Leidinggeven aan onderzoekende scholen in de 21ste eeuw
Vier jaar onderzoek naar onderzoeksmatig leiderschap: welke inzichten levert het op? Meta Krüger Lector leiderschap in het onderwijs
Inhoud lezing • Onderzoekende scholen en onderzoeksmatig leiderschap • Onderzoek in de KK • Resultaten van ons onderzoek • Aanbevelingen voor schoolleiders en voor verder onderzoek
De leerling in de 21ste eeuw maatschappij
internet globalisering
informatie is nog geen kennis
burgerschapsvorming
sociale media
kennis veroudert snel
veranderde betekenis van kennis
onderzoekende houding
Leiderschap in de 21ste eeuw De leerling in de 21ste eeuw Goed onderwijs?
Goede school? Goed leiderschap?
Op weg naar de onderzoekende school Scholen moeten meer gebruik gaan maken van interne en externe gegevens ten behoeve van hun schoolontwikkeling
Opbrengstgericht werken?? Beperkte opvatting van OCW: Werkwijze waarbij leraren (beter) gebruik gaan maken van gegevens over leervorderingen van leerlingen instrumentele aanpak technische vaardigheid
Niet meten is weten (alleen wat we kunnen meten is waar), maar weten is meten (als je iets kunt meten, weet je meer) Stelling: OGW als technische vaardigheid past niet bij de leerling in de 21ste eeuw
Risico: gestandaardiseerde testen onderwijs omvat slechts wat kwantitatief gemeten kan worden
Onderzoekende houding van leerlingen stimuleren? Respecteren van de leerling als totale persoon!
Het begrip data in de Kenniskring • het gaat om zowel leerlingdata (cognitief én affectief) als om data op schoolniveau (schoolcondities, klassecondities, leiderschapspraktijken, wijzen van leren, oudertevredenheid, arbeidssatisfactie enz.) • leerlingdata gebruiken op leerling-, groeps- en schoolniveau • het gaat om zowel kwantitatieve data (digitaal opgeslagen gegevens) als om kwalitatieve data (interviews, observaties, leerlingwoordrapporten, documentanalyses)
Dus…….. opbrengstgericht werken? onderzoeksmatig werken!
opbrengstgericht leiderschap? onderzoeksmatig leiderschap!
Onderzoeksmatig leiderschap Het stimuleren van het gezamenlijk benutten van interne en externe data voor onderwijs- en schoolontwikkeling Earl & Katz (2006) • heeft een onderzoekende houding • beheerst onderzoeksvaardigheden • creëert een onderzoekende cultuur Is in staat tot ´capacity building´: het ontwikkelen van het vermogen in scholen om te leren van data over de eigen school met het doel deze data te gebruiken voor veranderingsprocessen
Stimuleren van leren vergt nieuw leiderschap
Kenmerken van de onderzoekende school • • • • • • •
•
Onderzoekende houding van schoolleiding, leraren, leerlingen Zoeken naar bewijs (oz) voor het nemen van beslissingen Leraren gericht op leeropbrengsten gestuurd door gegevens De schoolleiding maakt gebruik van gegevens om samen met het team beslissingen te nemen (visie, strategie, onderwijs) Onderzoek door groepen leraren, schoolleiding en leerlingen Leraren zijn in staat om leerlingen te begeleiden in het doen van onderzoek Schoolleiders zijn in staat om leraren te motiveren: onderzoekende houding, doen van onderzoek, gebruikmaken van onderzoeksgegevens bij het vernieuwen van onderwijs Iedereen leert
Onderzoek in de kenniskring Praktijkonderzoek in de school is onderzoek dat wordt uitgevoerd door onderzoekers samen met schoolleiders, waarbij op systematische wijze antwoorden verkregen worden op vragen die ontstaan in de school- en onderwijspraktijk of antwoorden op vragen die direct relevant zijn voor de praktijk. Het onderzoek is gericht op ontwikkeling en vernieuwing van deze praktijk.
De centrale onderzoeksvragen • Wat is onderzoeksmatig leiderschap nu precies? Hoe gaan schoolleiders om met het gebruik van onderzoeksgegevens in het leidinggeven aan de school? • Hoe stimuleren en creëren schoolleiders een professionele leergemeenschap met een onderzoekende cultuur in hun school? Hoe bevorderen zij de onderzoekende houding en de onderzoeksvaardigheden van leraren? • Hoe werkt onderzoeksmatig werken en leidinggeven in de schoolpraktijk? • Wat zijn de effecten van onderzoeksmatig leiderschap op schoolorganisatorische factoren en leerlingresultaten?
De resultaten: het begrip onderzoeksmatig leiderschap • Schoolleiders en leraren zijn blij met onderzoekend werken ipv OGW (Poppe; meerdere onderzoeken) • Onderzoeksmatig leiderschap kan nu worden onderzocht onder schoolleiders en bestuurders: begrippen zijn geoperationaliseerd (Uiterwijk; meerdere onderzoeken) • Als je veranderingsprocessen in de school monitort op onderzoeksmatig leiderschap (houding, rol en interventies) wordt dat leiderschap versterkt (Teunis; vd Berg) • Als scholen meer onderzoekend werken, vertonen ze meer gespreid leiderschap, hetgeen weer leidt tot een sterkere verandercapaciteit (Amels)
De resultaten: het creëren van een professionele leergemeenschap • Een complex en dynamisch proces waarvoor lerend vernieuwen (tweede en derde orde leren) noodzaak is. Routine oplossingen voldoen niet meer (vd Berg) • Werken met data verandert het mentale model van schoolleiders mbt PLG en onderzoekende cultuur (vd Berg) • Alle lagen in de school (ook bovenschools) moeten worden betrokken om het proces te laten slagen (vd Berg; Uiterwijk)
• Werken aan het creëren van een PLG heeft een positief effect op de competenties mbt onderzoeksmatig leidinggeven (vd Berg; Teunis)
Vervolg resultaten creëren PLG • Leraren worden enthousiast als ze ruimte krijgen om zelf data te verzamelen, te analyseren en te interpreteren (meerdere onderzoeken) • Creëren van een onderzoekende cultuur vergt co-creatie van de schoolleiding, de leraren en andere partners (leerlingen, ouders, bestuur) (Halin) • Schoolleider is rolmodel; het denkmodel van Quinn kan hen helpen bij het bepalen van rollen en strategiëen (Halin) • Kern: stimuleren van het leren van leraren (meerdere onderzoeken)
Het creëren van een PLG vergt een cultuuromslag in alle lagen van de school
De resultaten: de weerbarstige praktijk • Zowel in PO als VO worden structuren gecreëerd voor het werken met data met als doel vernieuwing van onderwijs en aanpassing van didactisch handelen (Verbeek & Odenthal) • Moeilijk om vanuit onderzoek doen en werken met data onderwijs- en schoolontwikkeling te bewerkstelligen; en hoe verwerf je bruikbare data? (de Pater) • Schoolleiders en leraren werken vaak meer vanuit aannames dan op basis van data (meerdere onderzoeken) • Het ontbreekt leraren en schoolleiders nog vaak aan een onderzoekende houding en aan onderzoeksvaardigheden (de Pater; meerdere onderzoeken)
Vervolg resultaten weerbarstige praktijk • Nog vaak erg instrumenteel (standaardprocedures) ipv in dialoog en met reflectie; leidt niet tot samen leren (V&O) • Het ontbreekt schoolleiders aan methodieken om het gestructureerde gesprek op grond van data te voeren (V&O) • Leraren weten vaak niet goed wat de schoolleiding doet op het terrein van onderzoekend werken (V&O) • Verantwoordelijkheid voor onderzoekend werken ligt vaak bij ib-er, teamleider of coach (V&O). Voorbeeldrol schoolleider? Capacity building? • Werken met data geeft prioriteiten voor verandering aan (de Pater, meerdere onderzoeken)
De resultaten: effecten van onderzoeksmatig leiderschap Creëren van een onderzoekende cultuur bewerkstelligt allerlei veranderingen in de school (meerdere onderzoeken) Processen van analyseren en interpreteren van data Dialogen over data (Behoefte aan) versterking van de onderzoekende houding en van onderzoeksvaardigheden Versterking van het leren van leraren Professionalisering van schoolleiders Gespreid leiderschap Gesprekken krijgen een andere inhoud Meer inzicht in het eigen functioneren Nieuwe impuls in het werk
Vervolg resultaten effecten van onderzoekmatig leiderschap Onderzoeksmatig leiderschap is via het versterken van de self-efficacy van leraren van invloed op hun onderzoekend handelen (Krüger & Geijsel)
Vervolg resultaten effecten van onderzoeksmatig leiderschap Hoe beïnvloedt dit uiteindelijk de leerlingresultaten? Eerste internationale onderzoeksresultaten: onderzoekend werken leidt tot betere leerlingresultaten Gaat het promotieonderzoek van Uiterwijk uitsluitsel geven?? Eerste resultaten: - Leraren scoren laag op stimuleren oz houding leerlingen - Leerlingen in groep 8 scoren lager op onderzoekende houding dan leerlingen in groep 5!
Hoe ontwikkelen we de onderzoekende houding van de leerling in de 21ste eeuw?
Aanbevelingen voor schoolleiders • • • • • •
• •
Visie op onderzoekend werken; breder dan OGW Betrek alle lagen in de school bij de verandering Stimuleer het leren van leraren Geef het voorbeeld in collegiaal leren, professionaliseren en in gebruik van data Voer dialogen in de school op basis van data en organiseer gezamenlijke besluitvorming Houd het sturing geven aan het creëren van de onderzoekende cultuur in eigen hand; pressure and support Haal externe onderzoekers de school in om samen met de leraren onderzoek te doen: professionalisering! Formuleer samen de onderzoeksvragen (Vinke)
Hoe nu verder met het onderzoek? • Rol van besturen meenemen in het onderzoek • Zowel schoolleiders als leraren bevragen voor inzicht in succes- en faalfactoren bij onderzoekend werken • Betrekken van psychologische naast organisatorische factoren in het onderzoek • Onderzoeken causaal verband tussen onderzoeksmatig leiderschap, gespreid leiderschap en verandercapaciteit • Leren van leraren versterkt het vermogen in scholen om te leren van data (capacity building): leiderschapsstrategieën die het onderzoekend leren van leraren bevorderen • Op zoek naar methodieken voor het voeren van gesprekken en de gezamenlijke dialoog om op basis van data de schoolontwikkeling richting te geven.
Naar de workshops!
