Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO
Betsy Ooms
Opzet • • • • • • • • 2
Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk aanknopingspunt van handelen Effectieve begeleiding bij leesproblemen Protocollen Rollen en taken; contactpersonen Mogelijke acties bibliotheek
Kennis van de wereld: •Direct •Indirect •Woordenschat
•Intelligentie •Leeservaring •Werkhouding
•Sturingsstrategieën •Leesstrategieën •Herstelstrategieën
3
Kennis
Begrijpend lezen Sturen van het leesproces
Kennis van de taal: •Mondelinge taalvaardigheid •Structuur van de taal •Culturele invloeden
Vlot lezen
•Vloeiend •Tempo •Correct •Decoderen •Fonemisch bewustzijn
Doorgaande lijn: het aanbod (1) Onderbouw 1-2 Mondelinge taalvaardigheid Achtergrondkennis & woordenschat Begrijpend luisteren • hardop denkend voordoen-lezen • interactief voorlezen Goede leesstart: fonemisch bewustzijn, letterkennis
4
Doorgaande lijn: het aanbod (2) Middenbouw 3-4 • Vlot lezen ->Vloeiend lezen • Achtergrondkennis & woordenschat • Aandacht voor leesbegrip tijdens lezen van (zaakvakken) teksten: hardop denkend voordoen-lezen
5
Doorgaande lijn: het aanbod (3) Middenbouw 4-5
• Vlot lezen -> Vloeiend lezen • Achtergrondkennis & woordenschat • Aandacht voor leesbegrip tijdens lezen van teksten: hardop denkend voordoen-lezen • Expliciete instructie van leesstrategieën in lessen begrijpend lezen
6
Doorgaande lijn: het aanbod (4) Bovenbouw 6-7-8 • Vloeiend lezen onderhouden • Achtergrondkennis & woordenschat • Aandacht voor leesbegrip tijdens lezen van teksten • Expliciete instructie van leesstrategieën in lessen begrijpend lezen • Transfer en flexibel toepassen van leesstrategieën
7
Doorgaande lijn: het aanbod (5) Voortgezet onderwijs Als bovenbouw, met: • Complexe, langere teksten • (Moderne) vreemde talen
8
Goed leesonderwijs • Doelgericht • Tijd voor lezen en spellen • Aanbod: planning, methodische aanpak, leerlijnen kennen, stimulerende leesomgeving • Instructiekwaliteit • Differentiatie • Monitoring 9
Monitoring • Observatie • Toetsing van belangrijke vaardigheden, mede gerelateerd aan de leesfase • Methode-afhankelijke en methode-onafhankelijke toetsen (Leerlingvolgsysteem) • Een professional neemt de toetsen af. • Typen fouten ; snelheid van verwerving / verwerking • Volgen van de leesontwikkeling op het niveau van de leerling, de groep, de school • Vermoeden van dyslexie: achterstand en didactische resistentie (2 effectieve interventieperiodes van 12 weken van tenminste 60 minuten, met onvoldoende verbetering
10
Effectieve begeleiding bij leesproblemen • • • • • •
11
Correct, vlot, vloeiend Aandacht voor woordstructuur Ook hardop lezen Oefenen op alle niveaus (letter- etc.) Ook ondersteuning bij andere vakken Intensiveren, compenseren en dispenseren
Daisy speler
12
13
Voorts • Protocollen vanaf groep 1 t/m het VO • PO/SBO: samenwerking tussen leerkracht, intern begeleider / taalcoördinator, ouders en leerling • VO: samenwerking tussen docent*, dyslexiecoach, orthopedagoog/GZ (intern of extern) en ouders en leerling (meer centraal) • Leerlingdossier • Diagnostische onderzoek door GZ-psycholoog / orthopedagoog: verklaring (en dyslexiepas)
14
En……. • Begeleiding in en buiten school • * begeleiding tijdens de lessen, met kennis van dyslexie (?) ; overdracht • Bekostiging onderzoek • Sociaal-emotionele ontwikkeling en begeleiding (attributies, talenten etc.)
15
Mogelijke acties bibliotheek Democratisch aspect! • • • •
Aantrekkelijke omgeving ‘Mijn vaste bibliothecaris’ Makkelijk lezen materiaal Informeren naar interesses/onderwerpen van voorkeur • Verwijzen naar Dedicon • Idem naar NLBB • Boekpromotie, bijv. m.b.v. schrijvers 16
[email protected]
CPS
Onderwijsontwikkeling en advies
Plotterweg 30 3821 BB Amersfoort Postbus 1592 3800 BN Amersfoort
T [033] 453 43 43 F [033] 453 43 53 E
[email protected] www.cps.nl
