Lesbeschrijving Historische bronnen - beeldmateriaal ‘
Aan de hand van deze les ontdekken de leerlingen dat de Schelde niet alleen nu, maar ook vroeger al veelvuldig als onderwerp op foto’s werd gezet en voorkwam op allerlei afbeeldingen. Gerelateerde kerndoelen Vlaanderen Primair onderwijs Wereldoriëntatie – Tijd Historische tijd: 5.8 De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. Secundair onderwijs Ontwikkelingsdoelen maatschappelijke vorming of geschiedenis en aardrijkskunde 2. Dimensie en tijd 13. De leerlingen kunnen eenvoudige bronnen en levende getuigen raadplegen. Nederland Primair Onderwijs Oriëntatie op Jezelf en de wereld - Tijd Kerndoel 51: de leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. Informatie over heden en verleden: Afbeeldingen, foto’s, oude kaarten Objecten in de omgeving die naar het verleden verwijzen ( huizen, kerken, grafheuvels, oude fabrieken) Kunstzinnige Oriëntatie Kerndoel 56: de leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Gebouwen, monumenten en objecten in de omgeving die verwijzen naar het verleden. Oude kaarten, afbeeldingen en foto’s van vroeger Verschillen en overeenkomsten tussen heden en verleden (wat nemen we mee, wat niet) Voortgezet onderwijs Onderdeel A: Nederlands kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen. Onderdeel E: Mens en maatschappij
kerndoel 50: De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.
Lesbeschrijving Historische Bronnen – Kranten 1 Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag. Lesduur: 50 minuten Vak(ken): aardrijkskunde en geschiedenis. Benodigde materialen: o o
o o
Krantenartikel waar de Schelde in voor komt. Regionale kranten Vlaanderen Het nieuwsblad Regio Oost-Vlaanderen www.nieuwsblad.be/Regio/OostVlaanderen Regio Antwerpen www.nieuwsblad.be/Regio/Antwerpen Gazet van Antwerpen nieuws over regio Antwerpen & de haven www.gva.be Waaskrant (vnl. regio rond Dendermonde) www.waaskrant.be Overzicht van nieuwsbronnen http://users.skynet.be/nedsites/nieuwsbronnen.htm Nederland PZC www.pzc.nl BN de Stem www.bndestem.nl/regio/zeeland/ Scheldekrant http://www.scheldenet.nl/nl/scheldeinformatiecentrum/scheldekrant/ Werkblad ‘Krantenartikel Scheldekrant’
Werkvorm: klassikaal en in viertallen. Korte omschrijving: In deze les verdiepen de leerlingen zich in een artikel uit de Scheldekrant. Suggestie: U kunt de leerlingen ook zelf de artikelen laten kiezen Voorbereiding: Selecteer vier artikelen uit de Scheldekrant die de leerlingen gaan bespreken. Zorg dat van ieder artikel net zoveel prints zijn als dat er viertallen in de klas zijn. Zoek ook een artikel gerelateerd aan de Schelde in de regionale krant.
Uitvoering Tijd
Duur
Activiteit
0:00
0:05
Licht het doel van deze les toe: Leren om de inhoud van een krantenartikel kort samen te vatten en toe te lichten aan medeleerlingen. o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde. o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws staat dat gerelateerd is aan de Schelde. Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal praten.
Benodigdheden
o
0:05
0:10
Viertal Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel uit om zich in te verdiepen. Expertmeeting
Website Scheldelessen Scheldekrant
o
0:15
0:15
De experts die met een krantenartikel aan de slag gaan, vormen een expertgroep en verdiepen zich in het artikel. Eerst lees ieder individueel het artikel door en probeert alvast de antwoorden op het werkblad in te vullen. U kunt hier afhankelijk van de groep een gestructureerde opdracht bij geven of dit overlaten aan de groep. Een gestructureerde activiteit kan zijn: Leestijd Bespreek: o o o
Wat zijn de kernpunten van het artikel? Is de inhoud herkenbaar voor onze regio? Speelt bij ons ook zoiets? Wat is jouw mening over dit onderwerp? Indien er een mening in staat: ben je het wel/niet
Werkblad ‘Krantenartikel Scheldekrant’
0:30
0:15
eens en waarom? o Welke vragen heb je nav het artikel? Of waar zou je meer vanaf willen weten? Kennis uitwisselen De experts gaan terug naar hun viertal. Hier vertelt ieder om de beurt in 3 minuten waar het artikel over ging. Wat zijn mening is over dit onderwerp en wat hij verder zou willen weten hierover.
0:45
0:05
Afsluiting Niet alleen in de Scheldekrant staat nieuws over de Schelde. Ook in de reguliere kranten komt de Schelde vaak naar voren. Laat even een voorbeeld zien van zo’n artikel. Laat desnoods op internet zien waar je deze krantenartikelen kunt vinden over de regio.
Eventueel beamer of digibord Websites regionale kranten
Huiswerkopdracht Neem een krantenbericht mee dat gaat over de Schelde. Iedere dag staan er wel berichten in de krant die te maken hebben met de Schelde: scheepvaart, havens, industrie, de tunnel, verdieping, dijkverhoging etc. 0:50 0:00
0:05
Licht het doel van deze les toe: Leren om de inhoud van een krantenartikel kort samen te vatten en toe te lichten aan medeleerlingen. o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde. o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws staat dat gerelateerd is aan de Schelde. Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal praten. o
0:05
0:10
o
Viertal Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel
Website Scheldelessen Scheldekrant
uit om zich in te verdiepen.
Historische Bronnen – Kranten 2
Projectintroductie e
Doel: De leerlingen leren zoeken in historische bronnen en ontdekken welke rol de Schelde vroeger speelde. Lesduur: 50 minuten Vak(ken): geschiedenis, taal Benodigde materialen: o o o o o o o o o o o
De nieuwsberichten die leerlingen meenemen Oud krantenartikel over de Schelde (kijk hiervoor op de website waar een aantal linken beschreven staan inclusief het jaartal). Digibord, beamer of print van het krantenartikel Werkblad ‘Zoek iemand die’ Flapover vellen Dikke viltstift Lijm of plakband Computers met internetverbinding Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’ http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960). http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken.
Werkvorm: klassikaal en in tweetallen. Korte omschrijving: In deze les maken de leerlingen een ‘oude’ krant over de Schelde op basis van oude krantenartikelen uit het digitale krantenarchief. Suggestie: U kunt afspreken dat iedere dag iemand een artikel meeneemt uit de krant over de Schelde. In de krantenartikelen die de leerlingen meegenomen hebben, kunt u de leerlingen de plaatsnamen laten markeren. Vervolgens kunt u deze op de website van Scheldelessen op de kaart terugzoeken. Voor de introductie van de oude krantenberichten kunt u ook zelf een artikel zoeken in het bestand. Wellicht is er een artikel dat relatie heeft met de plaats waar uw school staat. Leerlingen kunnen ook individueel of in klein groepjes aan een krantenartikel werken. Als er weinig computers beschikbaar zijn, kunt u ook een aantal van de krantenartikelen uitprinten, zodat niet iedere leerling zelf op zoek hoeft te gaan naar een artikel. Dit kan ook als u inschat dat dit zelfstandig zoeken in het digitale krantenarchief te moeilijk is voor uw leerlingen. U kunt het uitwerken van de opdracht dat voor de volgende les gepland staat ook opgeven als huiswerk. Als extra activiteit kunt u de activiteit waarin de actuele krantenberichten besproken worden ook herhalen aan de hand van een oude krant uit het digitale archief. Leuk om te zien is namelijk dat in een krant het onderwerp Schelde vaak in meerdere artikelen terugkomt.
Voor leerlingen die wel een uitdaging kunnen gebruiken: interessant om na te gaan in hoeverre een gebeurtenis in de verschillende kranten beschreven wordt. Zeker als het een onderwerp betreft dat in zowel Nederland als België speelt! Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is. Bekijk het inhoudelijke gedeelte van de website Scheldelessen, wonen & werken. Kies een artikel dat u wilt laten zien bij de inleiding van deze les. Bekijk hoe u dit krantenartikel kunt laten zien. Indien u geen mogelijkheden heeft het via een digibord of beamer te laten zien, zorg dan voor een print voor iedere leerling. Bedenk of u vooraf geselecteerde krantenartikelen wilt gebruiken of dat leerlingen zelf op zoek gaan naar een artikel.
Uitvoering Tijd
Duur
Activiteit
0:00
0:05
Licht het doel van deze les toe:
0:05
0:05
o Leren zoeken in historische bronnen. o Ontdekken welke rol de Schelde vroeger speelde. Actuele nieuwsberichten bespreken Inventariseer kort welke krantenberichten er gevonden zijn. (bijvoorbeeld adhv een woordspin). Kijk of er een indeling gemaakt kan worden op basis van de inhouden die in de berichten naar voren komen. (bijvoorbeeld veiligheid, wonen & werken, natuur, vroeger)
Benodigdheden
Krantenartikelen leerlingen Website scheldelessen Werkblad ‘Zoek iemand die…’
Iedere leerling noteert deze indeling op het werkblad ‘Zoek iemand die…’. Achter ieder nummer één onderwerp. 0:10
0:10
Zoek iemand die…
Flapover vellen
1. Iedere leerling pakt zijn krantenartikel, pen en werkblad ‘Zoek iemand die…’ en loopt door de klas en vormt een tweetal. 2. Een leerling legt de ander een vraag voor uit het werkblad. Bijvoorbeeld: Ik zoek iemand die een krantenartikel heeft over de natuur. Indien het artikel van de ander hier over gaat, geeft hij uitleg over het krantenartikel. De leerling schrijft het antwoord in zijn eigen woorden op het werkblad. 3. De andere leerling kijkt of het opgeschreven antwoord goed is. Na akkoord zet hij/zij de eigen naam erbij. 4. De leerlingen wisselen van rol, nu stelt de andere leerling een vraag van het werkblad, waarop een
Lijm of plakband Dikke viltstift
antwoord en een check volgt. 5. Opnieuw stap 1 t/m stap 4. Terwijl de leerlingen op zoek gaan naar antwoorden, zet u de afgesproken categorieën ieder op een flap en hangt deze op in de klas. 0:20
0.25
0:05
0.05
Vraag nu iedere leerling nog staat, zijn krantenartikel op de juiste flap te plakken. Deze artikelen kan ieder dan nog eens een keer lezen op een ander tijdstip. Vervolgens zoekt ieder zijn zitplaats weer op. Vraag of het gelukt is om voor iedere categorie iemand te vinden.
Flapover vellen per categorie één.
Uitleg over nieuwe ‘oude’ krant
Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’
Niet alleen nu, al heel veel jaren verschijnen er in de krant berichten die met de Schelde te maken hebben. Laat het oude krantenartikel zien dat u uitgekozen heeft. Licht ook toe waarom u voor dit artikel gekozen heeft. Bedoeling is om met de klas een krant samen te stellen die volledig gebaseerd is op oude krantenberichten. Maar knippen & plakken van deze berichten is niet voldoende. Er moet wel een duidelijke eigen bijdrage in te vinden zijn. Bedoeling is dat iedereen in een tweetal aan de slag gaat om een bijdrage te maken voor deze krant. Het maken van zo’n bijdrage kan als volgt: o
o
o
o o o
Wat opvalt is dat er in de kranten vooral tekst staat. Kies een artikel uit. En zorg voor een afbeelding hierbij. Het mag een tekening, foto of computer tekening zijn; Schrijf een achtergrondartikel bij het krantenbericht. Bijvoorbeeld een fictief interview met een betrokkenen die in het artikel genoemd wordt of iemand die je zelf als ooggetuige bedenkt; Soms staat er in de krant maar een korte mededeling. Kun jij er een volledige reportage van maken (in woord en beeld)? Een getuigebeschrijving van iemand of een dagboekfragment van een ooggetuige; Een ingezonden brief naar aanleiding van het artikel; Het interview of de reportage mag je ook als
Lijm of plakband
geluids- of beeldfragment opnemen; o Maak een infographic (een afbeelding met informatie). Over hoe iets zich ontwikkeld heeft. Zoek bijvoorbeeld uit welke schepen er allemaal gezonken zijn en zet deze met de informatie op een tijdlijn. Zo krijg je een infographic over gezonken schepen. Of bijvoorbeeld over zeehonden in de Westerschelde door de jaren heen. Of de verdieping van de Schelde; o Je kunt zelf ook een vorm en inhoud voor je bijdrage bedenken, als het maar gebaseerd is op een oud artikel en jij er een eigen vorm of inhoud aan hebt gegeven. Gebruik de krantenartikelen op de website als uitgangspunt. Maar zoek ook in de krantenarchieven naar andere (gerelateerde) berichten. Geef toelichting over de verschillende thema’s die over de Schelde aan bod kunnen komen: veiligheid, natuur, wonen & werken. Spreek desnoods af wie welk thema kiest, zodat ieder thema vertegenwoordigd is. Licht het werkblad ‘Nieuwsbijdrage’ toe.
Historische Bronnen – Kranten 3
Projectintroductie e
Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag aan de hand van hun krantenartikel. Lesduur: 50 minuten Vak(ken): taal, geschiedenis Benodigde materialen: o o o o
Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’ http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960). http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken. Computers met internetverbinding
Werkvorm: in tweetallen en klassikaal. Korte omschrijving: In deze les gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met het uitwerken van de opdracht. U kunt hier 1 of 2 lessen voor gebruiken. In het laatste geval herhaalt u de opzet van deze les nogmaals. Suggestie: Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is.
Uitvoering Tijd
Duur
Activiteit
0:00
0:05
Licht het doel van deze les toe: o
Meer te weten komen over de rol van de Schelde aan de hand van een oud krantenartikel.
Benodigdheden
0:05
0:05
Peil kort hoe ver iedereen is en vraag of er vragen zijn.
0:10
0:30
Leerlingen gaan zelfstandig verder met het werken aan hun opdracht. Zorg dat u steeds informatie in wint bij de leerlingen om te kijken of er algemene punten zijn waar zij tegenaan lopen. Of dat er vragen zijn van groepen die handig zijn om centraal even te bespreken. Dit kunt u ook doen, door tussentijds even het werk te onderbreken met een extra instructie of uitleg. Inventariseer ook hoeveel nieuwsbijdragen er zijn die vanaf een computer bekeken moeten worden.
0:40
0:10
Afsluiting Bespreek de punten en vragen die u tegen gekomen bent tijdens het zelfstandig werken. Vraag ook of er nog verdere vragen zijn. En peil hoe ver iedereen is. Spreek desnoods af wat als huiswerk geldt voor de volgende les.
0:50
