Lesbrief bij de voorstelling
De Steltenloper
Geachte, Binnenkort kom je met je klas naar de voorstelling De Steltenloper, een coproductie van het dansgezelschap Nat Gras en het figurentheater DE MAAN. Deze lesbrief informeert je over de voorstelling en de wijze waarop je hier in de klas rond kan werken. Het is een inspiratie-brochure boordevol ideeën om verder uit te werken tot boeiende activiteiten. Wij wensen je een fijne voorstelling die jou en je klasgroep kan inspireren en nog even blijft nazinderen in de hoofden, de harten en de lichamen van de kinderen. Veel plezier!
2
INHOUD
DE VOORSTELLING -
de inhoud inspiratie
VOORAF IN DE KLAS -
de titel het verhaal
BIJ AANKOMST EN TIJDENS DE VOORSTELLING
NA DE VOORSTELLING -
jouw inspiratie activiteiten in de klas bestaand lesmateriaal boekenaanbod
HET TEAM
DE GEZELSCHAPPEN
STELTLOPEN VROEGER EN NU, HIER EN GINDER
BIJLAGEN 1. paardenvorm
3
DE VOORSTELLING De Steltenloper is een woordloze voorstelling gespeeld door 1 steltenloper, 2 dansers, 3 apen, 4 schapen en …. De inhoud In het bos daar staat een huis…. Een jongeman kijkt door het raam het donkere bos in. Hoge stammen reiken als ladders naar de open lucht. Hij kijkt er naar en zucht. Dan timmert hij van zijn kleine houten huisje metershoge stelten en vertrekt. Hij loopt hoog boven de toppen van de dennenbomen, waadt door de eindeloze diepte van de stille oceaan… In de Grand Canyon is alles knaloranje, op de noordpool is alles ijzig blauw… , zoveel mensen, zoveel dieren, zoveel kleuren… Apen, vissen, cowboys, zeemeerminnen… Tijdens zijn reis ontmoet de steltenloper de gekste figuren. En op het einde? Op het einde komt hij weer veilig thuis. Zoveel rijker, zoveel wijzer, zoveel fleuriger en kleuriger als voorheen.
Inspiratie Het boek met de gelijkaardige titel van Mattias De Leeuw was het vertrekpunt en stevige leidraad voor deze voorstelling. ISBN: 9401400121
Mattias De Leeuw Mattias is de tekenaar/schrijver van het boek “De Steltenloper”. Dit prentenboek is zijn debuut. Het kreeg veel lof en Mattias won er meteen de Boekenpluim in 2012 mee. Hij is behalve een illustrator ook een echte verhalenverteller; af en toe staat hij ook op de planken. In het verleden was hij te zijn op het podium van Brooddoos van Bronks en dit seizoen kan je hem spotten tijdens de kindervoorstelling ʻEn morgen was het feestʼ van Annaʼs Steen. Mattias geeft workshops rond zijn boek, op maat van het publiek.
4
VOORAF IN DE KLAS
Het is belangrijk vooraf de nieuwsgierigheid van de kinderen te prikkelen en hen warm te maken voor deze nieuwe ervaring. - waar gaan we naar toe? - Hoe gaan we er naar toe? - Wat gaan we doen?
De titel “De steltenloper” is de titel van het stuk. Waar zou het stuk over gaan? Breng via volgende vragen een gesprek over de titel op gang: - zou hij op echte stelten lopen? - Waar zou hij naartoe gaan? - Waarom zou hij op stelten lopen? - Is het een hij of misschien een zij?
Het verhaal Het is handig als de kinderen het verhaal van Mattias De Leeuw kennen. De voorstelling volgt de grote lijnen van het boek, maar bevat ook enkele nieuwe elementen.
5
BIJ AANKOMST EN TIJDENS DE VOORSTELLING Zorg dat de kinderen voor aanvang nog even naar het toilet gaan. Jassen worden in de vestiaire gehangen, de klaspop kan natuurlijk wel mee naar binnen. Het publiek zit verdeeld in 2 groepen, elk aan een andere kant van het speelvlak. Omdat de groepen ongeveer evenredig verdeeld moeten worden, zitten mogelijk niet alle kinderen van één klas bij elkaar aan dezelfde kant. Daarom is het noodzakelijk dat er 2 volwassen begeleiders per klas aanwezig zijn. Zitten de kinderen verspreid over de 2 groepen, zorg er dan voor dat bij elke groep een begeleider zit die de kleuters kan aanspreken indien nodig. Dit voorkomt onnodig ʻoverlopenʼ. Neem zelf plaats tussen de kleuters. Jij kent je klasgroep het best. Organiseer en plaats de kleuters zo, zodat ook jij op een ontspannen manier van de voorstelling kan genieten. Het publiek zit heel dicht bij het speelvlak. Vertel de kinderen vooraf dat het niet toegestaan is aan lampen te komen of poppen vast te nemen. Als iedereen op de banken blijft zitten is er geen probleem…. Filmen of het maken van fotoʼs is niet toegestaan tijdens de voorstelling. Fotoʼs van de voorstelling kan je downloaden via de sites van beide gezelschappen : www.natgras.be. of www.demaan.be. Ook de trailer van de voorstelling is hier terug te vinden. Je kan de link vermelden in de schoolbrief zodat de kinderen aan de hand van de trailer de voorstelling thuis met hun ouders kunnen herbeleven.
6
NA DE VOORSTELLING
Jouw inspiratie Ongetwijfeld werkte je in het verleden al rond het thema “reizen” of “wonen”. De Steltenloper biedt je de mogelijkheid om dit thema vanuit een verfrissende, nieuwe hoek te bekijken. De voorstelling heeft een dubbele gelaagdheid. In de eerste plaats is er het verhaal dat we allemaal duidelijk kunnen lezen: een man maakt stelten van zijn huis en vertrekt op reis. Maar naast dit letterlijke verhaal kan ieder voor zich een diepere, persoonlijke laag “lezen”. Misschien ligt de milieuproblematiek je erg aan het hart en valt jou op dat het bos omgehakt wordt. Of vraag je je af waarom de man zijn hele hebben en houden achter laat ….. Door ook deze diepere lagen in het verhaal aan te spreken, kom je met je klasgroep tot een zeer waardevolle en persoonlijke beleving van deze voorstelling. Gebruik onderstaande lesideeën als een inspiratiebron. Soms focussen deze lessuggesties op het letterlijke verhaal, andere keren gaan ze in de diepere lagen die in het verhaal verscholen liggen. De uiteindelijke vorm van de activiteiten zal afhangen van je klasgroep, de accommodatie, het materiaal dat je vond en jouw inspiratie.
Activiteiten in de klas
Vertellen met je lichaam Er wordt niet gesproken tijdens de voorstelling, maar hebben de dansers en de poppen wel iets verteld? Wat? Kan jij het verhaal van de steltenloper navertellen met woorden? Hoe zou je in de klas iets kunnen vertellen zonder woorden? Denk aan wijzen met je vinger, draaibeweging op je buik als iets lekker is,….
Ik ga op reis en ik neem mee De Steltenloper nam, buiten zijn stelten, niets mee op zijn reis. Wat zou jij zeker niet willen missen als je op reis gaat? Het basisspel: accent op geheugen De eerste kleuter zegt “Ik ga op reis en neem mee: …..” Daarbij voegt hij iets dat hij zeker niet wil missen vb “mijn knuffel”. De volgende kleuter herhaalt het vorige en voegt er nog iets aan toe. (Ik ga op reis en neem mee: mijn knuffel, en een appel. De Steltenloper: verhaal opnieuw samenstellen Idem als het basisspel maar dit keer met de figuren die de steltenloper zag op zijn reis. De eerste kleuter zegt “De Steltenloper ging op reis en zag: vissen. Enz….
7
Voorwerpen: accent op kleurherkenning Verzamel in het midden van de kring voorwerpen met een eenduidige kleur ( van elke kleur van de kleurendobbelsteen minstens 2 voorwerpen). De eerste persoon werpt met de kleurendobbelsteen en zegt volgens zijn worp “Ik ga op reis en neem mee: een rode….” Hierbij kiest hij een rood voorwerp uit de kring. De gekozen voorwerpen kunnen als geheugensteun op een rij gelegd worden. Personen: Ik ga op reis en ik neem mijn papa mee want als ik moe ben kan ik op zijn rug zitten. Ik ga op reis en ik neem mijn poes mee want die is lekker warm als ze op mijn schoot zit. … Ieder bedenkt een persoon/dier die hij heel graag mee op reis zou nemen en vertelt ook waarom. De kinderen kunnen dit tekenen; deze tekeningen kan je bundelen in een “reisgids”.
Thuiskomen Als de steltenloper thuiskomt is zijn huis veel kleurrijker aan de binnenkant. Het ziet er meteen veel gezelliger uit. - Wat vinden de kinderen “gezellig” bij hen thuis? - Wat maakt de klas gezellig? Is de klas nog gezelliger in te richten? Hoe zou je dit met de kinderen kunnen doen? Wat heb je hiervoor nodig?
Een horde paarden Een paarden-pop In bijlage vind je een tekening voor een paardenpop zoals je die in de voorstelling zag. Vergroot deze tekening naar A3 en zet over op karton. Knip het paardenhoofd-met-nek uit. Om een paarden-figuur te verkrijgen zoals in de voorstelling kleef je de “nek” van het paard met brede tape rondom het bovenbeen van de kleuter. Een paarden-dans Met volgende danssuggesties kan je een toffe dansles maken: - de paarden rijden individueel door elkaar maar volgen de lijnen op de grond van de (turn)zaal. - Idem maar nu volgen kleine groepjes een leider. - Als de muziek stopt steigeren de paarden ter plaatse. - Alle paarden rijden kriskras door elkaar. Komen ze een paard tegen, dan steigeren ze ter plaatse als begroeting, daarna meteen weer verder. - Als de kinderen gewend zijn aan het paard op hun been en de voorwaartse bijtrekpas gaat iedereen aan 1 kant van de zaal staan. In het midden leg je een dwarse rij van pittenzakjes of touw. Als de muziek start steken alle paarden over en springen over de hindernis. De combinatie van de bijtrekpas en het springen over een hoogte is niet makkelijk. Lukt dit goed, vervang het touw of de pittenzakjes door Zweedse banken. - Idem, maar plaats de banken kriskras in de zaal. Iedereen kan vrij door de zaal dansen op de muziek. Welk paard durft er over de bank, wie neemt de pittenzakhindernis en wie slalomt behendig tussen alle hindernissen door?
8
-
Idem per 2 met de voorste die leidt. Wijs de kinderen er op dat het niet om ter snelst is, wel om ter best een hindernis nemen. Zowel cowboys als indianen rijden te paard. Laat de kinderen kiezen welk personage ze zijn. Zowel indianen als cowboys verstoppen zich in de zaal. Voor de muziek start zeg je welke groep mag rijden. Deze groep rijdt vrij door de zaal en verstoppen zich als de muzieksterkte verminderd. Daarna is de andere groep aan de beurt.
De Steltenloper op bezoek Stel je voor dat de steltenloper ook in jullie dorp/stad komt kijken… Bespreek met de kleuters wat hij zou zien vanop zijn stelten. Deze informatie kan je op verschillende manieren verwerken: -
-
4-jarigen: laat de kleuters hun huis, tuin of een ander element dat in het gesprek aan bod kwam (riviertje, drukke snelweg, kerk,…) tekenen en uitknippen. Op een groot blad wordt de Steltenloper getekend en komen alle uitgeknipte tekeningen in collage vorm tussen en rond zijn stelten te staan. 5-jarigen: de steltenloper ziet vanop zijn stelten alles in vogelperspectief. Bekijk en bespreek luchtfotoʼs van steden en landschappen (zie o.a. boeksuggesties verderop). Zelfde opdracht als de vorige, maar schenk aandacht aan het tekenen vanuit vogelperspectief.
Er was eens… Zowel in de voorstelling als in het boek staat de Steltenloper centraal. Het is vrij voor de hand liggend dat je het verhaal vertelt vanuit de ogen van dit hoofdpersonage, maar het kan ook anders! Laat de kinderen aan de hand van de prenten uit het boek 1 personage kiezen (denk aan een skiër of een aap) en laat ze het verhaal vertellen vanuit het oogpunt van dit personage. Gaat dit goed, dan kan je met de kleuters nog een stapje verder gaan: bedenk een verhaal met (denkbeeldige) personages die de steltenloper zou zien als jij bij jullie op bezoek komt. - som met de kleuters 3 personages op die de steltenloper zou kunnen zien Bijvoorbeeld de bakker, een draak en een fietser. Teken deze figuren eventueel op aparte papiertjes als visuele ondersteuning - Bouw samen met de kinderen een situatie op waar de 3 personages aan bod komen. Stel hierbij gerichte vragen om het verhaal verrassende wendingen te geven. - Laat de kinderen het verhaal tekenen, als een nieuwe bladzijde in het boek.
Skiërs op de berg. In de voorstelling skiën de skiërs van de berg. Laat de kinderen per 2 een “skiër” uit de klas kiezen. Dit kan een pop, een playmobilmannetje, een knuffel of zelfs een auto zijn. Laat ze met karton skiʼs op maat van hun pop maken en bevestig deze met tape aan de “pop”. Nu zijn het echte skiërs! Trek nu met alle kleuters en skiërs naar de zaal….. Denkbeeldige berg - de kinderen laten hun skiër over de grond skiën zolang de muziek speelt - idem maar nu glijden de skiërs ook op en af denkbeeldige bergen
9
Echte berg - enkele kinderen gaan stevig als een berg in de zaal staan. De andere kinderen dansen met hun skiërs individueel door de zaal zolang de muziek speelt. Ze kunnen hun pop rond-op en af de bergen laten skiën. - Idem per 2: er is per berg telkens 1 skiër. Stopt de muziek dan rust de skiër op de grond en wisselen de kinderen van rol. - Idem maar nu stopt de muziek niet meer en wordt er gewisseld als de skiër op de grond uitrust. Let er op dat de kinderen niet uit hun “dansrol” stappen: de bergen “smelten” als het ware naar beneden en de ski-begeleider “versteend” vanuit zijn houding die hij had toen de skiër stopte. Het idee van de skiërs kan je ook met autoʼs uitwerken. De kleuters zonder auto zijn dan geen bergen maar maken met hun lichaam bruggen in allerlei vormen. De kleuters met auto rijden op, over en tussen de bruggen.
Boekenaanbod Voorzie na de voorstelling, naast het boek van Mattias De Leeuw, in de boekenhoek ook kijkboeken met een link naar themaʼs uit de voorstelling. Enkele voorbeelden die ons erg aanspraken: HIDE AWAYS, Sonya Faure, ISBN 2-0803-0451-8 Boek met fotoʼs van huisjes en boomhutten in de natuur. TREE HOUSES, Philip Jodidio, ISBN 978-3-8365-2664-7 Boek met grote prenten van boomhutten om bij weg te dromen… AMAZONE PUUR, Guido Sterkendries, ISBN 978 90 8679 359 4 Een fotoboek over de pracht van het amazonewoud, maar niet blind voor de ontbossing en de gevolgen er van. VUURTORENS, tussen dag en nacht, Jürgen Voss, ISBN 90 5961 0253 Fotoboek met vuurtorens. THE FLEMISCH COAST, a vieuw from the sky, Wim Robberechts, ISBN 90 5826 337 1 Boek met luchtfotoʼs van de Belgische kust. BELGIUM, THE BOOK, Wim Robberechts, ISBN 9 789020 969504 Belgische steden, dorpen, weilanden, sportvelden… vanuit de lucht gefotografeerd. HENRI ROUSSEAU, ISBN 978-3-7757-2537-8 Boek met afbeeldingen van schilderijen van Henri Rousseau: herkenbare oerwoudtaferelen om naar te kijken en telkens weer wat nieuws te ontdekken.
10
Bestaand lesmateriaal Yoga in het oerwoud “Yoga in het oerwoud” is een cd en bijhorend een boekje met uitleg en tekeningen van de oefeningen. Vanuit een verhaal word je samen met je klasgroep op een heel speelse manier doorheen het oerwoud geleid. Ontspanningsoefeningen, krachtoefeningen, concentratieoefeningen en fantasieoefeningen lopen zo op een natuurlijke manier in elkaar over. www.kinderyoga.nl Kleuterdansen 4: Chinese waaierdans De Chinese waaierdans is een gestructureerde kinderdans met voorafgaande oefeningen. De kinderen dansen met elk een waaier in de hand. cd met bijhorende dansbeschrijvingen, te bestellen via www.danskant.be. Dansspetters: Het Oerwoud De oerwouddans is een dans, vastgelegd op muziek maar met veel mogelijkheden tot eigen interpretatie / expressie binnen de dansstructuur. Boek met bijhorende cd, te bestellen via www.dansspetters.nl. ISBN: 90-805732-1-3 Muzische vorming, praktische werkfiches voor het kleuteronderwijs: dansles met vissen. Uitgewerkte dansles voor peuters over vissen. Een goede aanzet voor je les voor 4- en 5jarigen. Werkmap uitgegeven door Averbode. ISBN 90-317-39-35
11
HET TEAM Voor deze voorstelling werd een boeiend team samengesteld. Allen hebben ze een sterke kennis van hun kunstvakgebied en hadden ze een persoonlijke inbreng in het maakproces van deze voorstelling.
Miguel Do Vale, danser
Miguel (Portugal), studeerde aan de Theaterschool ESMAE te Porto) aanvankelijk theater, maar voegde er later nog dansstudies aan toe (ESMAE te Porto en Codarts te Rotterdam). Bij het Nederlandse gezelschap De Meekers deed hij zijn eerste ervaringen met een jong publiek op. In Vlaanderen kon het jonge publiek hem zien in Zoo doen ze de dingen van HetPaleis en Fabuleus (Randi de Vlieghe).
Martina Griewank, danser Martina (Duitsland) begon aanvankelijk aan studies geneeskunde, maar koos na enkele jaren resoluut voor dans. Hiervoor trok ze naar het Koninklijke Conservatorium in Antwerpen en later naar Lausanne. In het verleden was ze o.a. te zien in een choreografie van Jan Martens (Jan danste ook in de voorstellingen Koeiemorgen, Schaapwel en Speeltijd van Nat Gras). De Steltenloper is haar eerste podiumervaring voor een jong publiek.
Goele Van Dijck, choreografie Goele Van Dijck studeerde aan de Fontys Dansacademie te Tilburg als dansdocente maar kwam al vlug in het podiumcircuit terecht. Haar ervaringen als kleuterleidster combineert ze met haar artistieke inzichten als danser/choreograaf. Dit resulteerde eerder in bejubelde voorstellingen als Koeiemorgen, Schaapwel, MuurtjeMuurtje en Pommeliere. Haar voorstellingen kenmerken zich door de speelsheid en een sterke zintuiglijkheid. Ze is de drijvende kracht achter het dansgezelschap Nat Gras.
Paul Contryn, poppen en scenografie. Paul Contryn is de huisscenograaf en poppenmaker van DE MAAN. Reeds tijdens zijn studies toegepaste grafiek aan het Sint-Lucasinstituut te Brussel was hij als scenograaf actief in het toenmalige Mechels Stadspoppentheater, nu DE MAAN. Hij gaat steeds op zoek naar verscheidenheid in materie en manipulatietechnieken voor de poppen, synchroon met de dramatiek en de inhoud van de voorstelling. Voor De Steltenloper maakte hij poppen uit vilt, in combinatie met leder.
12
Frank Vagané, compositie muziek Frank Vagané is internationaal altsaxofonist en oprichter van het Brussels Jazz Orchestra. Het is de eerste maal dat hij voor een voorstelling voor een jong publiek componeert.
Stéphane Vloebergh, uitvoering scenografie en lichtontwerp Stéphane zorgde voor het decor en de stelten die in de voorstelling gebruikt worden. Hij zocht naar het juiste licht zodat de voorstelling helemaal tot zijn recht komt in het theater.
Dominique Defossez Dominique maakte samen met Stéphane het decor en gaat mee op tournee. Hij zorgt er voor dat alles tijdig klaar is als het publiek toekomt: het decor is geïnstalleerd, alle poppen en voorwerpen liggen klaar en de lampen zijn gericht. Tijdens de voorstelling verzorgt hij het licht en de muziek.
13
DE GEZELSCHAPPEN De voorstelling De Steltenloper kwam tot stand dankzij de samenwerking tussen het dansgezelschap Nat Gras en het figurentheater DE MAAN. Beide gezelschappen maakten in het verleden reeds voorstellingen voor kinderen.
Figurentheater DE MAAN DE MAAN is een figurentheater waar de toeschouwer proeft van kunsten, poëzie en verwondering. Door het exploreren van figuren in een choreografie van dansante bewegingen vertelt DE MAAN actuele en geactualiseerde verhalen. Hierbij is de beleving en het welzijn van de toeschouwers vanaf de eerste instap prioritair, onafhankelijk van hun leeftijd en culturele- of socio-economische achtergrond. DE MAAN is gevestigd in Mechelen en richt zich met haar voorstellingen tot een breed publiek in Vlaanderen en buiten de landsgrenzen. www.demaan.be
Dansgezelschap Nat Gras Het dansgezelschap Nat Gras werd in 2002 opgericht en wil sindsdien voor iedereen mogelijkheden scheppen tot zowel actieve als receptieve kunstbeleving. Vanuit kindervoorstellingen wil ze kinderen en hun families in contact brengen met dans en kunst in het algemeen. Ze gaat hierbij steeds op zoek naar de ware zeggingskracht van dans, zonder al te veel compromissen. We streven steeds naar een grote betrokkenheid en naar een communicatie rond het kijken, beoefenen en creëren van dans en kunstbeleving in het algemeen. Nat Gras is gevestigd in Antwerpen en met hun voorstellingen reizen ze doorheen Vlaanderen, Nederland en af en toe naar het verdere buitenland. www.natgras.be
De derde partner van deze voorstelling is het Coprocuctieplatform P2. Naast de financiële en logistieke ondersteuning, betekende dit dat deze voorstelling in première ging op het Krokusfestival te Hasselt.
14
STELTENLOPEN VROEGER EN NU, HIER EN GINDER Onderstaande fotoʼs geven een impressie van steltenlopers vroeger en nu, hier en ginder. Steltlopen was en is voor sommigen een noodzaak (bij overstromingen of in drassige streken bijvoorbeeld), maar voor de meesten is het een stoere hobby, een sport voor evenwichtkunstenaars of een leuk kinderspel.
15
16
steltenlopers / schapenhoeders van Landes, Frankrijk
17
18
19
Bana Tribe, Ethiöpië
20
kinderen in Tobago oefenen het steltlopen voor carnaval
21
De koninklijke steltenlopers van Merchtem.
22
23
BIJLAGE 1
24
25
COLOFON
Deze lesmap werd samengesteld door Goele Van Dijck, met dank aan Paul Contryn voor het maken van de paarden-tekening. De Steltenloper ging in première tijdens het Krokusfestival 2014. Ze kwam tot stand in coproductie tussen het dansgezelschap Nat Gras, het figurentheater DE MAAN en het coproductieplatform P2. Ze werd gesubsidieerd door de stad Mechelen en de Vlaamse Overheid. Wil je op de hoogte blijven van onze voorstellingen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief via onze site! www.natgras.be www.demaan.be
26
