Whale Rider
1
leerlingendossier bij een film voor jongeren vanaf het 4de leerjaar
Het 12-jarige meisje Pai woont bij haar grootouders. Haar moeder en tweelingbroertje stierven bij haar geboorte, haar vader trok naar het buitenland. Pai is vernoemd naar haar stamvader Paikea, de Maori die, zoals de legende het wil, op de rug van een walvis naar de oostkust van Nieuw-Zeeland kwam. Elke eerstgeboren zoon uit de familie van Pai krijgt de eretitel 'Whale rider'. Hiermee is hij voorbestemd tot leider van de stam. Maar Pai is een meisje…
Whale Rider (naar het gelijknamige boek van Witi Ihimaera) Nieuw Zeeland 2002 105' regie::Niki Caro hoofdrolspelers: Keisha Castle-Hughes (Paikea), Rawiri Paratene (Koro), Cliff Curtis (Porourangi, Paikea’s vader) muziek: Lisa Gerrard prijzen: - winnaar 2003 Canal+ Audience Award (Rotterdams Film Festival) - winnaar 2003 World Cinema Audience Award (Sundance Film Festival) - winnaar 2002 Peoples Choice Award (Toronto International Film Festival) - Official Section 2002 San Sebastian International Film Festival)
Whale Rider
2
Hoe voelde jij je tijdens het kijken naar de film? Als je één woord mocht bedenken om de film te beschrijven, welk woord zou dat dan zijn? Al je antwoorden mag je in de walvis hieronder schrijven. Natuurlijk mag je de walvis ook kleuren als je dat wil.
Whale Rider
3
Weet je nog wie dit zijn? 1. Kan je bij elk van hen hun naam zetten en drie woorden schrijven waarvan jij vindt dat ze bij hen passen? 2. Kan je ook een scène uit de film geven waarin jij vindt dat zij heel belangrijk zijn?
Whale Rider
4
1. Niet alleen mensen zijn belangrijk in de film, ook walvissen spelen een hoofdrol. Waarom is dat?
Hoewel walvissen in alle oceanen voorkomen, laten zij zich zelden zien. Ze kunnen heel diep duiken en lang onder water blijven. Het neusgat van de walvis zit bovenop zijn kop. Langs hier ademt hij als hij boven water komt. Bij het uitademen spuit hij water uit het spuitgat. Omdat ze regelmatig moeten boven komen om adem te halen, slapen walvissen in korte periodes. Zij slapen dus niet aan één stuk door. Walvissen kunnen klanken maken die onder water te horen zijn over meer dan 185km. Soms 'zingen' ze wel een half uur lang. Dat de walvis een zoogdier is, wist je waarschijnlijk al. Maar wist je ook dat ze 100 jaar oud kunnen worden?
Whale Rider
5
2. Waarom vindt Koro Pai niet geschikt als zijn opvolger? Kan je enkele voorbeelden geven uit de film waar je dit goed kan voelen?
De taiaha is een stok met versierde top. Al van jongsaf leerden Maori-kinderen vechten met dit wapen. Er waren zelfs scholen waar je werd opgeleid tot krijger. Met de stok maak je verschillende bewegingen die lijken op die van vogels en andere dieren.
Whale Rider
6
3. Toch kan je aan de foto's hier zien dat Koro Pai eigenlijk graag ziet. Wat vertelt Koro aan Pai? Hoe kan je hier al merken dat zij zijn opvolger wordt?
Tijdens deze scène hoor je een off-screen voice. Wat zou dit woord kunnen betekenen? Weet je ook van wie die off-screen voice is?
Wat doen Koro en Pai hier? Hoe zouden zij zich voelen denk je?
Whale Rider
7
In de film kan je duidelijk merken dat meisjes anders behandeld worden dan jongens. Koro gaat er bijvoorbeeld van uit dat een meisje geen goede leider kan zijn maar dat ze moeten opruimen en afwassen. Dat noemen ze 'rollenpatronen'. Hoe is dat bij ons? 1. Wie repareert er de dingen die stuk zijn bij jullie thuis? 2. Wie blijft er bij jou als er iemand ziek is? 3. Wie brengt jou naar de muziekles, de jeugdbeweging, de tekenacademie,… 4. Wie zet er bij jullie thuis het vuilnis buiten? 5. Wie werkt er in de tuin? 6. Wie zie je het vaakst huilen? 7. Wie maakt bij jullie het eten? 8. Met wie praat je/zou je praten als je verliefd bent/zou zijn? 9. Wie doet er bij jullie thuis de afwas? 10. Wie regelt er bij jullie thuis de geldzaken? 11. Wie is er bij jullie thuis de baas over de televisie? Wie beslist er naar welk programma er wordt gekeken? 12. Wie poetst er bij jullie thuis? 13. Met wie praat je als je verdrietig bent? 14. Wie troost jou als je pijn hebt?
Whale Rider
8
leerkrachtendossier bij een film voor jongeren vanaf het 4de leerjaar
algemene doelstellingen * de beeldtaal en het gebruik van geluid bij bepaalde scènes analyseren * meer inzicht krijgen in de thema's en de personages uit de film * de dieper liggende betekenis achter een verhaal vinden * stilstaan bij een aantal waarden en kritisch denken stimuleren * uiten van een eigen standpunt of mening specifieke doelstellingen * de belangrijkste personages uit de film in enkele woorden omschrijven * het belang van de walvis voor de Maori uit de film kort duiden * de relatie tussen de personages uitdiepen * rollenpatronen uit de film schetsen en de vergelijking maken met de eigen leefwereld * napraten over de dood * de eigen persoonlijke geschiedenis uitzoeken
Whale Rider
9
voor de film
over de regisseur De succesvolle regisseuse Niki Caro maakte haar debuut met Memory and Desire, in 1998 meteen goed voor een selectie binnen de prestigieuze Critics Week van het Filmfestival van Cannes. Een jaar later werd Memory and Desire genomineerd binnen de categorie 'Beste Film' tijdens de Nieuw-Zeelands Filmawards. Maar ook haar kortere films werden haast allemaal beloond met respect en waardering. Caro gelooft dat Whale Rider op het juiste moment werd uitgebracht. "Ik denk niet dat de wereld er 10 jaar geleden klaar voor was. Nu zijn we pas rijp genoeg om deze spirituele zaken te accepteren." Whale Rider werd op het Sundance Filmfestival, het Filmfestival van Toronto en het Internationaal Filmfestival van Rotterdam bekroond met de publieksprijs.
over de Maori geschiedenis De voorouders van de Maori migreerden omstreeks duizend jaar geleden naar Nieuw-Zeeland nadat zeilers uit Polynesië het land ontdekten tijdens een van hun expedities. Deze ontdekkingsreizigers waren in zuidelijke richting vertrokken vanaf het eiland Hawaiïki. Er wordt gezegd dat de leider van deze expeditie, Kupe, bij het zien van het land eerst dacht dat het een enorme witte wolk was. Daarom noemde hij het land Aotearoa ofwel Land van de Grote Witte Wolk. Enkele eeuwen later volgden velen het voorbeeld van Kupe en zakten per boot af naar het zuiden. Waarschijnlijk werden ze hiertoe gedwongen doordat Hawaiïki overbevolkt raakte en er een tekort aan voedsel was. De Maori waren krijgers en vochten vele stammenoorlogen. De verliezers werden vaak tot slaven gemaakt of opgegeten. De Maori geloofden dat ze de kracht van de vijand konden overnemen door de lichamen van de overwonnen tegenstanders op te eten. De Maori kwamen in 1642 voor het eerst in contact met Europeanen. In dat jaar ging de Nederlandse ontdekkingsreiziger Abel Tasman met zijn schip voor anker in de buurt van het gebied waar de Maori leefden. Verschillende leden van zijn bemanning werden gedood en opgegeten. Hoewel Tasman zich snel uit de voeten maakte, vond hij het nodig het eiland om te dopen in Nieuw-Zeeland, naar de Nederlandse provincie Zeeland. Whale Rider
10
Het duurde meer dan 100 jaar vooraleer er zich een nieuwe lading Europeanen durfde vertonen. Dit keer was het een Brits schip, onder leiding van kapitein Cook. De Engelsen vonden het een goed idee het land te koloniseren. De Maori namen de taal en de gebruiken van de Engelsen vrij snel over maar bleven zich verzetten tegen de pogingen om het land te koloniseren. Er werd heel wat gevochten, wat in 1840 uiteindelijk leidde tot het Verdrag van Waitangi. Hiermee stemden de Maori ermee in door de Engelse koningin geregeerd en beschermd te worden. Het eiland bleef echter hun bezit én ze werden tegelijkertijd volwaardige burgers van Engeland. Aangezien de Engelse immigranten het land van de Maori voor zichzelf wilden, braken er opnieuw gevechten uit, een oorlog die van 1860 tot 1865 duurde. De Engelsen beschikten over superieure wapens waardoor de strijd in hun voordeel beslecht werd. De Maori raakten al hun land kwijt, land dat hun voorouders eeuwenlang gekoesterd hadden. De komst van de immigranten bracht daarenboven ziektes en prostitutie met zich mee. Kwam daarbij de lugubere vraag vanuit Europa naar afgehakte hoofden. De leiders van de Maori onthoofden daarom hun slaven en verkochten de hoofden. De Europeanen brachten ook moderne wapens mee die de Maori gingen gebruiken om onderlinge conflicten te beslechten. In deze hele periode daalde het aantal Maori tot ongeveer 42.000. Hun volk, cultuur en taal gingen dus haast helemaal verloren. Sinds de jaren '70 proberen de Maori om een aantal gebieden terug te krijgen. Ook hun strijd om cultureel te overleven gaat door tot op de dag van vandaag. cultuur De cultuur van Nieuw-Zeeland is onder te verdelen in een Europese en een Maoricultuur. De Europese cultuur vertoont typisch Engelse en Schotse elementen. Het grootste gedeelte van de Europese immigranten is immers Brits. Voor veel Europeanen is de Maori-cultuur onbekend. Zelf hebben ze tientallen jaren hun cultuur verwaarloosd omdat ze meenden dat deze ondergeschikt was aan de Europese. Momenteel is de Maori-cultuur weer helemaal terug. Er worden programma's ontwikkeld om het zelfbewustzijn van de Maori en hun interesse in hun eigen cultuur te vergroten. Zo worden bijvoorbeeld Maori-taal, - tradities, -liederen en –dansen onderwezen. De Maori-samenleving was oorspronkelijk opgebouwd uit stammen, genoemd naar de kano’s waarmee hun voorouders aankwamen. Alle leden van een stam waren gezamenlijk eigenaar van het grondgebied waarop ze leefden. Iedere stam had zijn eigen marae (gemeenschapshuis), de belangrijkste plek op hun grondgebied omdat volgens de Maori hier hun voorouders verblijven.
Whale Rider
11
Het woord 'Maori' is voor het eerst gebruikt door de Europeanen en betekent 'normaal'. Als de Maori hun traditie volgen dan begroeten ze mekaar door de neuzen voorzichtig tegen elkaar te drukken. In Nieuw-Zeeland wordt Engels gesproken, aangevuld met eigen woorden. Deze 'mengtaal' wordt het Te Reo genoemd. Naar schatting spreken ongeveer 30.000 van de 300.000 in Nieuw-Zeeland wonende Maori deze taal. Hun alfabet kent 15 letters. De originele taal van de Maori lijkt op de taal die op Hawai en Samoa gesproken wordt. Tot de 20e eeuw werd deze taal overal in Nieuw-Zeeland gesproken. Doordat de Maori-taal geen schrift kende, stond mondelinge overlevering centraal. Gebeurtenissen en verhalen werden van generatie op generatie doorverteld met zang, dans en kunst. Poëzie vormde hierbij een belangrijk onderdeel. Bij de voordrachten werd er gebruik gemaakt van muziek en gebaren. In de 20e eeuw ontstonden de 'actie-liederen' die met sierlijke bewegingen van de handen en met wapens werden versterkt. Moko is de traditionele tatoeagekunst van Nieuw-Zeeland. Deze gezichtstatoeages worden nog steeds gedragen door Maori die de traditie van hun voorouders verder willen zetten. Waarschijnlijk is Moko ontstaan omdat de Maori geloofden op deze manier een spirituele band te krijgen met de stamvaders. Dezelfde ontwerpen die op beelden werden aangebracht van regionale goden, werden ook op het gezicht getatoeëerd. Dit gebeurde door lijnen in het gezicht te snijden en op te vullen met inkt die werd verkregen door het verbranden van rupsen, de schors van de Kapara boom of hars. Het roet werd bewaard in kleine gedecoreerde potten, die als zeer kostbaar werden beschouwd. Tijdens het Engelse koloniale bewind, toen het zetten van tatoeages verboden was en de Maori als minderwaardig werden beschouwd, werd Moko alleen nog in leven gehouden in afgelegen dorpen, ver uit het Europese gezichtsveld. In de jaren zeventig herontdekten jonge Maori uit de steden deze oeroude kunstvorm. Op zoek naar hun etnische identiteit vonden zij in Moko de krachtige symboliek van hun voorouders terug. Nog steeds sieren Maori hun gezicht met traditionele patronen. Politieke leiders, rastafari's, advocaten, leraren en bendeleden; in alle geledingen van Whale Rider
12
de maatschappij worden gezichten bewerkt. Invloedrijke mannelijke Maori hebben vooral tatoeages in hun gezicht en op hun achterwerk. Vrouwen hebben de tatoeages alleen op hun gezicht. Terwijl sommige volksgenoten hun afkomst nog steeds verborgen proberen te houden, verklaren anderen trots: "Nooit meer zal ik doen alsof ik blank ben." religie De verering van voorouders is belangrijk in de traditionele Maori-samenleving. Hun religie is ingewikkeld en omvat talloze goden. Zij vertegenwoordigen de zee, de hemel, de bergen, de oorlog… Een belangrijk onderdeel van hun religie zijn mairu (levenskracht), wairua (de geest) en mana (spirituele kracht). In hun talrijke spreekwoorden benadrukken de Maori het belang van persoonlijke groei en verandering en worden de mensen opgeroepen om samen te werken met de natuur. Door de kolonisatie van de afgelopen tweehonderd jaar heeft het christendom een grote invloed gehad op de Maori.
Whale Rider. Meisje zijn bij de Maori's De verkleutering van het filmaanbod -- althans het Engelstalige deel -- blijft toenemen. Pubers en adolescenten zijn een zwakke prooi voor de sluwe marketingstrategen van Amerikaanse studio's. Het gevecht om een jongere iets verrijkenders in te lepelen dan American pie of Terminator , is er één van David tegen Goliath. Dus een Nieuw-Zeelandse film over een twaalfjarig Maori-meisje dat met groeipijnen en de seksistische tradities van haar volk worstelt: hola, dat riekt wel erg naar 'stichtelijk maar saai'. Daarom is het belangrijk te weten dat Whale Rider zowel in Toronto als op het Sundance Festival de publieksprijs won. Dit is geen film 'van moetens', mensen houden hiervan. Whale Rider werd geschreven en geregisseerd door de jonge Niki Caro, op basis van een roman van de Maori-auteur Witi Ihimaera. De film staat met één been in de moderne realiteit van een afgelegen kustdorp vol werkloze Maori-mannen, zich langzaam emanciperende vrouwen en met zichzelf worstelende pubers. Daarnaast is er de meer mystieke wereld van etnische tradities, rituelen en legendes. Daartoe behoort de oermythe over Paikea, die per kano de eerste Maori's naar Nieuw-Zeeland zou hebben gebracht, maar zelf schipbreuk leed en gered werd door een walvis. Sindsdien houdt de zoektocht naar een nieuwe Walvisrijder de inboorlingen spiritueel overeind in een snel veranderende wereld…
Whale Rider
13
…De
debutante Keisha Castle-Hughes is een regelrechte revelatie als Pai. Een tiener vertolken met zo'n koppigheid en morele waardigheid, en toch zoveel warme sympathie winnen is bijzonder moeilijk. Castle-Hughes redt het op pure uitstraling, zonder krampachtig schattig te doen. Ook de andere acteurs zijn uitstekend, met name Nieuw-Zeeland dat andermaal een schitterende hoofdrol speelt. Sinds The piano weten we hoe prachtig de westkust van deze eilanden is. The Lord of the rings deed het toerisme naar het overweldigende binnenland boomen, Whale Rider openbaart nu de woeste pracht van de Whangara-baai aan de oostkust. Whale Rider is een modern sprookje dat iets bijbrengt zonder te vergeten te plezieren. Emoties, humor, spanning en fraaie beelden camoufleren de feministische boodschap. Naar het einde toe lokt Niki Caro iets te nadrukkelijk de zakdoeken uit de broekzakken, maar toch is dit een aanrader voor alle leeftijden. Zeker -- maar niet uitsluitend -- voor tienermeisjes. Steven De Foer 01/10/2003 ©Copyright De Standaard
Whale Rider
14
na de film Je kan de leerlingen individueel de (vereenvoudigde) vragen in hun dossier laten invullen. Toch is het aan te raden de leerlingen in groep te laten zoeken naar mogelijke verklaringen. Laat de leerlingen in hun groepje iemand aanduiden die de tijd bewaakt en zorgt dat alles rustig verloopt, iemand die zorgt dat alle vragen en alle leerlingen aan bod komen, iemand die de antwoorden noteert en iemand die later verslag uitbrengt voor de klas. Na elk onderdeel kan je de antwoorden van de verschillende groepjes overlopen. De voornoemde taken kunnen in elk groepje doorschuiven. De verklaringen in dit dossier zijn enkel ter duiding. Je gaat met je klas dus niet op zoek naar sluitende antwoorden, het is eerder een kans om een eigen standpunt of mening te uiten.
Kinderen en jongeren krijgen heel wat te verwerken tijdens een film. Het is goed dat ze hun gevoelens en ervaringen aan elkaar kenbaar maken, dat ze vrij kunnen spreken over de film. De begeleider kan hier hoogstens modereren en mag zeker geen mening opdringen. Het blijft bij het verzamelen van gedachten en emoties. Door steeds naar de motivatie van hun antwoord te peilen leren kinderen zich beter uiten en verduidelijken. In het leerlingendeel kan je een sjabloon van een walvis terugvinden. Hierin kunnen de leerlingen hun gevoelens rond de film neerschrijven. Daarna knippen zij hun walvis uit en bezorgen hem aan de leerkracht. Als leerkracht kan je voorlezen wat in de walvissen geschreven staat. Je kan de leerlingen uiteraard ook hun eigen schrijfsels laten voorlezen. Daarna kan je de emoties in groep bespreken. Welke gevoelens komen vaak terug? Hoe zou dat komen? Zijn er opmerkingen bij die je vreemd vindt? Welke? Zijn er nog die dat vinden? Waarom wel/niet? Zijn er boodschappen bij waar je niet met akkoord gaat? Welke? Waarom? Na afloop van de les kan je de leerlingen hun walvis laten opkleven op 1 groot vel behangpapier, dat omgetoverd wordt tot een zee.
Whale Rider
15
Weet je nog wie dit zijn? 1. Kan je bij elk van hen hun naam zetten en drie woorden schrijven waarvan jij vindt dat ze bij hen passen? 2. Kan je ook een scène uit de film geven waarin jij vindt dat zij heel belangrijk zijn? Pai: Pai is haast het perfecte kind. Zij is gedienstig, eerlijk en heeft enorm veel respect voor haar grootouders en haar vader. Daarenboven beschikt zij over een meer dan behoorlijke portie doorzettingsvermogen en bezit ze de kracht om het leiderschap over haar volk aan te kunnen. Ze gedraagt zich heldhaftig en deinst er niet voor terug zichzelf op te offeren voor haar volk. Ondanks het feit dat zij niet aanvaard wordt door haar grootvader, voelt zij zich sterk verbonden met hem en heeft zij veel voor hem over. Koro: De rol van Koro kan gezien worden als een herwerking van Shakespeare's King Lear. Koro is er eentje uit een lange rij eerstgeboren mannelijke erfgenamen. Hij is echter geboren in een moeilijke tijd; moeilijk in die zin dat het in deze tijd niet makkelijk is trouw te blijven aan tradities en waarden die je geleerd en doorgekregen hebt van je voorvaderen. Je kan hem eigenlijk beschrijven als heel eerlijk tegenover zijn Maori-cultuur en -gebruiken, aan dat wat zijn vader en grootvader hem hebben geleerd. Hij is een echte rangatira (chef). Koro vormt duidelijk een schakel in de mannelijke leiderslijn die binnen zijn familie bij erfenis bepaald werd. Maar door zijn uitgesproken loyaliteit heeft hij geen begrip voor en voeling met de verandering in de maatschappij. Hij is koppig en trots, wat hem belet te zien dat zijn kleindochter de volgende in lijn is. Hij kan dit niet accepteren omdat dit anders is dan het altijd is geweest. Flowers: Oma Flowers is sterk, wijs, tolerant en ruimdenkend. Zij heeft al deze eigenschappen ook nodig in haar relatie met Koro. Terwijl hij de rijkdom in zijn kleindochter weigert te zien, is Flowers degene die de leiderscapaciteiten van Pai helpt ontplooien. Zij steunt Pai en zorgt er zo voor dat haar zelfvertrouwen groeit en dat ze de strijd niet opgeeft. Flowers slaagt er echter niet in Koro te overtuigen van het feit dat Pai zijn opvolger is. Porourangi: Porourangi is opgegroeid met de hoge verwachting van zijn vader. Wanneer hij zijn vrouw en zoontje verliest bij de bevalling, vlucht hij weg om pas na 11 jaar weer terug te komen. Zijn vader hoopte dat hij degene zou zijn die de traditionele waarden in stand zou houden. Porourangi beslist er echter anders over, wat voor heel wat conflicten zorgt. Ondanks het feit dat hij zijn dochter weinig ziet, heeft hij een bijzonder sterke relatie met haar. Hij wil haar beschermen tegen de dominantie en afkeuring van zijn vader maar tegelijkertijd laat hij haar achter omdat zij hem teveel herinnert aan zijn grote verlies.
Whale Rider
16
1. Niet alleen mensen zijn belangrijk in de film, ook walvissen spelen een hoofdrol. Waarom is dat? Elke Maori-stam zou zijn eigen ontstaanslegende hebben. In de film gaat het om de legende van Paikea, die eeuwen geleden vanuit Hawaiiki op zoek ging naar een beter land voor zijn volk. Hij stak de oceaan over met een kano, die in een storm echter omsloeg. Paikea werd gered door een walvis en raakte op de rug van het dier aan land in Nieuw-Zeeland. Koro is één van zijn rechtstreeks afstammelingen. De walvis is voor hem daarom als een god. In tijden van nood roept hij de walvissen op voor hulp. Maar ook omgekeerd, wanneer de walvissen in nood zijn komt zijn volk ter hulp. Op een gegeven moment lijkt hij zijn verbinding met de walvissen te verliezen. Het is Pai die door hen als leider wordt gezien. De walvissen zullen daarom ook ter hulp schieten als zij hen roept. Op haar beurt is zij degene die de walvissen redt van de dood. 2. Waarom vindt Koro Pai niet geschikt als zijn opvolger? Kan je enkele voorbeelden geven uit de film waar je dit goed kan voelen? Koro heeft het al van bij de geboorte van Pai moeilijk met haar omdat ze een meisje is. Het lijkt wel alsof hij vindt dat zij er de oorzaak van is dat haar tweelingbroer sterft. In elk geval had hij liever gezien dat zij in zijn plaats was overleden. Hij weigert Pai te erkennen als zijn kleindochter, terwijl hij om zijn dode kleinzoon treurt en hij zijn lichaam eert. Koro is evenmin bekommerd om de dood van zijn schoondochter en het verdriet dat dit bij zijn zoon oproept. Zijn zoon zal hier wel over komen, zo meent hij. De traditie verlangt dat het leiderschap wordt overgenomen door de eerstgeboren zoon. Vrouwen komen niet in aanmerking. Ook al beschikt Pai over de juiste capaciteiten, toch gaat Koro nog liever op zoek naar een eerstgeboren zoon uit een andere dan zijn eigen familie. Hij richt een school op waar al deze jongens opgeleid en getest worden. Hoe graag Pai ook wil, zij wordt niet toegelaten tot de school. Erger nog, wanneer Koro ontdekt dat zij van haar oom stiekem toch de kunst van het vechten met de taiaha leert, verbiedt hij haar dit. Volgens Koro brengt Pai alleen ongeluk en gaat het sinds haar geboorte bergaf met zijn volk. Hij is er aanvankelijk ook van overtuigd dat zij er de oorzaak van is dat de walvissen aanspoelen en sterven. In deze film komt het rollenpatroon tussen man en vrouw zeer sterk naar voor. Pai mag niet meedoen aan de proeven omdat ze een meisje is. Pai mag geen leider worden omdat ze een meisje is. Pai mag geen taiaha leren omdat ze een meisje is… Whale Rider
17
3. Toch kan je aan de foto's hier zien dat Koro Pai eigenlijk graag ziet. (foto's: zie leerlingenbundel) Wat vertelt Koro aan Pai? Hoe kan je hier al merken dat zij zijn opvolger wordt? In deze scène is het touw dat de motor van de boot in werking zet, gebroken. Op dat moment komt Pai aanzetten met een aantal vragen over haar voorouders omdat zij daar een spreekbeurt over maakt. Koro legt de kracht van een volk uit aan de hand van het gebroken touw. Wanneer hij in het schuurtje op zoek gaat naar een nieuw touw om de motor aan te zwengelen, knoopt Pai het touw en trekt ze de motor op gang. Koro voelt zich in zijn trots gekrenkt. Regisseuse Caro vond een aantal mooie beelden om de relaties tussen de karakters aan te zetten: het touw - symbool voor de band tussen de Maorimensen - dat breekt en door het meisje weer aan elkaar wordt geknoopt; het abstracte beeldhouwwerk van haar vader dat contrasteert met het figuratieve houtsnijwerk in het traditionele ontmoetingshuis; opa die met het meisje op de stang rondjes rijdt op zijn fiets. Tijdens deze scène hoor je een off-screen voice. Wat zou dit woord kunnen betekenen? Weet je ook van wie die off-screen voice is? Een off-screen voice is een stem die vertelt buiten beeld. Je hoort Pai hier vertellen over zichzelf en haar opa. Niet alleen in deze scène is de off-screen voice van Pai te horen. Al bij de openingsscène vertelt zij van op afstand haar geschiedenis. Op regelmatige tijdstippen gebruikt de regisseur dit truckje om de toeschouwer een beetje meer achtergrondinformatie mee te geven. Wat doen Koro en Pai hier? Hoe zouden zij zich voelen denk je? Dit is de allerlaatste scène uit de film. Koro heeft Pai erkent als toekomstige nieuwe leider van de stam. De boot van Porourangi is afgewerkt en wordt te water gelaten. Pai mag plaats nemen naast Koro. Hij geeft haar zelfs de toestemming de roeiers aan te voeren. De strijd is gestreden. Koro is eindelijk trots op zijn kleindochter en tevreden dat hij een waardig opvolger heeft. Pai is gelukkig met de erkenning die zij krijgt. De liefde en waardering van haar opa zijn voor haar heel belangrijk, de ultieme bevestiging van haar kracht.
Whale Rider
18
1. In de film kan je duidelijk merken dat meisjes anders behandeld worden dan jongens. Koro gaat er bijvoorbeeld van uit dat een meisje geen goede leider kan zijn maar dat ze moeten opruimen en afwassen. Dat noemen ze 'rollenpatronen'. Hoe is dat bij ons? Je kan de leerlingen de lijst in hun bundel individueel laten invullen en daarna de antwoorden klassikaal bespreken. Hoe erg houden wij nog vast aan rollenpatronen? Want hoewel het verhaal zich afspeelt binnen de Maori-cultuur zijn de thema's relevant voor alle soorten samenlevingen en culturen. Het gaat niet louter en alleen om een maatschappij die geconfronteerd wordt met opvolging en traditie. Het thema 'vrouw' en hoe zij hun weg zoeken in de maatschappij is universeel. 1. Wie repareert er de dingen die stuk zijn bij jullie thuis? 2. Wie blijft er bij jou als er iemand ziek is? 3. Wie brengt jou naar de muziekles, de jeugdbeweging, de tekenacademie,… 4. Wie zet er bij jullie thuis het vuilnis buiten? 5. Wie werkt er in de tuin? 6. Wie zie je het vaakst huilen? 7. Wie maakt bij jullie het eten? 8. Met wie praat je/zou je praten als je verliefd bent/zou zijn? 9. Wie doet er bij jullie thuis de afwas? 10. Wie regelt er bij jullie thuis de geldzaken? 11. Wie is er bij jullie thuis de baas over de televisie? Wie beslist er naar welk programma er wordt gekeken? 12. Wie poetst er bij jullie thuis? 13. Met wie praat je als je verdrietig bent? 14. Wie troost jou als je pijn hebt? 2. Vind jij dat jongens en meisje hetzelfde behandeld moeten worden? Waarom wel/niet? Kunnen zij hetzelfde beroep hebben of dezelfde sport beoefenen? Kunnen zij allebei even goed voor kinderen zorgen?
Whale Rider
19
Hebben jij en de kinderen zin om nog even na te babbelen over enkele thema's uit de film? 1. Hoe sta jij tegenover de dood? Waarom vinden we het zo erg als er iemand sterft? Heb jij al eens iemand verloren die je dierbaar was? …
2. Misschien kan je de leerlingen de opdracht geven een werkstuk te laten maken over wie zij zijn en van waar zij komen. Waar komt hun familie vandaan: hun ouders – grootouders – overgrootouders? Hoe zijn/waren hun ouders – grootouders – overgrootouders? Welk beroep hebben/hadden zij? En welke hobby's? Wat zijn/waren hun dromen? Hoe zien/zagen zij eruit? Kunnen zij iets van zichzelf in hun ouders – grootouders – overgrootouders herkennen? …
Whale Rider
20
bibliografie - Augur Timothy - Nieuw- Zeeland - Van Reemst - Uitgeverij Houten - 2002 - Farndon John -Vragen en antwoorden: onze wereld – Parragon U.K – 2003 - www.leidschdagblad.nl - www.dvd-home.nl/review/R2/whalerider.htm - www.cinevision.be/whale.htm - www.canalplus.nl/film/doc.asp?ID=695 - www.matthysse.nl/nz/content/NieuwZeeland/Noordereiland.asp - www.nieuwzeelandonline.nl/Maori.htm - www.filmfestivalrotterdam.com/nl/film/16756.html - www.biosagenda.nl/index.php?action= film&filmID=7020 - www.morremeter.nl/?film=9089 - http://re.guts.nl/filminfo.html?showfilmnr=6092&type=huurvideo - www.scenez.nl/recensies/whalerider.htm - http://users.pandora.be/martien.debaerdemaeker1/videofilmen.ht - http://home.pi.be/~goyatley/Word%20documenten/MAORI_CULTURE_dutch.doc - www.theblurb.com.au - http://iconmovies.co.uk/whalerider/ - www.whaleriderthemovie.co.nz Dit dossier is een productie van Open Doek, ism khk H. Graf, Turnhout, departement lerarenopleiding, met steun van de Warande, Utopolis, stad Turnhout, prov. Antwerpen, de Vlaamse Gemeenschap en DGOS.
Whale Rider
21
