Leeratelier strategisch hogeronderwijsbeleid

Leeratelier strategisch hogeronderwijsbeleid Derde Uitvoering - 2016

Inleiding

Strategisch belang hoger onderwijs In een kenniseconomie is hoger onderwijs van strategisch belang. Tegelijkertijd veranderen kennis, kennisproductie en kennisdistributie in een kennisdemocratie razendsnel. Dat moet gevolgen hebben voor instellingen van hoger onderwijs en voor de ontwikkeling van beleid: demografische en sociaal-culturele ontwikkelingen beïnvloeden de studentenpopulaties, arbeidsmarkten veranderen. De wijze waarop wij in de (nabije) toekomst geld willen en kunnen verdienen is voor hoger onderwijs niet alleen een cruciale factor, maar ook van beslissende betekenis voor het Nederlandse verdienmodel. Nieuwe vormgeving van het onderwijs En niet alleen verandert de wereld rondom het hoger onderwijs, ontwikkelingen in informatie- en communicatietechnologie beïnvloeden de directe vormgeving van hoger onderwijs. Internationale topdocenten boren via MOOC’s en sociale media een massapubliek aan. Hebben zij nog een instelling voor hoger onderwijs nodig, of kunnen ze als ondernemers een eigen verdienmodel ontwikkelen en worden instellingen vooral leveranciers van merkwaarde? Wat betekent dat dan weer voor het stelsel van hoger onderwijs, voor toegankelijkheid en kwaliteitsbewaking, voor identiteit en institutionele overleving? Dynamische bestuurlijke context De besturing van hoger onderwijs vindt plaats in deze turbulente omgeving in netwerken van private en publieke actoren, in een samenleving die steeds meritocratischer wordt met de daarbij behorende verharding door ongelijkheid. Sociale stijging is niet langer vanzelfsprekend en in multiculturele samenlevingen is de vanzelfsprekende samenhang tussen verlichting, emancipatie en vooruitgang op zijn minst discutabel geworden. Het publieke en politieke debat over hoger onderwijs kan gemakkelijk politiseren, zeker ook in een mediasamenleving. Sturingsvragen zijn er volop, al kost het soms moeite de klassieke kwesties van kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van antwoorden te voorzien in politieke en maatschappelijke arena’s die niet alleen sterk zijn veranderd, maar ook de neiging hebben steeds te wisselen in urgenties en relevanties. Inhoudelijke verdieping… Voor strategische beleidsadviseurs, leidinggevenden en beslissers is inhoudelijke verdieping daarom van het grootste belang. Wat weten we en vooral ook, wat weten we nog niet? In welke context van turbulentie en complexiteit moet beleid worden gemaakt? Welke grenzen doemen daarbij op en welke actoren en factoren hebben doorzettingsmacht? Als de problemen ‘wicked’ zijn, waardenoriëntaties concurreren en het beleidsveld volop reflexief is, wat valt er dan te doen en wat te laten? … en opdoen van nieuwe inzichten en perspectieven Maar het atelier kenmerkt zich niet alleen door kennisoverdracht, deelnemers zullen kennis maken met nieuwe, vernieuwende of in ieder geval relevante perspectieven van hoofdrolspelers binnen het hoger onderwijs. Na het volgen van dit leeratelier kennen deelnemers de relevante spelers, hun vocabulaire en hun bijzondere perspectief.

1

NSOB leeratelier strategisch hoger onderwijsbeleid Onder begeleiding van topdocenten uit wetenschap en praktijk, die buiten- en binnenwereld kennen en doorgronden, en die verrassende en wijze lessen te vertellen hebben, gaan deelnemers aan de slag in deze leergang, waarin reflectie en casuïstiek met elkaar worden verbonden. In de leergang gaat het steeds om trends, strategische kwesties en handelingsrepertoires. Maatschappelijke trends zijn uitgangspunt, maar worden steeds geconfronteerd met ontwikkelingen en grenzen in het stelsel van hoger onderwijs. Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen. Het programma zal u inspireren, in contact brengen met bijzondere personen, maar ook uw inbreng vragen. Vorm volgt in dit programma de inhoud: uw inbreng, uw ervaringen en uw vermogen om in een collaboratieve leersetting te groeien vormen de ankerpunten voor de opbouw en vormgeving van het programma.

Prof. dr. Paul Frissen Decaan en bestuursvoorzitter NSOB

2

Programma

Het uitvoeren van beleid in hogescholen en universiteiten is ingewikkeld. Niet alleen wordt het hoger onderwijs steeds weer geconfronteerd met andere logica’s. Politieke logica’s en wensen over goed onderwijs verschillen bijvoorbeeld van de logica’s die in de uitvoeringspraktijk gelden. Ook verandert de context waarin het hoger onderwijs zich bevindt razendsnel. Studentenpopulaties en de samenleving veranderen, de arbeidsmarkt vraagt om opleidingen tot nieuwe beroepen en technologische ontwikkelingen stellen het hoger onderwijs voor vragen. In het leeratelier gaan wij zowel in op de logica’s van de verschillende actoren, als op de veranderende context in en rondom het hoger onderwijs. Dit om het speelveld beter te begrijpen en hier strategische handelingsperspectieven bij te formuleren. Literatuur & voorbereiding Voorafgaand aan het leeratelier krijgen deelnemers literatuur toegestuurd, waarmee zij zich in kunnen lezen in het onderwerp. Ook schrijven de deelnemers voorafgaand aan het leeratelier een beknopt essay (twee A-4), waarin zij aangeven wat volgens hen het belangrijkste strategische vraagstuk is binnen het hoger onderwijs. Dit vraagstuk vormt het startpunt van waaruit deelnemers in groepen nadenken over strategisch beleid in het hoger onderwijs. Vier weken voor de aanvang van het leeratelier ontvangen de deelnemers een precieze omschrijving van de opdracht. Dag 1: Ontwikkelingen in en rondom het hoger onderwijs I We beginnen het leeratelier met een voorstelronde en een toelichting op de leerdoelen van het leeratelier. Vervolgens gaan we dieper in op de veranderende institutionele context van het hoger onderwijs. Het eerste college wordt verzorgd door prof. dr. Paul Frissen, decaan van de NSOB en het leeratelier, over politiek-bestuurlijke ontwikkelingen in Nederland en de invloed hiervan op het hoger onderwijs. Zien we patronen in het beleid rondom het hoger onderwijs? Hoe gaat de politiek om met het thema onderwijs? In de middag krijgen deelnemers onder leiding van prof. dr. Mark Bovens (WRR) een college over de Nederlandse ‘diplomademocratie’ en de consequenties hiervan voor de studenten van het hoger onderwijs. Welke studenten studeren er aan het hoger onderwijs? En wat betekenen structuren in het onderwijs voor structuren in de samenleving? Dag 2: Strategisch beleid De tweede dag vormt een introductie tot strategisch denken. Strategische handelingen is een term die vaak voorbij komt, maar waarvan vaak niet duidelijk is wat er écht mee wordt bedoeld. Of wat het betekent in de praktijk van alledag: hoe kun je aan de hand van de kennis over de maatschappelijke ontwikkelingen tot strategisch beleid komen? Welke rol speelt tijd (lange/korte termijn), maar ook het momentum bij het inzetten van strategisch beleid? Prof. dr. Martijn van der Steen geeft een college over het instrumentarium van de strategisch adviseur. Aan het eind van de dag bespreken we de opdracht waar de deelnemers gedurende het leeratelier aan werken.

3

Dag 3: Praktijkdag bij het ministerie van OCW Op deze dag brengen we een praktijkbezoek aan het ministerie van OCW. In samenwerking met de afdeling kennis- en strategie bereidt de NSOB een strategisch vraagstuk voor, waar deelnemers een advies over moeten formuleren. Deelnemers interviewen op het departement zowel medewerkers van het ministerie van OCW als verschillende stakeholders, zoals medewerkers van de VSNU, Vereniging Hogescholen en vertegenwoordigers van studentenorganisaties. Aan het eind van de dag presenteren de deelnemers hun bevindingen aan het ministerie. Dag 4: Ontwikkelingen in en rondom het hoger onderwijs II Op de vierde dag gaan we dieper in op de ontwikkelingen in en rondom het hoger onderwijs door specifiek te kijken naar de veranderende maatschappelijke context. De vierde dag begint met een college van prof. dr. Hans Boutellier over de veranderende samenleving. We vervolgen met een college over diversiteit in het hoger onderwijs. Aan het eind van de dag gaan we in gesprek met Timo Kos (directeur onderwijs TU Delft) over digitalisering en informatisering binnen het hoger onderwijs. Wat betekenen technologische ontwikkelingen voor de toekomst van de hogescholen en universiteiten? En hoe verandert het de manier van lesgeven? Dag 5: Ontwikkelingen in en rondom het hoger onderwijs III In de ochtend gaan we in gesprek met Leonard Geluk (voorzitter van het College van Bestuur van de Haagse Hogeschool) over de dilemma’s waarmee bestuurders in het hoger onderwijs worden geconfronteerd. Hoe bewegen bestuurders zich tussen het beleid en de richtlijnen vanuit de overheid en de uitvoeringspraktijk? Ook gaan we met Leonard Geluk dieper in op de positie van hogescholen ten opzichte van universiteiten in het Nederlandse onderwijsveld. De middag vullen we in op basis van de behoeften en interesses die er in de groep spelen. Dit dagdeel kan besteed worden aan het werken aan de groepsopdracht. Ook kunnen wij op verzoek van de deelnemers een docent uitnodigen. Dag 6: Slotdag Op de slotdag presenteren deelnemers in groepen de lessen die zij geleerd hebben met betrekking tot een strategisch vraagstuk. Zij presenteren deze lessen aan een deskundigenpanel dat hen van reflectie en feedback voorziet. Aan de deelnemers wordt gevraagd om ieder twee personen uit te nodigen, bijvoorbeeld collega’s, die de presentatie bijwonen om de lessen ook breder uit te dragen. We sluiten de dag af met een gezamenlijke borrel.

4

Doelgroep & leerdoelen

Doelgroep Het leeratelier is ontworpen voor (strategisch) beleidsadviseurs en leidinggevenden die zich bezig houden met het hoger onderwijs. Deelnemers kunnen komen van kennisinstellingen (HBO of WO), maar ook van ministeries of onderwijsgerelateerde instellingen (Vereniging Hogescholen/VSNU).

Leerdoelen De opleiding heeft drie leerdoelen: 1. Deelnemers verwerven inzicht in de bestuurlijke, technologische en maatschappelijke ontwikkelingen die op korte én lange termijn relevant zijn voor het hoger onderwijs. 2. Deelnemers verwerven inzicht in de consequenties, opgaven en uitdagingen van bovengenoemde ontwikkelingen voor het hoger onderwijs; ze kunnen deze bezien en doordenken vanuit het perspectief van de onderwijsinstelling, de student en de docent. 3. Deelnemers vergaren inzicht in wat ‘strategisch handelen’ betekent en verkennen een bijpassend instrumentarium (zoals de kunst van het adviseren, framing).

Investering De deelnemers dienen bij alle opleidingsdagen aanwezig te zijn. Naast deze dagen wordt er beperkte inzet en tijd gevraagd voor het maken van opdrachten.

5

Planning & locaties

Data In totaal bestaat het Leeratelier Strategisch Hoger Onderwijsbeleid uit zes bijeenkomsten. De bijeenkomsten vinden plaats op: dinsdag 24 mei 2016 donderdag 9 juni 2016 donderdag 30 juni 2016 dinsdag 13 september 2016 donderdag 29 september 2016 dinsdag 11 oktober 2016 De bijeenkomsten duren van 09.00 tot 17.00/30 uur.

Locaties De bijeenkomsten vinden plaats in het pand van de NSOB aan het Lange Voorhout 17 in Den Haag. Daarnaast is er één praktijkdag op locatie in Den Haag.

6

Deelnamekosten & aanmelden

Deelnamekosten De kosten voor de opleiding bedragen € 3.950,00. Dit bedrag is vrijgesteld van BTW.

Aanmelding U kunt zich aanmelden door middel van het aanmeldingsformulier. Dit formulier vindt u op onze website: www.nsob.nl. Het ingevulde en ondertekende aanmeldingsformulier ontvangen wij graag digitaal (gescand). U kunt het aanmeldingsformulier mailen aan projectmanager Marije Plooijvan Ruiten: [email protected]. Het formulier kan uiteraard ook per post worden toegezonden: NSOB Antwoordnummer 93289 2509 WB DEN HAAG In beide gevallen ontvangen wij graag een (digitale) pasfoto voor het maken van een deelnemerslijst voor de betrokkenen bij de leergang.

Deadline aanmelding De deadline voor aanmelding voor deelname aan de derde uitvoering van het Leeratelier Strategische Hoger Onderwijsbeleid is vrijdag 22 april 2016.

Informatie Voor meer inhoudelijke informatie kunt u contact opnemen met de leermanager van de opleiding, Daphne Bressers, via: 070 3024927 of [email protected]. Voor organisatorische vragen kunt u contact opnemen met projectmanager Marije Plooijvan Ruiten: [email protected] of 070 3024921.

7

Onderwijsteam

Programmaleiding  Prof dr. Paul Frissen, decaan Decaan en bestuursvoorzitter van de NSOB en tevens hoogleraar Bestuurskunde aan de universiteit van Tilburg en lid van de RV&S  Daphne Bressers MSc, leermanager Onderzoeker en leermanager bij de NSOB  Drs Marije Plooij-van Ruiten, projectmanager Projectmanager bij de NSOB

Docenten In voorgaande uitvoeringen aan het leeratelier leverden onder meer de volgende docenten een bijdrage:  Prof. dr. Mark Bovens, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).  Leonard Geluk, voorzitter van het College van Bestuur van de Haagse Hogeschool.  Timo Kos MA, directeur Onderwijs- en Studentenzaken aan de Technische Universiteit Delft (TU Delft).  Prof. dr. Martijn van der Steen, co-decaan en adjunct-directeur van de NSOB en directeur van de Denktank van de NSOB en tevens bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.  Prof. dr. Hans Boutellier, algemeen directeur van het Verwey-Jonker instituut en hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

8

Over de NSOB

De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Sinds juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam ook de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de Universiteit van Tilburg en de Vrije Universiteit van Amsterdam in de NSOB.

Opleidingen NSOB Vanaf haar aanvang streeft de NSOB ernaar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een hoogwaardig openbaar bestuur. De opleidingen van de NSOB onderscheiden zich door: ▪

▪

▪

▪

Het aanbieden van leeromgevingen die in hun didactiek zijn afgestemd op het leren van ervaren tot zeer ervaren professionals. De inzet van topdocenten uit wetenschap en praktijk is daarbij vanzelfsprekend. Het aanbieden van leerinhouden waarin inzichten uit vooraanstaande researchprogramma’s worden verbonden met strategische vragen uit de praktijk. De relatie van de NSOB met universiteiten is daarom van groot belang. Daarnaast is de NSOB ook een onafhankelijke denktank die strategische vragen in de publieke sector onderzoekt. Het aanbieden van leerprogramma’s waarin maatschappelijke ontwikkelingen en transformaties altijd uitgangspunt zijn voor reflectie over de publieke sector en het openbaar bestuur. Begrip van de wereld is in deze domeinen cruciaal. Er kan niet worden volstaan met instrumentele vakkennis op managementgebied. Het aandacht schenken aan persoonlijke effectiviteit in de context van de voornoemde reflectie. Daarbij staat voor de NSOB voorop dat dienstbaarheid aan de publieke zaak een van de professionele en dus ook persoonlijke kernwaarden is.

9

 

Contactpersonen Leermanager (inhoud) Daphne Bressers MSc 070 3024927 [email protected] Projectmanager (organisatie) Drs. Marije Plooij-van Ruiten 070 3024921 [email protected]

10