Kwaliteitszorg Erfgoed Gelderland,
4 projecten Kwaliteit in de uitvoering
Ontwikkeling van een infrastructuur voor kwaliteitzorg van het Gelderse erfgoed nd Ernst van der Grijp, oktober 2013
2014-2016
Inhoud
Inleiding Pijlers van kwaliteit Huidige rol van de Monumentenwacht Gelderland Doorpakken met kwaliteit 2014-2016 Schets van activiteiten Organisatie
Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
1: 2: 3: 4: 5:
Projectplan kwaliteitsregeling Kennis & Kunde Projectplan kennisontwikkeling en kennisoverdracht Projectplan Historisch bouwfragmentendepot Projectplan Regioservice Gemeenten Schematische overzichten
Structurele kwaliteitszorg wordt belangrijker bij teruglopende kennis en minder capaciteit voor begeleiding en toezicht bij overheden. Tegelijkertijd investeren overheden en anderen in restauratie en onderhoud. Een goede infrastructuur voor kwaliteitszorg wordt belangrijker de komende jaren.
2
Inleiding De wereld verandert snel, cultuurhistorie niet uitgezonderd. Belangrijkste opgave de komende jaren is: hoe houden we de kwaliteit van het gebouwde erfgoed op peil in tijden van vergrijzing, krimpende budgetten en een lastige restauratiemarkt. De provincie Gelderland ontwikkelde ondermeer Gelderse Voet en het themaprogramma 5 ‘kwaliteit in de uitvoering’ om deze uitdagingen aan te gaan. Naast de kerntaken van inspectie, wind- en waterdicht houden, helpdesk en rapportage van het beschermd erfgoed, wil de Monumentenwacht Gelderland een cluster van activiteiten (verder) ontwikkelen en borgen. Deze activiteiten zijn deels al ontwikkeld en in uitvoering en er zijn nieuwe uitdagingen. Het gaat om behoud van vakmanschap, kennis en kunde, kwaliteit. We hebben immers meer dan 30.000 monumentale objecten in Gelderland die op een unieke wijze bijdragen aan de Gelderse identiteit en omgevingskwaliteit. Deze projecten worden ingediend in het kader van thema 5: kwaliteit in de uitvoering. De kosten zijn berekend conform de formule van de SmpG subsidievoorschriften. Een deel van kosten zal bestaan uit de doorberekende personeelslasten van inzet van personeel van de Monumentenwacht Gelderland. Een ander deel zal bestaan uit projectmedewerkers die volgens dezelfde formule worden begroot. Er ligt een financiële relatie met de begroting van de Monumentenwacht Gelderland wat betreft de eerstgenoemde kostensoort: inzet personeel Monumentenwacht. Mogelijke moet hier nog nader overlegd worden.
Het in samenhang organiseren van de kerntaak inspectie, de kwaliteitsregeling Kennis en Kunde, kennisontwikkeling en kennisoverdracht, ondersteuning van overheden in begeleiding en toezicht, genereert een infrastructuur voor kwaliteitszorg waarbij de onderdelen elkaar versterken.
3
Pijlers van kwaliteit Het verbeteren, monitoren en borgen van de uitvoeringspraktijk en daarmee de kwaliteit van Gelders erfgoed; dat zijn de doelstellingen voor de komende periode. Om dit te bewerkstelligen zijn er op verschillende gebieden inspanningen noodzakelijk: Ten eerste, aan de basis van het kwaliteitsproces ligt het opleiden van vakmensen van de kleine tot middelgrote restauratie/onderhoudsbedrijven. Het Gelderse RestauratieCentrum (GRC) voorziet in een faciliteit. Ten tweede is het van belang om een goede stroom van werken op gang te houden voor de specialistische bedrijven. Alleen met een continue werkvoorraad investeren bedrijven in kwaliteit en opleidingsprogramma’s. Deze stroom kan worden gegarandeerd met een goed programma van overheden en andere partijen. De werken moeten beschikbaar zijn voor leertrajecten en kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Ten derde is een goede uitvoeringskwaliteit afhankelijk van deskundige uitvoerende bedrijven. Hiervoor is de kwaliteitsregeling Kennis & Kunde (K&K) voor de (kleine tot middelgrote) restauratiebedrijven ontwikkeld. K&K voorziet in een eenduidige methodiek van beoordelen (vooral van de resultaten in het veld) en het in dialoog adviseren van bedrijven op het gebied van bedrijfsvoering en opleidingsprogramma’s. Ten vierde is er, als gevolg van de vergaande decentralisatie van toezicht en begeleiding van Rijk en Provincie naar gemeenten, een toenemende behoefte aan ondersteuning van gemeenten. Er dreigt een capaciteitsprobleem qua menskracht en expertise. Niet in de laatste plaats door de vergrijzing. Deze vier aspecten vormen de kwaliteitscirkel van de Gelderse cultuurhistorie. De Monumentenwacht Gelderland wil een centrale rol spelen in deze ontwikkeling. Huidige rol van de Monumentenwacht Gelderland De ontwikkelingen van de afgelopen jaren laten een verbreding van de Monumentenwacht Gelderland zien. Het ondersteunen van de eigenaar (inmiddels bijna 2800) bij het onderhoud is (en blijft!) van oudsher (sinds 1978) de kerntaak. De Monumentenwacht Gelderland heeft een sterke reputatie op dit gebied en geniet veel vertrouwen van de eigenaren. Daarmee staat de Monumentenwacht Gelderland, door haar inspecties, vaak aan het begin en/of het einde van het kwaliteitsproces. De Monumentenwacht Gelderland is de afgelopen jaren dieper betrokken bij het kwaliteitsproces, puntsgewijs noemen we: 1. Als coördinerende en uitvoerende partij van de kwaliteitsregeling Kennis & Kunde, heeft de organisatie een sterke rol in de kwaliteitsontwikkeling en controle van de uitvoerende bedrijven (vanaf 2007). 2. Kennis en inzet voor de ontwikkeling van het Gelders RestauratieCentrum middels het leveren van gastdocenten en inzet in stuurgroep en het documentatiecentrum (vanaf 2010). 3. Beheer van het historische bouwfragmentendepot, herbestemming van onderdelen en leermateriaal leveren aan bijvoorbeeld het GRC (vanaf 2007). 4. Incidenteel adviseert de Monumentenwacht gemeenten in de voorbereiding of begeleiding van onderhoudsprojecten.
4
Doorpakken met kwaliteit 2014-2016 Doorzetten van deze ontwikkeling kan de komende beleidsperiode door de focus te richten op de volle breedte van het kwaliteitsbeleid. Dat betekent: 1. Verder uitvoering geven en onderhouden van de kwaliteitsregeling Kennis & Kunde (K&K) door leveren auditoren en het procedureel uitvoeren van de regeling, zoals het beheer van het register, database en website. Maar ook ontwikkeling van specifieke cursussen en bijeenkomsten voor de aangesloten bedrijven. Met andere woorden: de dialoog met de bedrijven verder ontwikkelen. Samenwerking zoeken met de landelijke brancheregelingen. De kwaliteitsregeling heeft geleid tot een toename van het aantal leerlingen restauratie timmeren/metselen niveau 3 (GRC). Momenteel staat de toestroom door de crisis onder druk. 2. Ontwikkelen kennisoverdracht en vakbekwaamheid i.s.m.het Gelders RestauratieCentrum (GRC). Respectievelijk door het leveren en beheren van documentatie én het inzetten van de expertise van de ervaren medewerkers in lesprogramma’s en curriculumontwikkeling van opleidingen. Belangrijke focus: kennisoverdracht naar bedrijven Kwaliteitsregeling (opdrachtnemers), eigenaren/abonnees (opdrachtgevers) en gemeenten (Bouw- en woningtoezicht). Ook architecten komen in beeld (Ge 3. Het ontwikkelen van programmatische samenwerking met provincie en gemeenten. Hier is vooral het aanbieden van een regioservice voor gemeenten, die meer moeten gaan doen met minder capaciteit, een belangrijke activiteit. De Monumentenwacht kan technische ondersteuning bieden bij planvorming, planbeoordeling en begeleiding/controle in het veld. 4. Werken aan duurzaamheid: steeds belangrijker wordt het samenspel tussen monumentale waarde en klimaatdoelstellingen, i.c. installaties en isolatie. Monumentenwacht wil, samen met anderen, methodiek ontwikkelen om eigenaren beter te kunnen adviseren. 5. Het voortzetten van het Historische Bouwfragmentendepot en het ontwikkelen van het depot als contextrijke leeromgeving. Het aspect duurzaamheid nadrukkelijker incorporeren 6. Samenwerking onderzoeken en ontwikkelen in projecten: archeologie, groen, interieur/collectie ten behoeve van meer integrale advisering.
5
Schematisch beeld van de kwaliteitscirkels: Restauratieopleidingen, kenniscentra, cursussen, GRC Uitvoeringsprogramma restauratie
Inspecteren en monitoren uitvoeringskwaliteit, terugkoppelen naar scholingsprogramma’s (GRC), gemeenten enz.
Uitvoeringsprogramma restauratie
Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde: restauratiebedrijven, stimuleren opleiden medewerkers.
6
Schets van de activiteiten Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde De regeling is gestart met pilots vanaf 2007 en vanaf 2010 volledig in beheer bij de Monumentenwacht Gelderland. De regeling voorziet in een systeem van beoordelen en kwalificeren van 17 vakdisciplines in de restauratiesector. Met name voor de kleine en middelgrote bedrijven. Dit betekent inplannen en begeleiden van 7 deskundige beoordelaars, het voeren van het secretariaat van de commissie K&K, het bijhouden van het publieke register op de website, het voeren van public relations en het ontwikkelen ‘dialoog’ met de gekwalificeerde bedrijven, zoals kennisdagen en cursussen en netwerkbijeenkomsten. Met name dit laatste zal de komende jaren veel aandacht vragen en kan in samenhang met het Gelders RestauratieCentrum (GRC) worden ontwikkeld. Tevens zal er verder samenwerking worden gezocht met de diverse brancheregelingen ondergebracht bij de stichting ERM. Kennisoverdracht en kennisontwikkeling Van groot belang wordt het volgen en mede ontwikkelen van kennis op het gebied van instandhoudingtechniek en het overbrengen hiervan. Voor professionals (adviseurs, architecten, gemeenten, bouwbedrijven enz.) maar ook eigenaren. Vooral deze laatste groep wordt steeds belangrijker; goed opdrachtgeverschap is essentieel voor kwaliteit. Na enkele jaren voorbereiding is het Gelders RestauratieCentrum een feit. Hiermee heeft Gelderland een kleinschalige opleidingsfaciliteit voor de restauratiesector. De komende jaren is het vooral van belang het GRC een volwaardige plaats te geven in de sector. Tot medio 2013 is financiering geregeld middels de BIB subsidie en het projectleiderschap extern geregeld. Het GRC is ondergebracht in een aparte stichting. Voor de verdere ontwikkeling en exploitatie is er medio 2013 behoefte aan een structurele oplossing voor de coördinatie, ontwikkeling administratie en het facilitair beheer. De lijn is de stichting GRC als sterkere zelfstandige stichting te ontwikkelen. MWG speelt een rol als opdrachtnemer (ontwikkelen cursussen leveren docenten),ondersteuner (ledenraad o.i.d) en maakt gebruik van de faciliteit voor haar abonnees en aangesloten K&K bedrijven. Regioservice overheden/particulieren De Monumentenwacht heeft meer dan 30 jaar ervaring en expertise in huis. Deze kan effectiever worden ingezet door dichter op de uitvoering van projecten te zitten. Niet achteraf constateren dat de kwaliteit onvoldoende is, maar in planvormingsfase en tijdens de uitvoering in het veld, gemeenten ondersteunen in hun toezichthoudende en begeleidende rol. Dit gevoegd bij de verdere decentralisatie naar gemeenten, biedt mogelijkheden om een regioservice op te zetten. In eerste instantie met steun van de Provincie in pilotvorm, later steeds kostendekkender en provinciebreed. Een en ander betekent coördinatie, het scholen (rol adviseur ed.) en inzetten van ervaren wachters als technisch adviseurs/consulenten, regionaal inzetbaar. Historisch Bouwfragmentendepot Het doel van het depot is ontmantelen, opslaan en (laten) herbestemmen van Gelderse historische bouwfragmenten. Activiteiten zijn het beheer, de promotie en de administratie van het depot te Valburg. Tevens kunnen er onderdelen worden
7
gebruikt voor de opleidingen en cursussen, bijvoorbeeld in het GRC. Een nieuwe ontwikkeling is het vanuit milieuoogpunt herbestemmen van bouwmateriaal i.p.v. afvoeren. Archeologie, groen en interieur/collectie In samenwerking met partijen willen we onderzoeken en voorbereiden, met als doel een geïntegreerd (rood, groen, collectie/interieur) advies aan eigenaren: 1. met Coöperatie Erfgoed Gelderland /Collectiewacht onderzoeken en mogelijk opzetten dienstverlening t.b.v. roerende goederen/interieur. 2. archeologie en groen: onderzoek naar mogelijke samenwerking op het gebied van inspectie en kennisoverdracht (bijvoorbeeld vrijwilligers) Organisatie De hierboven beschreven activiteiten vatten we onder het kopje Kwaliteitzorg erfgoed Gelderland. We zullen de projecten apart administreren, mede om btw belaste en onbelaste activiteiten te scheiden. Vergoedingen van uren van personeel van de Monumentenwacht worden berekend conform de in de SmpG richtlijnen beschreven methode. De Monumentenwacht ‘leent’ personeel structureel uit aan de ‘afdeling’ Kwaliteitszorg. Daarnaast komt er nieuw personeel in dienst op tijdelijk contract t.b.v. de kwaliteitszorg. Onder het kopje kwaliteitszorg vallen de volgende activiteiten: -regioservice: gemeenten/instellingen; -kwaliteitsregeling Kennis & Kunde; -kennisontwikkeling en kennisoverdracht (i.s.m. GRC); -historisch Bouwfragmentendepot; Daarnaast: -begeleiding onderhoud particulieren (is een kostendekkende markconforme activiteit). -projecten in samenwerking met andere partners op het gebied van archeologie, groen en collectie/interieur worden door partners als penvoerder uitgevoerd en zijn nog in oriënterende of opstartfase.
8
Bijlage 1 Projectplan
Kwaliteit in de uitvoering Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde 2014-2016
Voor de kleine en middelgrote restauratiebedrijven werkzaam in Gelderland
9
Inhoud 1. Inleiding 2. Terugblik 3. Verbeterpunten 4. Vooruitblik 2014-2016 5. De uitvoering van de beoordelingen 6. De ontwikkeling van de kennis en kunde bij de geregistreerde bedrijven
10
1. Inleiding ‘Kwaliteit in uitvoering’ is het thema de komende beleidsperiode (2014-2016) van de Provincie Gelderland. De Monumentenwacht is als uitvoeringspartner nauw betrokken en sinds jaar en dag bezig met duurzame en kwalitatieve uitvoering van onderhoud en restauratie, gericht op de belangrijkste speler in de keten: de eigenaar. Het voorliggende projectplan richt zich op een andere cruciale spelers: de uitvoerende bedrijven in de sector. 2. Terugblik Het project heeft een pilotfase gekend van 2007-2010 waarin ondermeer het beoordelingskader is ontwikkeld, het register opgezet, de beoordelaars zijn aangezocht, de communicatie (beeldmerk, foldermateriaal) is opgestart en er zijn trainingen verzorgd. In de periode 2011-2013 is de integratie van de K&K werkzaamheden in de Monumentenwachtorganisatie gerealiseerd. Opgemerkt moet worden dat de coördinatie en de PR van de regeling door de directeur is uitgevoerd samen met de administrateur van de Monumentenwacht Gelderland. De beoordelaars, 7 ervaren restauratiedeskundigen hebben de audits verzorgd. De Commissie Kennis & Kunde heeft de rapportages van de beoordelaars bekeken en de definitieve besluitvorming voor registratie voor haar rekening genomen. Opgemerkt moet worden dat de rol van de commissie lastig is: soms neigt de commissie naar het ‘overdoen’ van de beoordeling, terwijl zij juist op afstand zaken moet beoordelen. Samenwerking In de periode 2011-2013 is er samenwerking gezocht met landelijke ontwikkelingen, zoals de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM). Het uitgangspunt is dat als er (landelijke) regelingen zijn die gelijkwaardig (of beter, cq. zwaarder) zijn aan de Gelderse regeling, kunnen deze worden ‘erkend’. Op deze wijze zijn de bedrijven die zijn opgenomen in de landelijke voegersregeling (Erkend Restauratie Voegersbedrijf, ERV) en de Erkende Restauratie Bedrijven(ERB) reeds opgenomen in het register Kennis & Kunde. Overigens wordt er wel een bijdrage gevraagd aan deze bedrijven vanwege de kosten van het register. Deze bedrijven moeten activiteiten in Gelderland hebben of willen opbouwen. Registratie Inmiddels zijn er 53 bedrijven geregistreerd in de database en te raadplagen via de website van de Monumentenwacht Gelderland (ca 5000 bezoekers maandelijks). Opgemerkt moet wel worden dat de crisis die met name de bouwsector treft, het lastig maakt nieuwe bedrijven te werven. Veel bedrijven zijn vooral bezit met overleven en laten vaak goed gekwalificeerd gaan. Het beeld van het personeelsbestand, de kern van de kwaliteit van een bedrijf, wordt hierdoor diffuus. Mede door het terug inhuren van ZZP-ers. Er zijn ook enkele faillissementen te betreuren van geregistreerde bedrijven. De crisis laat diepe sporen na en heeft ook gevolgen voor de Kwaliteitsregeling. Aan de andere kant kan de kwaliteitsregeling een baken zijn voor de aangesloten bedrijven; zowel vanwege de recent gerealiseerde koppeling met subsidieregelingen, maar ook om tegenwicht te bieden tegen ondeskundige bedrijven die tegen lage prijzen onvoldoende kwaliteit leveren. We zien dat laatste terug in inspectiewerkzaamheden de afgelopen periode. Monumenten verdienen het beste.
11
Met 20 bedrijven hebben we in de afgelopen periode intakegesprekken, die (nog) niet zijn geregistreerd, gevoerd. We verwachten dat er van deze 20 ca. 10 nog zullen meedoen aan de regeling. Geregistreerde Intake gesprek, (nog) Geregistreerd,echter Beoordeeld, maar niet Totaal contacten met bedrijven niet geregistreerd failliet of afgevoerd geregistreerd bedrijven 53 20 6 2 81 De oorspronkelijke doelstelling van 74 geregistreerde bedrijven in 2013 is niet gehaald. Naast de crisis is het papierwerk als voorbereiding op de beoordeling, een drempel voor met name kleinere bedrijven. Nader onderzoek bij de bedrijven moet uitwijzen of er nog andere redenen zijn voor aarzelingen na het intake gesprek. Export Zowel in Noord-Nederland als Brabant is er belangstelling voor de Gelderse regeling. Men wil op dezelfde leest werken en komen tot een kwaliteitsregeling. Voordeel zou zijn dat er samen aan nieuwe ontwikkelingen en beoordelingskaders gewerkt kan worden. Monumentenwacht heeft het beeldmerk en de naam wel beschermd tegen oneigenlijk gebruik; we willen waken over de kwaliteit van de regeling. Kwaliteitssysteem Er staat een goed kwaliteitssysteem met een laagdrempelig karakter en met een sterke impuls richting opleidingen. De regeling heeft substantieel bijgedragen aan het hoge aantal leerlingen timmeren/metselen niveau 3, de kaderopleiding restauratiemedewerker niveau 4 en vele restauratiecursussen in het GRC en NRC. Het lagere aantal geregistreerde bedrijven dan geprognosticeerd (crisis)heeft er mede toe geleid dat er langer met het beschikbare budget dan oorspronkelijk begroot is gewerkt. Tot slot: het gebruik van de inspectiewerkzaamheden in het veld en de koppeling met de abonnees van de Monumentenwacht is een veelbelovend sterk punt gebleken van de regeling in beheer bij de Monumentenwacht. 3. Verbeterpunten In de diverse overleggen met de beoordelaars en de commissie zijn een aantal aanbevelingen gekomen die tot een aanpassing leiden in de regeling: - eenmaal per 3 jaar een volledige, uitgebreide beoordeling en jaarlijks een kleine (halve dag), meer contactmomenten met de bedrijven; - verlaag drempel tot toetreding door het papierwerk te begeleiden, bijvoorbeeld tijdens het intakegesprek; - voeg ‘duurzaamheid’ toe als discipline en probeer met name de installatiebedrijven in het vizier te krijgen; - Start een ZZP of OZP (ondernemers zonder personeel) register op. - Hou de regeling laagdrempelig, zowel qua kosten als qua papierwerk; - Geef bedrijven respijt als er vanwege de crisis te weinig onderhanden werk is; - Focus sterk op het uitvoerend personeel, hún kennis en kunde en de kwaliteit op de steiger;
12
Koppel de bijdrage van de bedrijven aan de uitvoering van beoordelingen i.p.v. jaarlijkse vaste bijdrage; Maak duidelijker wat de voordelen zijn voor de bedrijven, de toegevoegde waarde en daarmee de toestroom kan hierdoor verbeteren. De rol van de Commissie Kennis & Kunde is nog een punt van evaluatie. -
4.Vooruitblik 2014-2016 Belangrijkste opgave wordt het doorzetten van de regeling in 2014-2016 en het aantal bedrijven uitbreiden naar 80 bedrijven. Ook streven naar opname ZZP-ers of OZP -ers in een apart register. Verder natuurlijk meer draagvlak creëren bij eigenaren, gemeenten, beherende organisaties, brancheverenigingen enzovoorts. “Meer inzet van de Monumentenwacht” aldus het Thema ‘Kwaliteit in uitvoering’ In termen van doelen, hoe te bereiken en wanneer: Doelen Hoe 80 bedrijven en 20 ZZP-ers zijn Versterken werving via Bouwend Nederland en gekwalificeerd en geregistreerd brancheverenigingen Meer voorlichting aan gemeenten via regio-overleggen en ambtelijk overleg Directer benaderen bedrijven via ervaringen van de monumentenwachters Verdere samenwerking met ERM zoeken Beter inspelen op ZZP-ers en OZP–ers met opzetten ZZP register en ontwikkelen beoordelingskader Versterken kennisniveau bedrijven
Versterken kennisuitwisseling
Organiseren cursussen in het GRC op maat n.a.v. behoefte bedrijven en ontwikkelingen: -uitvoeringsfouten n.a.v. inspecties -ontmantelen en documenteren; -wet- en regelgeving; -zink, koper en lood detailleringen; -ontwikkelingen duurzame monumentenzorg; -nieuwe technieken zoals houtverduurzaming, lijnolie systemen enz. -naar behoefte naar aanleiding van de beoordelingen. Themabijeenkomsten met de erkende bedrijven t.b.v. kennisuitwisseling,
Partners wanneer ERM 2016 Bouwend NL Provincie Brancheverenigingen
GRC NRC RIBO
2014-2016
GRC
2014-2016
13
Versterken naamsbekendheid regeling K&K
Analyseren/afstemmen ontwikkelingen techniek en behoeften bedrijven. Directer benaderen abonnees Monumentenwacht Voorlichting aan gemeenten, beherende organisaties zoals Natuurmonumenten, Waterschappen, woningbouwverenigingen enz. Interne digitale nieuwsbrief voor de aangesloten bedrijven
Diverse Beherende Instellingen
Betere terugkoppeling inspectiebevindingen naar bedrijven, gebruik kennis en ervaring Monumentenwachters Ontwikkelen discipline duurzaamheid en installaties
Gebruik inspecties voor onderbouwing beoordelingen bedrijven en themabijeenkomsten gekwalificeerde bedrijven.
2014-2016
Opzetten beoordelingskader en contacten leggen met installatiebedrijven
Kwaliteit in uitvoering en kostenbesparing!
De kwaliteitsregeling K&K!
Installatie2014-2016 branche en Deskundigen 2014-2016
Organisatorische zaken door Monumentenwacht uitgevoerd: • Mondelinge- en schriftelijke communicatie met alle betrokkenen (intern en extern) omtrent het doorlopen van de kwaliteitsregeling door de bedrijven; • Organisatie van de beoordelingen: inplannen van de intake en de beoordelingen; • Organisatie bijeenkomsten beoordelaars en cie. Kennis & Kunde; • Organisatie bijeenkomsten/activiteiten voor geregistreerde bedrijven; • Beheer van het (openbaar) register; • Administratie en facturering; • Verbetervoorstellen maken voor de procedures binnen de uitvoeringorganisatie Kennis & Kunde. Beleidsmatig/leidinggevend: • Algemene voorlichting en promotie van de kwaliteitsregeling,vooral in regio-overleggen en contacten met instellingen; • Coördineren van de beoordelaars; • Secretaris commissie Kennis & Kunde en bijeenkomsten beoordelaars; • Initiëren, stimuleren en coördineren van ontwikkelingactiviteiten voor geregistreerd bedrijven aan de hand van de beoordelingen en rapportages;
14
• •
Onderhoud van de kwaliteitsregeling Kennis & Kunde. Contacten met het netwerk (provincie, gemeenten, ERM enz.)
4. De uitvoering van de beoordelingen De bestaande groep van 7 beoordelaars, die in wisselende samenstelling, blijven in teams van twee bij de eerste beoordeling opereren. Jaarlijks zijn er bijeenkomsten met alle beoordelaars in het kader van afstemming en ontwikkeling van de regeling. Met betrekking tot de frequentie en de wijze van de beoordelingen, is het goed wat vaker contactmomenten te hebben met de bedrijven. Voorstel: eenmaal per 3 jaar volledige beoordeling, jaarlijkse een halve dag bedrijfs- en projectbezoek. Daarnaast zoals beschreven meer contacten door bijeenkomsten, cursussen enzovoorts. 5. De ontwikkeling van kennis en kunde bij de geregistreerde bedrijven. Naast de startbeoordeling en de vervolgbeoordelingen is het belangrijk om een professionele relatie te onderhouden met de geregistreerde bedrijven en in gesprek te blijven met de bedrijven. De uitvoeringsorganisatie gaat die op onder andere de volgende wijze realiseren: • bij de beoordelingen wordt ook in beeld gebracht wat het bedrijf doet ten aanzien van ontwikkeling van hun kennis en kunde op restauratiegebied. De kwaliteitsregeling vraagt vervolgens om, middels een bedrijfsopleidingsplan, structureel te gaan werken aan deze ontwikkeling. Een model van zo’n bedrijfsopleidingsplan is via de website van de Monumentenwacht Gelderland te downloaden. • Er zullen regelmatig bijeenkomsten georganiseerd worden (excursies, ronde tafel- en thema bijeenkomsten, etc.) waarin bedrijven elkaar kunnen ontmoeten en kennis er opgedaan en uitgewisseld kan worden • Wanneer blijkt dat er een behoefte is aan kennisthema’s die nog niet in cursussen of opleidingen aangeboden worden, zullen er initiatieven genomen worden om dit te ondervangen of te verbeteren. • De geregistreerd bedrijven zullen ‘gevolgd’ worden bij de uitvoering van hun restauratiewerkzaamheden. Bevindingen hieruit zullen geregistreerd en besproken worden tijdens de reguliere beoordelingen. Daarnaast kunnen de bevindingen aanleiding zijn tot verbeteracties bij de bedrijven.
15
Bijlage 2 projectplan
Kwaliteit in de uitvoering Kennisoverdracht en kennisontwikkeling In samenwerking met het Gelders Restauratie Centrum 2014-2016 Voor de ontwikkeling van vakbekwame medewerkers in de restauratiesector
16
Inhoud 1. Inleiding 2. Tot op heden 3. Ontwikkelingen en vooruitblik 4. Doelstellingen 2014-2016
17
Inleiding De eigenaar/opdrachtgever is de bepalende factor. Daar begint het proces van instandhouding. Als de opdrachtgever kennis heeft, is zijn opdracht aan derden inhoudelijk beter, realistischer en vooral ook kostenbewuster. De focus ligt dus allereerst op het ‘bewust bekwaam’ maken van eigenaren/opdrachtgevers. De uitvoerende partijen liggen ook in het vizier van de Monumentenwacht. We komen ze tegen in het veld en kwalificeren ze middels de regeling Kennis & Kunde. En dan is de overheid in het proces present in allerlei rollen. Als toetser, begeleider, bevoegd gezag enzovoorts. GRC Het Gelders RestauratieCentrum (GRC) is een kleinschalige, praktische instelling toegesneden op het faciliteren van opleidingen en cursussen op het gebied van diverse vakdisciplines. Het GRC is ontstaan vanuit het denken in kwaliteit in uitvoering: opleiden, kwalificeren, inspecteren en controleren en weer vertalen in opleidingen. Het GRC is enkele jaren ontwikkeld in het kaden van een zogenaamd BIB project dat in juli 2013 afliepen verder moet worden ontwikkeld in de periode 2014-2016. Tot op heden De activiteiten tot op heden laten zich als volgt beschrijven: -i.s.m. OBD en Graafschapcollege en bescheiden aandeel van MWG; niveau 3 timmeren en metselen, restauratie; -diverse cursussen voor Monumentenwacht Nederland t.b.v. monumentenwachters uit heel Nederland; -i.s.m. met NRC cursussen specialistische onderwerpen voor bedrijven; -cursussen voor eigenaren i.s.m. Monumentenwacht Gelderland; -i.s.m. Fundeon: cursus Leermeesters in de restauratie; -i.s.m. MWG en Gelders Genootschap: cursussen voor ambtenaren bouw- en woningtoezicht Het GRC begint een zekere naamsbekendheid te ontwikkelen, in de beleidsperiode 2014-2016 zal het GRC een structurele en sterke rol moeten spelen in de ‘kwaliteitscirkel’. Ontwikkelingen en vooruitblik Zoals in zoveel sectoren, staat cultuurhistorie voor grote uitdagingen de komende jaren. Drie hoofdpunten: 1. Vasthouden en overbrengen kennis en kunde technische instandhouding in het licht van bezuinigingen en vergrijzing, meer zelfwerkzaamheid eigenaren en complexere opgaven als gevolg van energietransitie, duurzaamheid. 2. Ontwikkelen en overbrengen actuele kennis en kunde (nieuwe onderhoudstechnieken, isolatie, installatie) en vertalen naar cursusprogramma’s. 3. Ontwikkelen nieuw beoordelingskader (traditionele) monumentenzorg: tijdsbewuste monumentenzorg.
18
Rol Monumentenwacht De Monumentenwacht Gelderland heeft diverse rollen: -opdrachtnemer: ontwikkelen materiaal voor bedrijven K&K, abonnees, eigenaren/opdrachtgevers en gemeenten; -ondersteuner: lid van ledenraad stichting GRC, raad van advies Nationaal Restauratie Centrum; -gebruiker van de faciliteit GRC (vergaderingen, bijeenkomsten ed.).
Doelstellingen 2014-2016 Doelgroepen -vakvolwassenen
Hoe -niveau 3 timmeren, metselen, nieuwe ontwikkelingen, praktijk MTO kader opleiding restauratiemedewerker niveau 4
-eigenaren
-schilderwerk, metsel- en voegwerk, zink, koper en lood, plannen van onderhoud, constructies,
-monumentenwachters e.a. specialisten
Diverse vakcursussen
-gemeente-ambtenaren e.a. overheden
Bouw- en woningtoezicht, basiscursus technisch toezicht
-geregistreerde K&K bedrijven
-uitvoeringsfouten n.a.v. inspecties -ontmantelen en documenteren; -wet- en regelgeving; -zink, koper en lood detailleringen; -ontwikkelingen duurzame monumentenzorg; -nieuwe technieken zoals houtverduurzaming, lijnolie systemen enz. -n.a.v. nieuwe monumenten: betonrestauratie ed. -naar behoefte naar aanleiding van de
-vrijwilligers
Rol MWG Partners Wanneer Gastdocent 2014-2016 Cursus uitvoeringsfouten OBD, Graafschap college Ontwikkelaar Monumentenw. Docent NL. NRC Provincie Afnemer ROC’s Bouwend NL ERM Ontwikkelaar en docent Ontwikkelaar en docent
19
beoordelingen -alle belanghebbenden
Het GRC verbindt restauratieopgaven met praktijkplaatsen leerlingen Het GRC signaleert nieuwe ontwikkelingen en vertaalt deze in programma’s. Versterken naamsbekendheid GRC
Het GRC verbindt partijen in de restauratiesector uitvoerend, onderwijs, overheid. Herstel historisch bouwmateriaal, les materiaal Het verzamelen en beheren van bouwtechnische documentatie
Werkzaam op buitenplaatsen, in kerken e.a. meer publieke domeinen Basis kennis en kunde omgaan met monumenten Restauratiefilosofie in de nieuwe tijd: naar een nieuw beoordelingskader Een registratie opzetten van onderhanden projecten vanuit diverse bronnen: provinciale subsidies, K&K bedrijven, gemeenten, MWG Themabijeenkomsten met de erkende bedrijven t.b.v. kennisuitwisseling, Analyseren/afstemmen ontwikkelingen techniek en behoeften bedrijven. Voorlichting aan gemeenten, beherende organisaties zoals Natuurmonumenten, Waterschappen, coöperaties enz. Intern digitale nieuwsbrief voor de aangesloten bedrijven, abonneebestand MWG, ROC’s. Platform bijeenkomsten voor parijen, tweemaal per jaar
Het GRC gebruik materialen uit het bouwhistorisch depot van de Monumentenwacht Het documentatiecentrum van het GRC beheert en stelt beschikbaar. Ontwikkelen van exemplarische objectdossiers
Bron van projecten
Zie boven
2014-2016
Ontwikkelaar en docent
Zie boven
2014-2016
PR kanaal naar derden
Zie boven
2014-2016
Gast
Zie boven
2014-2016
Leverancier materiaal
MWG
2014-2016
Leverancier materiaal
2014-2016
20
Bijlage 3 Kwaliteit in de uitvoering Historisch Bouwfragmentendepot Voor behoud en hergebruik van historisch bouwmateriaal.
21
Inhoud 1. Inleiding 2. Terugblik 2006-2012 3. Exploitatie 4. Conclusie periode 2006-2012 5. Ontwikkelingen en kansen 2014-2016 6. Doelstellingen 2014-2016
22
1. Voorgeschiedenis De overname van het bouwfragmentendepot door de Monumentenwacht Gelderland begin 2006 was een belangrijke eerste stap naar een nieuwe beheersituatie van het depot. Bijna 30 jaar was het depot in beheer bij Geldersch Erfgoed in de schuren bij Landhuis De Mellard. Op initiatief van de Provincie Gelderland werd naar een nieuwe beheersituatie gezocht. De combinatie met de Stichting Monumentenwacht Gelderland lag voor de hand; een organisatie met (toen) meer dan 2500 monumenten in beheer en een groot Gelders netwerk van aannemers, architecten en eigenaren. In 2006 werd de overname formeel geregeld en een projectsubsidie werd door de Provincie Gelderland verstrekt. De werkelijke herstart vond plaats medio 2006. 2. Terugblik 2006-2012 Allereerst heeft de Monumentenwacht Gelderland de fragmenten opnieuw gerangschikt in een moderne, geïsoleerde hal bij De Mellard. Er werd geïnvesteerd in opslagfaciliteiten, een 2de hands heftruck en een databasesysteem voor het registreren van de bouwfragmenten. Deze database werd voorzien van een publicatiefunctionaliteit voor de website. De voorraad was nu online te raadplegen!. De Monumentenwachters Mark van Dinteren werd aangesteld als (parttime) beheerder. Hij heeft het depot vanaf de herinrichting en het huidige beheer onder zijn hoede. Er werd een folder ontwikkeld en onder de gemeenten verspreid. Het depot heeft een positie opgebouwd als ‘schatkamer’ van Gelderland. Enkele noemenswaardige projecten: -ontmantelen en behoud materialen boerderijen Lent (sloop door by-pass Waal project Nijmegen); -redding materiaal boerderij Afferden; -ontmanteling en opslag Alexanderschool Tiel 3. Exploitatie De kosten van het depot bestonden vooral uit de huur van de hal, wat electra en water, folders en pr, onderhoud heftruck, inkoop materialen, verzekeringen en de uren van de beheerder. De inkomsten komen deels van de provincie en deels door verkoop van materialen. 4. Conclusie periode 2006-2012 Er staat nu een goed geoutilleerd depot met een kleine 500 items met een groeiende naamsbekendheid. Steeds meer partijen weten het depot te vinden. De website is met zo’n 4000 ‘visits’ per maand een goede bron. Meer aandacht moet er worden besteed aan het betrekken van de gemeenten. Ook de restauratiearchitecten moeten actiever worden betrokken. Tot slot moet de PR worden geïntensiveerd. Het depot heeft als schatkamer van de Gelderse Cultuurhistorie een belangrijke bewaar- en herbestemmingsfunctie in het veld en heeft als zodanig bestaansrecht. Het voeren van wat bulkmateriaal zoals deuren en bijzondere dakpannen is belangrijk gebleken om voldoende aanloop te krijgen en spin of te genereren.
23
5. Ontwikkelingen en kansen 2014-2016 De belangstelling voor het ambachtelijk lijkt de laatste jaren toe te nemen. Zaken als vakmanschap, materiaalkennis ed. staan weer in de belangstelling. Eigenaren van monumenten willen graag oorspronkelijk materiaal verwerken. We zien dit door een stabiele belangstelling van particulieren voor het bouwfragmentendepot. Het is zaak de komende jaren door te zetten om het depot nog steviger neer te zetten in het veld. Belangrijk kan het depot worden als contextrijke leeromgeving voor studenten. De relatie met het GRC en andere ontwikkelingen van Gelderse Voet wordt belangrijker. Het depot leent zich bij uitstek voor onderwerpen als ontmantelen, stijlkenmerken en constructies. Het is zaak het depot te betrekken bij deze ontwikkeling. De Monumentenwacht Gelderland wil een vaste collectie van bouwmaterialen uit verschillende stijlperiodes, bijna museaal van opzet, in het kader van deze educatieve ontwikkeling gaan inzetten in samenwerking met het GRC. Tot slot is het aspect duurzaamheid een afgeleid doel van het depot. Materiaal dat hergebruikt wordt betekent een positief milieueffect. Duurzaamheid is een item de komende jaren en het depot is bij uitstek een 6. Doelstellingen 2014-2016 Doelen Het depot faciliteert ontmanteling van belangrijk bouwmateriaal in Gelderland. Het depot adviseert over inpassen van materialen in objecten en restauratieprojecten Het depot verbindt restauratieopgaven met aanwezige materialen Het depot is een leeromgeving
Het depot ondersteunt de inspecties van de MW Het depot bevordert duurzaam hergebruik van bouwmaterialen
Hoe Inzet van inspectieploegen of coördineren van sloopwerkzaamheden Beheerder depot
Beschikbaar stellen van materiaal op projectbasis
Materialen voor herstel aanbieden in opleidingen/cursussen enz. Leerlingen kunnen ervaring opdoen met aanscherfen, lijmen, enzovoorts. Materialen voor klein herstel tijdens inspecties In relatie met gemeenten stimuleren hergebruik bij sloop
Partners Gemeenten Abonnees MW Bedrijven K&K
Wanneer 2014-2016
Bedrijven K&K, gemeenten GRC, K&K bedrijven
2014-2016
Abonnees MW gemeenten
2014-2016
2014-2016
24
Bijlage 4
Kwaliteit in de uitvoering Regioservice gemeenten Voor de ondersteuning van gemeenten in hun begeleidende en toezichthoudende taken
25
Inhoud 1. Inleiding 2. Drie praktijkvoorbeelden 3. Regioservice 4. Personele inzet 5. Doelstellingen 2014-2016
26
Inleiding Tijdens de regio-bijeenkomsten de laatste maanden blijkt telkens de behoefte bij gemeenten voor (bouwkundige)ondersteuning. Genoegzaam bekend is de vergrijzing van het ambtelijk apparaat en het beleid van het op afstand zetten van het veldwerk. Ook bij de Provincie zien we deze ontwikkeling. De Monumentenwacht is bij uitstek een partij die hier een rol kan spelen. In enkele praktijkvoorbeelden passeren verschillende varianten. Drie praktijkvoorbeelden. 1. Een eigenaar krijgt een inspectierapport met daarin enkele bevindingen die nopen tot actie. De eigenaar klopt aan bij de gemeente voor ondersteuning. De gemeente schakelt de Monumentenwacht in die in opdracht van de eigenaar (met subsidie van de gemeente) de begeleiding op zicht gaat nemen. De Monumentenwacht maakt een werkomschrijving, nodigt de (restauratie)aannemers uit en start de werkzaamheden op. Telkens in samenspraak met de gemeente. De werkzaamheden worden uitgevoerd, waarbij de Monumentenwacht controleert, bijstuurt en rapporteert. Eindresultaat: een tevreden eigenaar, een tevreden gemeente en een geslaagd eindproduct, waarbij de monumentwaarde en de kwaliteit van het monument is gerespecteerd. 2. Een gemeente beheert enkele monumentale objecten. Monumentenwacht inspecteert en rapporteert met de bekende methodiek. De gemeente vraagt om werkomschrijvingen op maat om eenduidige opdrachten te kunnen uitzetten. De gemeente vraagt om de (erkende restauratie) aannemers mede te selecteren op prijs/kwaliteit verhouding. Uiteindelijk begeleidt de Monumentenwacht de onderhoudswerkzaamheden tot en met de oplevering. 3. Een gemeente krijgt vragen van een eigenaar over technische zaken, zoals scheurvorming, kwaliteit metselwerk etc. en laat een inspectie uitvoeren als onderlegger voor een subsidie- of vergunningaanvraag. Rapportage voor zowel eigenaar als gemeente. Regioservice De infrastructuur (ploegen over de hele provincie), de kennis van de objecten (3000 abonnees) en de insteek sober en doelmatig onderhoud, maken het eenvoudig in te stappen op de vraag van gemeenten. Ook is ervaring met diverse projecten voor gemeenten. Qua financiering zou het een laagdrempelige service moeten zijn. Dat kan op 3 manieren: -de gemeente subsidieert de begeleiding door de kosten subsidiabel te maken en op te nemen in de overall aanvraag; -de provincie subsidieert het uurtarief (zoals de inspecties) om de regioservice laagdrempelig te maken; -een combinatie van beiden. In onze opzet streven we naar de combinatie, waarbij opgemerkt dat de ruim 50 Gelderse gemeenten ongetwijfeld verschillend hiermee zullen omgaan.
27
Personele inzet In eerste instantie denken we aan 3 monumentenwachters die actief zijn in Rivierenland, Veluwe/Veluwe vallei en Achterhoek/ Liemers. Daarnaast uiteraard een stuk directie/coördinatie en ondersteuning. Doelstellingen 2014-2016 Doelen Gemeenten bekend maken met de regioservice van MWG.
Groeimodel naar 15 gemeenten maken gebruik van regioservice. Kwalitatief goede uitvoering onderhouds- en restauratieprojecten. Kostenbesparingen. Grip op subsidiegelden
Hoe Ontwikkelen factsheets/folder, benaderen gemeenten met aanbod regio-service, uitwerken good practices uit recente verleden, bijscholen enkele wachters voor deze werkzaamheden, verder uitwerken adviesproducten.
Partners Wanneer Provincie, 2014 SamenwerkingsVerband, regio’s
Uitbouwen dienstverlening, o.a. via regio-overleggen, presentaties, contacten met B&W en 1 op 1 contacten met ambtelijke partners. Monitoren uitgevoerde projecten op kwaliteitscriteria, terugkoppelen naar overheden e.a.
Idem
2014-2016
Idem
2014-2016
Door een goede voorbereiding en begeleiding (alleen het noodzakelijke onderhoud uitvoeren) minder kosten. Door toezicht een betere grip op de besteding van de gelden, controle/terugkoppeling besteding gelden
Idem Idem
2014-2016
28
Bijlage 5: schematische overzichten
Kerntaak: duurzame instandhouding Erfgoed Gelderland (inspecties)
Kwaliteitszorg Erfgoed Gelderland
Regioservice gemeenten/ Instellingen
KwaliteitsRegeling Kennis& Kunde (K&K)
Kennisontwikkeling en kennisoverdracht
Historisch Bouwfragmentendepot
Begeleiding onderhoud particuliere eigenaren
Ondersteunen overheden: -Planbeoordeling -Begeleiding -Oplevering -Advisering
Beheren en ontwikkelen kwaliteitsregeling en register voor restauratiebedrijven werkzaam in Gelderland
Cursussen ontwikkelen en geven voor eigenaren, bedrijven K&K , gemeenten e.a. (i.s.m. GRC).
Beheer en verkoop t.b.v. hergebruik bouwhistorisch waardevol materiaal.
-MJOP’s -Werkomschrijvingen -Begeleiding -Oplevering. onderhoud.
Inspecties, (nood) herstel, onderhouds prioritering, tekenwerk, rapportage.
Data, onderzoek monitoring onderzoek t.b.v. beleid ( o.a. erfgoedmonitor)
29
Stg. Monumentenwacht Gld. (MWG), eindbeeld 2016 Schematisch Inspectie kerntaak Kwaliteitszorg Erfgoed Gelderland overzicht 2016 Taken Monitoring Inspecties en Kwaliteitszorg erfgoed Kwaliteitszorg & helpdesk Regioservice erfgoed onderzoek abonnees Infrastructuur Kernproducten Data, Inspectierapporten Overheden: toezicht en Kwaliteitsregeling onderzoek en advies. Kennis &Kunde, en Eigenaren: begeleiding en beoordelen en Noodreparaties. monitoring advies:werkomschrijvingen registreren t.b.v. onderhoudsplanning, restauratiebeleid. begeleiding onderhoud. bedrijven Gelders Restauratie Centrum. Functies Admin Monumentenwacht Adviseurs Adviseurs/Auditoren uitvoering Inspecties (ook extern) Fte’s
0,1
15
1,5-2
1
Functies Secretariaat, objectbeheer, Coördinatie en projectsecretariaat directe rapportage, technische ondersteuning begeleiding, arbo en veiligheid.. Fte’s 3 0,7 Functies indirect ondersteuning Fte’s
Historisch Fte’s Bouwfragmentendepot Bewaar- en, herbestemmingfunctie historische bouwfragmenten. Materialen en leerobjecten Duurzaam hergebruik. Beheerder 0,2
17,3
Coördinatie secretariaat, database 0,2
3,9
P&O, dagelijkse bedrijfsleiding, financieel
P&O, financieel
1,2
0,3
0,1
1,6
0,5
0,5
nihil
1
Ca. 4
0,6
Ca. 24,5
Directie fte’s Totaal
2016
Ca. 20
30
31
