Landbouwers werken aan een fleurig landschap!
Biodiversiteit op het platteland
Welke planten? In het bloemenmengsel zitten voornamelijk akkerbloemen zoals klaproos, korenbloem,
Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de
bernagie,
natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia
Akkerbloemen zijn meestal éénjarige planten
sterk verwaterd. Gelukkig doen steeds meer
die zich door de eeuwen heen hebben
landbouwers inspanningen om meer natuur
gespecialiseerd in het gedijen op akkers. Veel
in het bedrijf te betrekken. De bloemrijke
van deze planten zijn sinds honderden tot
akkerrand is hiervan een mooi voorbeeld.
duizenden jaren meegevoerd met granen en
vlas
en
gele
ganzenbloem.
andere gewassen vanuit Oost- en Zuid-Europa. Bloemrijke akkerranden met granen zijn
Ze zijn strict genomen niet inheems, maar
niet alleen mooi, ze zijn ook goed voor de
worden door hun eeuwenlange aanwezigheid
soortenrijkdom op het platteland. Akkervogels
wel tot de inheemse flora gerekend. Deze
en insecten zoals bijen en vlinders vinden
bloemen dienen vooral als stuifmeel- en
er voedsel en schuilgelegenheden. Op deze
nectarbron voor honingbijen, solitaire bijen,
manier wordt de bestuiving van allerlei
hommels, zweefvliegen en vlinders. Ook andere
landbouwgewassen
Bovendien
insecten worden aangetrokken die op hun
trekken deze akkerranden natuurlijke vijanden
beurt dan weer voedsel zijn voor bv. zwaluwen
aan van schadelijke organismen.
en vleermuizen.
Landbouwers maken werk van natuur
Phacelia
bevorderd.
en
witte
groenbemesters
die
klaver de
zijn
nuttige
bodemstructuur
Zeven landbouwers die actief zijn in de
verbeteren, meststoffen opvangen, onkruid
gemeenten Nijlen, Berlaar, Heist-op-den-Berg
weren en de organische stof in de bodem
en de stad Mechelen en Lier sloegen in 2014
verhogen. Bovendien zijn ook deze planten
samen met Regionaal Landschap Rivierenland
waardevol voor bijen en vlinders.
de handen in elkaar om zich in te zetten voor meer natuur op het landbouwbedrijf. Op hun
Als basis voor het zaadmengsel gebruiken de
maïs- en groentenakkers maakten ze plaats
landbouwers een mengsel van zomergerst,
voor zes meter brede bloemrijke graanranden.
zomertarwe en boekweit. Zaadetende vogels
Hiervoor
eenmalige
zoals fazant, patrijs, putter, groenling en
vergoeding ter compensatie voor de gemiste
keep zijn tuk op de zaden van deze granen
teeltopbrengsten.
die ze nuttigen in de winter. Ze vinden
kregen
zij
een
er ook dekking en schutting tegen gure In het totaal werd er zo’n 1,29 ha met zaadmengsel ingezaaid, goed voor ongeveer twee kilometer akkerranden!
weersomstandigheden.
Waarom een akkerrand? Biodiversiteit en milieu
akkerrand goed af te stemmen op de specifieke plaagsoorten van
bepaalde gewassen. Op
Akkerranden bieden ruimte aan veel soorten
deze manier kan de landbouwer kosten
planten en dieren op het bedrijf. Muizen, hazen
besparen door het gebruik van pesticiden te
en reeën kunnen van akkerranden profiteren
beperken die bovendien belastend zijn voor
als leefgebied of als verbinding tussen
het milieu. Daarnaast is er bewijs dat de
leefgebieden. De vele insecten in de randen
verhoogde biodiversiteit in akkerranden een
zijn voedsel voor vogels en kleine zoogdieren.
belangrijke rol speelt in ziekteregulatie door
Akkerranden
de verspreiding van plantziektes tegen te gaan.
kunnen
zelfs
ten
goede
komen aan roofdieren als wezel en kerkuil. Akkerranden als buffer tussen het bouwland
Akkerranden trekken honingbijen, hommels en
en de sloten zorgen er bovendien voor dat er
wilde bijen aan die van groot belang zijn voor
minder pesticiden in het water terechtkomen
gewassen die bestuiving nodig hebben, zoals
en gaan afspoeling van grond tegen.
tomaten, pompoenen, courgetten en allerlei fruit. Recente onderzoeken tonen aan dat de
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB)
verhoogde aanwezigheid van wilde bestuivers door het gebruik van akkerranden zelfs tot een
Wanneer planten en dieren nuttig zijn voor de
betere oogst kan leiden in tegenstelling tot de
teelt van landbouwgewassen wordt dit ook wel
velden zonder akkerranden.
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) genoemd.
Landschap en recreatie Akkerranden kunnen natuurlijke vijanden gewassen
Akkerranden maken de structuur van het
beschadigen zoals bladluizen en rupsen.
landschap beter zichtbaar. ‘s Winters bakenen
Natuurlijke
bijvoorbeeld
ze de kale akkers af en ‘s zomers zorgen ze
lieveheersbeestjes, sluipwespen, roofmijten
voor kleurrijke bloemen langs de maïs- en
en
dat
groentenvelden. Akkerranden met variatie in
wanneer een voldoende groot aandeel van
kleur en structuur worden door het publiek
de akkers ingezaaid wordt met bloemrijke
gewaardeerd en nodigen uit tot fietstochten
akkerranden, deze een bron kunnen zijn
en wandelingen door het platteland en
voor natuurlijke plaagbestrijding. Hierbij is
kunnen zo bijdragen aan een beter imago van
het belangrijk om de samenstelling van de
de landbouw.
aantrekken
spinnen.
van
soorten
vijanden Onderzoek
die
zijn
toont
aan
Meer mogelijkheden voor jouw landbouwbedrijf Beheerovereenkomsten
bij
de
Vlaamse
Hagen, heggen en houtkanten Op veel plaatsen hebben prikkeldraad en
Landmaatschappij (VLM)
afsluitingen vandaag de historische hagen, de VLM
heggen en houtkanten verdrongen. Nochtans
is het mogelijk om op bepaalde locaties
hebben deze een niet te onderschatten waarde
vogelvoedselgewassen
voor de natuur en zorgen ze voor een plekje
Via
beheersovereenkomsten en
bij
kruidenrijke te
schaduw waarvan het vee dankbaar gebruik
zaaien. Fauna die verbonden zijn aan het
maakt op warme zomerdagen. Houtkanten
landbouwlandschap vinden op deze manier
leveren bovendien om de 5 à 10 jaar een grote
een geschikt habitat.
stapel brandhout.
graslanden
tegen
vergoeding
in
Door het uitvoeren
van een aangepast maaibeheer kan een deel van de rand structuurrijker de winter
Hoogstamboomgaarden en bomenrijen
ingaan. Voor meer info kan u terecht bij de
Bomen in het landschap zijn niet alleen
VLM dienst beheerovereenkomsten of op
mooi, maar ook nuttig. Hoogstamfruitbomen
de
leveren voedsel voor mens en dier en schaduw
website
www.vlm.be/landtuinbouwers/
voor het vee. Bomenrijen langs weides bieden
beheerovereenkomsten
bovendien beschutting tegen wind en regen. Kleine Landschapselementen Zeer herkenbaar in het Rivierenlandschap zijn Regionaal
Rivierenland
de rijen knotbomen langs de weilanden en
of herstel van kleine
beken. Eenmaal gestart met het knotten van
Landschap
geeft voor aanleg
en
een boom is het noodzakelijk dit werk voort
projectbegeleiding. Indien de locatie geschikt
te zetten. Als het knotten wordt beëindigd,
is, neemt het regionaal landschap 70% van de
groeit de pruik sterk uit. De takken worden
uitvoeringskosten voor haar rekening:
zo zwaar dat ze uitscheuren of de stam splijt.
landschapselementen
gratis
advies
Uiteindelijk kunnen de bomen zelfs omvallen. Poelen
Heb je zelf een knotbomenrij die dringend aan
Vroeger vond je volop poelen in het landschap:
onderhoud toe is? Dan brengt het regionaal
veedrinkpoelen, vlasrootputten, etc. Heb je
landschap je in contact met het knotteam.
een poel die aan herstel toe is of zie je een natuurlijke poel op jouw eigendom wel zitten, dan helpt Regionaal Landschap Rivierenland je graag.
Akkerrand het hele jaar door! Na de zomer geraken de meeste bloemen uitgebloeid. De felle kleuren verdwijnen uit het landschap, maar dat betekent niet dat de akkerrand zijn waarde verliest. De landbouwer laat de éénjarige akkerrand staan tot het vroege voorjaar. De overgebleven vegetatie vormt voor de dieren een goede beschutting tegen het gure weer en de vogels en kleine zoogdieren profiteren van de zaden van de bloemen en granen.
Regionaal Landschap Rivierenland is een samenwerkingsverband tussen overheden en ‘open-ruimtegebruikers’ dat ijvert voor het behoud en herstel van
Meer informatie:
[email protected] - 015 21 98 53 - www.rlrl.be Regionaal Landschap Rivierenland vzw Hombeeksesteenweg 264 2800 Mechelen
het typische landschap, de natuur en de streekidentiteit. Concreet ondersteunt Regionaal
Landschap
Rivierenland
binnen haar werkingsgebied provincie, gemeenten, en verenigingen voor natuur, toerisme,
landbouw
en
wildbeheer
bij het aanleggen van poelen, fauna© foto’s: RLRL, VLM, Mathias Vanspringel, Nicholas Gent en Netefekt. Literatuur: - De Bruyn, L. (2014). Hoofdstuk 17 - Ecosysteemdienst plaagbeheersing. (INBO.R.2014.1994543). In Stevens, M. et al. (eds.) Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. Technisch rapport. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. INBO.M. 2014.1988582, Brussel. - Brett R. Blaauw, Rufus Isaacs. 2014. Flower plantings increase wild bee abundance and the pollination services provided to a pollination-dependent crop. Journal of Applied Ecology (4), p. 890-898.
Dit project wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Landmaatschappij en is een initiatief van VLM, ANB, het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie en het departement Landbouw en Visserij.
akkers, hoogstamboomgaarden, hagen, heggen, houtkanten en het herstellen en
behouden
bouwkundig concrete
van
knotbomen
erfgoed.
acties
in
Naast het
en deze
landschap
werkt het regionaal landschap via natuureducatie en –recreatie ook aan het vergroten van het draagvlak voor natuur- en landschapszorg.
