Landgoed de Klokkenberg Wandelboekje
Landgoed de Klokkenberg Wandelboekje
Inleiding De ontwikkelingen binnen wonen met zorg en dienstverlening volgen elkaar in snel tempo op.
Visie Vitalis
We willen inspelen op de prognoses rond vergrijzing, gezondheidsverwachting en ontgroening.
2
De eisen en wensen van mensen veranderen. Zij kunnen vaak langer thuis blijven wonen en daar ondersteuning ontvangen. Er blijft echter vraag naar locaties waar verzorgd en beschermd wonen met aanvullende zorg, dienstverlening en welzijn mogelijk is. Zo zien we dat de nieuwe generatie senioren steeds kritischer wordt en veel waarde hecht aan de woning en woonomgeving en niet geconfronteerd wil worden
met een zorgstigma, maar als het nodig is wel gebruik wil kunnen maken van de zorg. Onze visie Vitalis vindt het essentieel om alle functies op het gebied van wonen met zorg, dienstverlening en welzijn op één locatie onder te brengen. Van beschermd (wonen met zorg) wonen tot revalidatie en beschermd kleinschalig groepswonen met intensieve zorg voor mensen met een psychogeriatrische problematiek. Zorg en dienstverlening worden zolang mogelijk, in de eigen omgeving aangeboden. Samen met een partner ook al heeft deze volledig andere zorg of ondersteuning nodig. Opnieuw verhuizen en daarmee
gescheiden worden is niet meer nodig. Een locatie mag niet worden gezien als een gedwongen laatste fase van het leven, maar als een nieuwe kans. Ruimte om de regie over het leven zelf te voeren. Ruimte om te blijven kiezen. Kortom: ruimte voor een goed leven met je partner, familie en vrienden. De gebouwen en zorgwoningen De wens van de cliënt staat centraal bij Vitalis. In geval van beperkingen kunnen de wensen echter elk moment veranderen. De woningen zijn toekomst- en zorgbestendig. In principe kan elke vorm van zorg dan ook in de woning geleverd worden.
Visie Vitalis 4
Deze visie vertalen we naar gebouwen met beschermd en verzorgd wonen, tuinen, terreinen en infrastructuur.
waar het kunnen terugvallen op de zorg als een vanzelfsprekendheid wordt gezien.
Verder zien we een verschuiving van grootschalige woonvormen voor psychogeriatrische cliënten (“de instellingen”) naar beschermd kleinschalig groepswonen (wooneenheden voor 6 à 7 dementerenden).
Aandacht aan de gebouwen en de woningen is dus erg belangrijk. De woningen zijn dan ook zelfstandig, in samenhang met de omgeving, goed te onderhouden, functioneel en flexibel in gebruik en efficiënt in exploitatie. Maar er is ook volop keuze in locatie op het terrein; in het monument uitkijkend over landgoed en water of juist in het bos genietend van vogels en eekhoorntjes. Maar bovenal met gevoel voor veiligheid, privacy, identiteit en uitstraling.
Wonen onder begeleiding van intensieve zorg en ondersteuning waarbij deze doelgroep weer samen een ‘huishouden’ vormt en waar zoveel mogelijk aansluiting bij het leven dat mensen vroeger gewend waren wordt gezocht. Senioren willen niet (meer) wonen in een zorginstelling maar in een zelfstandige woning/gebouw
Een uitstraling die op geen enkele manier doet denken aan een zorginstelling uit het verleden, maar in geval
Visie Vitalis
van calamiteiten is een druk op de alarmknop voldoende en staat er binnen enkele minuten een verzorgende ter beschikking. En dat 24-uur per dag en 365 dagen per jaar.
6
De voorzieningen Onze ervaring leert dat in vergelijkbare complexen, senioren grote behoefte hebben aan een aantal voorzieningen zoals winkels voor dagelijkse artikelen, kapper/schoonheidsspecialiste, apotheek, fysio-/fitnessruimte maar ook een gastenverblijf, vergaderfaciliteiten, café en restaurant. Deze voorzieningen dragen bij aan levendigheid op het landgoed. Een leefbare omgeving, ontmoeten en het voorkomen van een
isolement. Zorg, gemaksdiensten en welzijnsdiensten die bijdragen aan comfortabel en prettig wonen. De voorzieningen zullen voornamelijk gericht zijn op de bewoners, medewerkers, bezoekers en eventuele passanten. Verder dienen de voorzieningen kwaliteit te hebben die aansluit bij de kwaliteit van de omgeving en de gebouwen. Ook al wordt men minder mobiel, de voorzieningen op het landgoed zorgen ervoor dat men kan blijven wonen in de gekozen omgeving. Daardoor worden er nieuwe kansen gecreëerd om het leven een zinvolle invulling te geven. In georganiseerd verband bijvoorbeeld bridgen, biljarten of sporten maar ook in gespreksgroepen en levensbeschouwelijke bijeenkomsten.
Visie Vitalis 8
Daarnaast is er een steeds wisselend aanbod van allerlei activiteiten en evenementen. Bewoners, familie, vrienden, recreanten, bezoekers van evenementen maken met elkaar dat een locatie als De Klokkenberg geen geïsoleerde plaats is, maar een domein waar Breda en omstreken trots op is en voor een ieder goed bereikbaar. Midden in de samenleving: “Er valt pas te leven als er iets te beleven valt”.
Een voor een ieder toegankelijke groene omgeving, in harmonie met de gebouwen en respect voor flora en fauna.
De tuinen, het landgoed Naast een beschermde woonsituatie met zorg is iedereen er steeds meer van overtuigd dat een goede en bereikbare buitenruimte van essentieel belang is. Zowel voor bewoners als passanten.
Het uitgangspunt is om het parkeren zoveel mogelijk ondergronds te voorzien, echter om toch zo min mogelijk auto’s op het terrein te hebben is frequent en bereikbaar openbaar vervoer van essentieel belang. Vooral onze psychogeriatrische cliënten, vormen een
Ook het parkeren verdient aandacht. ‘Blik’ tussen het groen is geen wenselijke gedachte echter is in deze tijd niet meer weg te denken. Senioren rijden steeds langer auto en willen deze vorm van ‘onafhankelijkheid’ niet snel opgeven.
kwetsbare groep. Er is steeds meer aandacht nodig om ervoor te zorgen dat deze mensen voldoende tijd in de buitenlucht en licht doorbrengen. In alle seizoenen. Dit heeft bewezen positieve effecten op het welbevinden en gevoel van gezondheid. Zij zijn niet of steeds minder in staat hier zelf voor te zorgen of durven niet van het gebouw weg, bang geconfronteerd te worden met de dagelijkse beperkingen. Het buitengebied moet dus uitdagend zijn, met herkenbare elementen, veilig, met geur, kleur en geluid. Je moet als het ware naar buiten worden getrokken. Een korte lijn naar faciliteiten, maar ook aanwezigheid van wandelroutes. Ook familie moet het aantrekkelijk vinden met hun familielid naar buiten
Visie Vitalis
te gaan. Dit maakt bewoners minder afhankelijk van personeel of vrijwilligers. Iedere keer dat een bewoner buiten komt is winst.
10
Afwisselende plekjes waar je zomaar lekker kunt zitten of iets kunt gebruiken. In beschutte plekjes of in de openheid van landschap en ruige, drassige natuur. Welke plek iemand ook kiest, de omgeving is op en top in orde en qua sfeer voor een ieder wat te kiezen, te kijken, te beleven. Stilstaan bij de schoonheid van de natuur. Alleen of met elkaar. Actief met pitch en put, in de pluktuin, recreërend op het terrein of hier lekker naar kijken vanaf een comfortabel bankje.
Kortom: een omgeving waar bewoners en medewerkers trots op zijn en waar het goed wonen en werken is. Gebouwen en tuinen waar familie en andere bezoekers ook graag komen. Niet omdat het moet, omdat vader of moeder er woont, maar omdat men er graag komt met kinderen en kleinkinderen. Een kwaliteit die Breda en haar bewoners ten goede komt en tot op heden in deze regio nog niet vindbaar is. Waarom kiezen voor Landgoed De Klokkenberg? Wij willen dat kiezen voor Landgoed De Klokkenberg wordt gezien als bewust kiezen voor een goede woonomgeving met zorg voor een brede doelgroep die deze laatste woonstap niet ziet als een ‘must’ maar
Visie Vitalis
als een kroon op de wooncarrière. De Klokkenberg is dan ook onderscheidend vanwege de historische bebouwing en de ruime en groene opzet. Het historisch karakter draagt bij aan een gevoel van allure en nostalgie gelegen in een bosrijke, rustige omgeving, grenzend aan het Mastbos.
12
In de wijde omgeving van Breda bevindt zich geen enkel vergelijkbaar woonzorgcomplex op een dergelijke unieke locatie. Dit biedt een aantal kansen maar toch zien wij ook een aantal bedreigingen.
Vergrijzing De vergrijzing zet in Brabant en dus ook in Breda de komende jaren goed door. Breda 2004 : 43.142 senioren Breda 2030 : 60.324 senioren
Verhuisgeneigdheid De verhuisgeneigdheid van de senioren wordt steeds groter. Circa 10 procent van de senioren is verhuisgeneigd. We verwachten een bovenregionale vraag van circa 15 procent.
Toename Toename
D.w.z. dat een locatie als De Klokkenberg niet alleen senioren uit Breda en de regio maar ook buiten de regio zal aantrekken. Ook komen steeds meer Nederbelgen terug naar Breda.
: 17.000 senioren : 10.200 huishoudens in levensloopbestendige woningen
Brabant toename : 225.000 senioren Toename : 130.000 huishoudens in levensloopbestendige woningen
Interesse voor het landgoed door een kleine bijzondere doelgroep met een zorgvraag. Ouders die met zorgbehoeftige kinderen willen samenwonen maar de zorg niet meer op zich kunnen nemen.
Goed Leven in gastvrijheid
Visie Vitalis
Nieuwbouwprogramma Het nieuwbouwprogramma in Breda is fors. Op de langere termijn (tot 2019) worden er circa 950 woningen per jaar aan de voorraad in gemeente Breda toegevoegd. Circa 60% hiervan is koop. Dit betekent dat er jaarlijks 570 koopwoningen op de markt komen.
14
Uit marktonderzoek blijkt dat er in Breda momenteel een tekort is aan betaalbare huur- en koopwoningen. Middels de ontwikkeling van De Klokkenberg wordt er een bijdrage geleverd aan het wonen voor senioren conform hun wensen en komen er woningen beschikbaar voor de jongere doelgroep in Breda.
De doelgroep wordt steeds kritischer, er dient dan ook geluisterd en gebouwd te worden naar de wensen van deze doelgroep. Onderzoek wijst uit dat dit momenteel onvoldoende gedaan wordt.
Ruime en luxe appartementen met een grote buitenruimte Grondgebonden woningen voor vitale senioren Senioren hebben een sterke voorkeur voor een groene en rustige woonomgeving in combinatie met een breed pakket aan zorg- en gemaksdiensten en dagelijkse voorzieningen binnen handbereik.
Voorzieningen Omdat we ons binnen De Klokkenberg willen richten op zowel medioren als senioren is het belangrijk om wonen met zorg en toegankelijke voorzieningen te realiseren die de leefbaarheid ten goede komt en ook betaalbaar zijn. Dit kan alleen als er voldoende aanbod is van allerlei dagelijkse voorzieningen en de noodzakelijk geachte schaalgrootte gewaarborgd is.
Goed leven in de omgeving
Punt 1 start- | eindpunt 16
Algemeen Het complex is ontworpen door C.H. de Bever en C.M. van Moorsel in 1949. gebouwd in 1951’54. Het bakstenen sanatorium is gebouwd in de traditionalistische stijl van de Delftse School. Het gebouw is een goed voorbeeld van een gebouwencomplex uit de wederopbouwperiode met een opmerkelijke plattegrond en een duidelijk architectonisch concept. Het complex is een voorbeeld van een imposante stedenbouwkundige opzet waarvan uit die tijd maar weinig voorbeelden bekend zijn. Het ontwerp voor deze bijzondere landschappelijke inrichting is van de hand van landschapsarchitect J.T.P. Bijhouwer
Punt 1 start- | eindpunt 18
De terreinaanleg van de Klokkenberg vertegenwoordigt hoge tuin- en landschapsarchitectonische en bijzondere tuinhistorische waarden Centrale plein Ontsluiting kapel, economiegebouw en zusterhuis. Het plein is grotendeels verhard en thans vooral in gebruik als parkeerplaats. Kapel Neo-Romaanse basilica met transeptarmen, absis, 2 zijkapellen en vieringtoren. Thans gedesacrificeerd, in gebruik als conferentieruimte. De kapel is nog in originele staat, er zijn geen toevoegingen of veranderingen aan het gebouw.
Punt 1 start- | eindpunt 20
Economiegebouw Carré-gebouw met binnenplaats, 3 vleugels van 2 lagen en 1 vleugel van 1 laag. Aan de westzijde een arcade, uitkomend op het centrale plein. Het interieur is een kruisgang waaraan vertrekken zijn geschakeld. Het gebouw is behoorlijk aangepast. Zo is er een grote aanbouw aan de noordoostzijde en zijn er in de cour een aantal serres toegevoegd. Zustershuis Carré-gebouw met binnenplaats, 3 vleugels van 2 lagen en 1 verbindingsgang. Aan de oostzijde een arcade, uitkomend op het centrale plein. Interieur is een kruisgang waaraan vertrekken zijn geschakeld. Het gebouw is grotendeels in originele staat.
Veilig en beschermd
situatie 1954
Punt 2
Punt 1 22
Landschap Hart van het complex is een verhard plein, nu volledig bezet met geparkeerde auto’s, oorspronkelijk deels verhard, deels gras en zonder bomen. Ruimte bepaald door monumentale positie kapel. Bijzonder ensemble door verbindingsgang en arcades. Poorten in lijn met de laanbeplantingen op het voorterrein. Het ontwerp voor het landschap van J.T.P. Bijhouwer: verbindt bebouwing en omgeving, verbindt traditionele (Romaanse) architectuur met de op de Moderne Beweging geënte zakelijke stijl van terreininrichting. Cruciaal detail is de rotonde – koppeling richtingen van het landschap met de scheve positie van het complex.
Punt 2 boerderij Sweep 24
Bouwvolume Bestaat uit woonblok van 1 laag met zadeldak en een schuur van 1 laag met zadeldak. Exterieur Sobere baksteen vlakken, pragmatische indeling. Boerderij Sweep vormt het centrum van de voormalige nutstuinen in de groene kamers, die destijds in een deel van de levensbehoefte van het sanatorium voorzagen.
Punt 3
Punt 2 26
Landschap Het Berkenlaantje ligt op de grens van de agrarische zone langs de Galderseweg en het open landschap van de Mark. Het laantje is ernstig aangetast door de (tijdelijke) gebouwen. De vitaliteit van de berken loopt terug; nieuwe laan aanplanten ten behoeve van het behoud van de landschapstructuur.
Punt 3 woningen 28
Bouwvolumes 2 woningen die behoren bij de oorspronkelijke opzet van de Klokkenberg en dus ook gebouwd in de periode 1951-’54. Ze zijn traditionalistisch vormgegeven, ontworpen door architect de Bever. De architectuur is duidelijk verwant met het complex. De huizen zijn nog grotendeels origineel van inrichting en structuur. Bouwkundig zijn de woningen in goede staat. Een aantal vrijstaande huizen (Sociowoningen) zijn een tiental jaren geleden gebouwd en zijn van een architectuur die zich voegt naar de oorspronkelijke bebouwing. De woningen zijn in gebruik als groepswoningen.
Punt 4
Punt 3 30
Landschap Landschappelijke opbouw in de richting noord-zuid bestaat uit lange lijnen en een mozaiek van ruimten. Van west naar oost verloopt de ruimtelijke opbouw van dichte bebossing, via een op kamers gelijkende reeks van ruimten, naar het open dal van de Mark.
Punt 4 boerderij Schoondonk 32
Omschrijving De boerderij Schoondonk is rijksmonument en is in gebruik als kinderboerderij. De boerderij is de opvolger van de op dezelfde plaats gelegen en in 1966 door brand verwoeste, uit 1836 daterende langhuisboerderij Schoondonk. Het type “langhuisboerderij” kenmerkt zich door het feit dat het woonhuis en het achterhuis onder 1 dak in elkaars verlengde liggen.
Punt 4 boerderij Schoondonk 34
De boerderij is onderdeel van een reeks hoeven langs het beekdal, bestaande uit Nieuwenhuis, Blauwe Kamer, Schoondonk en Daasdonk. Bouwkundig verkeert de boerderij op dit moment in een matige staat.
De cirkel van eiken is van recente datum en doet afbreuk aan de waardevolle openheid van het Markdal. Langs de boerderij loopt een oude route, die een aantrekkelijke recreatieve verbinding kan worden.
Punt 4
Punt 5
Landschap De boerderij ligt op een geomorfologische hoogte, een donk. Het erf is verrommeld.
36
Ruimte voor een goed leven
Punt 5 hoofdgebouw 38
Bouwvolumes Het gebouw bestaat uit een hoofdvleugel van 4 verdiepingen en 2 verplegingsvleugels, oostelijk voor mannen en westelijk voor vrouwen. De overgang van de vleugels wordt geaccentueerd door 2 torens. Zijvleugels zijn 3-laags en worden beeindigd met een 1-laags volume waarin de klasse-verpleging was ondergebracht.
Punt 5 hoofdgebouw 40
Exterieur Sobere baksteen-architectuur. Noordgevel gekenmerkt door geslotenheid met kleine openingen in pragmatische ritmiek. Zuidgevel heeft open karakter, met veranda’s waar vroeger de lighallen waren. Interieur Representatieve ruimten hebben de rijkste afwerking. Middengangen in langsrichting waaraan ruimten geschakeld zijn. Sober van architectuur. Trappenhuizen zijn van een rijkere architectuur.
functionele structuur
Punt 5
Punt 6
Landschap De lange lijn van het Hoofdgebouw en de zijvleugels heeft een speciale karakteristiek en bijzondere consequenties voor het landschap.
42
Binnen het gebouw is een sterk contrast tussen het uitzicht richting zuid en noord. Het terras van het Hoofdgebouw biedt een markant panorama, ligt in het hart van het complex en biedt daardoor mogelijkheden voor een café.
wonen aan het Ensemble
De zilveresdoorn zijn van bijzondere kwaliteit in het beeld. De rijen beuken zijn recent aangeplant en tasten de oorspronkelijke opzet van de overgang van gebouw naar landschap aan.
wonen op Hoeve Schoondonk
wonen in de Groene Kamer wonen aan het Lint
Punt 6 klassevleugels 44
Bouwvolumes Beëindiging van de zijvleugels waarin de klasseverpleging was ondergebracht. Volumes staan geknikt t.o.v. hoofdvolume. Bij het zuidoostelijke deel is recent een gedeelte gesloopt dat van recentere datum was.
Punt 6 klassevleugels 46
Exterieur Sobere baksteen-architectuur. Noordgevel gekenmerkt door geslotenheid met kleine openingen in pragmatische ritmiek. Zuidgevel heeft open karakter, met veranda’s waar vroeger de lighallen waren. Interieur Representatieve ruimten hebben de rijkste afwerking. Middengangen in langsrichting waaraan ruimten geschakeld zijn. Sober van architectuur. Trappenhuizen zijn van een rijkere architectuur.
interpretatie Bijhouwer natte natuurparel | Bijhouwer
water bergingsgebied | Bijhouwer
Punt 7
De meander is van belang voor de ecologische en waterhuishoudkundige kwaliteiten van de Klokkenberg Vanaf hier is er overzicht op de monumentale kern van het landgoed.
Punt 6
Landschap Dit is een van de laatste oorspronkelijke meanders van de Mark. In de toekomst zullen enkele meanders worden terug gebracht. Hier is de relatie meander hoofdstroom zichtbaar.
48
0
50
100 150 200 250
Ketelhuis | gevel B
Punt 7 ketelhuis 50
Bouwvolume Gebouw bestaat uit een centraal gelegen ketelhuis met daaraan geschakeld 2 dienstgangen. De ketelhal heeft een ijzeren spantconstructie met daarop de gordingen die het beschot dragen.
Goed leven in beleving
Punt 7
Punt 8
Landschap De ruimte tussen de Meander en het monumentale complex is verrommeld. Toch is er nog zicht op de geometrische opbouw van het complex.
52
Punt 8 start- | eindpunt 54
Persoonlijke zorg- en dienstverlening op maat
Ketelhuis
Boerderij Sweep Kapel
* 8
* 2 Beeldmateriaal SATIJNplus Architecten Lodewijk Baljon landschapsarchitecten
* 1
De Berkenhof
Vormgeving & redactie SATIJNplus Architecten
terr
ein
www.vitalisgroep.nl www.landgoeddeklokkenberg.nl
Par kee r
Colofon
Dit wandelboekje is tot stand gekomen op initiatief van de Vitalis WoonZorg Groep. © 2008 SATIJNplus Architecten
* 3
56
* 5
gZ
an
ing
th
be
sa
Eli BC
* 4
* 7
* 6
Participanten
Vitalis WoonZorg Groep Gemeente Breda PRE Consultancy SATIJNplus Architecten Lodewijk Baljon landschapsarchitecten
