prima druginformatie pagina met talloze antwoorden op Frequently Asked Questions van ouders of jongeren en handige testjes. www.drugsinfo.nl Wil je een werkstuk maken, dan vind je hier degelijke en betrouwbare informatie. Een site van het Nederlandse Trimbosinstituut.

www.dekaterkomtlater.nl Leuke site met kennistest en soms aangrijpende en verrassende verhalen of filmpjes over gebruik en misbruik van alcohol. www.teens.drugabuse.gov Helemaal Amerikaans, met prachtige graphics, games, puzzles, tests. Overzichtelijke feiten en beelden over drugproducten en de invloed op je hersenen. Het is de site van NIDA ,het National Institute for Drugs and Addiction. De boodschap voor jonge Amerikaantjes: Just say no! Op www.jellinek.nl en www.tactus.nl staan nog een paar eenvoudige testen. Ze zijn ingedeeld volgens de drugproducten. Na elk antwoord krijg je onmiddellijk feedback. Ook een bezoekje waard: www.jongereninformatie.be www.jac.be www.jips.be www.bekijkheteensnuchter.be www.partywise.be www.jongerenplaneet.be

www.drugsinfoteam.nl Een Nederlands team van preventiemensen stelde deze erg praktische en schoolgerichte site samen. Een bijzonderheid op deze site: jongeren informeren jongeren.


25

4. Overkoepelende thema’s als bijdrage tot het educatieve leerproces

4.2 Zelfmoord als overkoepelend thema De cijfers bewijzen de omvang van het probleem „zelfmoord bij jongeren‟. Wekelijks ondernemen in ons land 100 jongeren een zelfmoordpoging. Gemiddeld sterft er in België 1 jongere per week door zelfdoding. Ons land telt binnen Europa het hoogste aantal zelfdodingen na Finland. In Vlaanderen is zelfdoding na verkeersongevallen zelfs de belangrijkste doodsoorzaak bij jongeren onder de 24 jaar. Er zijn tal van redenen waarom iemand zelfmoord pleegt. Jongeren hebben meestal meerdere redenen en problemen die zich opstapelen. Wanneer de „emmer‟ overloopt en LESMAP: De moeder van David S

alle problemen onoplosbaar lijken gaan mensen over tot een zelfmoordpoging. Men geeft dus de hoop op beterschap op en men wil zichzelf verlossen van al die problemen. De drie meest voorkomende redenen worden hieronder kort toegelicht: Als waarschuwing: de jongere wil een signaal of teken aan zijn omgeving geven om te laten blijken dat hij/zij een probleem heeft. Op deze manier wil de jongere roepen en schreeuwen om hulp. Men wil dat iemand helpt om het probleem op te lossen.

26

De jongere ziet geen uitweg: men heeft een probleem en denkt dat het onmogelijk is een oplossing te vinden voor het probleem. Men wil hierbij geen hulp meer of ziet niet welk verschil deze hulp kan maken.

Men voelt zich onbemind: de jongere heeft het gevoel minder te zijn dan andere (minderwaardigheidscomplex). De jongere voelt zich alleen en eenzaam en heeft het gevoel geen liefde te krijgen.

4.2 Zelfmoord als overkoepelend thema 4.2.1 Risicofactoren Onderzoek toont aan dat er verschillende factoren zijn die het risico op zelfdoding kunnen verhogen. Die risicofactoren kunnen in combinatie met de afwezigheid van beschermende factoren aanleiding geven tot suïcidaal gedrag. Hieronder een overzicht van het samenspel van verschillende risicofactoren. Psychiatrische problemen: depressie, personen met schizofrenie, drugs- of alcoholverslaving, mensen met persoonlijkheidsstoornissen,… Psychologische problemen: laag zelfbeeld, een klein probleemoplossend vermogen, impulsiviteit,… Ingrijpende levensgebeurtenissen: verlieservaringen, ernstige lichamelijke aandoeningen, slachtoffer zijn van lichamelijke en/of seksuele mishandeling, spanning in het gezin,… Eerdere pogingen tot zelfdoding: deze mensen blijven uiteraard een belangrijke risicogroep. Ook voor mensen die in hun nabije omgeving geconfronteerd worden met zelfdoding ligt de drempel voor zelfdoding iets lager. LESMAP: De moeder van David S

27

4.2 Zelfmoord als overkoepelend thema 4.2.2 Signaalgedrag Zelfdoding is zelden een impulsieve beslissing. Ongeveer 3 op 4 slachtoffers van zelfdoding maakten hun opzet weken van tevoren bekend via allerlei signalen zoals verbale uitspraken, gedragsmatige signalen, … het herkennen van die signalen is dan ook een belangrijke voorwaarde om zelfdoding bij suïcidale personen te voorkomen.

-

Verbale signalen: - Ik wil er een einde aan maken - Ik voel me waardeloos - Ik zou voor altijd willen inslapen - Iedereen is beter af zonder mij - …

-

Gedragsmatige signalen: - Sombere stemming

-

-

Zich afzonderen Overdreven gebruik van alcohol, drugs en medicatie Plotse huilbuien of woedeuitbarstingen Interesseverlies in de dingen die men graag doet Interesse voor onderwerpen die met de dood te maken hebben Weggeven van persoonlijk spullen …

Situationele signalen: - Relationele problemen - Problemen op school - De dood van een goede vriend of familielid - Seksueel misbruik of mishandeling - Zelfdoding van een familielid - …

Het risico op zelfdoding neemt vooral toe wanneer meerdere signalen gedurende een langere periode voorkomen, tegen een achtergrond van eerder genoemde risicofactoren.


28

4.2 Zelfmoord als overkoepelend thema 4.2.3 Zelfpreventie en hulp bieden De zelfpreventie bij zelfmoord komt overeen met de zelfpreventie bij het drugsgebruik. Het is in eerste instantie belangrijk dat de persoon zelf hulp gaat zoeken. Vaak is een zelfmoordpoging een schreeuw om hulp en aandacht. Wat kan je nu doen indien je vermoedens hebt dat iemand uit je omgeving plannen heeft om uit het leven te stappen? Eerst en vooral, negeer deze gevoelens niet! Weet dat je als vriend, vriendin, klasgenoot, familielid,… een belangrijke rol kan vervullen. Praten over de wens om te sterven is immers de meest efficiënte manier om invloed te krijgen op het proces van zelfdoding. Praten over zelfdoding is niet evident. Niet iedereen voelt zich in staat om een gesprek te hebben met iemand die aan zelfdoding denkt. Aarzel in dat geval niet om iemand anders aan te spreken om een gesprek te voeren met de suïcidale persoon. Deze persoon kan een vriend, leraar, een CLBmedewerker of een professionele hulpverlener zijn. Dit doe je beter niet… Hoe goedbedoeld ze ook mogen zijn, onderstaande acties zullen een eerder negatief resultaat opleveren. - Het gedrag en de persoon veroordelen - De problemen van de persoon minimaliseren - Allerlei oplossingen formuleren - Een zedenpreek houden


-

-

De persoon valse hoop geven De persoon beloven dat je er met niemand over zal spreken Zeggen dat de persoon zijn omgeving veel verdriet zal aandoen De persoon wijzen op de plicht over verder te leven voor ouders, vrienden,…

Dit doe je beter wel… - Praat rustig en openlijk over de dood en de wens om te sterven. - Ga geen groter engagement aan dan je in werkelijk kan bieden. Zorg ervoor dat je ook zelf voldoende bij iemand terecht kan met je eigen vragen, je gevoel van onmacht,… - Neem de doodswensen ernstig en toon dat ook. Probeer je in te leven in de situatie, de problemen te begrijpen en te aanvaarden. - Luister en reageer begripvol. Door actief te luisteren en begripvol te reageren zal de persoon zich meer aanvaard en begrepen voelen. - Probeer de problemen en gevoelens van de persoon te structureren: bv. “begrijp ik het goed dat…”. - Zoek steun in de omgeving. Probeer de omgeving van de persoon op een kalme manier te sensibiliseren om vervolgens een netwerk rond de persoon op te bouwen. - Ga op zoek naar professionele hulpverlening.

29

4.2 Zelfmoord als overkoepelend thema 4.2.4 Informatiebronnen Het aanbod op het World Wide Web is bij dit overkoepelend thema iets minder uitgebreid dan bij het thema „drugs‟. Toch geven we u hieronder enkele interessante links en tips om meer informatie te vinden over dit thema. In een acute crisissituatie kan je terecht bij volgende instanties - Dienst spoedgevallen (tel. 100 of via gsm 112) - Je huisarts of de dokter met wachtdienst - De zelfmoordlijn (tel. 02/ 649.95.55) - Tele-Onthaal (tel.106) - Het Antigifcentrum (tel. 070/245.245) - Het Rode Kruis (tel.105). www.jac.be Het JAC geeft informatie, advies en hulp aan jongeren van 12 tot 25 jaar. Je kan er gratis en anoniem terecht met al je vragen en problemen. Zij doen niet aan psychologische begeleiding maar ze kunnen je wel doorverwijzen naar geschikte instanties. www.befrienders.org Een duidelijke en overzichtelijke website die meer informatie geeft over het thema zelfmoord. Je kan er zaken terugvinden zoals „wat te doen als u aan zelfmoord denkt?‟, „hoe helpt u een vriend(in) die aan zelfmoord denkt of depressief is?‟, „waarschuwingssignalen van zelfmoord‟,… www.eo.nl Deze website biedt verschillende hulpmiddelen om in de les te gebruiken. Allerlei actuele thema‟s kan je hier terugvinden. Hier kan je LESMAP: De moeder van David S

best zoeken onder de term „zelfdoding‟. Zo kan je hier allerlei getuigenissen terugvinden, zowel van personen die een zelfmoordpoging hebben gedaan als nabestaanden. Er worden ook vele foto en film materialen aangeboden. www.suicidepreventievlaanderen .be Deze website biedt informatie over de zelfmoordproblematiek en over de werking, die in elke provincie op regelmatige basis een open aanbod van vormingen biedt voor verschillende doelgroepen. Daarnaast organiseren ze op aanvraag vormingen op maat, aangepast aan de noden en behoeften van de vragende organisatie. Voor meer inlichtingen kan u contact nemen met de medewerkers van de eigen regio. Op hun website vindt u een overzicht van het aanbod en van andere relevante initiatieven. www.caw.be Bij het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk kan je terecht met alle vragen en problemen. Hulpverleners luisteren naar je vraag en zoeken samen met jou naar een oplossing. Het CAW biedt hulp en steun aan alle burgers. www.hulpmix.nl Hulpmix is een Nederlandse website die gemaakt is voor jongeren. Men geeft antwoord op vragen die leven bij jongeren. Je kan er informatie vinden over verschillende thema‟s. Namelijk: gevoelens, seksualiteit, je lichaam, verslavingen, zelfmoord, geweld, school,werken,… 30

4. Overkoepelende thema’s als bijdrage tot het educatieve leerproces 4.3 Tienerzwangerschappen als overkoepelend thema

Sinds de jaren ‟70 is de maatschappelijke zorg omtrent tienerzwangerschappen sterk toegenomen. Men beschouwt tienerzwangerschap als een sociaal probleem en een gezondheidsrisico. Vooral in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië is de politieke en maatschappelijke aandacht voor tienerzwangerschap groot. De laatste jaren merken we een daling op het gebied van tienerzwangerschappen. Ongeveer 80% van de moeders blijkt ouder dan 18 jaar. Opvallend is dat de meerderjarige tienermoeders veelal nog naar school gaan, en dat andere meerderjarigen vaker niet studeren en niet beroepsactief zijn. In 2011 kregen in Vlaanderen 1.212 meisjes onder de 20 jaar één of meerdere kinderen. In 2009 waren er nog 2.400 meisjes onder de 20 jaar die zwanger raakten. Dit leidde tot 1.050 abortussen. Het ongewenst zwanger worden of de tienerzwangerschappen gebeuren vaak snel in een relatie. Vele leerlingen vragen voor een betere voorlichting op het gebied van seksualiteit. LESMAP: De moeder van David S

31

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.1 Soorten zwangerschappen Tienermoeders zijn meisjes die voor hun twintigste het leven hebben geschonken aan één kind. Er wordt beweerd dat tienermoeders moeilijkheden ondervinden om kinderen op te voeden aangezien ze nog niet volledig volwassen zouden zijn. We kunnen meerdere termen definiëren als we het hebben over een zwangerschap bij een vrouw jonger dan 20 jaar.

Gewenste en ongewenste zwangerschap: Een gewenste zwangerschap wordt omschreven als „een baby echt willen‟. Een ongewenste zwangerschap kan geassocieerd worden met ongelukkig zijn over de zwangerschap en de baby echt niet willen.

Geplande en ongeplande zwangerschap: Een geplande zwangerschap blijkt voor de meeste vrouwen een zwangerschap die de vrouw samen met haar partner bediscussieerd heeft en waarover een akkoord is tussen beide partijen. Bij het begrip ongeplande zwangerschap spreken we over een „fout‟ of een „ongelukje‟. Toch wil dit niet zeggen dat er geen verlangen is om zwanger te worden. Bewust en onbewuste zwangerschap: Een bewuste zwangerschap is niet altijd gepland, maar een geplande zwangerschap gebeurt wel steeds bewust. Ze gebeuren op het juiste moment. Onbewuste zwangerschappen kunnen we vergelijken met ongewenste zwangerschappen (geen baby willen) maar onbewuste zwangerschappen komen voor wanneer men geen kinderen (meer) wil of dat het op een ongewenst tijdsstip gebeurt.


32

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.2 Signalen van een tienerzwangerschap Als je een seksueel actief tienermeisje bent, is er een kans dat je zwanger raakt. De zwangerschapstekens voor tieners verschillen niet zoveel van de tekens en symptomen van een zwangere volwassene. Terwijl de volgende tekens en symptomen een tiener kunnen helpen om te zien of ze al dan niet zwanger is, is de enige manier om zeker te zijn, een diagnose door een arts. Maar alvorens een arts te raadplegen, kun je ook een zwangerschapstest nemen. Deze tests zijn meestal tot 99% betrouwbaar. Vroege tekens van een tienerzwangerschap… Er zijn veel zwangerschapstekens voor tieners. In sommige gevallen kunnen die vroege zwangerschapstekens om andere redenen dan om een zwangerschap opkomen. Bijvoorbeeld, als een tiener ongewoon gestresseerd, of actief is, kan ze één of meerdere zwangerschapstekens ervaren.

-

een vergroting van de buik gewichtstoename of -verlies pijn zoals rugpijn of hoofdpijn leven voelen (gevoel van foetale beweging) hongergevoel

Getraind medisch personeel kan bijkomende zwangerschapstekens en -symptomen onderkennen door een lichamelijk onderzoek of andere procedures zoals een echografie. Deze tekenen en symptomen omvatten verandering in grootte en vorm van de baarmoeder, veranderingen aan de cervix of foetale hartslagen en bewegingen.

Vroege tekens en symptomen van een tienerzwangerschap omvatten: - een gemiste menstruatie - misselijkheid of overgeven - frequent plassen - gevoeligheid en volheid van de borsten - vermoeidheid - verandering van eetlust Latere tekens van een tienerzwangerschap: Wanneer een zwangerschap vordert, worden de tekens en symptomen meer uitgesproken en moeilijker te ontkennen. LESMAP: De moeder van David S

33

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.3 Gevolgen van een zwangerschap voor tieners Geconfronteerd worden met een ongeplande zwangerschap kan hard zijn. De gevolgen van een tienerzwangerschap zijn niet beperkt tot de keuze om de baby al dan niet te houden, hoe met het moederschap om te gaan of om een adoptieplan op te stellen. Een van de meest rechtstreekse gevolgen van een tienerzwangerschap is hoe de groeiende baby het lichaam en de levensstijl van de tiener gaat veranderen. Omdat het lichaam van de tiener onmiddellijk het proces van het dragen van een kind en de voorbereiding op een geboorte opstart, moet een tiener de gevolgen overdenken die haar lichamelijke activiteiten kunnen hebben voor de ontwikkeling van de baby. Een aantal activiteiten die tieners gewoon uitoefenen, kunnen een negatief effect hebben op de ontwikkeling van de baby: - alcoholische dranken drinken - sigaretten of marihuana roken - te weinig slapen - ongezond eten


Andere lichamelijke veranderingen die plaats vinden wanneer de baarmoeder uitzet, kunnen een invloed hebben op gewone zaken als het kiezen van kleren of de mogelijkheid om veilig aan sport te doen. Dit betekent dat een gemiddeld tienermeisje met haar arts zal moeten praten over de activiteiten die ze zal moeten beperken tijdens de zwangerschap en over het dieet dat ze mogelijk moet volgen. Emotionele gevolgen van een tienerzwangerschap: Omgaan met een ongeplande zwangerschap kan beangstigend en verwarrend zijn. Een aantal emoties die men kan ervaren wanneer men met een ongeplande zwangerschap wordt geconfronteerd zijn: - aanvankelijke opwinding - verwarring - vrees - afkeer - frustratie

34

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.4 Oplossingen Wanneer men onbedoeld zwanger is, moet men in een korte tijd ingrijpende beslissingen nemen. Dit samen met de partner of met andere mensen die een belangrijke rol spelen. Een keuze maken is moeilijk. Het is belangrijk de vraag te stellen wat de omstandigheden zijn en wat belangrijk is en past bij de persoon in kwestie. Er zijn verschillende mogelijkheden bij onbedoelde zwangerschap. Zelf opvoeden Men kan ervoor kiezen de zwangerschap verder te zetten en besluiten om het kind zelf te houden. Vaak komen er dan vele organisatorische vragen op je af. Hiervoor kan je contact opnemen met de organisatie ongeplandzwanger.be. Zij zullen antwoord geven op je vragen en je verder begeleiden. De organisatie geeft informatie over: medisch advies, financiële mogelijkheden, contacten met adoptiediensten,… Morning After Pil De meest gebruikte noodpil of morning-after pil in België heet Norlevo. De pil moet binnen de 72 uur (3 dagen) ingenomen worden na de seksuele gemeenschap. Ze zou tot 85% werken na de eerste dag inname maar nog maar 15% op de derde dag van de inname. Het is niet de bedoeling deze pil steeds te nemen na een onveilige geslachtsgemeenschap. Deze pil bevat een extreem hoge dosis kustmatige hormonen. Het is de bedoeling, alvorens deze pil te nemen, te weten waar je bent in je cyclus. Een vrouw kan enkel zwanger geraken in de periode LESMAP: De moeder van David S

rond de eisprong en dit is slechts drie tot vijf dagen per maand. Als je je niet rond deze periode bevindt is het overbodig de pil te nemen. Een abortus Abortus is niet zomaar een medische ingreep. Het gaat om vragen rond leven en dood. Voor veel vrouwen is dit een ingrijpende gebeurtenis. Een abortus heeft belangrijke lichamelijke, emotionele en psychische gevolgen. Abortusmethoden Er zijn verschillende methoden om een abortus te ondergaan. De methode van de abortus is afhankelijk van de periode van de zwangerschap. Een arts zal beslissen welke methode zal toegepast worden. Enkele methoden: -

-

Manuele vacuümaspiratie: tot 7 weken na de laatst menstruatie Zuigcurettage: tussen 6 en 14 weken na de laatste menstruatie Dilatie en evacuatie: tussen de 13 en 24 weken na de laatste menstruatie Abortuspil: binnen 4 tot 7 weken na de laatste menstruatie

Wetgeving abortus Abortus is sinds 1990 niet meer strafbaar in België. Een vrouw die ongewenst zwanger is geworden kan naar een arts gaan om haar te laten door verwijzen voor een abortus. Een arts mag dit om verschillende redenen weigeren. Het is dus van belang van te voren te vragen of de arts een abortus verwijzing zal afwijzen zodat een meewerkende arts kan worden gezocht. 35

In België mag een abortus na de veertiende week alleen nog plaatsvinden als het kind geboren zal worden met een ongeneeslijke afwijking of als de zwangerschap een gevaar is voor het leven van de vrouw. Emotionele problemen na een abortus Meerdere vrouwen ervaren sterke negatieve gevoelens na een abortus. Soms gebeurt dit binnen enkele dagen, soms pas na vele jaren. Enkele problemen die kunnen optreden: - flashbacks van de abortus - moeilijkheden in het seksueel functioneren - relationele problemen - eetstoornissen - alcohol – en drugmisbruik - depressie - schuldgevoel - boosheid, angst - zelfmoordgedachten


-

jaarlijks terugkerend van spijt

gevoel

Adoptie Je kunt je kind voor adoptie afstaan. Dit is geen voor de hand liggende beslissing. Je moet immers verder leven met de wetenschap dat ergens een kind van jou leeft dat je misschien nooit zal ontmoeten. Ze geeft echter levenskansen aan het kind. Deze beslissing wordt vaak gemaakt door vrouwen die eerst abortus als enige uitweg zagen. Een pleeggezin Pleegzorg kan een tussenoplossing zijn. Soms maak je een moeilijke fase in je leven door en zie je het daarom tijdelijk niet zitten om zelf een kind op te voeden. Daarom hoef je je kind niet voor altijd af te staan voor adoptie. Een pleeggezin kan tijdelijk de zorg op zich nemen, tot jij er weer bovenop bent.

36

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.5 Zelfpreventie en hulp bieden Zelfpreventie Als je niet zwanger wilt worden, is het belangrijk om een vorm van anticonceptie te gebruiken. Voorbeelden hiervan zijn de pil, het spiraaltje of condooms. Moest het toch zijn dat je ongewenst zwanger geraakt is het belangrijk om er met een dokter over te gaan praten. Hij kan je enkele oplossingen bieden. Hulp bieden Je dochter / je zoon / je leerlingen / je vriend / je vriendin vertelt je dat er een baby op komst is. Daar kan je behoorlijk van schrikken. Er komen allerlei vragen op je af maar het is belangrijk om goed op dit nieuws te reageren. Wat de persoon ook beslist, zorg ervoor dat ze ondersteuning krijgt vanuit haar omgeving. Op die manier kan ze een goede beslissing nemen over het wel of niet houden van het kind, maar ook over hun toekomstbeeld met het kind. Als naaste persoon heb je veel invloed op deze persoon en dat kan leiden


tot spanningen. Geef daarom een goede ondersteuning en zorg ervoor dat je de keuze van de persoon in geen geval beïnvloedt. Praktische ondersteuning Denk als naaste na over onderstaande vragen: - Wil je helpen bij het invullen van de formulieren? - Wil je mee naar de dokter of gynaecoloog gaan? - Wil je financiële steun bieden (voor ouders van…)? -

…

Emotionele ondersteuning - Praat over de zwangerschap; - Zorg ervoor dat de persoon met professionele hulpverleners gaat praten, je zal zelf niet alles kunnen begeleiden; - Veroordeel de zwangerschap niet; - Bespreek de rol van de vader; - Bespreek de toekomst van de moeder en het kind.

37

4.3 Tienerzwangerschap als overkoepelend thema 4.3.6 Informatiebronnen www.jongereninfolife.be Deze website biedt zowel een dossier „voorlichting‟ als een dossier „hulpverlening‟. Men kan er allerlei duidelijke informatie terugvinden over ongewenste zwangerschappen en tienerzwangerschappen. Als school kan er ook een lessenpakket aangevraagd worden voor de basisschool en de secundaire school. Het lessenpakket in het secundair onderwijs is bestemd voor de tweede en derde graad en het geeft een „relationele seksuele vorming‟. www.ongeplandzwanger.be Deze website biedt allerlei informatie over ongeplande-, ongewensteen tienerzwangerschappen. Men biedt oplossingen, mogelijkheden, advies,… Op deze website kunnen er testen ingevuld worden die je kunnen helpen bij de keuze van een oplossing bij een ongewenste zwangerschap. Er zijn ook verhalen beschikbaar van tieners die


vertellen over zwangerschap.

hun

ongewenste

www.zwangerschapsinformatie.be

Ook hier is een duidelijke informatie terug te vinden over een ongewenste zwangerschap. Naast informatie over ongewenste zwangerschap is er ook nog informatie terug te vinden over zwanger worden, zwanger zijn, de bevalling,… www.abortuscentravlaanderen.be Op deze website is allerlei informatie terug te vinden over de abortus wetgeving in België en Nederland. Ook de methodes worden hier uitgelegd. www.goedgevoel.be Indien u in de zoekbalk „tienerzwangerschappen‟ intikt , zal u op allerlei recente artikelen komen rond tienerzwangerschappen. Ze zijn zeker te gebruiken tijdens de lessen.

38

5. Stuff voor een discussie?

Een nabespreking van het toneelstuk, een discussie over druggebruik en verslaving bij jongeren of over een recent krantenartikel dat met de drugsproblematiek te maken heeft. Waarschijnlijk ga je deze niet uit de weg. Er is reden genoeg om over drugs te praten met je leerlingen. Maar hoe pak je dit aan? We vonden op de websites die we eerder vermeldden een aantal tips en suggesties.


39

5. Stuff voor een discussie? 5.1 Algemene tips voor een goed gesprek Zet de deelnemers in een kring. In een cirkel of een hoefijzervorm spreken jongeren meer vrijuit. Ze luisteren beter, voelen zich dichter bij elkaar, hebben meer oogcontact, zien beter hoe een ander reageert als ze iets zeggen en ze ondervinden minder onderlinge machtsverhoudingen: er zijn geen ogen in hun rug. Vraag naar de mening en niet naar het gedrag. Praten over waarden en normen mag niet als bedoeling hebben om te checken hoe jongeren zich gedragen. Het gaat over opinies en meningen. Sommige deelnemers zullen zich achteraf de bedenking maken dat ze zich anders gedragen dan hoe ze denken. Dat is een eerste stap naar mentaliteitswijziging en verandering van gedrag Voorkom commentaar op elkaar. Het is heel moeilijk om je mening te zeggen als je net hebt gemerkt dat iemand anders daar een ironische reactie op kreeg. Stel als regel in de groep dat je een veilige sfeer nodig hebt om je persoonlijke standpunten aan elkaar te kunnen uitleggen. Misschien kun je ook duidelijk maken dat een ironische of sarcastische reactie wel eens een strategie is om je eigen onzekerheid te verdoezelen… Wees niet bang voor stilte Stilte betekent niet dat het gesprek is gestopt. Gun de deelnemers tijd LESMAP: De moeder van David S

om na te denken. De onderwerpen liggen vaak moeilijk. Je zou er zelf ook even over moeten nadenken. Tien tellen wachten is dus geen luxe. Je kunt stilte wat behaaglijker maken door duidelijk te zeggen dat je samen even gaat nadenken, of door een herkenbare denkhouding aan te nemen. Stille deelnemers hebben soms weinig behoefte aan verbale expressie omdat ze evenveel leren door te luisteren als hun meer uitgelaten vrienden leren door te praten. Andere jongeren die stil blijven zouden eigenlijk willen meedoen maar zijn verlegen. Houd je doelstelling voor ogen Een open bespreking betekent niet dat je er geen richting aan mag geven. Je kan als leerkracht makkelijk het rendement van een discussie naar beneden halen door altijd dezelfde leerlingen te lang aan het woord te laten, door niet in te grijpen als leerlingen afdwalen, door niet terug te koppelen… Luister met een open vizier Zorg dat je steeds mentaal alert en aanwezig bent als iemand aan het woord is. Luister met inlevingsvermogen en engagement. Stel meer vragen als je zelf of iemand in de groep niet begrijpt wat de spreker bedoelt. Probeer meningen die tegen je eigen overtuiging in gaan niet weg te duwen door bijvoorbeeld te vragen of hij zich wel realiseert wat de consequenties van zo‟n mening zijn?

40

5. Stuff voor een discussie? 5.2 Nood aan variatie? Discussies of besprekingen kunnen op tal van manieren georganiseerd worden. We maakten voor u alvast een kleine selectie van alternatieve werkvormen. Afwisseling in werkvormen werkt immers motiverend en verfrissend, zowel voor de leerling als voor de leerkracht. De keuze van de werkvorm is uiteraard sterk afhankelijk van de vooropgestelde doelstellingen en de kenmerken van de (klas)groep. De klassieke discussie. Leerlingen zitten in een kring en discussiëren met elkaar. Speciale aandacht moet naar de gespreksleider gaan. Achteraf of tussendoor moet je ook wel stilstaan bij het verloop van de discussie. Er zijn verschillende soorten discussies, zoals probleemaftastende en probleemoplossende. Discussie met dubbele kring. Deze werkvorm garandeert ten aanzien van leren luisteren en spreken een veel groter leerrendement. Slechts de helft van het aantal leerlingen van de klas voert de discussie in de binnenste kring, de buitenste leerlingenkring observeert algemeen of gericht en brengt achteraf verslag uit. Discussie met lege stoel. In deze discussievorm werken we eveneens met twee kringen. De binnenste kring discussieert, de buitenste observeert. Maar LESMAP: De moeder van David S

wanneer iemand van de observanten inhoudelijk wil deelnemen aan de discussie mag hij op de lege stoel in de binnenste kring gaan zitten en zijn interventie plaatsen. Daarna kan hij zijn oorspronkelijke positie innemen zodat ook anderen van de lege stoel gebruik kunnen maken. Een variant bestaat erin om altijd één stoel leeg te houden. Wanneer er dus iemand naar binnen komt en de lege stoel bezet, moet één van de andere discussiepartners verdwijnen. Stillewanddiscussie. Elke leerling mag een inbreng op het bord komen schrijven. De manier waarop hij dit doet kan ook van belang zijn: de plaats, de grootte, de kleur… Wat op bord verschijnt, kan dienen als aanloop voor een discussie. Een goede werkvorm om beknopt en gebald te discussiëren of om een thema af te tasten. Erg laagdrempelig voor leerlingen die niet graag het woord nemen! Debat. In een debat staan twee uitgesproken standpunten tegenover elkaar. De deelnemers aan het debat bereiden hun standpunten voor. Het debat wordt in goede banen geleid door een moderator (leerkracht of leerling). Na het debat krijgt het publiek het woord om te reageren op inhoud en debatverloop.

41

Fichecarrousel. Elke leerling krijgt een steekkaart en moet op de voorkant een mening of reactie neerschrijven. Vervolgens laat je de fiches in carrouselvorm door de klas circuleren, waarbij elke leerling op de achterzijde mag reageren op de eerste reactie. Op een bepaald moment stopt de carrousel en brengt een leerling verslag uit van de kaart die hij op dat moment in zijn bezit heeft. Chatten. Laat de leerlingen op een blad papier een uitdagende stelling over druggebruik opschrijven. De leerlingen geven het blad door aan iemand anders, die schrijft daar een reactie op en geeft het weer verder door. De leerlingen mogen passende nicknames of icoontjes voor zichzelf gebruiken. Ze reageren zoals op het internet, maar dan op papier. Op een bepaald moment stopt het doorgeven en krijgt elke leerling zijn eigen blad weer terug. De verschillende reacties worden bekeken en besproken in de groep. Vier hoeken oefening. Deze oefening begint met een probleem of een vraag waarover de deelnemers hun mening moeten vormen. De mogelijke antwoorden worden voorgesteld in de vier hoeken van het lokaal. De vierde hoek moet altijd open zijn voor eigen voorstellen of eigen ideeën. De groepsleider stelt luidop een vraag aan de groep. Bijvoorbeeld “Je vriend steekt tijdens een feestje een joint op. Hij vraagt of je wil meeroken. Wat zeg je?” Hoek 1: je zegt gewoon neen LESMAP: De moeder van David S

Hoek 2: je zegt ok en rookt mee Hoek 3: je laat hem alleen en zoekt andere vrienden op Hoek 4: open hoek voor eigen suggesties Als groepsleider stel je elk van de vier mogelijkheden voor door in de betreffende hoek te gaan staan en het standpunt uit te leggen. Leg het standpunt uit met telkens een goed argument en zorg dat er geen idiote hoek bij is. Het is van belang dat je zelf neutraal blijft ten aanzien van de verschillende opties. Dan vraag je om in de hoek te gaan staan die overeenkomt met hun eigen mening. Het is toegestaan om van hoek te veranderen als je de argumenten van iemand anders hoort. De deelnemers hebben vervolgens even tijd om in hun hoek in groepjes van twee of drie van gedachten te wisselen waarom ze deze hoek hebben gekozen. Maak de groepjes niet groter, anders is de neiging te groot om tot één argumentatie te komen. Als er iemand als enige voor een hoek heeft gekozen, ga dan als groepsleider bij die persoon staan en leid het gesprek van daaruit. Maak duidelijk dat het niet gemakkelijk is om als enige een standpunt te kiezen. Geef in de open hoek de kans aan alle groepsleden die daar staan, hun mening te uiten. Als alle hoeken aan bod zijn gekomen, gaan de deelnemers weer zitten. Als afronding is het niet de bedoeling om één oplossing als beste aan te wijzen, maar duidelijk te maken dat je open moet staan voor verschillende argumenten en meningen.

42

Stellingenspel.



Alle leerlingen krijgen kaartjes om te stemmen (rood en groen of kaartjes met cijfers 1: helemaal oneens,5 helemaal eens. Er wordt een uitspraak gedaan. De leerlingen tonen tegelijkertijd het kaartje van hun keuze. De keuzes worden toegelicht en besproken. Dit spel kan ook in kleinere groepjes gespeeld worden met in elke groep een gespreksleider die de stellingen voorleest en telkens laat stemmen, hij leidt ook de besprekingen



Enkele mogelijke stellingen i.v.m. drugs:  Druggebruik door jongeren hoort bij het opgroeien.  Er is iets verkeerd met jongeren die drugs gebruiken.  Alleen slappelingen worden verslaafd.  Eens jongeren beginnen met drugs, kunnen ze niet meer stoppen.  Jongeren die drugs gebruiken moeten van school worden gestuurd.  De drugswetgeving zou veel strenger moeten zijn.  De politie zou meer macht moeten krijgen om naar drugs te zoeken bij jongeren.  Druggebruik heeft invloed op de schoolresultaten.



Enkele mogelijke stellingen i.v.m zelfmoord: 

Zelfmoord is een gemakkelijke oplossing.








Iedereen is in staat om zelfmoord te plegen. Wie zelfmoord pleegt is egoïstisch. Ouders moeten gezien hebben dat hun kind zelfmoord wil plegen. Ouders die dit niet hebben zien aankomen zijn geen goede ouders. Je moet niet rouwen om iemand die zelfmoord heeft gepleegd, hij/zij is nu gelukkiger. Soms is zelfmoord de enige oplossing. Mensen die verantwoordelijk zijn voor de zelfmoord van iemand anders moeten gestraft worden.

Enkele mogelijke stellingen i.v.m tienerzwangerschappen:      



Abortus zou terug verboden moeten worden. Het is heel onverstandig om je zwanger te laten maken. Het is je eigen schuld als je plots zwanger bent. Abortus is hetzelfde als een kind vermoorden. Een tiener kan perfect voor een kind zorgen. Als je zwanger bent moet je je hele leven opgeven en zorgen dat het kind op de eerste plaats komt. De vader moet mee beslissen wat er met het kind moet gebeuren.

43

6. Lessuggesties thematiek

De thematiek van de theatervoorstelling sluit nauw aan bij de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In dit deeltje geven we u een opsomming van deze eindtermen en enkele suggesties en ideetjes om het thema te verwerken in je lessen. Vorig hoofdstuk „Stuff voor een discussie” is ook zeker bruikbaar als lessuggestie. Er worden allerlei suggesties aangehaald om over deze thema‟s te discussiëren.


44

6. Lessuggesties thematiek 6.1 Doelen De doelen zijn omschreven aan de hand van de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs en hebben betrekking op de tweede en derde graad. Ze zijn gebaseerd op de thematieken rond drugs, zelfmoord en ongewenste zwangerschap. Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid De leerlingen: 2. leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen; 8. schatten de risico‟s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren assertief in aanbodsituaties; 9. nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact. Context 2: Mentale gezondheid De leerlingen: 2. gaan gepast om met vreugde verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw; 3. erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp; 7. gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken.


Context 3: Sociorelationele ontwikkeling De leerlingen: 5. handelen discreet in situaties die dat vereisen; 7. bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, veilig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsafbreking. Gemeenschappelijke stam De leerlingen: 1. brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk (communicatief vermogen); 2. kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren (creativiteit); 5. houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen (empathie); 12. zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken (kritisch denken); 18. gedragen zich respectvol (respect); 24. maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen ideeën of meningen kenbaar te maken (zelfredzaamheid).

45

6. Lessuggesties thematiek 6.2 Lessuggesties drugs Documentaire over drugs Bekijk de documentaire over exdrugsverslaafden en bespreek hem in de klas. De documentaire laat echt de mensen zèlf aan het woord, Men laat zien welke soorten drugs er allemaal bestaan, de gevolgen, de wetgeving,… http://nl.drugfreeworld.org/#/docum entaries/truth-about-drugsdocumentary-intro Het grote drugsspel Speel in de klas een rollenspel rond drugs. Materialen die je nodig hebt: veel namaak geld, namaak drugs, 2 prijslijsten voor de drugsbaron en de bank, kaartjes met de rollenverdeling. Je hebt 1 drugsbaron, 4 tot 6 dealers, 1 tot 2 agenten, een bank, en de rest zijn verslaafden. Je geeft iedereen een pakje geld met daarbij een kaartje met gegevens over de persoon die je bent (hou het geheim); de drugsbaron krijgt nog een prijslijstje mee. Iedereen mag vrij rondlopen op het terrein, behalve de bank.  De drugsbaron kan drugs halen bij de bank en ze dan verkopen (met winst) aan een dealer of een verslaafde; de dealers kunnen ook aan de verslaafde verkopen, en de verslaafde verkopen op hun beurt aan de bank.  de agenten doen gewoon mee met het spel, en maken zich zo min mogelijk verdacht.  De agenten kunnen je ook aantikken en dan moet je je drugs afgeven.

zoveel mogelijk geld te verdienen.  het doel voor de agenten is om de drugsbaron en de dealers te ontmaskeren. Actualiteit Link de thematiek aan de actualiteit. Drugsgerelateerde onderwerpen komen wekelijks in de kranten of op online newssites… Laat leerlingen artikels meebrengen die hen hebben aangegrepen of waarover ze iets kwijt willen. In de bijlagen stopten we alvast een aantal voorbeelden van de voorbije maanden. Werken met fragmenten uit het theaterstuk Onderstaande fragmenten kunnen gebruikt worden bij een inleiding over de thematiek „drugs‟. Laat de leerlingen de korte fragmenten naspelen. Geef eventueel enkel een aanzet en laat ze zelf het vervolg „verzinnen‟. Daarna kan besproken worden hoe zij op zo‟n zaken zouden reageren, hoe zij hiermee zouden omgaan en wat ze zouden doen. Mogelijke vragen bij de tekstfragmenten:  Hoe zou jij reageren als een vriend(in) vertelt dat hij zij drugs gebruikt?  Wat zou je doen?  Kan jij je vinden bij het trippen van David?  Hoe zou jij reageren als iemand plots begint te trippen?

Het doel voor de drugsbaron, de dealers en de verslaafden is om LESMAP: De moeder van David S

46

Filmmateriaal Uiteraard komen ook tal van films in aanmerking om bij het thema drugs en verslaving te gebruiken: Leaving Las Vegas, Trainspotting, Traffic…de keuze is enorm. Een handige lijst van „drugfilms‟ vind je op onderstaande webstek: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ drug_films Songs Heel wat songs handelen over drugs. We kennen allemaal wel Not an addict van K‟s Choice. Je vindt de lyrics in de bijlagen.

Een mooie „unplugged‟ versie van deze song vind je op youtube: www.youtube.com/watch?v=AyFgC 0XVAlk Bovendien zijn er op youtube tal van amateurfilmpjes over drugs en druggebruik te vinden. Ene zekere Mellowdee Ska heeft er eentje gemaakt bij Not an addict. Bekijk het met de lln, bespreek het en daag hen misschien uit om zelf aan de slag te gaan? www.youtube.com/watch?v=9Mbb BYalam8 Ervaringsdeskundige Nodig iemand uit de zorgverlening uit of een ervaringsdeskundige van De Sleutel.

DAVID : Ik voel me zo slecht mama ... en ja ik pik u geld .. maar ik wil dat niet... en oma .. Dat wil ik ook niet ... ik voel me zo ziek, mama ... LEEN : (aangedaan) ge moet me alles eerlijk vertellen jongen ... aub ... het blijft een geheim tussen mij en u .. DAVID : Oke mama ... ik zal alles eerlijk vertellen ... ik rook al heel lang ... jointjes, maar dat doet iedereen ... en af en toe wat pillen, maar dat is alles echt waar ... LEEN DAVID LEEN

: Pillen? : en een heel klein beetje heroïne ... : Die Ellen ...

DAVID : Het komt niet door Ellen, ik was er al mee bezig voor ze hier kwam ... aub mama ... ik beloof het ... ik hou ermee op (vleit zich tegen haar als een baby) en ik ga ook gewoon weer naar school. .. alleen nog niet morgen ... maar van zodra ik me beter voel... en dan wordt alles anders ... geef me aub nog een paar dagen de tijd en zeg aan papa dat hij niet komt, want papa begrijpt het niet... papa is zo helemaal anders dan gij en ik.... (kijkt haar intens aan) Gij begrijpt me he mama? Gij helpt me, eh? Wilt ge niet tegen papa zeggen dat ik ziek ben ... Een paar dagen ... net als vroeger ... oorpijn ... hoofdpijn ...


47

JULIE PAUL

: Mama.. MAmmaaa.. : Julie... laat hem...

JULIE : Nee ik blijf bij hem... (ze neemt David stevig vast... hij rilt... ze gaat met hem op de grond zitten) Hebt ge koorts David ? DAVID

: Nee, dat hoort erbij...

JULIE

: Waarbij ?

PAUL

: Zeg het maar ?

LEEN

: O David... (David negeert haar – staart voor zich uit)

DAVID : Ik had al eens eerder getript... en dat was heel fijn... met mooie kleuren en net of ge zweeft... en dat wou ik weer... en toen kwam ik een meisje tegen en die nam me mee naar één of ander appartementje in Brussel... en bij haar ben ik dan al die tijd gebleven.. en met haar heb ik samen weer getript... alleen ... er ging iets mis... want ik had ook speed geslikt... en een hoop alcohol gedronken.. ik zag haar zitten... het was zo vreemd.... ze had een doodskop... en ze lachte... die doodskop lachte... en toen ben ik zelf ook doodgegaan... ik ging uit mijn lichaam en ik wist dat ik doodging, terwijl ik er zelf gewoon bij was... en het ging maar door... ik kon het niet stoppen... ik was zo verschrikkelijk bang... (schreeuwt ineens) Mama ... ik heb de duivel gezien... ze zeggen dat ik zot ben... dat ik geflipt ben... ik weet het niet meer... ik ben zo bang mama...


48

6. Lessuggesties thematiek 6.3 Lessuggesties zelfmoord Ben X Het kan een insteek zijn om fragmenten uit de film Ben X te bekijken. Korte inhoud: Ben is een eenzame, licht autistische jongen die op school zwaar gepest wordt. Hij probeert de echte wereld zoveel mogelijk te ontvluchten en kruipt daarbij steeds dieper in zijn droomwereld: een virtuele wereld in een computergame. Wanneer Ben voor de zoveelste keer het slachtoffer wordt van zijn pestende klasgenoten, slaan de stoppen door. Hij wil dood, hij wil een „end game‟ zoals hij het zelf noemt. Bekende personen Heel wat bekende mensen hebben reeds zelfmoord gepleegd. Een suggestie kan zijn om enkele mensen te bespreken, de reden waarom ze het hebben gedaan en hoe ze zelfmoord pleegden. Enkele voorbeelden zijn: zangeres Yasmine, Duitse voetballer Robert Enke, Zanger Kurt Cobain,…

De reportage gaat over de nabestaanden en het verder leven na het overlijden van iemand die dicht bij jou stond. Dit kan ook een insteek zijn voor de lessen. http://www.een.be/programmas/kop pen/pesten-op-school-metdramatische-gevolgen Werken met fragmenten uit het theaterstuk Het thema zelfmoord komt ook aan bod in het theaterstuk. Laat de leerlingen het korte fragment naspelen. Geef eventueel enkel een aanzet en laat ze zelf het vervolg „verzinnen‟. Daarna kan besproken worden hoe zij op zo een zaken zouden reageren, hoe zij hiermee zouden omgaan en wat ze zouden doen.

Actualiteit De laatste jaren verschijnen er als maar meer krantenartikelen over jongeren die zelfmoord plegen. Deze artikelen zijn zeker bruikbaar in de lessen. In de bijlage zijn er reeds enkele voorbeelden terug te vinden. Reportage koppen Koppen heeft een reportage gemaakt over pesten op school met zelfmoord als gevolg.


49

ELLEN

: Wilt ge mij met alles helpen mama.. ?

GERD

: Hoe bedoelt ge...?

ELLEN

: Ook als het erg is voor u?

GERD

: Ja...

ELLEN

: Ik wil niet meer leven...Ik geraak hier nooit meer uit...

GERD : (rustig) Tegenwoordig kunnen ze veel, Ellen.... ge krijgt medicijnen en ge zult beter worden. Ellen : Nee, ik weet er nu ook wel veel over.... Tante Els had hetzelfde als ik, eh? Alleen was ze veel ouder toen het begon, en bij mij, met al die rommel ... is het vroeger begonnen.... (Gerd probeert haar tegen te spreken, maar ze geeft haar geen kans) Jàwel.... (stilte)

TOM :Ik moet het vertellen... Eerst zat ons Ellen gewoon met de verpleger te praten... rustig... over wat ze zou doen .... later .... als ze terug thuis.... GERD

:Maar ineens stond ze recht, “wacht efkens” zei ze “Wacht efkens”

TOM :En toen nam ze de lift naar ‟t elfde verdiep, ze blokkeerde de lift deed haar schoenen en haar sokken uit legde haar bril er netjes bovenop... GERD :De verpleger ging achter haar aan en toen hij boven kwam zag hij op de parking mensen staan... Hij riep en de mensen keken naar boven en gingen opzij... hij zag ons Ellen liggen... blote voeten... TOM

:Van het elfde verdiep... Ze was op slag dood...

Mogelijke vragen:    

Stel je in de plaats van de ouders. Hoe zou je reageren? Een vriend(in) neemt deze stap. Welke gevoelens zouden jou overspoelen? Hadden de ouders dit moeten zien aankomen? Met welke gevoelens of emoties zou dit tekstfragment best verteld worden?


50

6. Lessuggesties thematiek 6.4 Lessuggesties ongewenste zwangerschap Bespreek een reeks uitspraken van jongeren die allemaal op een verschillende manier zijn zwanger geraakt:  Katrien, 17 jaar) Normaal gezien vrijden we altijd met condoom, maar eigenlijk had mijn vriend dat niet zo graag. En om je de waarheid te zeggen, we waren er ook helemaal niet zo handig in… Dus ofwel deed mijn vriend het snel om, ofwel deden we het gewoon zonder. Tja, en dan was ik zwanger…  (Jasper, 18 jaar) Mijn vriendin nam altijd heel stipt de pil. Ik deed mijn best om haar daarbij te helpen door af en toe eens te vragen af ze haar pil niet vergeten was. Wij dachten dat we daar dus heel serieus mee bezig waren. Op een gegeven ogenblik werd mijn vriendin ziek en moest ze zware antibiotica innemen… Doordat we niet wisten dat sommige antibiotica de werking van de pil verminderen, is ze zwanger geworden…  (Tine, 15 jaar) Ik dacht dat je van de eerste keer nooit zwanger kon geraken, maar da‟s dus geen waar…  (Karen, 16 jaar) Ik was 14 jaar toen ik begon te experimenteren met seks. De eerste keren dat ik het „echt‟ LESMAP: De moeder van David S

heb gedaan met een jongen wist ik dat je daar zwanger van kon worden, maar dat drong eigenlijk niet volledig tot mij door. Ik dacht „dat zal mij wel niet overkomen‟, tot ik enkele weken later mijn maandstonden niet kreeg… Madonna – “Papa don’t Preach (Bijlage 6) Beluister aandachtig met de klas het liedje van Madonna. Bespreek daarna onderstaande vragen: 

  





Hoe weet je dat het hier over een ongeplande tienerzwangerschap gaat? Wat vraagt het meisje aan haar vader? Met welk gevoel denk je dat ze tegen haar vader praat? Zijn er nog andere sleutelfiguren in het verhaal van het meisje? Wat is hun advies? Houdt het meisje rekening met de raad die ze krijgt bij het nemen van haar beslissing? Wat vind je hiervan?

Rollenspel Laat de leerlingen een gesprek voeren tussen hen en hun ouders of hun vriend(in). Ze moeten in dit gesprek vertellen dat ze zwanger zijn. De andere persoon reageert hierop. Een vriendin vertelt jou dat ze zwanger is en dat ze totaal niet 51

weet wat ze moet doen. Hoe ga jij haar helpen? Hoe ga jij hierop reageren? Werken met fragmenten uit het theaterstuk Het thema ongewenste zwangerschap komt ook aan bod in het theaterstuk. Laat de leerlingen

de korte fragmenten naspelen. Geef eventueel enkel een aanzet en laat ze zelf het vervolg „verzinnen‟. Daarna kan besproken worden hoe zij op zo een zaken zouden reageren, hoe zij hiermee zouden omgaan en wat ze zouden doen.

ELLEN

: Mag ik u iets zeggen?

GERD

: Gij moogt tegen mij alles zeggen...

ELLEN

: Ik ben zwanger...

GERD

: Wat ?

ELLEN

: Ik ben zwanger...

GERD

: Hoe ... van Wie...

ELLEN

: David...

ELLEN

: mama ?

GERD

: Wat moet ik daarop zeggen...

ELLEN

: ge moet niks..

GERD

: Wilt ge het houden..?

ELLEN

: Nee...

GERD

: Oke... euhm.. ik zal u helpen..

ELLEN

: ja ge moet mij helpen.. mama...

GERD : Ik wil u altijd helpen... dat weet ge toch... ik zal u helpen en komt goed.. ik zal er alles aan doen...


52

7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs

Een analyse van een toneelstuk kan op verschillende manieren. Men hoeft dit niet steeds te formaliseren in een welomlijnde schriftelijke taak waardoor het theaterbezoek vaak uitmondt in een anticlimax: de zoveelste schoolopdracht... Vaak bereikt men meer betrokkenheid en motivatie door een aantal aspecten mondeling te bespreken, in kleinere groepjes of klassikaal.


53

7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs 7.1 De voorbereiding Bezoek de website http://www.theateraandestroom.be/ en laat leerlingen even vrij verkennen.

citaten, interviewfragmenten. Zorg ervoor dat de schrijfster een gezicht en een stem krijgt. (zie websites bij biografie)



Spreekt de website je aan? Is ze duidelijk? Overzichtelijk? Gebruiksvriendelijk? Welk soort theater brengt TAS? Zijn er bepaalde producties die je wel zou willen zien? Ken je enkele van de acteurs? Waarvan? Waar is het theater gelegen? Hoe bestel je tickets? Wat is de kostprijs?

Laat leerlingen zelf interviewvragen bedenken, eventueel na het zien van het toneelstuk.

Breng het boek De Moeder van David S. mee naar de klas. Stel het voor. Lees de tekst op de achterflap. Lees eventueel een kort fragment voor uit het boek. Spreekt het de leerlingen aan? Wie zou het boek willen lezen?

Vraag je leerlingen naar hun ervaringen met theaterbezoek. Wie gaat er regelmatig naar theater? Waarom wel/niet?

    

Wat weten de leerlingen over de auteur? Laat hen opzoeken op het internet. Vraag naar foto‟s,


Vraag leerlingen naar hun mening over drugs, zelfmoord en ongewenste zwangerschap. Laat de leerlingen hun standpunt beknopt opschrijven en bijhouden. Stel deze vraag opnieuw na het theaterbezoek en confronteer hen met hun eerste antwoord.

Maak duidelijke afspraken omtrent houding en gedrag tijdens het theaterbezoek. Stilte tijdens de voorstelling, geen GSM gebruiken, zaal netjes houden, ordelijk plaats nemen en zaal verlaten,…enz.

54

7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs 7.2 Het theaterbezoek Zorg voor voldoende begeleidende leerkrachten om er op toe te zien dat het bezoek rustig en ordelijk verloopt. Herinner leerlingen die zich niet gedragen aan de afspraken. Neem plaats tussen je leerlingen. Observeer zo nu en dan je leerlingen:    

Zijn ze geboeid? Hoe reageren zij op het stuk? Zijn er bepaalde scènes die hen duidelijk sterk aangrijpen? Welke appreciatie illustreert het applaus dat ze geven?

Sprokkel onmiddellijk na de voorstelling spontane reacties. De informatie die je observatie opleverde en de directe commentaar van de leerlingen kan je gebruiken tijdens de nabespreking.


55

7. Lessuggesties voor zinvol fictieonderwijs 7.3 De verwerking 7.3.1 Nabespreking van de voorstelling Laat leerlingen in eerste instantie spontaan hun ervaringen verwoorden. Geef hen de kans om onmiddellijk te ventileren wat ze écht over het stuk willen zeggen. Nadien kan je gerichter vragen stellen zoals:    



   

 



Wat vond je van het verhaal? Welk moment in het toneelstuk sprak je het meest aan? Welk moment in het toneelstuk sprak je het minst aan? Wat vond je van de manier waarop de acteurs de personages speelden? Vormden spel, vormgeving, belichting en muziek een goed geheel? Wat deed je denken aan je eigen leefwereld? Wat vond je van de manier waarop het stuk eindigt? Welk einde zou jij bedenken voor dit toneelstuk? Kan dit echt gebeurd zijn? Is het verhaal realistisch? Waarom wel/niet? Wat heb je geleerd uit het stuk? Zou je dit toneelstuk aanraden aan vrienden, familie? Waarom wel/niet? Vul aan met één woord: „Ik vond deze voorstelling….‟

7.3.2 Werken verhaalbegrippen

rond

Taalgebruik De personages spreken „gewonemensentaal‟. Van de LESMAP: De moeder van David S

oorspronkelijke tekstbrochure blijft er taalkundig gezien weinig over. Hollandse termen en uitdrukkingen werden vervangen door Vlaamse, de zinsbouw werd zo eenvoudig mogelijk gehouden, beeldspraak en stijlfiguren werden omgezet naar normale spreektaal, gedateerde begrippen i.v.m. de drugsscène werden geactualiseerd. Verder werd getracht om de dialogen meer spankracht te geven door alle ballast eruit te zuiveren. De taal klinkt dus erg alledaags en kan het best bestempeld worden als een soort van „Algemeen Beschaafd Vlaams‟. Vragen voor de leerlingen kunnen zijn:  

 

Hoe praten de personages? Is hun taal verheven? Plechtig? Plat? Herken je bepaalde dialecten? Waarom spreken zij zo? Welk effect heeft dit op het verhaal? Zijn de dialogen geloofwaardig? Herkenbaar?

Tijd als structurerend element Het verhaal wordt chronologisch verteld maar zit vol sprongen in de tijd. Deze worden duidelijk gemaakt door beweging, belichting en muziek. Vraag de leerlingen of deze overgangen duidelijk waren. Waaraan konden ze merken dat er een sprong werd gemaakt? De vele versnellingen en het gefragmenteerd scenisch vertellen geven de voorstelling een stevige dynamiek en „drive‟. De toeschouwer wordt hierdoor tot grotere alertheid gedwongen en krijgt nauwelijks de kans om te verpozen… 56

Vraag je leerlingen of ze enig idee hebben wat de totale vertelde tijd zou kunnen zijn? Waarop baseren ze zich dan? Verhaallijnen  





Mogelijke vragen: Vertel in eigen woorden het verhaal. Zijn er naast het verhaal van de moeder van David nog andere verhaallijnen? Wat hebben de twee verhalen (verhaal David/verhaal Ellen) met elkaar gemeen? Zijn er verschillen? Welke? Vind je de titel passend?

Bespreek met je leerlingen ook de mate waarin licht en geluid het verhaal ondersteunen. 



Maakt men gebruik van opvallende uitlichting? In welke mate (veel/weinig)? Wat probeert men met dit licht te creëren? Wordt het toneelstuk begeleid door muzikale momenten? Ken je de muziek? Welke rol vervult de muziek in het toneelstuk? Worden er nog andere geluidsfragmenten gebruikt?

Perspectief Net zoals in het boek zien we de gebeurtenissen vanuit het standpunt van de moeder…en de andere ouders. Zij zijn het ook die af en toe de toeschouwers recht in de ogen kijken en rechtstreeks aanspreken…hun verhaal doen… Toch hebben we geprobeerd om het verhaal zo „sec‟ mogelijk te vertellen. Nergens bespeur je een moraliserende ondertoon of beïnvloeding. De toeschouwer wordt gerespecteerd in zijn rol van neutrale buitenstaander, is getuige van wat er gebeurt en vormt zijn eigen mening.


Tijd, plaats en cultuur Deze bewerking van Theater aan de Stroom biedt hier - bewust weinig houvast. Dergelijke verhalen kunnen zich immers overal afspelen. De sobere decorinvulling wil het universele karakter beklemtonen. We komen niets te weten over de plaats, noch de tijd. We zien gewone doorsnee gezinnen, ook het milieu is hiermee neutraal gehouden. Vragen voor de leerlingen:  

    

Wanneer speelt het verhaal zich af? (verleden, heden, toekomst) Waar speelt het verhaal zich af? (werelddeel, land, streek of soort van omgeving) Geef een korte beschrijving van het decor en de attributen. Op welke plaatsen speelt het verhaal zich af? Geeft het decor enig houvast hiervoor? Binnen welke cultuur speelt het verhaal zich af? Welk milieu? Is de gezinssituatie herkenbaar?

Personages Volgende vragen zijn hier relevant:   



 



Welke zijn de hoofdfiguren in het verhaal? Welke zijn de bijfiguren? Hoe verhouden de personages zich ten opzichte van elkaar? Wat is hun relatie? Maak een schematische voorstelling. Welke personages komen er met elkaar in conflict? Duid dit aan op het gemaakte schema. Wat kom je te weten over de karakters van de personages? Hoe zou je David, zijn moeder, zijn vader, Julie, Ellen,…. omschrijven qua karakter? Maakt men gebruik van kostumering? Waarom wel/niet?

57

    

 

Merk je een verandering bij de personages? Bij wie? Met wie kan je je het makkelijkst identificeren? Voor wie heb je sympathie? Wie trok je het minst aan? Waarom? Wat vind je van de manier waarop de acteurs hun personage hebben neergezet? Wat vind je goed/minder goed van deze acteur(s)? Waarom? Welke rol zou je zelf ook wel eens willen spelen? Waarom?

Je kan leerlingen ook vragen om in de huid van één bepaald personage te kruipen om dan als David, Julie, Ellen, de moeder van David, Tom….geïnterviewd te worden door de klasgenoten. De rollen worden vertolkt door acteurs. Zij moeten op de scène het personage „worden‟. Dit vereist doorgaans een groot inlevingsvermogen. Tijdens het repetitieproces ging het er heel intens aan toe en werden de acteurs en de regisseur ook bijgestaan door mensen die actief zijn in de hulpverlening aan verslaafde jongeren. We vroegen aan de acteurs wat zij vonden van het verhaal…een greep uit hun reacties… Wat mij vooral duidelijk is geworden, is dat een verslaving nooit op zich staat. De situatie gaat nooit enkel om de persoon zelf. Er is niet enkel de verslaafde persoon die neergaat, meestal neemt hij of zij zijn of haar hele omgeving ook mee in die neerwaartse spiraal. Door David S ben ik mij bewuster geworden van de enorme impact die drugsverslaving heeft op onze LESMAP: De moeder van David S

maatschappij in het algemeen en op gezinnen in het bijzonder. De getuigenissen die we te horen kregen van „ervaringsdeskundigen‟ tijdens het repetitieproces zijn ronduit gruwelijk. Ik heb zelf twee tieners. De druk op jongeren vandaag de dag is enorm. Ik hoop maar dat ik mijn kinderen voldoende geleerd heb om „neen‟ te zeggen… Het stuk maakt pijnlijk duidelijk hoe een drugsverslaving kan doorwegen op een gezinssituatie. Het bewijst ook dat drugsverslaafden alleen maar kunnen geholpen worden als ze dat zelf willen. Och, ik had zo graag gehad dat onze voorstelling een overdreven, opgeblazen, op-het-sensationele-af interpretatie van de realiteit zou zijn. Jammer genoeg blijkt uit reacties van mensen uit het werkveld én van ouders die het zelf hebben meegemaakt dat we er nog niet half in slagen om de gruwel van dergelijk drama over te brengen op het publiek. De realiteit tart de fictie… De impact op de ouders onder het publiek is zeer groot. Het is ontstellend om vast te stellen hoeveel moeders –maar ook vaders- tijdens of na de voorstelling in tranen losbarsten. Vaak omwille van de herkenbaarheid van het verhaal… Het gevecht dat de moeder van David voert, is meer dan tragisch en gedoemd om te mislukken. Geloven dat je de zaken kan veranderen, dat je je gezin kan redden en jezelf: het is een begrijpelijke en natuurlijke reactie 58

maar tegelijkertijd ook erg naïef. Als buitenstaander merk je dat, maar een moeder blijft een moeder… David loslaten is voor zijn moeder snijden in eigen buik…

Elke groepje brengt nadien verslag uit. Waren er opvallende overeenkomsten? Grote verschillen? Opmerkelijke aanvullingen? Voorbeeldzinnen: 

Jonge mensen zijn veel kwetsbaarder dan vroeger. De kicks moeten ook steeds groter zijn en er is geen tijd meer om jezelf te zijn of jezelf te vinden. Van alle kanten word je meegesleurd: reclame, internet, vrienden,…



Soms moet je uit liefde heel hard zijn als je merkt dat de zachte aanpak niet werkt.



Afloop van het verhaal: Het verhaal eindigt op het moment dat de moeder van David beslist om haar zoon los te laten. Maar hoe gaat het verder met David? Komt het gezin ooit terug samen? Raakt David af van de drugs, of niet? Vraag leerlingen naar het gevoel dat ze hadden bij dit einde. Hadden ze deze afloop verwacht? Waarom wel/niet? Waar staat iedereen aan het einde van het verhaal? Welke evolutie hebben de personages doorgemaakt? Of zo je wil: Welke ravage is er aangericht? Laat leerlingen een vervolgscène schrijven met als titel:„Eén jaar later…‟.

7.3.3 Andere ideeën Werken met aanvulzinnen. Geef je leerlingen een reeks zinnen die ze schriftelijk moeten aanvullen. Nadien laat je de leerlingen per twee of in kleine groepjes de resultaten vergelijken. LESMAP: De moeder van David S



  

       

Duid aan wat je van de voorstelling vond: Boeiend, spannend, ontroerend, saai, grappig, moeilijk,…of geef zelf nog andere woorden… Geef voor drie van de aangeduide woorden ook een woordje uitleg. Ik vond de voorstelling boeiend want… Eén ding dat ik heel goed heb onthouden uit het toneelstuk is… Wat ik niet zo goed begreep in de voorstelling was… Ik had niet verwacht dat… Ik kon me goed vereenzelvigen met . . . . . . . . . . . omdat….. Een situatie die ik herken en die eigenlijk niets met drugs te maken heeft is… Een situatie die ik herken en die wel met drugs te maken heeft is… Dit zou ik anders doen als ik David was… Dit zou ik anders doen als ik de moeder van David was… Ik zou aan David willen zeggen dat… Ik zou aan de moeder van David willen zeggen dat… Wat mijn ouders anders zouden aanpakken dan die van David is… Ik zit na het zien van deze voorstelling met de vraag… …

Vraag aan je leerlingen of ze andere boeken, films, gedichten, toneelstukken…over drugs kennen. Laat hen hierover vertellen. Lees met je leerlingen de uitgebreide samenvatting van de romanversie (zie bijlage). 59

Vergelijk met de toneelversie. Wat werd er allemaal geschrapt? Waarom?

Simuleer via rollenspel een gelijkaardige situatie zoals die in het stuk aan bod kwam.

Laat leerlingen een beeldreportage maken over het theaterbezoek. Foto‟s, film- en geluidsfragmenten kunnen later eventueel op de website van de school worden geplaatst.

Bijvoorbeeld: David heeft een bad trip en de ouders komen ter hulp. Een bezoek van de ouders aan hun zoon in een afkickcentrum. De zus van David die haar ouders confronteert met hun foute aanpak. In een goed rollenspel wordt op aanvraag het spel stilgelegd en kunnen de leerkracht of ander leerlingen vragen aan spelers om bepaalde dingen te doen of uit te proberen. Centraal staan de vragen: Hoe geraken de personages uit het conflict? Welke is de beste oplossing? Een andere manier van sturing bestaat erin leerlingen te laten instappen in een rollenspel dat aan de gang is. In een situatie kan plots een nieuw personage geïntroduceerd worden…

Laat een groepje leerlingen d.m.v. interviews (leerlingen, leerkrachten, acteurs,…) een verslag maken van het theaterbezoek. Laat de leerlingen een vervolgscène schrijven en ook spelen: 1 jaar later, 10 jaar later,… Maak een soort „babbelbox‟ waarin leerlingen hun mening kwijt kunnen over het theaterbezoek of over drugs in het algemeen. Laat leerlingen bij wijze van reactie op het toneelstuk uit teksten beeldmateriaal fragmenten selecteren. Die moeten ze samenvoegen tot ze op een of andere manier een coherent geheel hebben gecreëerd. Dit kan met krantenartikels, passages uit romans of gedichten, foto‟s, slogans…enz. Laat leerlingen eenzelfde soort tekst- of beeldcollage maken waarin ze hun standpunt over drugs, ongewenst zwangerschap en zelfmoord duidelijk maken.

Laat leerlingen een brief schrijven aan David. Bespreek met je leerlingen waarin een theaterbezoek verschilt van een filmvoorstelling. Zijn er ook gelijkenissen? Wil je met je leerlingen een grondiger analyse maken van deze productie? In de bijlagen vind je een analyseschema dat je kan helpen om een theaterstuk helemaal te ontrafelen…

Laat leerlingen zelf een affiche of flyer ontwerpen voor deze voorstelling. Daag je leerlingen uit om een preventiecampagne voor de school uit te werken.


60

BIJLAGEN

In bijlage kan u volgende zaken terugvinden: 1. Samenvatting van de romanversie 2. Analyse van een theaterstuk: semiotisch model 3. Een greep uit de actualiteit 4. Boekentips 5. Lyrics „Not an addict‟ 6. Lyrics „Papa don‟t preach‟


61

1. Samenvatting van de romanversie De roman telt vier hoofdstukken, zonder titel, waarin Len chronologisch het leven van haar zoon David S. vertelt. 1 (p. 7-24) De ik-figuur, Len, kijkt terug naar de tijd toen David werd geboren. Ze was toen pas twee maanden met Simon getrouwd, het gezinnetje woonde in bij haar moeder. 'Eigenlijk weet ik weinig meer van die tijd. Alleen nog maar dat David aan één stuk door huilde.' Simon zit op de HTS en moet 's avonds thuis studeren. Ze krijgen een toelage van hun ouders en 'daarom konden ze ingrijpen, toen ze vonden dat de toestand voor Simon onhoudbaar werd.' Vanwege de slechte huisvesting en het gehuil van de baby komt Simon nauwelijks tot studeren en trekt hij weer in bij zijn ouders. Len wordt zo wanhopig door het vertrek van Simon, het gehuil van David en de verwijten van haar moeder, dat ze David een keer bijna laat verdrinken in zijn badje. Een geraadpleegde magnetiseur-astroloog heeft een verklaring voor Davids gehuil: in zijn vorige leven is hij als kind omgekomen tijdens een bombardement en daarom wordt hij nu gekweld door angsten. De ouders moeten volgens hem dit proces van angstverwerking niet onderbreken, ze kunnen David niet helpen. Als Len en Simon 23 en 25 jaar zijn en David 3, wordt Juliëtje geboren. David blijft een moeilijk kind dat veel aandacht opeist, zijn huilbuien maken plaats voor driftbuien. Door zijn onhandelbaarheid krijgt Juliëtje weinig aandacht en wordt de verhouding tussen Len en Simon steeds slechter. Tijdens gesprekken met een kinderpsychologe, die door Len ten einde raad wordt geraadpleegd, blijkt dat Len David ziet als een straf voor haar eigen tegendraads gedrag als kind. Len zegt dat ze haar moeder pestte, omdat ze vond dat die alleen maar aandacht had voor haar oudste zoon,die na een auto-ongeluk maanden verlamd in een revalidatiecentrum lag. Gaandeweg beseft Len dat ze David niet als een straf moet zien maar als een kans waar ze bewust voor moet kiezen. Simon gaat bouwkunde studeren in Delft en vertrekt na een korte hereniging weer naar zijn ouders. Len pakt haar oude opleiding aan de Tekenacademie op en haar moeder zorgt voor de kinderen. Dan krijgt David een ernstige longontsteking en wordt in het ziekenhuis opgenomen. Lens moeder ziet als eerste dat David stervende is en roept in paniek de dokter. Plotseling schiet uit Davids borst een door het slijm verstopte slang los, die voor de vochtafvoer moet zorgen, zodat het water uit zijn borst loopt. Len voelt zich schuldig: 'Dit water had niets met zijn ziekte te maken, dit water was het water van toen. Het was erin gekomen door zijn babymondje en het had zich langer dan vijf jaar verborgen gehouden in zijn longen, in de wortels van zijn leven.' 2 (p. 27-93) 'Het begon met wierook.' Tien jaar later zijn er nog twee kinderen bijgekomen: Josien van acht en Brammetje van zeven. Juliët is twaalf en David vijftien. Simon is afgestudeerd en omdat hij een baan op een architectenbureau in het oosten van het land kan krijgen, verhuist het gezin in 1968. Daar leven ze een korte periode in harmonie. Als Simon de kans krijgt met een collega een architectenbureau in Den Haag te starten, gaat het gezin terug naar Den Haag en vestigt zich (dankzij een 'te hoge hypotheek') in een statig hoekhuis met een grote tuin vlakbij de zee. David trekt zich steeds meer terug op zijn kamertje, heeft geen vrienden, onderneemt niets en spijbelt steeds vaker van school. Simon zet hem onder druk, dwingt hem tot werken, regelt van alles voor hem, maar David blijft lusteloos. Hij blijft zitten in de derde klas. David weigert in de zomervakantie mee te gaan met het gezin naar een bungalow, ondanks omkoperijen en dreigementen.


62

Zijn ouders besluiten dan maar zonder hem te gaan en vragen buren een oogje in het zeil te houden. Voordat de vakantie om is, worden ze gebeld door de buurjongen: David heeft open huis gehouden en een ravage aangericht. Bij thuiskomst zijn Len en Simon razend. David belooft zijn leven te beteren. Simon en Len maken kennis met Gerrie en Tom, de ouders van Bennie, een vriend van David die verslaafd is aan drugs. Als Tom hun het droevige verhaal van Bennie vertelt ('pep, speed, hasj, barbituraten'), vermoedt Len dat David ook aan de drugs is. Simon zegt later tegen Len: 'Ons overkomt dat niet. Die ouders hebben het gewoon verkeerd aangepakt. Tom is te autoritair en zij te zwak.' Als er geld vermist wordt, zoekt Len in de kamer van David. Zij vindt het geld niet, wel restanten van verdovende middelen. David geeft toe dat hij die gebruikt en dat hij steelt. Len en Simon krijgen steeds heftiger scènes, waarin ze elkaar de schuld van Davids ontsporing geven. Simon raakt zo overspannen dat hij David aanvalt. Hij wordt ontzet door Tom, die David een flinke kaakslag geeft. 'Hij had zijn weggelopen zoon dan tóch kunnen treffen...' Als Simon zich distantieert van de problemen en lange tijd met zijn zeilboot gaat varen, begint Len Simon steeds meer te haten. Het gaat echt mis als David zich, na tien dagen van huis te zijn geweest, door zijn ouders laat ophalen. Hij is 'geflipt' tijdens een LSDtrip en heeft een doodservaring meegemaakt: 'Eigenlijk is nu alles voor mij al voorbij. Ik ben een eenheid geweest en dat heb ik op een of andere manier verkeerd gebruikt en daardoor moest ik dus weer uit elkaar vallen en dus gedood worden.' Op advies van de huisarts nemen ze contact op met een jeugdpsychiater, Kees, 'die erg bezig is op dit terrein'. Op een avond worden er tuinpaaltjes door de ruiten gegooid: een wraakactie van een dealer die duizend gulden van David tegoed heeft. De hele buurt is in rep en roer. 3 (p. 95-173) De huisdokter regelt dat Simon naar een centrum voor kunstenaars en intellectuelen kan gaan om tot rust te komen. Len wordt steeds banger voor David. Als ze daarover met Kees praat, beschuldigt deze Len ervan David steeds verder aan de drugs te helpen: 'door bij hem een schuldgevoel te kweken, door hem doorlopend te laten zien dat jullie kapot gaan met je gezin'. Nadat David weer eens een tijd niet is thuisgekomen, wordt ze gebeld door een arts van de GGD, die haar meedeelt dat David in zeer slechte toestand van de straat is gehaald en is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Later hoort ze dat hij een LSD-psychose heeft. David weigert aan de behandeling mee te werken, smeekt zijn moeder tijdens bezoeken hem daar weg te halen en dreigt met zelfmoord als ze dat niet doet. Van haar moeder hoort Len dat David haar vaak geld heeft afgeperst. Simon keert bij Len terug. Dan komt Len op het idee om steun te zoeken bij andere ouders van drugsgebruikers. Ook Tom en Gerrie voelen ervoor zo'n gespreksgroep te starten. Len en Simon roepen psychiatrische hulp in. Na vijf weken in het ziekenhuis weet David het voor elkaar te krijgen dat hij op de Emiliehoeve wordt geplaatst, een afkickcentrum. De ouders krijgen rust en het gezin komt weer op adem. 'We kregen op de kop af 58 dagen.' Dan staat David plotseling voor hun deur: weggelopen. Ondanks protesten van Juliët en Simon en het nadrukkelijke verzoek van een bewoonster van de Emiliehoeve David niet binnen te laten, bezwijkt Len bij het zien van David (in een overall, kaalgeschoren), laat hem binnen en verzorgt en bemoedert hem. Juliët zegt veelzeggend: 'Jíj bent verslaafd, je bent verslaafd aan je zoon...' David blijft beslag leggen op het leven van Len en Simon. Ze huren een huisje voor David en knappen het op. Len brengt tassen vol eten, koopt kleren, perst sinaasappels voor hem uit en geeft hem stiekem geld. Desondanks (volgens Kees: daardoor!) verloedert David steeds meer en in het huisje wordt het een puinhoop. Met Bennie betrekt hij een etage en alles herhaalt zich: beterschap beloven, de boel opknappen, diefstallen en drugs. Het samenwonen van de twee veroorzaakt een breuk tussen Len en Gerrie. Gerrie verwijt Len dat David haar zoon weer aan de drugs helpt, 'ik kan je niet meer zien zonder daaraan te


63

denken en wat het ergste is, diep in m'n hart neem ik je het nog kwalijk ook.' Ook Juliët laat haar (tijdelijk) in de steek: zij gaat bij een vriendin wonen. Van Kees krijgt Len de raad David los te laten, alleen op die manier kan David zichzelf helpen en zij haar eigen leven leiden. Maar de weg om tot dat inzicht te komen is lang voor Len. Hoewel ze merkt dat David spuit en hij haar vijfhonderd gulden afperst, blijft ze hem nalopen. Pas na haar blindedarmoperatie komt er een ommekeer. Als David haar tegen de wond schopt, komt er woede in haar boven. Ze besluit voor zichzelf te gaan vechten, 'Deze boosheid heb ik nodig om hem los te laten.' 4 (p. 175-256) 'De maand juli 1977 had ik nodig om te herstellen.' Simon gaat met de kleintjes met de caravan op vakantie, Len rust uit. Via haar nicht Henriëtte, die over is uit Amerika, komt ze in contact met de 'Anonymous Families', een Amerikaanse organisatie voor ouders van verslaafde kinderen. Ze gaat vier maanden naar Amerika, waar ze leden van zelfhulpgroepen leert kennen. Als ze terug in Den Haag is, hoort ze van Simon dat David een mislukte zelfmoordpoging heeft gedaan. Met Simon, Gerrie en vijftien andere ouders richt Len een A.F.-groep op, die wekelijks bij elkaar komt. Als Bennie zelfmoord pleegt, is de groep 'kapot, we hadden niet meer de moed om bijeen te komen. De dood van Bennie had onze angsten weer opgeroepen.' Na een tijdje haalt Gerrie de groep A.F.-ouders weer bij elkaar en probeert door gesprekken de dood van haar zoon te accepteren. Len leert in de groep te praten over haar schuldgevoel en haar moeizame pogingen om David los te laten. David krijgt een relatie met Marleen, een afgekickte sociaal-werkster, die hem wil helpen van de drugs af te komen. Als ze van hem zwanger raakt, kiest ze voor de toekomst met haar kind en verlaat David, die steeds weer terugvalt. Hij is door haar vertrek gebroken en raakt in een nieuwe crisis. Len en Simon vallen daardoor toch (tijdelijk) terug in hun oude, verkeerde patroon: David helpen en alles voor hem regelen. Als David weer als een klein kind kleppert met de brievenbus om binnengelaten te worden, accepteert Len dat hij thuis gaat wonen om af te kicken. Ze zegt hem dat ze accepteert dat hij een junk is die elk moment weer terug kan vallen in zijn oude gewoonten en dat ze kiest voor zichzelf. 'Ik wachtte die nacht op hem. (...) David kwam niet meer terug. Tegen de ochtend begreep ik dat hij vertrokken was om een shot te nemen.'


64

2. Analyse van een theaterstuk: een semiotisch model De volgende aspecten kunnen in een analyse aan bod komen: I PRODUCTIECONTEXT: Gegevens: wie, wat, waar, wanneer, hoe, waarom? II DRAMA/THEATER ANALYSE (vorm/formeel en inhoud) A De theatrale laag: Theatrale middelen: 1. Acteurs:    

Houding Beweging Gebaar Mimiek

   

Stemgebruik Kostuum Grime Kapsel

 

Handelingen Acties en interacties

   

Beelden Ontwikkeling Verloop Fragmenten

     

Decor Rekwisieten Licht Geluid Muziek Film- en videomateriaal

2. Spel:   

Karaktertrekken Motieven Emoties

3. Verhaalelementen:    

Personages Bedrijven Scènes Teksten

4. Toneelbeeld, ruimte:      

Locatie Speelruimte Speelvlak Indeling van het speelvlak Plaats van het publiek Verplaatsingen van de acteurs

Samenhang: Hoe zijn de theatrale middelen geordend in ruimte en tijd? 5. (Regie)concept: de ideeën en uitgangspunten van de regisseur en andere vormgevers. 6. Vormgeving: het gebruik van de middelen door de vormgevers: acteur, regisseur, decor-, kostuum-, licht-, geluid-, muziekontwerper. 7. Enscenering: de wijze waarop middelen zijn samengevoegd tot het geheel van de voorstelling.


65

B De narratieve laag: 1. De inhoud:  Waar gaat het theaterstuk over? Wat zegt de titel van het stuk?  Wat wordt er verteld?  Wat is het onderwerp? Het thema?  Wordt er natuurlijk of gestileerd gespeeld?  Welke emoties komen er aan bod?  Wat is de sfeer van de voorstelling? 2. Soort verhaal:  Zijn de situaties en gebeurtenissen opgenomen in een duidelijk verhaal?  Zijn de situaties en gebeurtenissen tragisch, komisch, absurd?  Zijn er meerdere verhaallijnen? 3. Ontwikkeling:  Welke situaties en gebeurtenissen spelen zich af?  Waar gebeurt het?  Wanneer?  Welke personages spelen er in mee?  Wat gebeurt er met die personages?  Wat doen die personages? Waarom? 4. Sfeer:  Wat is de sfeer?  Wisselt de sfeer?  Is er spanning, een conflict, een hoogtepunt?

C De symbolische laag: 1. Wat is de boodschap van het theaterstuk? Wat leert het stuk jou? 2. Wat willen de makers bereiken? 3. Waar is de regisseur van uitgegaan? Een toneeltekst? Welke? Van wie? Van wanneer? Of worden er eigen ervaringen gebruikt, een eigen verhaal? 4. Vanuit welke opvatting of interpretatie heeft de regisseur gewerkt?

Levensbeschouwelijk Religieus, ritueel, viering Esthetisch (anti-)Schoonheid, inleving, herkenning, vervreemding, confrontatie Politiek Status, huldiging, protest, bewustwording Economisch Werk, reclame Educatief Opvoeding, therapie, zelfreflectie, voorlichting, informatief Vermaak Amusement, decoratie, expressie, verpozing


66

III DE GEBRUIKSCONTEXT: De rol van de toeschouwer: 1. Probeer te beschrijven welk effect het theaterstuk op je had. 2. Breng dit in verband met de bedoeling die de regisseur had. 3. Kun je belangrijke factoren om het theaterstuk te begrijpen schetsen: is het gericht op een actuele situatie, op een politieke context, op bepaalde subculturen,…? 4. Jouw persoonlijke mening over het theaterstuk (= interpretatie = subjectief). Deze moet uiteraard goed onderbouwd worden.


67

3. Een greep uit de actualiteit Meisje van 18 komt om bij ongeval in Gistel In Gistel is een jong koppeltje omgekomen op de terugweg van een discotheek. De jongen die achter het stuur zat, had gedronken en drugs genomen. Bovendien reed hij te snel. De auto is op zijn zijkant in een voortuin beland. De jongen komt er vanaf met lichte verwondingen, maar zijn vriendin van 18 is dood.

Naaldboxen zijn success 08/09 ANTWERPEN STAD Om zo veel mogelijk gebruikte spuiten uit circulatie te halen, begon Free Clinic vorig jaar met het plaatsen van drie gepantserde naaldboxen op het openbaar domein. Er werden al zesduizend naalden ingezameld. Uitbreiding dringt zich volgens Free Clinic op. Spuitenruil is een project van de drugshulporganisatie Free Clinic. In 2011 werden 304.690 spuiten verdeeld in de provincie Antwerpen en werden er 331.999 gerecupereerd. De recuperatiegraad steeg tot 108 procent. Dat blijkt uit het jaarverslag 2011 van de Free Clinic. Ook het aantal contacten met drugsverslaafden steeg met 20 procent. "Toch ervaren we dat het aanbod van inzamelpunten voor gebruikte drugsnaalden moet uitbreiden", zegt Tessa Windelinckx, coördinator Spuitenruil. "Vorig jaar zijn we daarom begonnen met het proefproject van gepantserde naaldboxen. Er hangen er nu drie: aan de Free Clinic, het premetrostation Schijnpoort en aan het nachtopvangcentrum De Biekorf. Drugsgebruikers kunnen discreet hun naald veilig wegwerpen. De box is bovendien altijd beschikbaar. In één jaar tijd verzamelden we zo zesduizend naalden. Dat is een groot succes. Het toont aan dat de gebruikers zich echt wel bewust zijn van de gevaren om naalden gewoon weg te werpen." Spuitenruil wil het aantal boxen uitbreiden in de stad en ook in het stadscentrum een locatie openen waar mensen propere naalden kunnen krijgen in ruil voor gebruikte. "We merken dat een aantal drugsgebruikers niet tot bij ons geraakt", zegt Windelinckx. "Daarom is uitbreiding naar andere delen van de stad nodig. Ook een verruiming van het aanbod via spuitenruilautomaten of internet lijkt zinvol."


68

Discotheken tekenen veiligheidscharter 4/10 ANTWERPEN STAD De verantwoordelijken van negen Antwerpse clubs en discotheken hebben donderdag hun handtekening gezet onder het 'Quality Nights Charter' voor een veilig en gezond uitgaansleven. Ze beloven onder meer gratis oordopjes te verdelen en allerlei gezondheidsinfo te verspreiden. Antwerpen is de eerste Vlaamse stad die met een dergelijk charter uitpakt. De overeenkomst wordt gesteund door verschillende partners zoals de stad en het OCMW van Antwerpen, Horeca Vlaanderen en de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD). Het engagement van de deelnemende clubs zal voornamelijk bestaan uit zes basisdiensten die ze aanbieden. Minstens de helft van de medewerkers moet bijvoorbeeld een specifieke opleiding gevolgd hebben voor alcohol- en drugsproblemen, en conflictbeheer. Ademanalysetoestellen Daarnaast zullen de clubs gratis oordopjes, condooms en drinkwater voorzien en informatie verspreiden over gehoorschade, seksualiteit, alcohol en drugs, en veilig verkeer. In dat laatste opzicht zullen de clubs bovendien ademanalysetoestellen ter beschikking stellen. Andere maatregelen zijn optioneel maar worden wel aangemoedigd, zoals het zorgen voor een 'chill out'- en EHBO-ruimte, en gezonde voeding. Dat het charter noodzakelijk is, wordt volgens Jochen Schrooten van VAD bewezen door heel wat statistieken. "Onderzoek toont aan dat meer dan negentig procent van de Vlamingen die uitgaan alcohol drinkt en ongeveer de helft weleens illegale drugs gebruikt. We weten ook dat overmatig alcoholgebruik de belangrijkste oorzaak is van onveilig seksueel contact", aldus Schrooten. De deelnemende clubs zijn Café d'Anvers, Noxx, Publik, Red&Blue, Zappa, Kavka, Café Local, Petrol en Muziekcentrum TRIX.


69

Jongen pleegt zelfmoord na foutje op Facebook Door: Stijn Vossen 15/10/12 - 14u09 Een jongen van achttien heeft na een foutje op Facebook zelfmoord gepleegd. De jonge Duitser moest heel wat kwetsende opmerkingen lezen na het afzeggen van een verjaardagsfeestje en gooide zich voor een trein. Stefan had de uitnodiging voor zijn verjaardag openbaar op de sociaalnetwerk geplaatst en werd overweldigd door de enorme respons. Honderden hadden zich plots aangemeld voor het feestje bij de jongeman in Rotenburg in de deelstaat Niedersaksen. Toen hij zijn foutje inzag, cancelde hij het feestje. Meteen kreeg hij een heleboel negatieve en kwetsende reacties op zijn pagina. De druk werd hem te groot en vlak voor zijn verjaardag gooide hij zich voor een trein. "Toen hij de vergissing merkte, cancelde hij zijn verjaardagsfeestje. Er brak meteen een storm van protest los op Facebook. Hij werd beschimpt en onder druk gezet. Jongeren pikten het niet dat hij zijn party afzegde", zeggen vrienden van Stefan. De familie en vrienden zijn geschokt door de gebeurtenis. "Het is treurig en beschamend hoe sommigen reageerden op Facebook", luidt het. Op Facebook werd meteen ook opgeroepen tot het houden van een wake. "Uit respect voor Stefan en als bewijs dat er ook nog goede mensen zijn", luidde de oproep. Vijftig jongeren zakten daarop af naar Rotenburg en legden bloemen neer en ontstaken kaarsen. Intussen gaan er stemmen op om het pesten op Facebook harder te straffen.


70

Jaarlijks plegen miljoen mensen zelfmoord Bewerkt door: Mick Van Loon 8/09/12 - 10u26 Bron: AD.nl Jaarlijks plegen 1 miljoen mensen zelfmoord. Dat heeft de World Health Organisation (WHO) in een rapport bekendgemaakt, voorafgaand aan de werelddag ter voorkoming van zelfmoord op maandag. Dat betekent dat elke 40 seconden iemand sterft door zelfdoding. Het aantal pogingen ligt twintig keer zo hoog. Volgens de WHO doet vijf procent van de wereldbevolking tenminste één keer een zelfmoordpoging in zijn of haar leven. Volgens de WHO is er dan ook snel actie nodig. 'Omdat zelfmoord is te voorkomen, is het belangrijk dat regeringen investeren in preventie', aldus het rapport. In Oost-Europa wordt het vaakst zelfmoord gepleegd, Zuid-Amerika heeft de laagste cijfers. Onder jongeren van 15 tot 19 jaar oud is zelfmoord de op één na meest voorkomend doodsoorzaak. Wie kampt met vragen rond zelfdoding, kan terecht op het telefoonnummer 02 649 95 55 of op www.zelfmoordlijn.be.


71

Vandeurzen gaat online strijd aan tegen zelfmoord Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) zet in zijn nieuwe Vlaams Actieplan Suïcide 2012-2020 online therapie bovenaan op de agenda. Dat schrijft De Morgen dinsdag. Via games, chatsessies of Facebook wil hij meer jongeren bereiken die met donkere gedachten zitten. Psychologen en experts zijn het erover eens dat nieuwe media een prominente rol spelen als het om preventie van depressie en zelfmoord gaat. Games, chatsessies of mailen met deskundigen kunnen mensen helpen om te praten over hun problemen. "Het ondersteunen van online hulpverlening maakte al deel uit van het vorige Actieplan", legt minister Vandeurzen uit in de krant. "Als je dan ziet dat een aantal acties het cijfer van depressie en zelfdodingen naar beneden helpt te halen, dan is het logisch dat die piste verder wordt geëxploreerd." Concrete initiatieven ter preventie zijn onder meer een game die jongeren moet helpen leren omgaan met depressieve gedachten. Daarnaast zullen bestaande initiatieven behouden blijven, zoals de chat van de Zelfmoordlijn, of het project 2.0, waarbij online berichten over zelfdoding overgemaakt kunnen worden aan de Zelfmoordlijn. Die laatste werkt daarvoor samen met sociaalnetwerksites als Facebook en Netlog. Het kabinet benadrukt dat er een toenemend besef nodig is dat stress en depressies al op jeugdige leeftijd aandacht moeten krijgen. "En voor jongeren is online communicatie heel gewoon". Het plan moet wel nog aan regering en parlement worden voorgelegd, en treedt ten laatste in oktober in werking.


72

Tienerzwangerschappen zijn ‘besmettelijk’ Eén tienerzwangerschap in de familie zou kunnen dienen als afschrikeffect, als lesje voor de jongere broers en (vooral) zussen. Het zou ook de ouders kunnen wakker schudden, en hun seksuele voorlichting bijspijkeren. Maar het effect draait enigszins anders uit: één tienermoeder in de familie, verdubbelt de kans dat het kleine zusje ook snel zwanger raakt. Dat maakt tienermoeders niet alleen een slecht voorbeeld, maar ook 'besmettelijk'. Dat bleek uit de analyse van bevolkingsgegevens van 42.606 Noorse vrouwen uit de jaren '60, die tienerzwangerschappen met familierelaties linkte. Jongere zussen van een tienermoeder hadden twee kansen op vijf om zwanger te geraken, tegenover een kans op vijf in de algemene populatie. De zusjes nemen een voorbeeld aan hun grote(re) zussen, wat een sterkere invloed heeft dan voorlichting of advies op school. Het effect werd (nog) sterker als de zussen niet veel in leeftijd scheelden. Besmetting versus scholing   Onderwijsniveau, traditioneel een factor in de strijd tegen tienerzwangerschappen, verdwijnt daarbij naar de achtergrond. "Het besmettelijke effect van tienermoeders op zussen is groter dan het effect van een goede scholing", argumenteert professor Carol Popper op basis van de resultaten. Hoogste graad in Europa Groot-Brittannië spendeerde al 350 miljoen euro aan voorlichtingscampagnes om de Britse tieners bij te brengen wat ze kunnen doen om zich te beschermen tegen tienerzwangerschap. Desondanks heeft het land nog steeds de meeste tienerzwangerschappen in Europa: 38,3 per 1000 meisjes jonger dan 18. In België zijn dat er 'maar' 8,1. Dit verband zou (deels) kunnen helpen verklaren waarom die aantallen zo hoog blijven, al zijn ze wel gezakt: in 1998 waren er nog 46,6 zwangere tienermeisjes per 1000. Focus op familie "Deze studie toont aan dat voorlichtingscampagnes zich niet enkel moeten beperken tot scholen, maar er ook het gezinsleven bij moeten betrekken", besluit mevrouw Popper. Eerder werd ook al een sterker verband gevonden tussen het seksueel gedrag van broers en zussen dan tussen vrienden. Met andere woorden: jongere broers en zussen worden meer beïnvloed door het seksleven van hun oudere broers en zussen, dan door het seksleven van hun vrienden. (edp)


73

Eén op vijf jongens denkt dat 'terugtrekken' bij seks veilig is Door: redactie 20/07/12 - 16u27 Jongens blijken minder goed op de hoogte van anticonceptiemiddelen en hun efficiëntie dan meisjes. Zo denkt 20 procent van de jongens dat terugtrekking een veilige anticonceptiemethode is, tegenover 7 procent van de meisjes. 10 procent van de mannen gelooft ook dat plassen na een vrijpartij een zwangerschap voorkomt. Meisjes weten wel beter: niemand van de vrouwelijke respondenten trapte daarin. Dat blijkt uit een Nederlands onderzoek bij 5110 Nederlanders. Onze noorderburen zijn ervan overtuigd dat ze voldoende zijn ingelicht over anticonceptie. Volgens de cijfers zijn ze ook een van de best ingelichte ter wereld en toch moet de helft van de min25-jarigen toegeven onveilige seks gehad te hebben. Jongens scoren hier alweer slechter dan meisjes: 60 versus 40 procent. Excuses Het excuus? 'The heat of the moment'. 13 procent had gewoon niets bij zich, nog eens 13 procent was te veel onder invloed van drank en/of drugs om zich te herinneren iets als een condoom te gebruiken. 15 procent van de vrouwen zegt het 'vergeten' te zijn. Zwanger Onveilige seks loont niet: 15 procent van de vrouwen die onveilige seks hadden gehad was ongewenst zwanger geworden, tegenover 2 procent van de veilige seksers. Voorlichting Nederlanders worden vooral voorgelicht door hun ouders, de huisarts en de school, al verbergen die categorieën grote verschillen. 75 procent van de meisjes praat met de arts over voorbehoedsmiddelen, en dan voornamelijk de pil tegenover 16 procent van de jongens.     Meer dan pil en condoom Gynaecoloog Rob Beerthuizen ziet een grote rol weggelegd voor de ouders die over meer moeten praten dan de pil en het condoom alleen. "Anticonceptie is vaak voor een lange periode in je leven en daarin kun je tegenwoordig een keuze maken uit meer dan 30 verschillende anticonceptiepillen, veel soorten condooms en andere vormen van anticonceptie. Dat kan alleen als jongeren goed geïnformeerd zijn over alle mogelijkheden en zelf verantwoordelijkheid daarvoor leren dragen. Zo kunnen ze met een gerichte vraag bij de huisarts komen", aldus Beerthuizen. (edp)


74

4. Boekentips Overdosis van Helen Vreeswijk is het verhaal van een hechte vriendengroep die langzaam uit elkaar valt door het gebruik van partydrugs. Het begint allemaal heel onschuldig, tot het afschuwelijk fout gaat en de groep het spoor helemaal bijster raakt. Uitgeverij Manteau

Afblijven van Carry Slee gaat over druggebruik en de gevolgen ervan. De jonge Melissa mag dansen in de clip van een bekende rapper. Om haar onzekerheden te verbergen en om beter te dansen begint ze pillen te slikken. Haar vrienden worden ongerust en willen haar helpen maar weten niet hoe... Het boek heeft heel wat prijzen gewonnen en is ondertussen ook verfilmd. Uitgeverij Van Holkema & Warendorf

Candy van Kevin Brooks is een thrillerachtige puberroman die de duistere en gewelddadige wereld van het heroïnehoertje Candy schetst en het verlies van onschuld van een gewone jongen. Pakkend en scherp geschreven vanuit de ik-persoon Joe, die alles wat belangrijk was in zijn leven (zoals gitarist in een bandje zijn) voor haar op het spel zet. Emotionele eenwording als enig zinnig levensdoel. Uitgeverij NBD/Biblion


75

Vrije Val van Jana Frey is een beklemmend verhaal over de 15-jarige Marie,die teleurgesteld in de liefde bij verkeerde 'vrienden' belandt. Zij brengen haar in contact met allerlei soorten drugs. Het loopt helemaal mis, Marie moet gedwongen afkicken. Menige puber die zich lelijk, overbodig of waardeloos vindt, zal zich hierin herkennen en hopelijk niet zover gaan als de hoofdpersoon. Uitgeverij Clavis Thirteen Reasons Why: Stel je voor. Je zit op de middelbare school en bent verliefd - op het meest bijzondere meisje van de klas natuurlijk. Een tijdlang bewonder je haar vanuit de verte. Je weet zeker dat je haar nooit kunt krijgen. En dan opeens, is er die avond. Er gebeurt niets, maar jullie praten, er is een klik, en een belofte van meer. En dan is ze er opeens niet meer. Ze is dood. Hannah heeft zelfmoord gepleegd. Daarvoor had ze niet één maar dertien redenen. Er zijn, volgens haar, dertien schuldigen. En die klaagt ze persoonlijk aan in een getuigenis die ze op cassettebandjes heeft opgenomen. Verdwaald in alle vragen is een verrassend openhartig boek over de dilemma's waarmee nabestaanden worstelen na de zelfdoding van een dierbare. In 2008 pleegt Ernst, de broer van journalist Alje Kamphuis, zelfmoord. Gevoed door schuldgevoel en de vraag hoe dit voorkomen had kunnen worden, probeert hij uit te zoeken waarom Ernst voor dit rigoureuze einde koos. Hij praat met de vrienden van zijn broer en zijn hulpverleners. Daarnaast leest hij de vele notities die Ernst, oprichter van de vermaarde Nederlandse punkband Ivy Green en beeldend kunstenaar, achterliet. Ze maken de pijn en wanhoop van Ernst voelbaar. LESMAP: De moeder van David S

76

Eén uur en achttien minuten: Op een zondagochtend komt de 25- jarige student Johan met de trein aan in zijn geboortedorp in West-Friesland. Hij keert terug in het dorp omdat Joey, een van zijn vier jeugdvrienden, de avond daarvoor volkomen onverwacht zelfmoord heeft gepleegd. In de week tussen zijn dood en de begrafenis proberen de jongens antwoorden te vinden op de vraag waarom hun vriend een einde maakte aan zijn leven en wat dat betekent voor hun eigen levens. Een nieuw leven: De vijftienjarige Nienke ontmoet Sander tijdens een uitwisselingsprogramma en ze is meteen tot over haar oren verliefd. Ze beleven samen een paar heerlijke dagen, maar Sander woont ver weg en eenmaal, thuis laat hij al snel weten dat hij geen verkering wil. Een paar weken later vreest Nienke dat ze zwanger is. De zwangerschapstest is onverbiddelijk….. Iets van mij: Nikki is zestien. Ze heeft een goede relatie met haar vriend, Tygo. Maar dan raakt Nikki ongewenst zwanger. Ze is ten einde raad. Eerst houdt ze haar zwangerschap voor iedereen geheim. Haar vriend weet het niet, haar ouders ook niet. Haar tweelingzus Noa merkt dat er iets mis is met Nikki. Na een tijdje neemt Nikki Noa in vertrouwen. Om zeker te zijn gaan ze samen in een andere stad bij de drogist een zwangerschapsindicator halen. De uitslag is positief en dan begint Nikki's tweestrijd. Iedereen in haar omgeving vindt dat ze het moet laten weghalen.


77

5. Lyrics ‘Not an addict’ K’s Choice Tekst

Vertaling

Breathe it in and breathe it out And pass it on, it's almost out We're so creative, so much more We're high above but on the Floor

Adem het in en adem het uit en geef het door, het is bijna uit We zijn zo creatief, zoveel meer We zijn in de wolken maar op de grond

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side

Het is geen gewoonte, 't is aantrekkelijk, ik voel me leven Als je 't niet hebt, sta je aan de andere kant

The deeper you stick it in your vein The deeper the thoughts, there's no more pain I'm in heaven, I'm a god I'm everywhere, I feel so hot

Hoe dieper je 't in je ader steekt des te dieper zijn de gedachten, er is geen pijn meer ik ben in de hemel, ik ben een god, ik ben overal, ik heb het zo warm/ik voel me zo heet.

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side I'm not an addict (maybe that's a lie)

It's over now, I'm cold, alone I'm just a person on my own Nothing means a thing to me (Nothing means a thing to me)

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side I'm not an addict (maybe that's a lie)

Free me, leave me Watch me as I'm going down Free me, see me Look at me, I'm falling and I'm falling. It is not a habit, it is cool I feel alive I feel... It is not a habit, it is cool I feel alive

It's not a habit, it's cool, I feel alive If you don't have it you're on the other side I'm not an addict (maybe that's a lie) I'm not an addict...


Het is geen gewoonte, 't is aantrekkelijk, ik voel me leven Als je 't niet hebt, sta je aan de andere kant ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen) Nu is het voorbij, ik heb het koud, ben alleen ik ben maar een persoon op mijn eentje Niets heeft enige betekenis voor mij (Niets heeft enige betekenis voor mij) Het is geen gewoonte, 't is aantrekkelijk, ik voel me leven Als je 't niet hebt, sta je aan de ander kant Ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen) Bevrijd me, laat me achter kijk naar me terwijl ik ten onder ga Bevrijd me, zie me kijk naar me, ik val, ik val... Het is geen gewoonte, 't is aantrekkelijk, ik voel me leven, ik voel... Het is geen gewoonte, 't is aantrekkelijk, ik voel me leven Als je 't niet hebt, sta je aan de andere kant Ik ben geen verslaafde (misschien is dat een leugen) Ik ben geen verslaafde.

78

6. Lyrics ‘Papa don’t preach’ Madonna - "Papa Don't Preach" Papa I know you're going to be upset 'Cause I was always your little girl But you should know by now I'm not a baby

Madonna - "Papa Don't Preach" Papa, ik weet dat je overstuur zal zijn, want ik was altijd je kleine meid, maar je zou het ondertussen al moeten weten,ik ben geen kind meer.

You always taught me right from wrong I need your help, daddy please be strong I may be young at heart But I know what I'm saying

Jij leerde me wat goed is en wat slecht, Ik heb je hulp nodig, papa, wees alsjeblieft sterk Ik ben misschien nog jong Maar ik weet waarover ik spreek

The one you warned me all about The one you said I could do without We're in an awful mess, and I don't mean maybe - please Papa don't preach, I'm in trouble deep Papa don't preach, I've been losing sleep But I made up my mind, I'm keeping my baby, oh I'm gonna keep my baby, mmm... He says that he's going to marry me We can raise a little family Maybe we'll be all right It's a sacrifice But my friends keep telling me to give it up Saying I'm too young, I ought to live it up What I need right now is some good advice, please Daddy, daddy if you could only see Just how good he's been treating me You'd give us your blessing right now 'Cause we are in love, we are in love, so please

Diegene waarvoor jij me waarschuwde Diegene die ik volgens jou moest dumpen Wij zitten echt in de problemen, en ik bedoel niet misschien – alsjeblieft Papa geef me geen preek. Ik zit serieus in de problemen. Papa geef me geen preek. Ik kan niet meer slapen. Maar mijn besluit staat vast. Ik hou mijn kind.Ik ga mijn kind houden. Hij zegt dat hij met mij zal trouwen We kunnen een gezinnetje stichten Misschien komt het allemaal wel goed met ons Het is een opoffering Maar mijn vrienden zeggen me dat ik het kind moet opgeven Ze zeggen dat ik te jong ben. Ik moet nog zoveel doen Wat ik nu nodig heb is goed advies, alsjeblieft Papa, papa, als je toch maar eens kon zien Hoe goed hij voor mij is Jij zou ons je zegen geven, hier en nu Want wij zijn dol op elkaar. Wij zijn dol op elkaar, dus alsjeblieft.


79

BIBLIOGRAFIE Geraadpleegde internetbronnen, per thema, alfabetisch gerangschikt:

Drugs http://www.druglijn.be/drugs-abc.aspx http://www.druglijn.be/drugs-abc/drugs-algemeen.aspx http://www.drugsinfo.nl/index.cfm?act=drugsabc.tonen&cat=2443D4AAA638-4A41-BB09-A06599A18EB8 http://www.drugsinfo.nl/index.cfm?act=drugsabc.tonen&cat=2443D4AAA638-4A41-BB09-A06599A18EB8 http://www.drugsinfo.nl/index.cfm?act=drugsabc.tonen&cat=B672429B80DF-4494-8D84-99D36836C448 http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=774 http://www.jellinek.nl/familie-en-omgeving/ http://www.maakjekeus.nl/index.cfm?page=Negatieve+gevolgen+van+drug s+en+drankgebruik http://www.vad.be/alcohol-en-andere-drugs/wetgeving/illegale-drugs.aspx

Zelfmoord http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/53107-zelfmoord-ofzelfdoding.html http://ond.vvkso-ict.com/vvksosites/UPLOAD/2006/M-VVKSO-2006-057.pdf http://www.befrienders.org/int/dutch/index.asp?PageURL=warningSigns.php http://www.kennislink.nl/publicaties/hulp-bij-zelfdoding-voorkomt-zelfdoding http://www.preventiezelfdoding.be/content_zml.php?zml=hulpbieden http://www.preventiezelfdoding.be/content.php?im=1&is=1&iss=1&isss=1&cti tle=Risicofactoren http://www.preventiezelfdoding.be/content.php?im=1&is=1&iss=1&isss=4&cti tle=Signalen


80

Tienerzwangerschappen http://www.abortuscentra-vlaanderen.be/abortus_wetgeving.html http://www.infoportaaltienermoeders.nl/Kennisbank/bfa0d521/12/Cijfers.as px http://www.jongereninfolife.be/site/hulpverlening/als-je-abortusoverweegt.html http://www.jongereninfolife.be/site/voorlichting/tienerzwangerschap.html http://www.ongeplandzwanger.be/hulp/tienerzwangerschap/oorzaken-engevolgen-van-een-tienerzwangerschap/menu-id-25.html http://www.ongeplandzwanger.be/hulp/tienerzwangerschap/waaraan-kanje-merken-dat-je-zwanger-bent-/menu-id-25.html http://www.ugent.be/nl/onderzoek/maatschappij/wetenschapswinkel/onderz oek/masterproef_Karolien_Andries.pdf http://www.vub.ac.be/sjerp/deabortuswet.html


81

LESMAP DE MOEDER VAN DAVID S. TAS - EDUCATIEF. LESMAP: De moeder van David S 1

Recommend Documents