leerlingendossier bij een film voor leerlingen van het 4de leerjaar en ouder
voor de film
Voor je de film bekijkt is het belangrijk dat je weet dat het Chinese leger Tibet probeert te veroveren sinds 1950. Meer dan 1,2 miljoen van de 6 miljoen Tibetanen werden gedood en ruim 10.000 kloosters werden vernield. Veel families uit Tibet stuurden hun kinderen in het geheim naar buurlanden, om hen zo een traditionele boeddhistische opvoeding te kunnen geven. Hier gaat het ook in de film over. ‘The Cup’ vertelt het echt gebeurde verhaal van twee Tibetaanse jongens, Palden en Nyima. Ze vluchten uit Tibet en komen terecht in een boeddhistisch klooster, midden in de heuvels, aan de voet van de Himalaya. Ze leren er Orgyen kennen, een brutale 14-jarige monnik, die dol is op voetbal. De Wereldbeker is bezig en ook de monniken willen de wedstrijden volgen. Maar omdat in het traditionele Tibetaanse klooster strenge regels gelden, is dit niet zo eenvoudig. Om te beginnen is er in het klooster geen tv aanwezig. Orgyen zorgt voor heel wat opschudding omdat hij vastbesloten is de finale van de Wereldbeker te zien…
The Cup Bhutan 1999 93’ regie: Khyentse Norbu hoofdrolspelers: Geko: Orgyen Tobgyal Orgyen: Jamyang Lodro Abt: Lama Chonjor Oude Lama: Godu Lama Palden: Kunsang Nyima Nyima: Pema Tshundup
open doek
“The Cup”
1
na de film
- de film vond ik
O mooi O niet zo mooi
- in zo'n klooster zou ik
O ook wel willen wonen O zeker niet willen wonen
- het sympathiekste personage uit de film vond ik: … - de monniken leiden een O te streng leven O niet zo streng - hun kleding vind ik
O wel mooi O niet
- het leukste aan de film was
algemene vragen 1. Met welk vervoermiddel worden Nyima en Palden naar het klooster gebracht? O paard en kar O taxi O ze komen te voet aan 2. Volgens Orgyen is er een duidelijk verschil in hygiëne tussen de monniken en Nyima en Palden. Wat beweert hij? O Nyima en Palden douchen enkel met nieuwjaar en de monniken elke dag O nee, het is net omgekeerd, de monniken douchen slechts één maal per jaar O de monniken gebruiken koud water om zich te wassen, terwijl Nyima en Palden douchen met warm water 3. Hoe heet de assistent van de abt? O Geisha O Geko O Gekkie
voetbalvragen 1. Van welke voetballer is Orgyen fan? O Bartoli O Staelens O Ronaldo 2. Waarom willen de Tibetaanse monniken dat Frankrijk wint? O omdat Frankrijk de Tibetanen altijd openlijk gesteund heeft O omdat Frankrijk de sponsor is van het klooster. O omdat ze vinden dat de Franse nationale ploeg het best kan voetballen. open doek
“The Cup”
2
3. Welke straf krijgen de jongens die stiekem naar de voetbalmatch zijn gaan kijken? O ze mogen het klooster niet meer in. O ze moeten één maand koken O ze krijgen geen straf. 4. Zoekrooster Zoek de woorden uit de lijst in het onderstaande lettervierkant en streep ze door. Met de overblijvende letters kan je een woord vormen. Doorstreep de volgende woorden in het onderstaande lettervierkant:
ORGYEN, PALDEN, NYIMA, GEKO, LODO, ABT, BEKER, RONALDO, TIBET, FINALE, VOETBAL, TV, KLOOSTER, GOAL, FIETS, VLAG, T-SHIRT, FAN Welk woord vorm je met de resterende letters? ...
O N A F G E K O K T S T R I H S T
L C L V R
T H G T O A L L O D O T E E Y B E A F O L N N I B T E V O I S R A F Y E I
L N G N T
E L
A O I A T N A A E K D V T G M E N B L R E O N E D L A P T E N B E tradities 1. Wat krijgt de abt van Palden en Nyima als ze in het klooster aankomen? O een brief, samen met hun andere bezittingen, zoals het uurwerk O een witte sjaal O hun oude kleren, in ruil voor monnikenkleding 2. Zijn de monniken O Boeddhistisch O Islamitisch O Hindoeïstisch 3. In Tibet drinken ze boterthee, dat kon je ook in de film zien. Maar hoe wordt die thee precies gemaakt? O met thee en boter O met thee, boter en rijst O met thee, boter en bloem
open doek
“The Cup”
3
4. Hoe houden de monniken hun handen tijdens het gebed? Doe dit na met je eigen handen.
patriottisme of liefde voor het vaderland 1. Orgyen droomt van een eigen Tibetaanse voetbalploeg net zoals ook België een nationale voetbalploeg heeft. Weet jij hoe de Belgische ploeg heet? O Club Brugge O De Rode Duivels O De Klauwende Leeuwen 2. De Tibetanen houden heel veel van hun eigen land. Hoe zit het met jullie? Kennen jullie bijvoorbeeld de eerste regel van het Belgische volkslied? Is dit: O Zij zullen hem niet temmen, de fiere Vlaamse leeuw… O Eendracht maakt macht… O O dierbaar België, o heilig land der Vaderen… 3. De abt is heel de tijd bezig met inpakken. Waarom doet hij dit? O Omdat hij op reis vertrekt O Omdat hij een inval van China vreest O Om altijd klaar te staan om terug naar Tibet te vertrekken
gevoelens 1. Geko gaat naar de zonderlinge monnik in de hoop dat deze hem informatie kan geven over de komst van Nyima en Palden. Hij geeft aan de monnik een leeg colablikje en zegt dat hij het onderweg vond. Maar Geko vertelt niet helemaal de waarheid. Hij wil niet dat de monnik ontdekt dat er een regel overtreden werd. Welke? O Geko dronk het blikje stiekem leeg want monniken mogen eigenlijk alleen boterthee drinken O de monniken speelden voetbal met het colablikje, en colablikjes horen niet thuis in het klooster O Geko verzamelt colablikjes en geeft er één als betaling aan de monnik. Monniken mogen echter niets bezitten 2. Sommige beelden in de film versterken wat er gezegd wordt. Zo is er de scène waarbij de abt meer uitleg vraagt over voetbal. Wat doet hij terwijl Geko uitlegt dat de winnaar een beker wint? O de abt probeert zelf een doelpunt te scoren en zegt : "Goal!" O hij neemt een zilveren kelk en houdt die, als teken van overwinning, boven zijn hoofd, terwijl hij juicht O hij schenkt zichzelf thee in in een beker en zegt: "hm, een beker" 3. Na al de moeite die Orgyen deed om de finale te kunnen bekijken mist hij nog een heel stuk van de wedstrijd. Hoe komt dit? O hij valt in slaap en wordt pas wakker als de wedstrijd afgelopen is O hij is onrustig omdat hij bang is dat hij het geld niet vindt om het horloge van Nyima terug te krijgen. Daarom wil hij eigen spullen geven, in ruil voor het horloge O hij wordt op het matje geroepen door Geko, die met hem een openhartige babbel heeft tijdens de wedstrijd
open doek
“The Cup”
4
Origami In de film kunnen jullie zien hoe de monniken met papier mooie dingen vouwen. Heb je zin om het ook eens te proberen? Kijk op de tekening hoe het moet.
schimmenspel Wanneer tijdens de voetbalmatch de elektriciteit uitvalt begint één van de monniken, in het licht van een zaklamp, een verhaal te vertellen met zijn handen. Het is een verhaal over een konijn, een wolf, een vos, een gans en een hert. Maken jullie ook een verhaal, dat je met je handen kan uitbeelden?
open doek
“The Cup”
5
schrijvers Hoe ziet jouw dag eruit? En een dag van Nyima of Orgyen? Zie je gelijkenissen? Hieronder kan je alles neerschrijven. En hoe zit het met eten, kleding, je slaapkamer, spelletjes en hobby's?
Zo ziet mijn dag er uit
Dag van een monnik
open doek
“The Cup”
6
leerkrachtendossier voor leerlingen van het 4de leerjaar en ouder
voor de film
In de jaren ‘50 viel het Chinese Rode leger Tibet binnen en doodde meer dan 1,2 miljoen van de 6 miljoen Tibetanen en vernielde ruim 10.000 kloosters. Veel Tibetaanse families zonden hun kinderen in het geheim naar andere landen in de hoop hen een traditionele boeddhistische opvoeding te kunnen geven. Het is binnen dit kader dat het verhaal zich afspeelt. Geïnspireerd door waargebeurde feiten worden in ‘The Cup’ twee Tibetaanse jongens, Palden en Nyima, gevolgd. Ze ontvluchten Tibet en worden ondergebracht in een boeddhistisch klooster, genesteld in de pittoreske heuvels aan de voet van de Himalaya. Eens de inwijding en oriëntering in het kloosterleven achter de rug, komen de jongens terecht in een wervelwind van onverwachte gebeurtenissen, die vaak niet geassocieerd worden met de strenge atmosfeer van een traditioneel Tibetaans klooster. De Wereldbeker voetbal is bezig en ook in de ‘heilige gangen’ stijgt de voetbalkoorts. Vooral Orgyen, een onverschrokken en brutale 14-jarige monnik, is door de sport geobsedeerd. Hij zorgt voor hele wat opschudding omdat hij vastbesloten is de finale van de Wereldbeker te zien. Maar in het klooster is natuurlijk geen tv-toestel aanwezig… Het verhaal wordt met warme humor en Tibetaanse levenswijsheid verteld. ‘The Cup’ onthult inzichten in een cultuur die worstelt met de nobele waardigheid om zijn oude tradities en identiteit te behouden.
over de film Eén van de voornaamste boodschappen die de film uitdraagt is dat mensen mensen zijn, waar ook ter wereld, wat ze ook doen. Iedereen heeft zijn eigen levensvisie, wat niet betekent dat je hierin hoeft te verdrinken of dat je geen nieuwigheden mag toelaten. Dit universele wordt gevisualiseerd door herkenbare verhaalelementen, voorwerpen en gebaren. Zo zijn er de colablikjes, de lederen voetbal, de Wereldbeker voetbal, de tv, een zonnebril, … Geko en de abt zijn aanvankelijk niet enthousiast over de ‘hobby’ van de jongens. Uiteindelijk raken zij toch overtuigd van het feit dat hun voorliefde voor voetbal geen afbreuk hoeft te doen aan de waarde van het traditionele kloosterleven. Deze denkpiste gaat ook op voor ons. De maatschappij staat onder invloed van een voortdurende evolutie. Elke dag weer laten wij nieuwe prikkels toe in onze dagdagelijkse bezigheden. En inderdaad, met inline-skates onder je voeten of een piercing in je navel ben je echt geen minder goede leerling. Natuurlijk wordt het monnikenleven zelf, met zijn strikte dagindeling en ceremonies, duidelijk in de verf gezet. Typische dingen als trommels, maskers, gezangen en meditatie van de monniken, een foto van de Dalai Lama, … kunnen hierbij niet ontbreken. Leuk detail is dat de cast van de film hoofdzakelijk bestaat uit leden van het klooster. De meesten onder hen begrijpen niet eens Engels, wat problemen opleverde met het script. Vandaar dat telkens op de scène uitgelegd werd wat de bedoeling was en haast alle dialogen ter plaatse tot stand kwamen. Aangezien het klooster werd omgetoverd in een gigantische filmset werden alle kloosteractiviteiten voor twee maanden stilgelegd. Om toch hun geloften te kunnen volbrengen stonden de monniken elke dag om 4u. op om, nog voor het filmen begon, tijd te maken voor de gebeden. Ook regisseur Norbu is een boeddhistische monnik, maar geen gewone. Zijn religieuze titel klinkt voluit Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche. De man wordt beschouwd als de derde reïncarnatie van open doek
“The Cup”
7
Jamyang Khyentse Wangpo, een heilige die in de 19de eeuw een belangrijke rol zou hebben gespeeld in de heropleving van het boeddhisme in Tibet. Als jonge monnik keek Norbu al graag naar films, iets wat hem bracht tot adviseur van Bernardo Bertolucci, voor diens film ‘Little Buddha’. Voetbal is de rode draad die het verhaal aan elkaar lijmt. De monniken spelen aanvankelijk voetbal met een colablikje, later met een echte voetbal. Ze proberen de Wereldbeker te volgen via een tv die opgesteld staat in het dorp en aan het eind gaan ze zelfs een toestel huren. Deze hele voetbalhype wordt gevoed door Orgyen. Via deze sport komt het nationalistisch gevoel, dat onlosmakelijk verbonden is met de Tibetaanse cultuur, aan bod in de film. Orgyen droomt van een Tibetaanse voetbalploeg. Symbolisch komt dit tot uiting door de Wereldbeker, een wedstrijd tussen verschillende landen. Deze liefde voor het eigen land is ook sterk aanwezig bij de abt, die dit niet onder stoelen of banken steekt.
over het land van herkomst ligging: begrenzing:
in het noorden: Sin-Tjiang-Oejgoer in het oosten: provincies Tsjenghai, Szetsj’wan en Juur-nan in het zuiden: Birma, India, Bhutan en Nepal in het westen: India
inwoners: 6 miljoen:
1/3 Tibetanen en 2/3 Chinezen. Tot vandaag wonen er dus nog altijd meer Chinezen dan Tibetanen.
hoofdstad :
Lhasa
economie :
Ongeveer de helft van de bevolking houdt zich bezig met landbouw. Zo is er de nomadische veehouderij, met schapen, yaks, paarden, geiten en rundvee. Het klimaat in het zuiden is zacht genoeg om er gerst, gierst, boekweit en groenten te verbouwen. De Chinezen dwongen de Tibetanen echter om van het telen van gerst over te schakelen op het telen van tarwe. Gerst wordt door Chinezen immers als een minderwaardig product beschouwd. Aangezien tarwe minder goed groeit in Tibet, en aangezien heel wat boeren van hun gronden verdreven werden, braken er slechte tijden aan voor de landbouwers. Sinds de Chinezen in 1950 de bovenhand haalden, werd eveneens een begin gemaakt met industrialisering. Zij maakten dat auto's in het straatbeeld verschenen en bouwden ziekenhuizen. Wat buitenlandse handel betreft blijft de uitvoer van leer, textiel, glas- en houtwaren, en farmaceutische- en keramische producten, vrij beperkt. Enkel wolwaren, vilt en pelzen scoren hoog. Rijst en kool, zaken die de Chinezen in Tibet introduceerden, worden uit China geïmporteerd, net zoals thee.
cultuur:
Tibet had altijd al weinig contact met het buitenland waardoor een unieke cultuur ontstond, grotendeels gebaseerd op een eigen variant van het boeddhisme. Na de invasie van de Chinezen veranderde er veel. Bedoeling was en is nog steeds dat de Tibetanen ‘gewone Chinezen’ worden. Hierdoor dreigen allerlei tradities verloren te gaan.
open doek
“The Cup”
8
geschiedenis en politiek:
De geschiedenis van Tibet lijkt, tot aan de 7de eeuw na Chr. wel in duisternis gehuld. Er zijn geen schriftelijke bronnen beschikbaar van vóór die tijd. Het is pas van 629 af dat de toen heersende koning Song-tsen, opdracht geeft om een eigen Tibetaans schrift te ontwikkelen. De Tibetanen zijn steeds bevreesd geweest voor verwoesting van hun cultuur en uitbuiting van de bodemschatten. Om die redenen schermden zij hun land af voor de buitenwereld. Slechts sporadisch lukte het andere volkeren het land binnen te dringen. Ook ontdekkingsreizigers waren er niet welkom zodat Tibet door een geheimzinnige waas omringd bleef. Aan dit zelfgekozen isolement komt in 1950 een einde door de inval van de Chinezen. De Chinezen menen echter dat zij geen ander land binnenvallen. Tibet heeft altijd al bij China gehoord maar door de vele problemen in China zelf heeft de grootmacht zich nooit om dit deel bekommerd, zo wordt er geredeneerd. Van bij de inval gelden strikte regels. Als eerste voerde men een verbod op godsdienstbeoefening in. Duizenden monniken en Tibetaanse gelovigen werden gedood en ook de unieke cultuur werd langzaam vernietigd. Natuurlijk kon verzet niet uitblijven, wat onmiddellijk in de kiem gesmoord werd door zware bombardementen op Lhasa. De Chinezen bedachten toen dat zij het samenhorigheidsgevoel van de Tibetanen moesten breken en besloten zoveel mogelijk Tibetanen te deporteren naar China en Chinezen naar Tibet te sturen. Deze kregen de arbeidsplaatsen en woningen van de Tibetanen en de kinderen werden bij hun ouders weggehaald om een Chinese opvoeding te krijgen. Op dat moment doet de Dalai Lama een beroep op de Verenigde Naties om Tibet te hulp te komen en in 1959 moet hij vluchten naar India. In ’87 houdt de Dalai Lama een toespraak in de Verenigde Staten. Hij presenteert er het ‘vijf-puntenvredesplan’. In datzelfde jaar, brengt de VN-commissie voor de Rechten van de Mens, een rapport uit over de mensenrechten in Tibet. Vele mensenrechten blijken geschonden, een feit dat in 1995 in een rapport onderschreven wordt door Amnesty International. In 1989 sterft de tiende Panchen Lama onder verdachte omstandigheden. Later op het jaar krijgt de Dalai Lama de Nobelprijs voor de Vrede. Zowel de Dalai Lama als de Chinese regering duiden een nieuwe Panchen Lama aan. De jongen die door de Dalai Lama wordt aangewezen, wordt samen met zijn familie opgepakt en ‘verdwijnt’. De andere Panchen Lama wordt door de Tibetaanse bevolking nog steeds niet geaccepteerd.
open doek
“The Cup”
9
“… The Cup is absoluut geen drammerig politiek pamflet geworden. Daarvoor is de humorfactor trouwens veel te sterk…” “ … Phörpa is dus enerzijds een leuke, charmante en exotische komedie, met een hoge curiosumfactor, maar anderzijds fungeert de film ook als een parabel waarin op een subtiele manier diverse diepzinnigere thema’s zijn verweven. Zo is er de problematiek van de impact van de moderne wereld en van de globalisering op een traditionele levensstijl. En daarnaast kan het sportieve nationalisme, zoals dat in de voetbalcompetitie tot uiting komt, compleet met graffiti op de kloostermuren, ook wel symbool staan voor het streven van de in ballingschap levende Tibetaanse monniken naar een eigen nationale identiteit.”
De Morgen 17 juni 2000
“… Droge humor gaat in The Cup hand in hand met boeddhistische wijsheid. De film is gedraaid met échte monniken, in een écht klooster, door een échte boeddhistische Lama. Cinematografisch is het zeker niet vlekkeloos, maar wel immens sympathiek. Vooral de ondeugende zelfrelativering waarmee regisseur Khyentse Norbu naar zijn eigen religie en de dagelijks realiteit van het monnik-zijn kijkt is hartverwarmend. Handig is dan weer de manier waarop de politieke achtergrond wordt versmolten met een even onverwacht als grappig verhaal.”
Het Nieuwsblad
waarom heb je een film over voetbal gemaakt ? Khyentse Norbu: Ik ben opgegroeid in een klooster en daar heb ik gemerkt dat monniken van overal, op een bepaalde manier, geobsedeerd zijn door voetbal. Ik denk dat er iets gelijkaardig bestaat tussen religie en een voetbalmatch. (lacht) Iedereen denkt dat monniken vroom en gedisciplineerd zijn, maar ze vergeten dat monniken ook mensen zijn. De code van het klooster is een ideaal, een goal die je wilt raken.
Wat is de link tussen voetbal en religie? Khyentse Norbu: Wel, ik ben niet zeker of die er is. Als ingewijde zie ik ‘The Cup’ als een kijk op de Tibetaanse cultuur en maatschappij, vooral in een tijd waarin de Tibetanen de onzekerheden van verbanning en de uitdagingen van de moderne wereld onder ogen zien. Dit is echter niet alleen een Tibetaanse kwestie. Het is iets kenmerkend voor traditionele culturen van overal. Daarom identificeer ik me zoveel met het karakter van Geko. Aan de ene kant beseft hij dat de essentie van de boeddhistische leer alleen met de nodige discipline kan behouden blijven. Aan de andere kant begrijpt hij goed hoe belangrijk de business rondom het winnen van een voetbalbeker is. Wat moet hij doen?
Vanwaar kreeg je de inspiratie voor dit verhaal? Khyentse Norbu: Geloof het of niet, de film is voor 95% gebaseerd op een echt verhaal. De karakters zijn echte boeddhistische monniken, maar ze zijn natuurlijk al veel ouder nu.
open doek
“The Cup”
10
Je bent in je vroege kinderjaren erkend als de derdegraadsafstammeling van het historische Khyentische geslacht. Waarom wou je dan films maken? Verwaarloos je dan de verantwoordelijkheden die je erfgoed en je ambt je opleggen? Khyentse Norbu: (grijnst) Wel, ik denk niet dat ik mijn verantwoordelijkheden ontvlucht. Er is trouwens geen ontsnappen aan. Ik loop nog altijd naar het klooster en de colleges die ik erfde van mijn geslacht en ik neem nog elk jaar de tijd om me alleen terug te trekken en na te denken over mezelf. Film heeft ook de mogelijkheid om ons te laten zien wie we zijn. Het is net zoals het Sufi-verhaal waarvan ik houd: Op een nacht droomt een man dat er een beest op zijn borstkas zit dat hem probeert te vermoorden. De man wordt met angst wakker en ziet dat het monster echt op zijn borstkas zit. Hij roept luid; “Wat gaat er met me gebeuren?” Het monster zegt: “Vraag het niet aan mij, het is jouw droom.” (lacht) Wat denk jij? Is het dat niet wat gebeurt, wanneer je naar een thriller of een horrorfilm gaat?
structuur De film bevat een chronologische structuur: de gebeurtenissen volgen elkaar op, zonder terug- of vooruitblikken. In 90 minuten tijd worden drie dagen van het leven binnen de muren van een boeddhistisch klooster in beeld gebracht, een leven dat sterk beïnvloed wordt door de Wereldbeker voetbal. De climax is duidelijk te vinden aan het einde van de film. In de film zijn drie fasen te onderscheiden: - Een kennismaking met het traditionele leven van de monniken - De strijd om een (voor ons) alledaags iets als voetbal en tv toe te laten in het klooster - Een evenwicht tussen jong en oud: alle monniken, zelfs de Lama, kijken gespannen mee, waarna alles weer naar het oude terugkeert. Er is duidelijk een keerpunt in de film. Van het moment af dat de jongens betrapt worden op hun nachtelijke uitstap, komt er een duidelijke ommekeer. Het strikte monnikenleven versoepelt (tijdelijk?) om de finalewedstrijd te kunnen volgen.
decor Het verhaal speelt zich af in een monnikenklooster, aan de voet van de heuvels van de Himalaya in Bhutan. De beginscène toont een longshot van het klooster. Onmiddellijk krijg je een beeld van het landschap rondom het klooster. Hoewel de filmlocatie zich verder beperkt tot het klooster wordt het geen saaie bedoening. Telkens krijg je weer een ander deel te zien, zodat er een algemeen beeld van het klooster gegeven wordt. Hierdoor oogt de film heel realistisch, wat hem geloofwaardig maakt. De achtergronden zijn in functie van de sfeer gekozen. Wanneer de jongens bijvoorbeeld ‘s nachts in een lokale winkel gaan kijken, dan wordt dit in een donker en duister kamertje gefilmd. Dit geeft het gevoel dat hier iets wordt gedaan wat tegen de regels indruist.
klank Er wordt weinig gebruik gemaakt van achtergrondmuziek. Enkel de typische monnikengebeden komen enkele malen terug, dit te beginnen bij de aanvang van de film. Deze gebeden zijn een belangrijke onderdeel van het leven van een boeddhist, zodat ze voor de sfeerzetting van het kloosterleven niet kunnen ontbreken. Ter ondersteuning van de gezangen en rituelen worden rammelaars, trommels en lange hoorns aangevoerd. Echte achtergrondmuziek bij een bepaalde scène wordt niet gegeven. We krijgen nog wel muziek synchroon bij de voetbalwedstrijden, meer bepaald de volksliederen van de voetbalspelende landen.
open doek
“The Cup”
11
voorwerpen in de film - witte sjaal: wordt afgegeven als geschenk. - gele mutsen: aan de hoogte van de kammen op de mutsen van deze monniken, zie je hoeveel ze in de heilige boeken hebben gestudeerd. - scheren: volledig reinigen van het lichaam. - gebedsmolen: bij elke draai worden de teksten doorgegeven. - bel: beeld van de waarneembare wereld - diamantscepter: symbool van de zuivere aard van Boeddha. - Godin van de zeven ogen: Tara, een vrouwelijke bodhisattva, iemand die na de dood op de wereld terechtkomt om anderen te helpen. Wordt vaak de Boeddha van het medelijden genoemd. - masker met drie ogen : Yama, de god van de onderwereld
na de film De dag voor je de film wil bespreken vraag je aan de leerlingen een voorwerp mee te brengen waaraan ze heel erg gehecht zijn. (zie opdracht 2)
klasgesprek: bedoeling
Het is belangrijk om leerlingen hun mening over een film onmiddellijk na de vertoning te laten formuleren. Niet alleen zit alles dan nog fris in hun geheugen, ook is dit het beste moment voor het ontladen van eventuele emoties. Niet voor iedereen is het trouwens evident om dieper na te denken over een film of om er zijn gevoelens over te uiten. Het is daarom niet de bedoeling iedereen expliciet te vragen naar een mening. Wel biedt deze naverwerking de mogelijkheid om zich te leren uiten. Het is belangrijk dat ieders mening gerespecteerd wordt.
mogelijke vragen
- Wil er iemand iets kwijt over de film? - Wat vonden jullie van de film? - Wat dacht je toen je naar de film keek? - Zijn er fragmenten uit de film die jullie geraakt hebben? Die je blij, bang, boos… maakten? -…
didactische suggesties:
- In het leerlingendossier zit eveneens een evaluatieformule. Je kan de jongeren dit individueel laten invullen en de meningen achteraf bespreken in de groep. - Laat enkele leerlingen aan het woord die iets willen zeggen, die zelf het initiatief nemen. - Je kan dit klasgesprek uitbreiden met een meebrengronde. Op deze manier leren leerlingen praten over persoonlijke zaken en durven ze een stuk van hun binnenkant tonen. Probeer ook hier echter niet van iedereen te verlangen dat ze iets heel persoonlijks vertellen. Sommige leerlingen vertellen liever niets, wat respect verdient van iedereen. Het is dan ook belangrijk dat er een positieve sfeer hangt in de klas en dat er niet gelachen wordt met iemands voorwerp. - Nyima kreeg van zijn moeder een horloge voor hij vertrok naar het klooster. Hij is hier erg aan gehecht. Waarom ben jij zo gehecht aan jouw voorwerp? open doek
“The Cup”
12
bedoeling
Probeer van alle leerlingen te bekomen dat ze hun eigen mening verantwoorden en dat ze niet zomaar hun vriendje of vriendinnetje volgen. Vraag naar verantwoording.
didactische suggesties
- Speel dit spel in een voldoende grote ruimte. Op het bord hangen drie kaarten: niet akkoord, akkoord en geen mening. De leerlingen krijgen een aantal stellingen voorgeschoteld en lopen dan naar het kaartje van hun mening. Wanneer iedereen op zijn/haar plaats staat, kan je aan enkele leerlingen vragen waarom ze juist onder dat kaartje staan. - Je kan de leerlingen ook schriftelijk de stellingen laten beantwoorden in hun dossier.
stellingen
- 'The Cup' is een mooie film - In zo’n klooster wonen lijkt mij wel leuk - Geko is een sympathieke man - Nyima is maar een saaie jongen - Ik vind het goed dat de monniken een tv mochten huren om naar de finalewedstrijd van de Wereldbeker voetbal te kijken. - Ronaldo is een goede voetballer - Ik hoop voor Orgyen dat Tibet ooit een nationale voetbalploeg heeft - De monniken worden te streng opgevoed - De kleding die de monniken dragen is wel mooi - Het was goed dat Orgyen wegging van de voetbalmatch om geld bijeen te zoeken om het horloge van Nyima terug te kopen -…
bedoeling
Hoe aandachtig werd naar de film gekeken? Wat weten de leerlingen? Kennen ze nog enkele details? Of kunnen ze nog iets bijleren? Aan de hand van vragen en opdrachten worden een aantal thema's uit de film belicht. Het samenwerken, leren luisteren en kijken naar mekaar en het vertrouwen van mekaar worden gestimuleerd. Verder kunnen een aantal vragen aanleiding geven tot een discussie.
didactische suggesties
- De leerlingen vormen groepjes van 3 en elk groepje krijgt een kaart met daarop de letter A, een kaart met de letter B en een kaart met de letter C. In de klas worden stoelen klaar gezet, 1 minder dan het aantal deelnemende groepjes. De leerkracht stelt een meerkeuzevraag en uit elk groepje loopt iemand met het juiste antwoordkaartje naar een stoel. Pas als van elke groep iemand zit (eentje heeft natuurlijk geen stoel) wordt naar de oplossing gekeken. Wie juist antwoordde blijft in het spel, wie fout antwoordde valt uit. Ook de persoon die geen stoel heeft kunnen bemachtigen valt uit. - Zie je deze stoelendans niet echt zitten dan kan je de leerlingen de vragen laten oplossen in hun dossier. open doek
“The Cup”
13
algemene vragen 1. Met welk vervoermiddel worden Nyima en Palden naar het klooster gebracht? O paard en kar
O taxi
O ze komen te voet aan 2. Volgens Orgyen is er een duidelijk verschil in hygiëne tussen de monniken en Nyima en Palden. Wat beweert hij?
O Nyima en Palden douchen enkel met nieuwjaar en de monniken elke dag
O Nee, het is net omgekeerd, de monniken douchen slechts één maal per jaar O De monniken gebruiken koud water om zich te wassen, terwijl Nyima en Palden douchen met warm water 3. Hoe heet de assistent van de abt? O Geisha
O Geko
O Gekkie 4. De leerlingen die niet meer met het spel mogen meedoen beelden uit. De deelnemers uit de groepjes schrijven op een papier wat zij denken dat er uitgebeeld wordt en lopen naar één van de stoelen. Wie juist antwoordt blijft in het spel, wie fout antwoordt valt uit. Ook diegene die geen stoel weet te bemachtigen valt uit. EEN KONIJN (uitbeelden met je handen)
ORGYEN (speel de jongen maar verklap zijn naam niet)
DE GELE MUTS VAN EEN MONNIK (teken op het bord)
voetbalvragen 1. Van welke voetballer is Orgyen fan? O Bartoli O Staelens
O Ronaldo
2. Waarom willen de Tibetaanse monniken dat Frankrijk wint?
O Omdat Frankrijk de Tibetanen altijd openlijk gesteund heeft
O Omdat Frankrijk de sponsor is van het klooster. O Omdat ze vinden dat de Franse nationale ploeg het best kan voetballen. 3. Welke straf krijgen de jongens die stiekem naar de voetbalmatch zijn gaan kijken? O Ze mogen het klooster niet meer in.
O Ze moeten één maand koken O Ze krijgen geen straf.
open doek
“The Cup”
14
4. Zoekrooster Elk groepje krijgt een kopie van onderstaand letterrooster. Bedoeling is dat elk woord uit de bijhorende lijst doorstreept wordt. Met de resterende letters kan een woord gevormd worden. Is er een groepje klaar, dan loopt één van hen naar voor en neemt plaats op een stoel. Zorg er wel voor dat er nog steeds één stoel minder staat dan het aantal groepjes. Hebben zij het rooster correct gemaakt, dan mogen zij blijven zitten. Anders moet de persoon aan de zijlijn gaan zitten. Heeft iedereen het rooster juist, dan valt de laatste persoon uit. oplossing lettervierkant: ORGYEN, PALDEN, NYIMA, GEKO, LODO, ABT, BEKER, RONALDO, TIBET, FINALE, VOETBAL, TV, KLOOSTER, GOAL, FIETS, VLAG, T-SHIRT, FAN
O N A F G E K O K T S T R I H S T
L C L V R
T H G T O A L L O D O T E E Y B E A F O L N N I B T E V O I S R A F Y E I
L N G N T
E L
A O I A T N A A E K D V T G M E N B L R E O N E D L A P T E N B E Welk woord vorm je met de resterende letters: schotelantenne
tradities 1. Wat krijgt de abt van Palden en Nyima als ze in het klooster aankomen? O een brief, samen met hun andere bezittingen, zoals het uurwerk
O een witte sjaal
O hun oude kleren, in ruil voor monnikenkleding 2. Zijn de monniken
O Boeddhistisch O Islamitisch O Hindoeïstisch
3. In Tibet drinken ze boterthee, dat kon je ook in de film zien. Maar hoe wordt die thee precies gemaakt? O met thee en boter O met thee, boter en rijst
O met thee, boter en bloem
open doek
“The Cup”
15
4. Hoe houden de monniken hun handen tijdens het gebed? Doe dit na met je eigen handen.
Oplossing: Hou je handen met je palmen naar boven en zet je duim en pink (van dezelfde hand) tegen elkaar. Haak nu je rechter wijsvinger over je linker middenvinger en je linker wijsvinger over je rechter middenvinger. Steek je twee ringvingers in de lucht. De leerlingen die deze houding het meest benaderen blijven in het spel. De anderen vallen uit.
patriottisme 1. Orgyen droomt van een eigen Tibetaanse voetbalploeg net zoals ook België een nationale voetbalploeg heeft. Weet jij hoe de Belgische ploeg heet? O Club Brugge
O De Rode Duivels
O De Klauwende Leeuwen 2. De Tibetanen houden heel veel van hun eigen land. Hoe zit het met jullie? Kennen jullie bijvoorbeeld de eerste regel van het Belgische volkslied? Is dit: O Zij zullen hem niet temmen, de fiere Vlaamse leeuw… O Eendracht maakt macht…
O O dierbaar België, o heilig land der Vaderen…
3. De abt is heel de tijd bezig met inpakken. Waarom doet hij dit? O Omdat hij op reis vertrekt O Omdat hij een inval van China vreest
O Om altijd klaar te staan om terug naar Tibet te vertrekken
4. Ik ga op reis naar Tibet en ik neem mee… Uit elke groep komt er iemand naar voor. Onderstaande kaartjes worden onder de leerlingen verdeeld. Bedoeling is dat de eerste leerling begint met te zeggen: ‘Ik ga op reis naar Tibet en ik neem mee…’ en deze zin aanvult met één van de voorwerpen op de kaartjes. Leerling twee herhaalt de zin en het voorwerp en vult aan met het voorwerp op één van zijn kaartjes. Op deze manier wordt een lange lijst bekomen, die telkens weer in de juiste volgorde herhaalt en aangevuld wordt. Maakt iemand een fout, dan valt hij uit het spel. De definitieve lijst moet door alle deelnemers nog een laatste keer herhaald worden. Met de overblijvers wordt de laatste vragenronde gespeeld. witte sjaal
horloge
brief
TV
foto van de Dalai Lama
fiets
boterthee
voetbal shirt van Ronaldo
scheermesje
kauwgom
blikje cola
schotelantenne
een vriend
een gebedsboek
gele muts
tijdschrift over voetbal
open doek
“The Cup”
16
gevoelens 1. Geko gaat naar de zonderlinge monnik in de hoop dat deze hem informatie kan geven over de komst van Nyima en Palden. Hij geeft aan de monnik een leeg colablikje en zegt dat hij het onderweg vond. Maar Geko vertelt niet helemaal de waarheid. Hij wil niet dat de monnik ontdekt dat er een regel overtreden werd. Welke? O Geko dronk het blikje stiekem leeg want monniken mogen eigenlijk alleen boterthee drinken
O de monniken speelden voetbal met het colablikje, en colablikjes horen niet thuis in het klooster
O Geko verzamelt colablikjes en geeft er één als betaling aan de monnik. Monniken mogen echter niets bezitten 2. Sommige beelden in de film versterken wat er gezegd wordt. Zo is er de scène waarbij de abt meer uitleg vraagt over voetbal. Wat doet hij terwijl Geko uitlegt dat de winnaar een beker wint? O de abt probeert zelf een doelpunt te scoren en zegt : "Goal!" O hij neemt een zilveren kelk en houdt die, als teken van overwinning, boven zijn hoofd, terwijl hij juicht
O hij schenkt zichzelf thee in in een beker en zegt: "hm, een beker"
3. Na al de moeite die Orgyen deed om de finale te kunnen bekijken mist hij nog een heel stuk van de wedstrijd. Hoe komt dit? O hij valt in slaap en wordt pas wakker als de wedstrijd afgelopen is
O hij is onrustig omdat hij bang is dat hij het geld niet vindt om het horloge van Nyima terug te krijgen. Daarom wil hij eigen spullen geven, in ruil voor het horloge
O hij wordt op het matje geroepen door Geko, die met hem een openhartige babbel heeft tijdens de wedstrijd.
bedoeling
Bedoeling is dat leerlingen met behulp van hun atlas een voor hen onbekend gebied leren situeren op een blinde kaart. Een tweede groepje leert dan weer creatief omgaan met wat ze zagen in de film door een kraanvogel te vouwen met papier of door een schimmenspel uit te werken. De ‘schrijvers’ ten slotte maken een vergelijking op tussen culturen, om op deze manier begrip te kunnen opbrengen voor eventuele verschillen.
didactische suggesties
De leerlingen worden in groepjes verdeeld en werken zelfstandig aan de opdrachten. Heb je veel tijd, dan kan je de groepjes laten doorschuiven. Bij gebrek aan tijd is er de mogelijkheid te werken met een syntheseblad, of een mondelinge synthese, zodat iedereen toch iets van elk groepje gehoord heeft.
open doek
“The Cup”
17
de wereldkaart (zie blinde kaart leerlingendossier) - China, het land dat de Tibetanen onderdrukt, mag je blauw kleuren. Weet je ook hoe de Chinese vlag er uit ziet? - Kan je Tibet vinden op de kaart? Kleur het land groen. - Kan je Bhutan vinden in je atlas? Je mag het land aanduiden op je kaartje met een stip.
origami (zie voorbeeld leerlingendossier) - In de film kunnen jullie zien hoe de monniken met papier mooie dingen vouwen. Heb je zin om het ook eens te proberen? Kijk op de tekening hoe het moet. - Ben je handig in origami of zitten er handige leerlingen in je klas, dan kan je onderstaande vogel proberen te maken. Op de laatste tekening zie je twee zwarte stippen. Als je de vogel op die plaatsen vastneemt en je trekt zachtjes, dan flappert hij.
open doek
“The Cup”
18
schimmenspel - Wanneer tijdens de voetbalmatch de elektriciteit uitvalt begint één van de monniken, in het licht van een zaklamp, een verhaal te vertellen met zijn handen. Het is een verhaal over een konijn, een wolf, een vos, een gans en een hert. Maken jullie ook een verhaal, dat je met je handen kan uitbeelden?
schrijvers (in het dossier van de leerlingen is schrijfruimte voorzien) - Hoe ziet jouw dag eruit? - En een dag van Nyima of Orgyen? - Zie je gelijkenissen? - En hoe zit het met eten, kleding, je slaapkamer, spelletjes en hobby's?
Leerkrachten die dieper op de film of de thema’s willen ingaan kunnen dit uiteraard altijd. 1. Zo kan je napraten met de jongeren over enkele wijsheden die de film meegeeft, vooral aan het eind van de prent. Globaal genomen vatten wij deze wijsheden samen onder de noemer: ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. - “Vijanden zijn zo oneindig als de ruimte. Alle vijanden kunnen dan ook niet overwonnen worden. Maar als we haat kunnen overwinnen, dan is dit hetzelfde als het overwinnen van alle vijanden.” - “Als een probleem kan opgelost worden, waarom dan ongelukkig zijn dat je een probleem hebt? Als het probleem niet kan opgelost worden, wat is dan het nut van ongelukkig zijn?” - “Alle zorgen en pijn zijn ontstaan uit het ‘ik’. Wat moet ik doen met deze grote kwelgeest? Ik moet mij weggeven aan de anderen en hen even lief hebben als mijzelf.” - “Hoe eindigt het verhaal?” “Welk verhaal?” “Dat van het konijn.” “Raad eens.” “Ik weet het niet. Vertel het me gewoon.” “Wie geeft er nu om een einde.” “Wat?” “Wat is toch altijd die drukte rond ‘het einde’?” - Heeft de film een einde? Is 'een einde' belangrijk? - Heeft de Wereldbeker iets aan de waarde van het monnikenleven veranderd? 2. Andere mogelijkheden zijn: - een bezoekje brengen aan een boeddhistisch klooster: Institut Yeunten Ling asbl Château du Fond l'Evéque 4 Promenade Saint Jean l'Agneau 4500 Huy 085/27.11.88 - een extra les over het boeddhisme: info is te vinden in het: Tibetaans Instituut vzw Kruispadstraat 33 2900 Schoten 03/685.09.19 www.users.skynet.be/sky72508 (op deze website is ook alle info over het boeddhistisch klooster in Huy te vinden) open doek
“The Cup”
19
- zijn er leerlingen die zin hebben om het dagboek van Nyima te schrijven? Op deze manier kunnen ze ontdekken dat gevoelens en verwachtingen geen grenzen kennen en niet zo verschillen van werelddeel tot werelddeel (verlangens, heimwee, spelen…). - je kan de leerlingen relaxatietechnieken aanleren en er een gewoonte van maken om ze, bijvoorbeeld aan het begin van de dag, in te bouwen.
bibliografie - Tibet : Het dak van de wereld (scriptiepakket voor leerlingen vanaf 10 jaar) - Encarta ’98 - Grote Winkler Prins-encyclopedie 85ste druk - www.movie-reviews.colossus.net - www.movies.go.com - www.us.imdb.com - www.film.com - www.kunchab.org/ dit dossier is een publicatie van Alfa vzw, ism KHK, dep. Lerarenopleiding, iov Open Doek, gefinancierd door DGIS
open doek
“The Cup”
20
