NOTITIE KWALITEITSZORG

NOTITIE KWALITEITSZORG O2 | KWALITEIT & ACCREDITATIE

Inleiding�� 3 1.

Wat is voor ons kwaliteit?�� 4

1.1 Begrip�� 4 1.2 Beeld�� 4 1.3 Betekenis�� 5 1.4 Zorg �� 6 1.5 Cultuur�� 7

2.

Welke kaders bepalen onze kwaliteit?�� 9

2.1 Extern�� 9 2.2 Intern�� 10

3.

Hoe stimuleren we kwaliteit?��14

3.1 Regelkring�� 14 3.2 Systeem�� 14 4.1 Ondersteuning�� 16 4.2 Instrumentarium�� 16

5.

Hoe bereiken we kwaliteit?��19

5.1

PLAN-fase�� 19

5.2

DO-fase�� 19

5.3

CHECK-fase�� 19

5.4

ACT-fase�� 20

6.

Hoe tonen we kwaliteit aan?��21

6.1 Intern gericht�� 21 6.2 Extern gericht�� 21 6.3 Systeemgericht�� 22

7.

Hoe verbeteren wij kwaliteit?��23

7.1 Rondmaken�� 23 7.2

Van foto naar film�� 23

7.3 Zorgsysteem�� 23

Tot slot��24 Geraadpleegde Bronnen��25

JULI 2012

2 | EINDVERSIE


Inleiding Deze notitie Kwaliteitszorg Onderwijs en Onderzoek HvA is een actualisatie van de in oktober 2003 door het College van Bestuur (CvB) geautoriseerde Notitie Kwaliteitszorg HvA en de deelnotities die sindsdien over dit onderwerp zijn geschreven. In de notitie zijn de uitgangspunten van de in november 2010 door het CvB vastgestelde notitie Kwaliteitszorg Onderzoek HvA opgenomen. De notitie bouwt vanzelfsprekend voort op overig geldend beleid in de HvA, dat medebepalend en voorwaardenscheppend is voor het kunnen leveren van kwaliteit.

De belangrijkste aanleidingen voor de actualisatie zijn:

• • • •

de vernieuwing van het accreditatiestelsel per 1 januari 2011 het Instellingsplan 2011-2014 “Oog voor Talent”, de daarvan afgeleide Onderwijs- en Onderzoeksagenda ‘Creating Tomorrow - Let’s start today’ en het bijbehorende Actieplan van tien hoofdpunten de integratie van Onderwijs en Onderzoek het Instellingsprofiel en de Prestatieafspraken als gevolg van de strategische agenda van het ministerie van OCW (mei 2012).

Van binnen naar buiten Periodiek dient aangetoond te worden welke kwaliteit op welke wijze is bereikt. In Hoofdstuk 6 is te lezen hoe de HvA het eigen doen en laten ten aanzien van de kwaliteit van Onderwijs en Onderzoek ook door anderen dan de direct betrokkenen laat toetsen. Als afsluiting beschrijft Hoofdstuk 7 hoe de HvA kwaliteit verbetert. Want voor het effectief en efficiënt uitvoeren van kwaliteitszorg is het van belang dat de HvA ook de eigen kwaliteitszorg periodiek kritisch toetst en waar nodig aanpast.

In deze notitie wordt de zorg voor kwaliteit rond Onderwijs en Onderzoek beschreven zoals die binnen de HvA wordt verricht. Onder kwaliteitszorg verstaan we de wijze waarop de HvA de kwaliteit van Onderwijs en Onderzoek realiseert, bewaakt en verbetert en aantoont dat zij dat doet en hoe zij dat gedaan heeft. Daartoe wordt de beweging gevolgd die de HvA maakt als het gaat om kwaliteit: eerst van buiten naar binnen en dan van binnen weer naar buiten.

Van buiten naar binnen

Hoofdstuk 1 start met het beantwoorden van de vragen ‘Wat is kwaliteit voor de HvA?’ De HvA richt zich op goede kwaliteit van Onderwijs en Onderzoek. Daartoe worden intern kaders vastgesteld en richtlijnen of handreikingen ontworpen. Vanwege het streven blijvend te voldoen aan de vereisten die door de verschillende partijen (stakeholders) worden gesteld, schetst hoofdstuk 2 de externe kaders die bepalend zijn voor goede kwaliteit.

Binnen

Bij kwaliteit gaat het de HvA niet alleen om de vraag ‘Doen we de goede dingen ?’ (strategie) maar ook om de vraag ‘Doen we de dingen goed?’ (uitvoering). Als antwoord op deze vragen wordt in hoofdstuk 3 de gestructureerde aanpak beschreven die de HvA hanteert om kwaliteit te stimuleren. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het instrumentarium dat de HvA gebruikt om kwaliteit te bewaken. Daarin worden ook vragen betrokken als ‘Is alles conform weten regelgeving?’ (compliance) en ‘Hebben we de juiste stuurinformatie?’ (rapportage). Daarna laat hoofdstuk 5 zien hoe de instelling, de domeinen, de opleidingen en de onderzoeksprogramma’s jaarlijks kwaliteit bereiken.

JULI 2012

3 | EINDVERSIE


1. Wat is voor ons kwaliteit? 1.1 Begrip In de meest algemene zin is kwaliteit ‘een hoedanigheid waaraan een positieve waardering wordt gegeven’ (Scheerens, 2012). De HvA leidt beroepsprofessionals op voor de toekomst. Die taak is vervat in onze Onderwijs- en Onderzoeksagenda ‘Creating Tomorrow - Let’s start today’. Het is een taak, die krachtige eisen stelt aan de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Een tweetal dimensies biedt de HvA houvast om het begrip kwaliteit te duiden: perspectief en dynamiek.

Perspectief

De HvA definieert kwaliteit op basis van haar betekenis als openbare, toegankelijke, brede en grootstedelijke hbo-instelling, die met publieke gelden opleidingen aanbiedt, die van waarde zijn voor studenten, medewerkers, beroepenveld en maatschappij. Als HOGESCHOOL levert de HvA kwaliteit door goed onderwijs te bieden op onbetwist hbo-niveau. Goed staat voor actief en interactief, beroepsgericht onderwijs en onderzoek, dat een hefboom is voor de continue kwaliteitsverbetering van opleidingen, doordat relevante kennis wordt ontwikkeld en gedeeld. De hogeschool van AMSTERDAM levert maatschappelijke kwaliteit door focus aan te brengen en urbanisatie een belangrijke plaats te geven in het onderwijs: (samen)leven in een grote en groeiende stad en innovatief ondernemerschap in de grootstedelijke context. De kwaliteit meet de HvA af aan het studiesucces van studenten, hun arbeidsmarktperspectief, en de tevredenheid van stakeholders.

Dynamiek

Voor de HvA zijn inhoud en vorm van kwaliteit voortdurend in beweging. Kwaliteit is zowel intern als extern gestuurd. Intern: op basis van expertise, overtuiging, waarden en betekenisgeving wordt kwaliteit door het individu en, in interactie met elkaar, door

Als hbo-instelling levert de HvA kwaliteit door □□ te doen wat zij kenbaar heeft gemaakt: goed onderwijs bieden op onbetwist hbo-niveau □□ te tonen dat zij doet wat door weten regelgeving is voorgeschreven

het collectief continue gedefinieerd en (door)ontwikkeld. Extern: door confrontaties met veranderende omgevingen en inzichten, door actuele trends en door nieuwe vragen van stakeholders.

JULI 2012

De HvA vraagt van haar medewerkers dat zij hun vakbekwaamheid in dienst stellen van de kennis- en competentieontwikkeling van studenten en dat zij in teamverband bijdragen aan de organisatie- en opleidingsdoelstellingen. Leidraad is een aantal gemeenschappelijke opvattingen over kwaliteit, die bij toepassing daarvan zowel de kwaliteit van de organisatie als de individuele kwaliteiten versterken. Kwaliteit komt tot stand als die wordt bestuurd en in haar ontwikkeling wordt gestuurd. Van de HvA als hbo- instelling wordt verwacht dat zij waarmaakt wat zij zegt, dat zij weet wat er speelt om adequaat te kunnen sturen en kan aantonen dat zij dit heeft gedaan. Vanzelfsprekend zijn de verantwoordelijkheden voor het realiseren, beheersen en verbeteren van kwaliteit afhankelijk van de plek die elke HvA-medewerker in de organisatie inneemt. Ieders professionele inzet is hiervoor nodig. Dit bepaalt de kwaliteitscultuur van de HvA.

1.2 Beeld

Refererend aan publicaties van Harvey & Green (1993) en Dijkstra (2007) benut de HvA actief drie concepten of beelden van kwaliteit. Twee richten zich op het product ‘onderwijs en onderzoek’ (basiskwaliteit en bijzondere kwaliteit) en één op de dynamiek van dit product (kwaliteit als transformatie).

Er zijn verschillende beelden van kwaliteit. De HvA onderscheidt □□ Basiskwaliteit □□ Bijzondere Kwaliteit □□ Kwaliteit als Transformatie Basiskwaliteit Sinds de invoering van het accreditatiestelsel in 2002 worden de accreditatie-eisen gezien als formele standaarden voor basiskwaliteit van elke opleiding in het hbo. Het beoordelingskader van de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie is in de HvA leidraad bij accreditatie en audit van opleidingen. Het behouden van het NVAO-keurmerk ‘geaccrediteerde opleiding’ weerspiegelt de basiskwaliteit van opleidingen. Het NVAO-kader legt vanuit de criteria voor onderwijskwaliteit een relatie met onderzoek. In de beschrijving van het eindniveau van de bachelorstudent wordt ervan uit gegaan dat de bachelor relevante gegevens kan verzamelen en interpreteren voor oordeelsvorming en het oplossen van problemen op het eigen vakgebied. De masterstudent wordt geacht zijn bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van nieuwe ideeën, vaak in onderzoeksverband. Kwaliteit van onderzoek wordt bij een accreditatie niet beoordeeld, maar wel de aandacht die in het curriculum aan onderzoek wordt geschonken en soms ook de randvoorwaarden daarvoor (bijvoorbeeld struc4 | EINDVERSIE


turele relaties met onderzoeksprogramma’s). In de kwaliteitszorg voor onderzoek is daarnaast de bijdrage van het onderzoek aan onderwijs een maat voor de kwaliteit van het onderzoek.

In dit concept staat het waarborgen van de basiskwaliteit centraal: het blijvend aantoonbaar voldoen aan de eisen van het NVAObeoordelingskader (2011) dat is vastgelegd in de Wet op het Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs (WHW, hoofdstuk 5a Accreditatie in het hoger onderwijs).

Bijzondere kwaliteit De HvA wil de beste opleidingen in de Randstad aanbieden voor studenten die voldoen aan de wettelijke instroomeisen. Dat betekent dat elke opleiding garant staat voor het bachelorniveau – en waar van toepassing masterniveau - van de afgestudeerden en zich verhoudt met het HvA profiel (2012). De HvA beoogt onderwijs dat boven de vereiste basiskwaliteit uit stijgt door in elke bachelor te streven naar excellente waarderingen. Daarnaast bieden we ook bijzondere kwaliteit met een aanbod van excellentieprogramma’s, bijvoorbeeld specifieke doorstroomtrajecten naar het wetenschappelijk onderwijs. Excellentieontwikkeling is in de HvA gericht op het herkennen van latente talenten en het ontwikkelen van erkende talenten. De HvA onderscheidt: a. b. c.

excellentie ten aanzien van specifieke professionaliteit in een bepaalde beroepspraktijk excellentie ten aanzien van generieke professionaliteit excellentie ten aanzien van kennisontwikkeling.

In dit concept staat het uitstijgen boven de basiskwaliteit centraal. Zo mogelijk zetten opleidingen of onderdelen daarvan (minoren) in op het verwerven van een NVAO-‘bijzonder kenmerk’.

Kwaliteit als transformatie Alle HvA-opleidingen zijn in het bezit van het accreditatiekeurmerk. Het fundament van aangetoonde basiskwaliteit is een solide basis om in te spelen op de dynamiek in de sector van het hoger onderwijs. Veranderende wettelijke vereisten als ook de aanscherping van de eigen ambities en profilering doen een beroep op aanpassingsvermogen. Of nu sprake is van een beperkte aanpassing van het bestaande (verbetering) of van volledige vernieuwing (innovatie): het welslagen van een verandering waaraan medewerkers zich verbinden, hangt samen met het op de juiste manier benutten van krachten als: urgentie, ambitie, planning, interactie en leiderschap (Mars, 2006). Van belang is het tijdig signaleren van stagnaties in veranderingen en het benutten van passende interventies, die aansluiten bij de bestaande situatie en die gericht zijn op veranderdoelen die realistisch zijn (Straathof en Van Dijk, 2012). In dit concept staat het bepalen en implementeren van adequate verbetermaatregelen centraal.

JULI 2012

1.3 Betekenis De kwaliteit van vandaag is niet die van gisteren en die van morgen zal weer anders zijn. Betekenis geven aan kwaliteit is een dynamisch proces. Het eindniveau van elke opleiding wordt bepaald aan de hand van de eisen van de wetgever, van het afnemend beroepenveld en het vervolgonderwijs. De richting waarin de kwaliteit van onderwijs en onderzoek zich dient te ontwikkelen, is gebaseerd op de onderstaande overeengekomen uitgangspunten.

De instelling geeft aan wat ze doet en toont vervolgens aan dat ze ook doet wat ze zegt. Kwaliteit van Onderwijs Het onderwijsbeeld dat de HvA voor ogen heeft en dat de verbetering en innovatie in de domeinen, opleidingen en hun teams stuurt, is ‘goed onderwijs’, dat 1. 2. 3.

Ad 1

perspectief, structuur en discipline biedt actief en interactief is hart, hoofd en handen aanspreekt.

De opleiding biedt de studenten een duidelijk perspectief van het beroep en de werkomgeving waarvoor zij worden opgeleid. Studenten leren voor een belangrijk deel in en door reële beroepssituaties, zoals stages, projecten, onderzoek en labs. Het onderwijs is goed georganiseerd. Docenten spelen een belangrijke rol: zij hebben hoge verwachtingen van studenten en spreken die uit. Zij hebben oog voor verschillen en gaan daar goed mee om. Zij bieden structuur en leren studenten om professioneel te wikken en te wegen en hun handelen te verantwoorden. Zij kennen het werkveld goed en weten de praktijk te verbinden met de theorie. Zij kennen hun studenten, stemmen hun begeleiding op hen af. Zij stimuleren de eigen ontwikkeling en kritische reflectie van studenten, toetsen hun prestaties, geven feedback en confronteren studenten als dat nodig is. Docenten nemen geen genoegen met ‘half werk’ – afspraak is afspraak en dat geldt ook voor henzelf. In toenemende mate worden docenten en studenten ‘learning partners’ die, elk op basis van hun eigen verantwoordelijkheid, bijdragen aan de ontwikkeling van de opleiding en van het beroep.

Ad 2

Studenten ontwikkelen zich op basis van persoonlijke talenten en ambities. In dat leer- en ontwikkelproces is het contact met docenten, met medestudenten en met (toekomstige) collega’s cruciaal: leren gebeurt in interactie met anderen. Studenten maken deel uit van verschillende groepen en netwerken in de opleiding, in de HvA en in de dynamische en internationaal georiënteerde (fysieke en digitale) buitenwereld. Zo komen zij in aanraking met andere visies en overtuigingen en leren zij om vraagstukken te beschouwen vanuit verschillende gezichtspunten. Studenten zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces, maar ook voor actieve bijdragen 5 | EINDVERSIE


aan het reilen en zeilen van hun groep, van hun opleiding en van de HvA.

relevante kennis voor het beroep en zich actief te verdiepen in nieuwe ontwikkelingen in het beroepenveld.

Ad 3

Zorg voor goede kwaliteit vereist dat op een systematische wijze de kwaliteit wordt bepaald, beoordeeld en verbeterd. Kwaliteitszorg omvat alle activiteiten die erop gericht zijn de afstand tussen de gewenste situatie en de bestaande situatie zo klein mogelijk te maken. De praktijk in de HvA heeft geleerd dat goede kwaliteitszorg zich kenmerkt als een continu en cyclisch proces, een structureel en geïntegreerd onderdeel van (be)stuuractiviteiten en een initiator voor verbetermaatregelen.

Kwaliteitszorg is de systematische wijze waarop kwaliteit wordt bepaald, beoordeeld en verbeterd.

Van studenten verwacht de HvA de ambitie om het beste uit zichzelf te halen; inzet en betrokkenheid. Studenten leren niet alleen een beroep, zij leren ook leven en samenleven en verantwoordelijkheid te nemen als professional van de 21e eeuw. Studenten bouwen - op de basis die zij zelf meebrengen - kennis op. Zij hebben daarbij de beschikking over talloze informatiebronnen. Zij leren relevante informatie te vinden en kritisch te beschouwen. Zij leren onderzoeksvragen te stellen en antwoorden te vinden. Zij leren onder meer via onderzoek innovaties kennen en opnemen in het professionele handelen. Eigentijdse vormen van kennisontwikkeling exploreren studenten met behulp van docenten, medestudenten en professionals, die zelf ook een bron van informatie zijn. De onderwijswerkvormen zijn activerend, de leerstof wordt verwerkt en toepasbaar gemaakt.

Kwaliteit van Onderzoek

Het onderzoeksbeeld dat de HvA nastreeft is ‘goed onderzoek’ dat inhoud en vorm krijgt in de drie functies van onderzoek: 1.

2.

3.

ontwikkelen van kennis Het onderzoek van de HvA versterkt en verdiept het onderwijs, wordt uitgevoerd in samenwerking met werkveld en wetenschap en sluit aan bij de grootstedelijke opgaven in de regio Amsterdam. Onderzoeksvragen betreffen altijd een vraag uit het werkveld en worden beantwoord binnen de onderzoekprogramma’s van lectoren, waarin studenten met hun (afstudeer)onderzoek participeren, begeleid door docenten. (ontwikkelde) kennis ten goede laten komen aan de beroepspraktijk en maatschappij (valorisatie) Hiervoor zijn onderzoeksprogramma’s en lectoren nauw verbonden met het onderwijs en is elke opleiding verbonden met één of meer onderzoeksprogramma’s en lectoren. Door directe interactie met de beroepspraktijk en doordat de kennis een weg vindt in het onderwijs, wordt het beoogde effect behaald. (ontwikkelde) kennis door laten werken in het onderwijs, inclusief de professionalisering van docenten Onderzoeksprogramma’s werken nauw samen en zorgen ervoor dat onderzoek een plek krijgt in het onderwijs. Zo dragen deze bij aan de kwaliteit van het onderwijs en de beroepspraktijk. In het curriculum van elke opleiding is onderzoek qua inhoud en competenties ontwikkeld en ingepast, idealiter als een doorgaande leerlijn in het curriculum.

Dit onderzoeksbeeld stuurt de ontwikkeling van onderzoeksprogramma’s in de domeinen. Aan studenten worden de juiste onderzoeksvaardigheden meegegeven om afgestudeerden af te leveren die in staat zijn het eigen professionele handelen te baseren op JULI 2012

1.4 Zorg

Zorg voor goede kwaliteit is een integraal onderdeel van alle functies binnen de HvA. Zorg voor kwaliteit veronderstelt scherpte, in de zin van focus, bij het hanteren van de managementcyclus van: • strategie (richten) • beleid (inrichten) • uitvoering (verrichten) • monitoring (berichten) en • evaluatie (doorlichten). Deze onderdelen van de managementcyclus worden hieronder nader uitgewerkt.

Strategie (Richten)

In de eerste plaats wordt de visie vastgelegd, die antwoord geeft op de vragen: Wie zijn we? Wat doen we? Wat willen we? Goede kwaliteit vraagt zo om het maken van keuzes en het aanbrengen van focus zodat de goede dingen worden gedaan.

Missie: Waarom zijn we er? De HvA is een kennisinstelling die via onderwijs en onderzoek bijdraagt aan de vernieuwing van de samenleving en de beroepspraktijk in en om een internationaal georiënteerd Amsterdam.

Strategie: Hoe willen we onze doelen realiseren? De HvA leidt vanuit een intensieve oriëntatie op het beroepenveld, een weloverwogen en gedifferentieerd opleidingenaanbod een grote variëteit aan studenten op die hun talenten ontplooien om zelfstandig en op een hoog niveau hun professie uit te kunnen oefenen. Waarden: Op welke wijze gaan we met elkaar om? Betrokken, ambitieus en met realiteitszin.

6 | EINDVERSIE


Beleid (Inrichten) Die strategie wordt verder uitgewerkt in het beleid door verantwoordelijkheden te beleggen en een managementsysteem op te bouwen en in te richten. Kwaliteit en kwaliteitsverbetering ontstaan door de medewerkers die het dichtst bij de dagelijkse praktijk staan en deze worden gestimuleerd en gefaciliteerd door bestuur en management. Voor bestuur en management omvat zorg voor goede kwaliteit in grote lijnen dat • de beleidseisen duidelijk als kaders beschreven zijn • de beleidsontwikkeling tot stand komt in interactie met de uiteindelijke uitvoerder(s) • de boodschap alle medewerkers bereikt, zodat een ieder weet wat hij/zij moet doen en hoe hij/zij dat moet doen • de juiste processen, instrumenten en gereedschappen beschikbaar zijn • de juiste informatie op het juiste moment bij de juiste mensen is • een systeem van besturing en beheersing aanwezig is. En voor de onderwijspraktijk omvat zorg voor goede kwaliteit in grote lijnen dat • de medewerkers hun eigen kwaliteiten in dienst stellen van de organisatie; dit is in eerste instantie het eigen team • de medewerkers binnen de door bestuur en management vastgestelde kaders en organisatiewaarden professionele ruimte en vrijheid hebben • deze ruimte en vrijheid verbonden zijn aan goede verantwoording (rekenschap), in het bijzonder over de vooraf overeengekomen resultaten.

Uitvoering (Verrichten)

Zorg voor goede kwaliteit is een integraal onderdeel van alle functies op alle niveaus binnen de HvA. Interactie tussen een top-down en bottom-up benadering leidt tot een uitvoeringspraktijk in termen van duwende en trekkende krachten. • •

kwaliteit in de organisatie duwen: door focus en duidelijk te behalen doelen aan te geven en medewerkers te inspireren en te mobiliseren en, waar nodig, te corrigeren de organisatie naar kwaliteit toe te trekken: door de professionele inbreng van medewerkers en de betrokkenheid van studenten te benutten en stil te staan bij wat is bereikt, te leren van de manier waarop dit is aangepakt en door met elkaar te bepalen wat er echt toe doet als het gaat om het zorgen voor kwaliteit.

Monitoring (Berichten)

Om in lijn met de eigen ambities te blijven handelen en ook in de toekomst alle belanghebbenden tevreden te stellen, streeft de HvA als organisatie naar verbetering op basis van betrouwbare informatie over de bereikte kwaliteit. Transparante en tijdige terugkoppeling van die informatie is daarbij essentieel, net als analyse van en betekenisgeving aan die informatie. In de hoofdstukken 4 en 5 wordt uitgebreider ingegaan op monitoring.

JULI 2012

De HvA streeft naar een kwaliteitscultuur

□□ waarin de meerwaarde van verscheidenheid een plek heeft bij het opleiden van professionals van de toekomst □□ waarin door kennisdeling continu wordt gewerkt aan verbetering, vernieuwing en ontwikkeling. □□ waarin betrokkenheid en participatie van medewerkers en studenten essentieel is □□ waarin debat en dialoog bijdragen aan doelgerichtheid Evaluatie (Doorlichten) Zorg voor kwaliteit vereist ook dat periodiek de wijze waarop de beoogde kwaliteit bereikt is, wordt geëvalueerd. De HvA kent daartoe een aantal meetpunten waar de actuele positie wordt onderzocht. Dit is te vergelijken met periodiek onderhoud waarbij alles wordt nagelopen en wordt gekeken of er mogelijk punten zijn die goede kwaliteit belemmeren als er niet iets aan wordt gedaan. Ook kan voor een bijzonder onderwerp een aparte steekproef gehouden worden. Zo houdt de HvA de kwaliteit op gestructureerde wijze kritisch tegen het licht. In hoofdstuk 6 wordt dit onderwerp nader beschreven.

1.5 Cultuur

Voorwaarde voor werken aan kwaliteit is een kwaliteitscultuur (Dittrich, NVAO, 2011). Zorg voor kwaliteit verlangt van de HvA als organisatie dat zij richting geeft aan een organisatiecultuur die bijdraagt aan de ontwikkeling van effectieve en efficiënte zorg voor kwaliteit. Effectief wil zeggen dat de kwaliteitszorg tot een aantoonbare kwaliteitsverhoging leidt en efficiënt houdt in dat de kosten die hiervoor worden gemaakt, kunnen worden verantwoord. Succesfactoren zijn daarbij, aldus European University Association (2011) in een studie naar wat een kwaliteitscultuur sterk maakt: • • • • •

een mix van instrumenten voor kwaliteitszorg en regelmatige evaluatie van de kosten en voordelen effectieve en overzichtelijke interne besluitvorming zonder overbodige bureaucratie leiderschap dat zowel de nodige sturing biedt als interne betrokkenheid teweegbrengt personeelsontwikkeling gericht op didactiek autonomie en zelfvertrouwen om een eigen kwaliteitstructuur te ontwikkelen passend bij eigen profiel en cultuur.

7 | EINDVERSIE


Medewerkers binnen de HvA werken aan kwaliteit door gezamenlijk ervoor te zorgen dat studenten, als professionals van de toekomst, leren binnen een cultuur van samenwerking en met een focus op resultaten. Betrokkenen spreken elkaar aan op hun expertise en op hun ontvankelijkheid voor feedback.

AMSTERDAM is bepalend voor het profiel van de hogeschool. Zonder problemen weg te poetsen zijn Amsterdammers op zoek naar de meerwaarde van verscheidenheid. Ook in de HvA, waarbinnen ieders mening er toe doet en voor debat en professionele dialoog ruimschoots gelegenheid is. Opleidingen zijn resultaatverantwoordelijke thuisbases voor studenten en medewerkers. Docenten maken in hun contact met studenten de kwaliteit het meest direct waar. Zij kunnen dat alleen als zij hun werk goed kunnen doen, bijvoorbeeld omdat juiste informatie aangeleverd wordt en onderwijsplanning en onderwijsvoorzieningen in orde zijn.

De jaarlijkse ‘HvA-onderwijsconferentie’ (voor alle medewerkers), de thematisch ingevulde studiebijeenkomsten en domeinsymposia, die op initiatief van het CvB en de domeinvoorzitters worden belegd, zijn voorbeelden van HvA-brede dialoogbijeenkomsten. Daarnaast vindt, veelal aan de hand van onderwijsevaluaties, de dialoog met studenten plaats door de diverse focus- en klankbordgesprekken en hun participatie in verschillende commissies, raden, overleggen of anderszins, zoals in het leercentrum Floor. Met de HvA-Academie wordt een infrastructuur en een platform geboden voor het bevorderen van professionalisering en kennisdeling van en door docenten, lectoren/onderzoekers, managers en ondersteunende medewerkers van de HvA. Er is gekozen voor een intern opgebouwd en toegespitst aanbod vanuit het principe van de lerende organisatie (Senge, 1990) en leren van elkaar.

JULI 2012

8 | EINDVERSIE


2. Welke kaders bepalen onze kwaliteit? 2.1 Extern Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) Op het hoogste niveau geeft de WHW aan wat de verantwoordelijkheden van hogescholen en universiteiten zijn en aan welke criteria zij moeten voldoen. Tevens regelt de WHW de rechten van een student op zijn/haar onderwijsinstelling: een ingeschreven student heeft recht op onderwijs, het maken van tentamens, toegang tot de onderwijsinstelling, het gebruik van bestaande voorzieningen, begeleiding van een studentendecaan en studiebegeleiding. Ook is in de wet de financiële ondersteuning door onderwijsinstellingen vastgelegd; zo geven ziekte, lichamelijke, zintuiglijke en andere functiebeperkingen recht op afstudeersteun. De instellingen moeten periodiek aantonen dat zij aan hun verantwoordelijkheden voldoen. Zo wordt bijvoorbeeld verantwoording gevraagd over de bestedingen van middelen, het uitoefenen van goed bestuur en de inrichting van de organisatie. Ook moeten de instellingen actief informatie verschaffen aan alle belanghebbende partijen. Wel blijft de overheid eindverantwoordelijk voor de toegankelijkheid van onderwijs, het kwaliteitsniveau van het onderwijs en de doelmatige besteding van overheidsmiddelen.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Hogescholen in Nederland kunnen worden erkend door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een hogeschool kan ‘bekostigd’ of ‘aangewezen’ zijn. In het eerste geval ontvangt de hogeschool financiering van de overheid, in het andere geval houdt de registratie slechts erkenning in. De lijst met bekostigde hogescholen is als bijlage opgenomen in de WHW. Alle erkende opleidingen dienen volgens de WHW geregistreerd te staan in het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs (CROHO). Daarbij wordt aangegeven of een opleiding ‘bekostigd’ of ‘aangewezen’ is. Studenten, werkgevers en de maatschappij moeten blindelings erop kunnen vertrouwen dat elk bachelor- of masterdiploma van elke instelling voor hoger onderwijs een afgesproken niveau garandeert. De afspraken die het ministerie daartoe met de afzonderlijke instellingen maakt, richten zich op: • • • •

wat ze doen om de kwaliteit van het onderwijs en het studiesucces te verbeteren op welke sterke punten ze zich willen richten hoe ze excellentie bevorderen en wat ze doen om aansluiting te houden bij de regio en het bedrijfsleven.

JULI 2012

Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie De NVAO bewaakt de kwaliteit van het hoger onderwijs. De NVAO verleent een keurmerk aan een opleiding wanneer aan de eisen van basiskwaliteit is voldaan. Deze accreditatie geldt voor 6 jaar. De procedure geldt per opleiding, niet per instelling. Daarnaast heeft de NVAO een nieuwe taak, namelijk het uitvoeren van een instellingstoets kwaliteitszorg, waarbij de wijze waarop een instelling de kwaliteitszorg van het onderwijs vorm geeft en uitvoert, wordt beoordeeld.

□□ het is van belang dat bekend is hoeveel vrijheid er is in het werken met aangereikte (beleids) kaders

□□ er is verschil in het moeten toepassen of willen toepassen van deze kaders De NVAO accrediteert bestaande en nieuwe opleidingen. Elke opleiding moet bij haar accreditatieaanvraag een rapport overleggen van een beoordeling door een extern panel. Een opleiding aan een hbo-instelling of universiteit die in het bezit is van het kwaliteitskeurmerk van de NVAO biedt twee voordelen: de ingeschreven student heeft recht op studiefinanciering en na afronding heeft de student recht op een door de overheid erkend diploma of getuigschrift. Een opleiding zonder keurmerk of accreditatie heeft deze voordelen niet. In de databank van de NVAO staan de opleidingen die voldoen aan de wettelijk gestelde basiskwaliteit.

Onderwijsinspectie

De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op het functioneren van de NVAO en op de naleving van de wettelijke regels in het hoger onderwijs. Hierbij kijkt ze naar zaken als: de verzorging van het onderwijs, het toepassen van de vooropleidingseisen bij de toelating van studenten, het afnemen van de examens en promoties, het uitreiken van de diploma’s, de manier waarop de besturen en raden van toezicht ervoor zorgen dat de onderwijswetten zorgvuldig worden uitgevoerd. Verder doet de Inspectie onderzoek naar specifieke kwaliteitsaspecten van het hoger onderwijs. Dit gebeurt meestal op verzoek van het Ministerie van OCW. De resultaten van die onderzoeken worden elk jaar gepubliceerd in het Onderwijsverslag of in losse rapportages.

HBO-Raad

Alle bekostigde hogescholen zijn lid van de HBO-raad, de vereniging van hogescholen in Nederland. De kwaliteit van de opleidingen van de bij de HBO-raad aangesloten hogescholen wordt gecontroleerd door de NVAO. Alle door de overheid bekostigde hbo-opleidingen zijn inmiddels door de NVAO positief beoordeeld en dus geaccrediteerd. Dat laat onverlet dat de hogescholen blijvend investeren in de kwaliteit van het onderwijs. De HBO-raad monitort ook zelf de kwaliteit van het onderwijs. Zo ondersteunt zij de afname van de Nationale Studentenenquête 9 | EINDVERSIE


(NSE). Ook kijkt de HBO-raad elk jaar naar de prestaties van afgestudeerden op de arbeidsmarkt (HBO-monitor). Elke opleiding van een hogeschool heeft vastgelegd wat een afgestudeerde van die opleiding moet kennen en kunnen. Daarnaast hebben de hogescholen afgesproken om voor elke opleiding die door meer hogescholen wordt aangeboden, een landelijk opleidingsprofiel op te stellen, waarbij het werkveld van die opleiding betrokken is. De profielen zijn vastgesteld door de HBO-raad en – vaak onder verschillende namen - opgenomen in de informatiebank. Ook is erin te vinden welke hogescholen een opleiding aanbieden, en of die opleiding een overkoepelend landelijk opleidingsoverleg heeft.

de HvA besturingsfilosofie kent drie basisprincipes:

□□ decentrale verantwoordelijkheid voor onderwijskwaliteit □□ vertrouwen vooraf verantwoording achteraf □□ klein binnen groot De HBO-Raad heeft daarnaast als taak om als externe instantie te beoordelen of de hogescholen in Nederland de kwaliteit van hun onderzoek naar behoren bewaken. In 2007 hebben alle hogescholen zich verbonden aan het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (BKO) waarin een aanzet is gegeven voor een landelijk kwaliteitszorgstelsel voor het praktijkgerichte onderzoek. De instellingen zelf zijn verantwoordelijk voor het inrichten van een kwaliteitszorgsysteem volgens die kaders. Eens per zes jaar wordt het functioneren van de kwaliteitszorg van het onderzoek beoordeeld door de Validatiecommissie Kwaliteitszorg Onderzoek (VKO). Deze commissie is in 2009 speciaal met deze taak door de HBO-raad ingesteld. De taak van de VKO is vergelijkbaar met de nieuwe taak van de NVAO, namelijk het uitvoeren van een instellingstoets kwaliteitszorg.

□□ inrichting van de HvA in zeven domeinen

□□ interne netwerken spelen een belangrijke rol

□□ de HvA-Academie faciliteert en stimuleert de lerende organisatie 3.

Organisatie- en beslissingstructuur

Bovenstaande besturingsfilosofie vormt het uitgangspunt bij het inrichten van de organisatie- en beslissingstructuur die uitgewerkt is in drie niveaus: 1. 2.

2.2 Intern

Besturingsfilosofie De HvA-uitgangspunten zijn transparantie van bestuur en creëren van slagvaardigheid en zijn vervat in de drie basisprincipes van de besturingsfilosofie: 1.

2.

De HvA hanteert als eerste principe ‘Integrale managementverantwoordelijkheid op domeinniveau’, waarbij verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk in de organisatie worden gelegd en waarbij sprake is van een actieve verantwoordings- en informatieplicht naar het CvB. ‘Vertrouwen vooraf, verantwoording achteraf’ is het tweede principe. Het CvB houdt toezicht op met het domein in convenanten vastgelegde afspraken en daarmee op de basiskwaliteit van onderwijs en onderzoek.

JULI 2012

Ten derde geldt het principe ‘Klein binnen groot’, recht doen aan de verscheidenheid binnen domeinen en opleidingen. Grootschaligheid via domeinen maakt het mogelijk om de gewenste investeringen te kunnen doen. Maar alleen opleidingen als kleinere eenheden kunnen goed inspringen op veranderende behoeften van studenten en werkveld en een hechte band tot stand brengen tussen docenten, studenten en de professionele en maatschappelijke omgeving. De HvA zoekt balans tussen eenheid en verscheidenheid in de organisatie. Voor HvA-breed beleid zijn centraal aangeleverde kaders beschikbaar waarin helder is aangegeven of en in welke mate er vrijheid in toepassing is.

3.

Het niveau van het College van Bestuur (CvB), bijgestaan door een secretaris. Het toezicht op het CvB wordt uitgeoefend door de Raad van Toezicht (RvT). Het niveau van de domeinen, die in 2007 zijn gevormd om zo kwalitatief goed onderwijs en onderzoek te garanderen, de bestuurlijke slagkracht te vergroten en de aansluiting met de Universiteit van Amsterdam mogelijk te maken. De HvA kent zeven domeinen: Bewegen, Sport en Voeding; Economie en Management; Gezondheid; Maatschappij en Recht; Onderwijs en Opvoeding; Media, Creatie en Informatie; Techniek. Een domein wordt aangestuurd door een domeinvoorzitter. Deze is integraal verantwoordelijk, dus ook voor het beleid en de uitvoering van het onderwijs en onderzoek binnen het domein. De bedrijfsvoerder van een domein geeft leiding aan de onderwijsondersteunende activiteiten. Het toezicht op de domeinen wordt uitgeoefend door het CvB. Het niveau van de opleidingen en opleidingsteams, die binnen elk domein worden aangestuurd door opleidingsmanagers. Het toezicht op de opleidingen wordt uitgeoefend door de domeinvoorzitter.

In het verlengde van de inrichting van de HvA in zeven domeinen is tevens de organisatie op staf- en dienstenniveau aangepast. Principieel is daarbij de scheiding tussen beleidsvoorbereiding op stafniveau en beleidsuitvoering binnen de domeinen. Deze keuze is mede bepaald door de uitgangspunten van efficiency, effectiviteit en flexibel en adequaat kunnen inspelen op interne en externe ontwikkelingen.

10 | EINDVERSIE


Een groot deel van de uitvoerende taken van de stafafdelingen Personeel & Organisatie, Planning & Financiën, Marketing & Communicatie en Onderwijs & Onderzoek is in 2008 overgedragen aan de bedrijfsvoerders binnen domeinen. Vervolgens zijn de bestuursstaf en de centrale diensten opnieuw ingericht met de daarbij horende afspraken over de inrichting van de systemen en werkafstemming. De bestuursstaf verricht voornamelijk taken op het gebied van beleidsvoorbereiding, advisering en monitoring. De centrale diensten zijn zo samengesteld dat zowel het onderwijsproces als het bedrijfsproces van de HvA wordt ondersteund. Interne netwerken tussen stafafdelingen en domeinen spelen een belangrijke rol bij het uitwisselen van informatie en het delen van kennis en ervaring. Bij het delen van kennis en ervaring is de HvAAcademie van belang. Deze heeft de rol van aanbieder van cursussen, trainingen, coaching, advies, van organisator en van facilitator en koppelt de activiteiten aan het Instellingsplan en de HR-strategie. Zo biedt de HvA- Academie een infrastructuur en een platform voor het bevorderen van professionalisering en kennisdeling.

Overlegstructuren

De afgelopen jaren is veel energie besteed aan het vernieuwen van overlegstructuren. In het Centraal Bestuurlijk Overleg (CBO) bespreekt het CvB met de domeinvoorzitters aangelegenheden die van strategisch belang zijn voor de hogeschool, waaronder de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Door het OCS (overleg tussen CvB en staven/diensten) wordt bij de beleidsvoorbereiding vanuit diverse invalshoeken expertise ingebracht. In het CBO adviseren de domeinvoorzitters het CvB. Advies ontvangt het CvB ook van de Onderwijsraad en de Onderzoeksraad, die zich respectievelijk richten op het onderwijsen onderzoeksbeleid, zoals onderwerpen die betrekking hebben

HvA-breed beleid komt tot stand in mix van een top-down en bottom-up benadering. op de kwaliteit van het curriculum van opleidingen en de plek van onderzoek in het onderwijs van de HvA. Nadat de medezeggenschapstrajecten conform de reglementen zijn verlopen, neemt het CvB besluiten.

Het Bedrijfsvoerdersoverleg (BVO) is het periodiek overleg van de bedrijfsvoerders van de domeinen onder voorzitterschap van één van de domeinvoorzitters. In het BVO worden strategische aangelegenheden betreffende de bedrijfsvoering besproken die van belang zijn voor de (kwaliteit van de) ondersteuning van onderwijs en onderzoek in de domeinen. De secretaris van het CvB neemt deel aan het CBO en BVO en coördineert de werkzaamheden die hieruit voortvloeien. Naast deze instellingsbrede overleggen heeft het CvB regelmatig bilaterale werkoverleggen met de domeinvoorzitters en directeuren van staven en diensten.

Twee keer per jaar, in voorjaar en najaar, vindt met iedere domeinJULI 2012

voorzitter een periodiek bestuurlijk overleg (PBO) plaats. In dit overleg worden de resultaten van het domein besproken, onder meer aan de hand van een in opdracht van het CvB opgestelde managementrapportage. Ook de uitkomsten van in- en externe evaluaties en eventuele verbetermaatregelen zijn dan onderwerp van bespreking. De overlegstructuren borgen, in combinatie met de gevarieerde informatie- en adviesbronnen op alle niveaus in de organisatie, dat het CvB in control is ten aanzien van hetgeen speelt in de HvA, haar domeinen, opleidingen en onderzoeksprogramma’s.

HvA-breed beleid

Beleid komt in de HvA tot stand in een mix van een top-down en een bottom-up benadering. Met het oog op een breed draagvlak voor beleid en besluitvorming hecht het CvB veel waarde aan de betrokkenheid van medewerkers op alle organisatieniveaus en in staven of diensten als ook aan de betrokkenheid van studenten. Werkbezoeken in de domeinen zijn voor het CvB structurele activiteiten. Er wordt bewust tijd vrij gemaakt voor het voeren van de dialoog, gestimuleerd en ondersteund door het CvB en de domeinvoorzitters. Er wordt speelruimte gegeven aan de eigen verantwoordelijkheid van domeinen. HvA-brede beleidskaders zijn zo geformuleerd dat domeinen die verantwoordelijkheid, binnen expliciet vastgestelde vrijheidsgraden, op basis van de eigen situatie en prioriteiten nader kunnen invullen. Centraal HvA-beleid voor onderwijs en onderzoek is neergelegd in een aantal algemene uitgangspunten en kaderstellende notities, afgeleid van de speerpunten in het instellingsplan. Beleid op domein-, opleidings- en onderzoekprogrammaniveau komt tot stand binnen deze kaders, op basis van bestuurlijke afspraken en naar aanleiding van actuele ontwikkelingen in de sector en/of van evaluatieresultaten en rapportages van monitoring.

Instellingsplan

De beleidsuitgangspunten van de HvA zijn vastgelegd in het instellingsplan en in daarvan afgeleide beleidsdocumenten, zoals ‘Profilering HvA’ (2012), ‘HvA-visie op leren en onderwijzen’ (2012) en ‘Strategische visie op Onderzoek in de HvA’ (2010). De HvA wil ambitieus en betrokken inspelen op veranderende omstandigheden: met realiteitszin en geïnspireerd door de diversiteit

Om weten regelgeving en beleid dat HvA breed is vastgesteld adequaat te kunnen naleven, wordt jaarlijks een handreiking uitgebracht. die kenmerkend is voor Amsterdam, koersen op het waarborgen van de kwaliteit van al haar opleidingen. Daartoe bevat het Instellingsplan prioriteiten. Voor het Instellingsplan ‘Oog voor Talent’ (2011-2015) zijn de speerpunten verwoord in de publicatie ‘Creating Tomorrow, let’s start today’ (2011). In deze publicatie is de HvA onderwijsen onderzoeksagenda 2011-2014 uitgewerkt in een 10-puntenplan. Dit plan verwoordt de focus voor beleid en re11 | EINDVERSIE


sultaatafspraken. Het instellingsplan komt interactief tot stand in contacten van het CvB met de domeinvoorzitters, de medewerkers, de studenten en met belangrijke stakeholders van de HvA, zoals het afnemende werkveld, de Universiteit van Amsterdam en de stad Amsterdam. Daarbij nemen domeinvoorzitters het voortouw.

Zichtbaar goed functioneren, herkenbare deskundigheid en onafhankelijkheid zijn het fundament onder elke examencommissie.

Convenanten

Vanuit het instellingsplan worden de meerjaren-resultaatafspraken tussen het CvB en de domeinvoorzitters gemaakt. Deze worden vastgelegd in convenanten met kwantitatieve en kwalitatieve verplichtende afspraken. De convenanten worden eens per vier jaar vernieuwd en getoetst aan de hand van een daarvoor vastgesteld beoordelingskader. Convenanten worden gebruikt als hulpmiddel om vooruit te kijken en keuzes te maken (meerjarenperspectief) en voor invulling van en verantwoordelijkheid voor prestatieafspraken. De convenanten geven richting aan de strategische gesprekken tussen het CvB en de domeinen. Op hun beurt leggen domeinvoorzitters de resultaatafspraken met opleidingsmanagers en opleidingsteams vast in jaarplannen.

Prestatie-indicatoren

Sinds 2007 wordt er gewerkt met Kritische PrestatieIndicatoren (KPI). De prestatie-indicatoren zijn omgeschreven in het KPIwoordenboek (laatste versie mei 2012). De KPI dragen bij aan het ontwikkelen en invoeren van goede, actuele en gedragen managementinformatie om de sturing van en tussen de diverse organisatieonderdelen te kunnen vormgeven. Hierbij ligt de focus op het realiseren van (meerjarige) beleidsdoelstellingen door het waarborgen van de balans tussen financiële en niet-financiële indicatoren en consistente sturing op verschillende organisatieniveaus. De KPI kennen vier pijlers: Onderwijs, Onderzoek & Kennisvalorisatie, Personeel en Middelen. Voor iedere pijler is een beperkt aantal prestatie-indicatoren (KPI) gedefinieerd. De KPI zijn werkbaar als deze eenduidig, concreet en meetbaar zijn. Ze richten zich zowel op de inhoud van de domeinconvenanten als op prestatieafspraken van de HvA in het hoofdlijnenakkoord met het ministerie van OCW.

Handreikingen

Naast het naleven van de externe kaders in de vorm van wettelijke regelgevingen en verplichtingen is het een belangrijk aandachtspunt om duidelijkheid te scheppen over wat ‘des HvA’s’ is. Dit gebeurt via bindende waarden en randvoorwaarden. Van belang is dat degenen die ermee gaan werken de vrijheidsgraden in de uitvoering of toepassing kennen. Het borgen van de basiskwaliteit van opleidingen en onderzoeksprogramma’s in elk domein, ziet de HvA als ondergrens van de ambitie. Die ambitie is van toepassing op alle opleidingen en onderzoeksprogramma’s in het HvA-portfolio, dat bestaat uit bachelor- en masteropleidingen en hun afstudeerrichtingen, associate degree- en honourstrajecten. Vanaf 2011 brengt de HvA jaarlijks een centrale handreiking uit waarin de weten regelgeving op het gebied van onderwijs en onderzoek en het HvA-brede kaderstellende beleid is opgenomen. Deze handreiking ondersteunt vooral examencommissies en opJULI 2012

leidingscommissies bij het uitvoeren van hun taken en het nemen van hun verantwoordelijkheden. In de handreiking wordt aangegeven in welke mate er sprake is van vrijheidsgraden in de uitvoering op domeinen/of opleidingsniveau.

Studentenstatuut en Onderwijs- en Examenreglement (OER)

In het Studentenstatuut zijn de belangrijkste rechten en plichten vastgelegd van de (toekomstige) deelnemers aan het onderwijs van de hogeschool. Het statuut bestaat uit een algemeen deel, dat voor alle deelnemers geldt en een bijzonder deel, dat gekoppeld is aan een opleiding of een groep van opleidingen. Het bijzondere deel van het Studentenstatuut is de Onderwijs- en Examenregeling (OER). Hoewel de onderwijsen examenregeling is toegesneden op het onderwijs van een opleiding of een groep van opleidingen, zijn bepaalde onderdelen daarvan uniform geregeld waarvan door de opleiding niet kan worden afgeweken. Het gaat daarbij met name om onderwerpen waarvan het CvB het belangrijk vindt dat zij voor alle deelnemers aan het onderwijs gelijk zijn. Voorbeelden hiervan zijn de regels voor het bindend afwijzend studieadvies (BAS) en de termijn om in beroep te gaan bij het College van Beroep voor de EXamens (COBEX). De medezeggenschap in de HvA is op centraal niveau belegd bij de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR). De CMR heeft onder meer instemmingsrecht op het Studentenstatuut, inclusief OER.

Examencommissie en Opleidingscommissie

In de Onderwijs- en Examenregeling (OER) die jaarlijks wordt herijkt en vastgesteld, zijn de wettelijke taken van de examencommissie bij de kwaliteitsbewaking van de opleiding beschreven. Het is essentieel dat hogescholen de waarde van hun diploma’s en getuigschriften duurzaam kunnen bestendigen. Zichtbaar goed functioneren, herkenbare deskundigheid en onafhankelijk zijn het fundament onder elke examencommissie. In de Wet Versterking Besturing, een wijziging van de WHW, die op 1 september 2010 in werking is getreden, is de rol van de examencommissie versterkt. De wet bepaalt dat leden van de examencommissie worden benoemd op basis van hun deskundigheid op het terrein van de desbetreffende opleiding of groep van opleidingen. Hierop aanvullend stelt het Reglement Examencommissie HvA dat de examencommissie ook dient te beschikken over deskundigheid op het gebied van toetsen. De taken waarop het reglement betrekking heeft, zijn: • • • •

het borgen van de kwaliteit van tentamens en examens het vaststellen van richtlijnen en aanwijzingen om de uitslag van de tentamens en examens te beoordelen en vast te stellen het verlenen van vrijstellingen het nemen van beslissingen over maatregelen tegen de student in geval van fraude.

12 | EINDVERSIE


De HvA vat de taken van de examencommissies samen in de metafoor ‘waterdichte kwaliteitszorg’. Dat betekent dat in de manier waarop de kwaliteit van onderwijs en onderzoek wordt gerealiseerd, bewaakt en verbeterd de examencommissies kunnen garanderen dat zij weten – en met het opleidingsmanagement delen - wat er speelt, wat goed gaat en dus geborgd moet worden, alsmede aanwijzingen geven om veranderingsbekwaam te kunnen werken aan wat beter moet. Examencommissies opereren onafhankelijk van de opleidingen en onder verantwoordelijkheid van de domeinvoorzitter. De rapportages van de examencommissies dragen bij aan antwoorden op de vragen ‘doen we de goede dingen’, ‘doen we de dingen goed’ en ‘is alles conform weten regelgeving’. De jaarverslagen zijn een impuls voor kwaliteitsverbetering.

Voorzitters van examencommissies hebben zitting in een netwerk Examencommissies op domeinniveau en HvA-breed, waarin onder regie van de stafafdelingen Juridische Zaken, O2 (Onderwijs en Onderzoek) en een vertegenwoordiger van de voorzitters van

JULI 2012

examencomissies kennis wordt gedeeld en ervaringen worden uitgewisseld. In het jaarlijkse aanbod van de HvA-Academie is de deskundigheidsbevordering van (leden van) examencommissies een structureel onderdeel.

De mening van studenten als afnemers en van docenten als aanbieders van het onderwijs is een belangrijke maatstaf voor de kwaliteit van het onderwijs. Opleidingscommissies (OC’s), waarin zowel studenten als docenten zitting hebben, fungeren als spreekbuis. Er zijn wettelijk in het medezeggenschapsreglement taken vastgelegd voor de opleidingscommissie (Bestuurs- en beheersreglement HvA, artikel 21). De kerntaken zijn: • • •

advies uitbrengen over de OER jaarlijks beoordelen van de uitvoering van de OER gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen over alle aangelegenheden betreffende het onderwijs binnen de opleiding. In het jaarlijkse aanbod van de HvA-Academie is de scholing van OC’s met inbreng van de expertise vanuit landelijke Studentenorganisaties, Juridische Zaken en O2|Kwaliteit en Accreditatie een structureel onderdeel.

13 | EINDVERSIE


3. Hoe stimuleren we kwaliteit? 3.1 Regelkring

AN

D BILISEREN

P INS

ARDERE

IRERE

WA

N

MO

O

PL

Om de vragen ‘Doen we de goede dingen’? ’ en ‘Doen we de dingen goed?’ te kunnen beantwoorden, is een gestructureerde aanpak nodig waarbij een regelkring (meten, vergelijken, ingrijpen) de basis vormt. Een van de meest bekende regelkringen is het PlanDo-Check-Act-wiel van W. Edward Deming (1900-1993). De HvA hanteert dit wiel als regelkring rond de uitvoering van onderwijs en onderzoek omdat hiermee zowel naar de effectiviteit als de effficiency van ons handelen gekeken kan worden. Daaromheen wordt een kwaliteitssysteem ingericht voor optimale beheersing en beoordeling via vereisten, kwaliteitsstandaarden, rapportages en controles.

PLAN-fase: We bepalen waar we naartoe willen (doelen) en wat we nodig hebben om later na te gaan of en in hoeverre we de beoogde doelen hebben bereikt (criteria); DO-fase: We voeren de activiteiten uit om ons doel te bereiken (realisatie); CHECK-fase: We analyseren en beoordelen de bereikte resultaten aan de hand van de opgestelde criteria (diagnose). Kwantitatieve gegevens zijn aanleiding voor kwalitatieve focusgesprekken; ACT-fase: We zorgen enerzijds voor het aantonen van de noodzaak van verandering (bewustwording) en voor het formuleren van verbeteracties ten behoeve van de nieuwe PLAN-fase en we zorgen anderzijds voor verankering van de behaalde effecten (borging/ integratie).

3.2 Systeem

Rond het PDCA-wiel heeft de HvA een kwaliteitssysteem gebouwd om stapsgewijs en gestructureerd aandacht te besteden aan handhaving en verbetering van de basiskwaliteit door sturing, evaluatie en signalering. Daarmee is het PDCA-wiel de interne motor van ons kwaliteitssysteem. Het systeem is zo ingericht dat het helpt bij het bewerkstelligen van het volledig doorlopen van de PDCA-fasen op centraal-, domeinen opleidingsniveau en bij het aanbrengen van meer focus

BORGEN

KWALITEIT

FLECTER RE EN

CK

AC BORGEN

CH E

T

N

Van links naar rechts, Figuur 1 en 2:

CONTINU VERBETERING

schematische weergave van het PDCA-wiel, dat na borging doorlopend omhoog rolt en idealiter tot continue verbetering leidt. TIJD

De HvA hanteert de door het Instituut voor Nederlandse Kwaliteit vernieuwde en aangevulde versie van de PDCA-cyclus (INK, 2007). De vernieuwing zit in de toevoeging van een schil met de begrippen inspireren, mobiliseren, waarderen en reflecteren, die de emotionele dimensie in organisatieontwikkeling weergeven en daarmee een handvat zijn bij het ontwikkelen van de kwaliteitscultuur binnen de HvA. Als regelkring kent het PDCA-wiel in elke doorloop vier fasen. Na elke doorloop is het essentieel om het op dat moment bereikte kwaliteitsniveau vast te houden ( in figuur 1 en 2).

JULI 2012

in de planvorming. Met behulp hiervan kan de HvA zichzelf op gestructureerde wijze in haar doelstellingen en facetten kritisch tegen het licht houden. De fasen van het PDCA-wiel worden jaarlijks intern doorlopen op centraal-, domein-, opleidings- en onderzoeksprogrammaniveau. De instelling, de domeinen, de onderzoeksprogramma’s en de opleidingen bepalen welke kwaliteit ze moeten en willen leveren, gaan na of dat ook het geval is en ondernemen acties om de bereikte kwaliteit te bewaken en/of te verbeteren.

14 | EINDVERSIE


3.3 Actiemomenten De prikkel om op instellings-, domein-, onderzoeksprogrammaen opleidingsniveau het PDCA-wiel in beweging te zetten en een doorloop uit te voeren is de ambitie om steeds beter te worden. Om daadwerkelijk tot verbeteringen te kunnen komen, is het uitwerken van actiemomenten bij de doorloop belangrijk.

Zo wordt op instellings-, domein-, onderzoeksprogrammaen opleidingsniveau de cyclus gefaseerd doorlopen via acht actiemomenten. Deze zijn hieronder uitgewerkt voor de diverse niveaus van de organisatie- en beslissingsstructuur. Zorg voor kwaliteit wordt zodoende op een planmatige en systematische manier aangepakt. Doelen en activiteiten zijn gekoppeld aan de actiemomenten. Aanpassingen en verbeteringen krijgen een prioritering, waaruit blijkt wat wel en wat niet aangepakt zal worden en/of wat eerst en wat pas in een later stadium aangepakt zal worden

DOMEIN

2.

3.

4.

C

P

T

2

K EC

OPLEIDING

TEAM

Schematische weergave van op elkaar afgestemde PDCA-cycli op verschillende organisatieniveaus Schematische weergave van actiemomenten in de pdca-cyclus

Visie en doelstellingen: HvA-breed vastgelegd in het instellingsplan en verder in (meerjaren) domeinen opleidingsplannen Operationalisatie: visie en doelstellingen worden HvA-breed omgezet in bestuurlijke afspraken, zoals in convenanten tussen het CvB en de domeinen Realisatie: als het aankomt op het uitvoeren van plannen, wordt dit opgenomen in bestuurlijke afspraken en beleidsplannen; tevens worden via de begrotingscyclus financiële middelen beschikbaar gesteld Evaluatie en onderzoek: op instellings-, domeinen opleidingsniveau worden managementrapportages gemaakt om in kwantitatieve en kwalitatieve zin te rapporteren over de stand van zaken; de resultaten van de uitvoeringsfase worden

JULI 2012

5

4

CH

1.

8

O

figuur 4

7

D

6

CvB

Van links naar rechts, figuur 3 en 4: figuur 3

8.

N LA

TEAMPLAN PERIODIEKE RAPPORTAGES

7.

1

DOMEINPLAN PERIODIEKE RAPPORTAGES

JAARPLAN OPLEIDING PERIODIEKE RAPPORTAGES

6.

A

INSTELLINGSPLAN DOMEINCONVENANT RAPPORTAGES PERIODIEK BESTUURLIJK OVERLEG (2 X JAAR)

5.

met behulp van managementrapportages, het monitorinstrumentarium en/of interne of externe audit gevolgd Analyse en betekenisgeving: analyse gaat aan betekenisgeving vooraf. Dialoog vindt plaats op de verschillende organisatieniveaus om gezamenlijk tot analyse en betekenisgeving te komen en om draagvlak te creëren voor de prioritering en inhoud van verbeterbeleid Verbetermaatregelen: worden overeengekomen in beleidsplannen en bestuurlijke afspraken. Op instellings-, domein- of opleidingsniveau worden deze in teamverband uitgevoerd Bijstellen: visie en doelstellingen worden herijkt en aangepast in instellingsplan, domein- of opleidingsplannen. In de begrotingscyclus wordt aandacht besteed aan de realisatie door financiële middelen ter beschikking te stellen Borgen: verankering van de behaalde effecten (borging/integratie) vraagt om sturing door het management.

3

1. VISIE EN DOELSTELLINGEN 2. OPERATIONALISATIE 3. REALISATIE 4. EVALUATIE EN ONDERZOEK 5. ANALYSE EN BETEKENISGEVING 6. VERBETERMAATREGELEN 7. BIJSTELLEN 8. BORGEN

15 | EINDVERSIE


4. Hoe bewaken we kwaliteit? 4.1 Ondersteuning Binnen de bestuursstaf is Onderwijs en Onderzoek (O2) adviserend en ondersteunend aan het CvB en de HvA als geheel bij het consolideren en verbeteren van de kwaliteit van Onderwijs en Onderzoek. Kenmerkend daarbij is de inzet van vakdeskundigheid en de afstemming met overige staven en diensten. In de rol van adviseur/ondersteuner houdt O2 rekening met actuele (inter) nationale ontwikkelingen en trends ten gunste van kwaliteit en innovatie van de HvA als geheel. O2 legt verbindingen tussen goede praktijken in de domeinen en stemt af met de overige stafafdelingen en diensten. Daarbij focust O2|Onderwijs vooral op (verbetering van) onderwijskundige processen, O2|Kwaliteit en Accreditatie (O2|K&A) richt zich op de basiskwaliteit en bijzondere kwaliteit van opleidingen (interne audit en externe accreditatie) en op de HvA–brede monitoring van tevredenheid van stakeholders. O2|Onderzoek focust op de kwaliteit van onderzoeksprogramma’s (evaluatie en validatie van onderzoeksprogramma’s) en werkt daarbij nauw samen met de kenniscentra in de domeinen. Elk domein heeft eigen stafmedewerkers met expertise op het gebied van kwaliteitszorg rond het primaire onderwijsproces. De centrale stafmedewerkers van O2|K&A hebben een nauwe samenwerking met de decentrale kwaliteitszorgmedewerkers binnen de domeinstaven via het Netwerk Kwaliteit. Het netwerk is een actieve ontmoetingsplaats voor het delen van kwaliteitskennis en het slaan van bruggen tussen centrale beleidsbepaling en decentrale beleidsuitvoering.

Ad 1

De centrale beleidscyclus van Planning & Control is gericht op de besturing en de risicobeheersing van HvA-brede onderwerpen zoals de uitvoering van domeinconvenanten, de meerjarenplanning, de begroting, de activiteitenplannen, en de realisatie van de begroting. Het instellingsplan, de convenanten en de begroting vormen de kaders waarbinnen de domeinen hun beleidsruimte hebben. De verantwoordelijkheid voor de invulling en uitvoering hiervan ligt bij de domeinvoorzitters. Het Periodiek Bestuurlijk Overleg (PBO) is een evaluatief gesprek dat twee keer per jaar (in voorjaar en najaar) plaatsvindt tussen CvB en domeinvoorzitters. Aan de basis van dit PBO liggen documenten en analyses die concrete aanknopingspunten en input geven voor het gesprek tussen CvB en domein. Ter voorbereiding op het PBO stelt het domein een inhoudelijke voortgangsnotitie op, ondersteund met cijfers over de KPI (kritische prestatie-indicatoren). Vanwege het decentrale besturingsconcept verschilt de realisatie van het beleid per domein. Het PBO is gericht op inhoudelijke voortgang van doelstellingen. Bedrijfsvoering komt aan bod indien daarvoor relevante agendapunten zijn ingebracht door de staf en/of het organisatieonderdeel. Voorafgaand aan het feitelijke PBO vindt de voorbereiding langs een uitgewerkte planning plaats. De P&C cyclus kent de volgende onderdelen: •

•

4.2 Instrumentarium

Op het gebied van onderwijskwaliteit wordt het PDCA-wiel toegepast in een aantal met elkaar samenhangende kwaliteitscycli, die elk een eigen tijdpad, doel en dynamiek hebben. We onderscheiden de: • • • • •

Planning- en Controlcyclus Cyclus van Evaluatie van het primaire proces Cyclus van Audit en Accreditatie (opleidingen) Cyclus van Evaluatie van Onderzoek (onderzoeksprogramma’s) Cyclus van Instellingstoets Kwaliteitszorg en Validatie Kwaliteitszorg Onderzoeksprogramma’s.

Planning- en Controlcyclus

•

Beleidsvorming (vierjaarlijks) Centraal staat de meerjarenvisie, zoals verwoord in het instellingsplan en door middel van prestatieafspraken overeengekomen met het ministerie van OCW. Aan de hand van omgevingsfactoren, visie en uitgangspunten wordt aan de organisatie en aan het primaire proces aandacht besteed. Het CvB beschrijft telkens de streefpositie van de HvA voor de komende vier jaren en benoemt de speerpunten daarbij. Van beleid naar begroting (vierjaarlijks) De lange-termijnagenda wordt gevormd door het instellingsplan en de profielen prestatieafspraken die met het ministerie zijn overeengekomen. Hierin ligt de basis voor de vierjarige convenanten die het CvB met elke domeinvoorzitter sluit. Elke domeinvoorzitter is zelf verantwoordelijk voor het voorstellen van realistische prestatieafspraken en tussentijdse doelen. De financiële consequenties van beleid en planvorming worden zichtbaar in de meerjarenraming.

Van begroting naar activiteitenplan (jaarlijks) Binnen de beleidscyclus vraagt een domeinvoorzitter op basis van het domeinconvenant van elke opleidingsmanager en elk Kenniscentrum binnen zijn domein een jaarplan voor het komende studiejaar waarin de voorgenomen activiteiten met begroting worden geformuleerd.

Internal audit

Specifiek onderdeel van Planning & Control is de afdeling ‘internal audit’, die zich richt op het interne risicobeheersings- en controlesysteem. Behalve op de financiële aspecten, richt deze

JULI 2012

16 | EINDVERSIE


audit zich ook op de governance. Als uitvloeisel van Branchecode Governance (HBO-raad, 2006) is in het HvA-Kader Interne Beheersing (Planning en Control, 2012) beschreven hoe de HvA komt tot een gedragen Control Framework en tot adequate invulling van risicomanagement binnen de HvA. Hierbij wordt aangesloten bij de bestaande internationale standaarden op dit terrein, zoals uitgewerkt in het COSO referentiemodel (2004). Er kan sprake zijn van themaonderzoeken, gericht op specifieke vraagstellingen vanuit Raad van Toezicht, CvB of domeinvoorzitters of directie van staven/diensten of operational audits, waarmee tot een oordeel wordt gekomen over opzet, bestaan en werking van specifieke beheersmaatregelen. Een belangrijke focus ligt daarbij op ‘compliance’, dat wil zeggen de naleving van de weten regelgeving. INSTELLINGSTOETS / VALIDATIE KWALITEITSZORG

ACCREDITATIE / EXTERNE EVALUATIE JAAR

6

JAAR

1

Het netwerk kwaliteit is een actieve plaats van ontmoeting voor het delen van kwaliteits-kennis binnen de HvA. wetgeving in 2002/2003 resultaten van tevredenheidonderzoek. Daartoe worden met eigen monitorinstrumenten en/of landelijke toegepaste instrumenten (bijv. NSE) waarderingen verzameld van stakeholders (zittende en vertrekkende studenten, medewerkers, alumni en werkveld). Het richt zich op het verzamelen van betrouwbare waarderingen van stakeholders over relevante aspecten van de onderwijskwaliteit om vervolgens deze signalen nader te analyseren en betekenis te geven, teneinde adequate maatregelen te nemen om de kwaliteit vast te houden of verbeteringen te initiëren. Het instrumentarium van het Onderzoekshuis is primair gericht op het onderwijsproces. De gebruikers zijn in eerste instantie de opleidingsteams in de HvA. De gegevens worden ook gebruikt voor andere toepassingen (zoals managementinformatie) maar daar PLANNING EN CONTROLCYCLUS MANAGEMENTOVEREENKOMSTEN

JAAR

5 JAAR

2

JAAR

4

JAAR

3 INTERNE AUDIT / EVALUATIE

Figuur 5 schematische weergave van kwaliteitscycli in een termijn van 6 jaar

Ad 2 Cyclus van evaluatie van het primaire proces, onde steund door monitorinstrumentarium Onderzoekshuis De HvA meet haar kwaliteit af aan het studiesucces van haar studenten, hun arbeidsmarktperspectief en de tevredenheid van stakeholders. De HvA kent een samenhangend stelsel van tevredenheidsmetingen waarvan de resultaten onder meer informatie geven over de wisselwerking tussen onderwijs en onderzoek via onderwijsevaluaties in de domeinen/opleidingen, via kwaliteitsresultaten van externe monitoring (bijv. NSE) en via uitkomsten van het Onderzoekshuis.

Het Onderzoekshuis is de verzamelnaam voor deze met elkaar samenhangende monitorinstrumenten, die net als de onderwijsevaluaties die de domeinen zelf uitzetten, worden benut als signalerend onderdeel binnen het kwaliteitsbeleid van de HvA. Het Onderzoekshuis levert sinds de invoering van de accreditatieJULI 2012

PLANNING EN ONDERWIJSCONTROLCYCLUS EVALUATIECYCLUS,

ONDERSTEUND DOOR

MANAGEMENTINSTRUMENTARIUM OVEREENKOMSTEN ONDERZOEKSHUIS

ONDERWIJSACCREDITATIE EN AUDITCYCLUS EVALUATIECYCLUS, ONDERSTEUND DOOR INSTELLINGSTOETS / INSTRUMENTARIUM VALIDATIE KWALITEITSZORG ONDERZOEKSHUIS ACCREDITATIE EN AUDITCYCLUS INSTELLINGSTOETS / KWALITEITSZORG ligt nietVALIDATIE het primaat. De uitkomsten van drie achtereenvolgende afnames van de monitorinstrumenten zijn voor HvA-medewerkers en studenten te raadplegen via de link webrapportage Onderzoekshuis HvA.

Regelmatig uitgevoerde evaluaties maken een vergelijking in tijd en het vaststellen van trends mogelijk (bijv. doen we het nu significant beter dan twee jaar geleden en bijv. is uit de trend te verklaren welke verbetermaatregel effectief is geweest?). Kwaliteitsuitspraken (moment en trend) worden in audit- en accreditatie- i.c. validatietrajecten verantwoord met uitkomsten van het Onderzoekshuis. De stafafdeling O2/K&A coördineert voor de HvA als geheel de activiteiten van het Onderzoekshuis, daarbij geadviseerd door een responsgroep, onder meer samengesteld uit leden van het netwerk Kwaliteit. De kwaliteit van het landelijke aanbod van opleidingen in het hoger onderwijs wordt weergegeven via de website van de HBOraad (feiten en kengetallen) en de sites van Studiekeuze123.nl en Studiekeuzeinformatie.nl. De studiekeuzewebsites zijn een

17 | EINDVERSIE


initiatief van overheid, universiteiten, hogescholen en studenten. Op de sites staan vergelijkende gegevens over onder andere opleidingen en hun prestaties, faciliteiten, toekomstperspectieven en studentensteden. De informatie is vooral gebaseerd op de jaarlijkse Nationale Studentenenquête (NSE).

Een gestructureerde methode voor monitoring is benchmarking, waarbij de eigen prestaties worden vergeleken met die van de meest vooraanstaande ‘concurrenten’. In uiterste vorm kan die vergelijking leiden tot ranking, het opstellen van ranglijsten van ‘vergelijkbare’ hogescholen of opleidingen. Het meest vergelijkbaar vindt de HvA de overige, vier brede hogescholen in de Randstad, samen met de HvA ook wel de G5 genoemd (Hogeschool InHolland, Haagse Hogeschool, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Rotterdam). Externe opgestelde klassementen, die door media (naast de Keuzegidsen Hoger Onderwijs voornamelijk kranten en tijdschriften) worden geproduceerd - gebaseerd op de uitkomsten van de Nationale StudentenEnquête (NSE) - zijn invloedrijk. De HvA betrekt de gegevens uit deze publicaties bij haar kwaliteitsanalyses.

Ad 3

Cycli van Kwaliteitstoetsing

Er zijn drie cycli van kwaliteitstoetsing, elk met een eigen focus en een eigen dynamiek: •

•

•

een intern gerichte toetsing door middel van een interne Audit (gericht op de Croho-geregistreerde opleiding) en een Evaluatie (gericht op de onderzoeksprogramma’s); eens per zes jaar, halverwege de accreditatie- of validatietermijn een extern gerichte toetsing door middel van een Accreditatie (NVAO-beoordelingskader) en een Externe Evaluatie van onderzoeksprogramma (beoordelingskader HBO-raad) daarnaast is er systeemgerichte toetsing door middel van een Instellingstoets Kwaliteitszorg en Validatie van Kwaliteitszorg Onderzoek (met een zelfstandige zesjarige cyclus).

In schema:

Toetsingsfocus

Onderwijs

Onderzoek

Intern gericht

Interne audit van opleiding

Interne evaluatie van onderzoeksprogramma

Extern gericht

Accreditatie van opleiding

Externe evaluatie van onderzoeksprogramma

Systeem gericht

Instellingstoets Kwaliteitszorg (NVAO)

Validatie van Kwaliteitszorg Onderzoek (HBO-raad)

JULI 2012

Eens per drie jaar wordt de kwaliteit van opleidingen en van onderzoeksprogramma’s bij de HvA respectievelijk intern of extern getoetst. Kwaliteit van Onderwijs en Onderzoek is niet alleen op de realisatie zelf gericht, maar ook op de organisatie en het management ervan. Bij de interne toetsing wordt daarom op domeinniveau gekeken naar de onderwijsen de onderzoeksmissie, naar de inbedding en positionering van onderwijs en onderzoek in het domein op organisatorisch, strategisch en HRM-gebied en de keuzes van het domein gezien ontwikkelingen en trends in de veranderende maatschappij.

Verantwoordelijkheden

Het CvB is eindverantwoordelijk voor de toetsing van de kwaliteit. De feitelijke organisatie en coördinatie ervan delegeert het CvB aan de voorzitter van het domein waarvan de te toetsen opleiding of onderzoeksprogramma’s deel uit maken. De stafafdelingen O2|K&A en O2|Onderzoek adviseren en ondersteunen het CvB, de domeinvoorzitters en opleidingsmanagers en lectoren daarbij. Na de toetsing zetten de visitatiepanels hun bevindingen, waarnemingen en aanbevelingen op schrift. Deze rapportages worden gearchiveerd bij O2. De te hanteren beoordelingscriteria zijn voor wat betreft de kwaliteit van het primaire proces afgeleid van het NVAO-beoorde-

Het Onderzoekshuis is de verzamelnaam voor met elkaar samenhangende monitorinstrumenten die worden benut als signalerend onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de HvA. lingskader en geoperationaliseerd naar de ambities van de HvA. Het proces is vastgelegd in een notitie Interne Audit in de HvA, die jaarlijks voor de start van een nieuw studiejaar wordt geactualiseerd en door O2|K&A wordt afgestemd op nieuwe weten regelgeving (compliance), evenals op ontwikkelingen in intern HvA-beleid. Afstemming over de inhoud van de notitie Interne Audit vindt plaats in het netwerk Kwaliteit. Besluitvorming over de inhoud van de notitie vindt plaats via de reguliere kanalen van OCS, CBO en CvB.

De te hanteren beoordelingscriteria zijn voor wat betreft de kwaliteit van de onderzoeksprogramma’s afgeleid van het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek 2009-2015 van de HBO-raad (versie 2007). In de notitie Kwaliteitszorg Onderzoek in de HvA (2010) zijn de handreikingen van de HBO-raad uitgewerkt. Het Strategisch Plan Onderzoek HvA (2012) is een verdere uitwerking van de ambities van de HvA voor praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. In het plan wordt concreet aangegeven wat de HvA in de komende jaren (2012-2014) doet om die ambities te realiseren.

18 | EINDVERSIE


5. Hoe bereiken we kwaliteit? 5.1 PLAN-fase Van begroting naar activiteitenplan

domeinvoorzitters zijn samen verantwoordelijk voor de uitvoering van de drie functies van onderzoek. Een onderzoeksprogramma is een thematisch gebonden geheel van inhoudelijk of methodisch met elkaar samenhangende onderzoeksactiviteiten en/of –projecten. Een programma strekt zich uit over meerdere jaren. De onderzoeksprogrammering is gekoppeld aan specifieke opleidingen en aan de specifieke arbeidsmarktsituatie in de regio Amsterdam.

5.3 CHECK-fase

Elke domeinvoorzitter bepaalt zelf of en hoe het convenant wordt doorvertaald naar de opleidingen en de medewerkers. Elke opleidingsmanager binnen zijn domein levert een jaarplan voor het komende studiejaar aan waarin de voorgenomen activiteiten voor onderwijs met begroting worden geformuleerd. Als sprake is van een aanstaand visitatiebezoek (bij interne audit of externe accreditatie) wordt een zelfevaluatierapport geschreven in de vorm van een kritische reflectie op de NVAO-standaarden voor opleidingsaccreditatie.

Periodieke evaluaties

5.2 DO-fase

Monitoring

Op dezelfde wijze ontvangt een domeinvoorzitter van elk Kenniscentrum binnen zijn domein een jaarplan voor het komende studiejaar waarin de voorgenomen activiteiten voor onderzoek(sprogramma’s) met begroting worden geformuleerd. Om te kunnen vaststellen of een onderzoeksprogramma minimaal voldoet aan de basiskwaliteit geeft elk domein gemotiveerd de waarde van de indicatoren aan op elk van de resultaatgebieden kennisontwikkeling, betekenis voor de beroepspraktijk en maatschappij en betekenis voor onderwijs en professionalisering van docenten (inclusief de voor het domein specifieke en extra geformuleerde indicatoren). Ieder domein en daarbinnen elke opleiding en elk onderzoeksprogramma gaat vervolgens aan de slag op grond van het eigen plan.

Uitvoering activiteiten Binnen ieder domein verzorgt elke opleiding jaarlijks de voorgenomen uitvoering van haar onderwijs en elk onderzoeksprogramma de voorgenomen uitvoering van het onderzoek.

Iedere opleiding heeft een opleidingsmanager die verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de opleiding en de uitvoering van onderwijs. Op opleidingsniveau vinden periodieke besprekingen plaats tussen opleidingsmanager en domeinvoorzitter aan de hand van managementcontracten. Elke opleiding omvat één of meer opleidingsteams van docenten. Met elke docent worden resultaatafspraken gemaakt die onderwerp van gesprek zijn in de reguliere persoonlijke functioneringsen beoordelingscyclus binnen HRM van de HvA. De voortgang van gevolgde of aangeboden scholingstrajecten zijn eveneens een onderwerp van de HRM-cyclus. Binnen ieder domein verzorgt jaarlijks elk onderzoeksprogramma de voorgenomen uitvoering van het onderzoek. Onderzoek is ondergebracht in onderzoeksprogramma’s die elk een programmaleider (één van de lectoren) hebben. De programmaleiders en JULI 2012

Systematisch wordt studenten hun mening gevraagd over verschillende onderdelen van een opleiding (bijvoorbeeld vakken, projecten, modules en opdrachten), hetzij door middel van enquêtes, hetzij door middel van een gesprek. Daartoe bestaan er sinds november 2005 binnen de HvA handreikingen voor onderwijsevaluaties in de vorm van vragenlijsten voor studieonderdelen, voor een lesblok, voor een stage en voor een minor.

Periodiek overleg (meerdere keren per jaar)

Vanwege het principe ‘vertrouwen vooraf, verantwoording achteraf’ wordt tussentijds de voortgang van de afspraken bewaakt in de periodieke overleggen. Het opleidingsoverleg, het domeinoverleg, het PBO en het CBO zijn daarvoor een cruciaal (peil)moment. In die overleggen wordt structureel de vinger aan de pols gehouden aan de hand van rapportages over de voortgang. Examencommissies en opleidingscommissies overleggen met de domeinvoorzitter en de opleidingsmanager op eigen initiatief of desgevraagd zo vaak als nodig is om hun bij wet, respectievelijk reglement geregelde taken goed uit te oefenen. De rol van de examencommissie is sinds de Wet Versterking Besturing, een wijziging van de WHW (september 2010) aangescherpt. De examencommissie is van groot belang bij het borgen van het onbetwiste hbo-niveau. In de jaarcyclus worden met behulp van het Onderzoekshuis meetactiviteiten ondernomen door de HvA zelf en worden de resultaten binnen de HvA gerapporteerd. De meeste resultaten hebben het karakter van een interne verantwoording, een proces van kritisch naar zichzelf kijken door de direct betrokkenen. HvA-brede verbeterprojecten als ‘Sturen op Studiesucces’, ‘Levenlang Leren’ en ‘Sirius’ hebben hun eigen monitoring. Idealiter zijn die monitorgegevens ingebed in de reguliere managementinformatie, zodat de uitkomsten in samenhang op HvA-niveau kunnen worden bezien en verbetermaatregelen op elkaar kunnen worden afgestemd.

Jaarverslag

De verantwoording voor Onderwijs en Onderzoek in de HvA bestaat uit een jaarlijkse verslaglegging over het primaire proces in de afzonderlijke opleidingen. Dit is afgeleid van de in het jaarplan vastgelegde afspraken tussen domeinvoorzitter en opleidingsmanager. Het jaarverslag van de examencommissie van een opleiding is een essentieel document als het gaat om de waardering van de kwaliteit van de opleiding. Voor wat betreft de onderzoeksprogramma’s gaat het eveneens om het opstellen van een jaarverslag. Hierin worden de resultaten beschreven die het onderzoeksprogramma op de drie functies van 19 | EINDVERSIE


onderzoek heeft bereikt. Voor verantwoording is informatie nodig op het geaggregeerde domeinniveau en op het niveau van onderzoeksprogramma’s.

5.4 ACT-fase Na het meten wordt de cyclus rondgemaakt door analyse van de ontvangen signalen en door aan de analyse betekenis te geven. De vorm waarin dit gebeurt, is flexibel en afgestemd op de wens van CvB en domeinvoorzitters om zo concreet mogelijk aanwijzingen te krijgen voor het consolideren van kwaliteit of voor verbetermaatregelen. Recent is de prioriteitenmatrix ontwikkeld waarin zowel de trend over een aantal studiejaren wordt weergegeven als een handvat wordt gegeven voor het stellen van prioriteiten in het continue proces van verbetering. Domeinen verschillen in de werkvelden waarop zij zich richten, waardoor zij specifieke keuzes maken voor de inhoud, inrichting en uitvoering van een transformatie. Bij het uitwerken van een verbeter- of innovatieprogramma hoort een implementatieplan waarin in het bijzonder gelet wordt op een goede afstemming met het instellingsplan, het domeinconvenant en de jaarplannen van de opleidingen en onderzoeksprogramma’s.

JULI 2012

20 | EINDVERSIE


6. Hoe tonen we kwaliteit aan? 6.1

•

Intern gericht

Interne audit (Onderwijs) Sinds 2002 wordt binnen de HvA drie jaar na een accreditatie elke opleiding intern gevisiteerd met als doel tussentijds te bepalen of de opleiding het keurmerk ‘geaccrediteerde opleiding’ kan consolideren. De interne audit vindt plaats op basis van een documen-

Als voorbereiding op visitatiebezoeken wordt een zelfevaluatie-rapport geschreven.

tenanalyse en een zelfevaluatierapport (ZER) in de vorm van een kritische reflectie. In de toetsing van de kwaliteit van een opleiding is de doorwerking van onderzoek in het onderwijs opgenomen. Dat betekent dat aandacht wordt besteed aan de kwaliteit van docenten ten aanzien van het verrichten van onderzoek, het verzorgen van onderwijs over onderzoek en het bijdragen aan curriculumontwikkeling op basis van de actuele stand binnen het kennisdomein. De interne toetsing wordt uitgevoerd met visitatiepanels bestaande uit gekwalificeerde, externe leden die worden ondersteund door een secretaris, werkzaam bij O2|K&A. Zij nemen opleidingen en onderzoeksprogramma’s in een vooraf bepaalde frequentie kritisch onder de loep. De beoordelingscriteria die daarbij gehanteerd worden, komen overeen met de op dat moment landelijk geldende NVAO-criteria. De interne kwaliteitstoetsing volgt op deze manier de externe kwaliteitstoetsing.

Interne Evaluatie (Onderzoek)

Drie jaar na een externe evaluatie worden HvA-breed de onderzoeksprogramma’s intern getoetst met als doel tussentijds de voortgang van het onderzoek naar aanleiding van de laatste externe evaluatie te bepalen. Ook deze interne evaluatie vindt plaats op basis van een zelfevaluatierapport (ZER). De interne evaluatie wordt HvA-breed uitgevoerd door een commissie met een vaste voorzitter en secretaris en voor ieder domein twee domeinspecifieke leden. Het proces van de interne evaluatie is vastgelegd in de notitie Kwaliteitszorg van Onderzoek. De beoordelingscriteria zijn afgeleid van het beoordelingskader van de HBO-raad en zijn geoperationaliseerd naar de ambities van de HvA.

6.2

Voor de opleidingsaccreditatie kent het accreditatiestelsel beoordelingskaders

Extern gericht

Opleidingsaccreditatie Bij een accreditatie is een opleiding de inhoudelijk te toetsen eenheid. De wetgever stuurt aan op clusteraccreditatie, dat wil zeggen dat soortgelijke opleidingen in het land op hetzelfde moment worden geaccrediteerd door een min of meer identiek NVAO-panel. JULI 2012

• •

met beperkte beoordelingscriteria voor een bestaande opleiding bij instellingen die een aanvraag hebben ingediend voor een instellingstoets kwaliteitszorg of met positief gevolg de instellingstoets kwaliteitszorg hebben doorlopen; anders gelden uitgebreide beoordelingscriteria met beperkte beoordelingscriteria voor een nieuwe opleiding bij instellingen die met positief gevolg de instellingstoets kwaliteitszorg hebben doorlopen; anders gelden uitgebreide beoordelingscriteria een beoordelingskader aan de hand waarvan vastgesteld kan worden of een opleiding beschikt over een bijzonder kenmerk.

Voor de HvA wordt het kader met beperkte beoordelingscriteria gehanteerd, want de HvA beschikt over een gehonoreerde aanvraag voor een instellingstoets kwaliteitszorg en mogelijk in 2013 over een positief oordeel de af te nemen instellingstoets. De beoordeling komt tot stand op basis van een discussie met ‘peers’ over de inhoud en kwaliteit van de opleiding en is gericht op drie vragen: 1. 2. 3.

Wat beoogt de opleiding? Hoe realiseert de opleiding dit? Worden de doelstellingen bereikt?

Deze drie vragen zijn vertaald in drie standaarden. Over deze drie standaarden geeft een visitatiepanel een gemotiveerd oordeel. Vervolgens geeft dit panel een gemotiveerd eindoordeel over de kwaliteit van de opleiding als geheel, vergezeld van aanbevelingen voor het zetten van vervolgstappen in het proces van continue verbetering. Er zijn strikte herstelprocedures voor opleidingen die er niet in slagen de basiskwaliteit op de genoemde standaarden te consolideren. Opleidingen die zich voorbereiden op een accreditatieaanvraag worden daarbij ondersteund door O2|K&A. Die ondersteuning vindt steeds plaats in samenspraak met het opleidingsmanagement en de kwaliteitszorgmedewerkers in het domein waarvan de opleiding deel uitmaakt.

Externe Evaluatie van Onderzoek

Bij een externe evaluatie is een onderzoeksprogramma de inhoudelijk te toetsen eenheid. Eens per zes jaar worden HvA-breed alle onderzoeksprogramma’s gelijktijdig extern geëvalueerd door een commissie van onafhankelijke externe deskundigen. Omdat alle onderzoeksprogramma’s door dezelfde externe evaluatiecommissie worden beoordeeld is eenheid en daarmee vergelijkbaarheid in de beoordeling van de onderzoeksprogramma’s gegarandeerd. Elk domein maakt een zelfevaluatie rapport (ZER) waarin de zelfevaluaties van de onderzoeksprogramma’s binnen het domein zijn opgenomen. Het ZER geeft een terugblik op de onderzoeksprestaties in de afgelopen zes jaar (retrospectief) en laat zien wat de plannen voor de komende planperiode zijn (prospectief). De externe evaluatiecommissie maakt een rapportage van de bevindingen en adviezen op het niveau van de onderzoeksprogramma’s, de domeinen en de HvA.

21 | EINDVERSIE


6.3 Systeemgericht Instellingstoets (Onderwijs) De NVAO beoordeelt eens per zes jaar het functioneren van het kwaliteitszorgsysteem voor het onderwijs bij die hbo-instellingen die zich daarvoor aangemeld hebben. In 2013 wordt het kwaliteitszorgsysteem voor Onderwijs bij de HvA door de NVAO getoetst en beoordeeld door het uitvoeren van een instellingstoets. Bij een instellingstoets is de kwaliteitszorg van de HvA als instelling de te toetsen eenheid. Het doel van de instellingstoets kwaliteitszorg is dat de NVAO kan vaststellen of het bestuur van een instelling vanuit zijn visie op de kwaliteit van het onderwijs een doeltreffend systeem van kwaliteitszorg hanteert waarmee het de kwaliteit van de aangeboden opleidingen kan garanderen. Het gaat daarbij uitdrukkelijk niet om de beoordeling van de kwaliteit van de afzonderlijke opleidingen.

4.

Worden evaluaties gebruikt voor de handhaving en verbetering van de kwaliteit van het onderzoek en de organisatie?

De taak van de VKO bij onderzoek is vergelijkbaar met de taak van de NVAO bij instellingen. In april 2010 heeft de VKO het kwaliteitszorgsysteem voor het onderzoek bij de HvA getoetst en positief beoordeeld en daarmee gevalideerd. In 2016 zal het kwaliteitszorgsysteem voor het onderzoek opnieuw door de VKO beoordeeld worden.

In essentie gaat het bij de instellingstoets kwaliteitszorg om vijf samenhangende vragen: 1. 2. 3. 4. 5.

Wat is de visie van de instelling op de kwaliteit van haar onderwijs? Hoe wil de instelling deze visie realiseren? Hoe meet de instelling in hoeverre de visie wordt gerealiseerd? Hoe werkt de instelling aan verbetering? Wie is waarvoor verantwoordelijk?

Deze vijf vragen zijn vertaald in vijf standaarden. Over elk van deze vijf standaarden geeft het visitatiepanel van de NVAO een gewogen en gemotiveerd oordeel. Vervolgens geeft het panel, ook wel auditcommissie genoemd, een gemotiveerd eindoordeel over de vraag of een instelling ‘in control’ is als het gaat om de kwaliteit van haar opleidingen.

Bij transformatie hoort een implementatieplan.

Validatie (Onderzoek)

De HBO-raad heeft als taak om als externe instantie te beoordelen of de hogescholen in Nederland de kwaliteit van hun onderzoek naar behoren bewaken. Daartoe heeft de HBO-raad in 2009 een commissie speciaal met deze taak ingesteld, te weten de Validatiecommissie Kwaliteitszorg Onderzoek (VKO). De VKO beoordeelt eens per zes jaar het functioneren van de kwaliteitszorgsystemen voor onderzoek van alle hbo-instellingen aan de hand van een viertal vragen: 1. 2. 3.

Is er sprake van voldoende structuur en samenhang in de kwaliteitszorg van de hogeschool ten aanzien van onderzoek? Zijn er voldoende randvoorwaarden voor de uitvoering van de kwaliteitszorg ten aanzien van onderzoek? Worden de onderzoeksevaluaties op deskundige en onafhankelijke wijze uitgevoerd, conform de brancheafspraken hierover?

JULI 2012

22 | EINDVERSIE


7. Hoe verbeteren wij kwaliteit? 7.1 Rondmaken Het kwaliteitszorgsysteem is zo ingericht dat het helpt bij het bewerkstelligen van het volledig doorlopen van de fasen van het PDCA-wiel op centraal-, domeinen opleidingsniveau en bij het aanbrengen van meer focus in de planvorming. Het rondmaken van die cyclus gaat niet vanzelf. Ieder actiemoment vraagt aandacht.

De interne kwaliteitszorg volgt de externe kwaliteitstoetsing. De kwaliteitscultuur waarin medewerkers en studenten vertrouwd zijn met debat en dialoog, legt een goede basis voor analyse en betekenisgeving. Omdat kwaliteit en kwaliteitsverbetering ontstaan door mensen die het dichtst bij de dagelijkse praktijk staan, hebben opleidingsmanagers en teamleiders een belangrijke regierol in het proces van het ontwikkelen en coördineren van kwaliteit. Idealiter dragen zij bij aan urgentiebesef en geven zij een stimulans aan het maken van analyses en het op zoek gaan naar ‘het verhaal’ achter uitkomsten van evaluaties. Daarbij worden zij ondersteund door alle docenten in hun team. En, door op elkaar afgestemde adviezen van decentrale en centrale stafafdelingen. Naar aanleiding van convenantafspraken en daarop afgestemde PBO-rapportages komen verbeterprojecten in domeinen tot stand. Een voorbeeld hiervan zijn de inspanningen om het studiesucces te verbeteren. Bovendien zijn de uitkomsten van de inzet van interne monitorinstrumenten en de uitkomsten van externe toetsingen de aanleiding voor verbeterbeleid. Het is de verwachting dat scherpe focus en heldere doelen in het HvA-brede Instellingsplan en Profiel- en Prestatieafspraken leiden tot betere prioriteitsstelling in de verbeterplannen.

7.2

tieven (Korthagen, 1993). De aanzet voor het maken van een volgende doorloop van de PDCA-cyclus wordt daarmee gegeven.

7.3 Zorgsysteem Voor het efficiënt en effectief uitvoeren van kwaliteitszorg is het van belang dat de HvA ook het eigen systeem van kwaliteitszorg een periodieke onderhoudsbeurt geeft, opdat het waterdicht is en vooral blijft. De HvA is tevreden over de kwaliteitszorg voor de instelling als die integraal, systematisch, transparant en samenhangend functioneert. Dat wil zeggen dat • •

•

•

alle aspecten van de onderwijskwaliteit en de plaats van onderzoek daarin in samenhang aan de orde komen. De NVAOkaders voor de opleidingsbeoordelingen en voor de instellingstoets bieden daarvoor aanknopingspunten een koppeling wordt aangebracht tussen activiteiten die de verschillende organisatieniveaus ondernemen op het vlak van (verbetering van) onderwijskwaliteit . Een heldere verdeling van verantwoordelijkheden tussen de verschillende (management)niveaus is daarvoor een vereiste. Door een set afspraken over de wijze van informeren en communiceren wordt de samenhang tussen de kwaliteitszorgactiviteiten van deze niveaus versterkt op alle niveaus een transparante wijze van werken met behulp van het PDCA-wiel wordt gehanteerd. Dit om een ad-hoc aanpak te vermijden, waarbij doelen en criteria verschuiven en achteraf niet eenduidig kan worden vastgesteld of de beoogde resultaten zijn geboekt afspraken over de uitvoering van kwaliteitszorgactiviteiten zoveel mogelijk helder worden vastgelegd, zoals in kwaliteitsplannen van opleidingen en opleidingsteams.

Van foto naar film

Goede kwaliteit komt niet tot stand komt door een ad hoc aanpak en is geen momentopname. Om dat te illustreren hanteert de HvA naast de gedachte van een foto (op een bepaald moment een scherp beeld geven van kwaliteit), de idee van een film. Met de boodschap ‘Van foto naar film’ wordt duidelijk gemaakt dat werken aan kwaliteit een integraal proces van continue verbetering is. De actieve betrokkenheid van medewerkers en studenten is daarin van betekenis. In de vernieuwde PDCA-cyclus die de HvA hanteert, worden begrippen als inspireren, mobiliseren, waarderen en reflecteren genoemd. Met name het gestructureerd terugblikken op en nadenken over het handelen, draagt bij aan de bewustwording van essentiële aspecten en het formuleren van handelingsalternaJULI 2012

23 | EINDVERSIE


Tot slot Zorg voor kwaliteit is iets wat integraal aanwezig moet zijn in het doen en laten van alle medewerkers. Het is daarom niet iets waar één persoon verantwoordelijk voor is en mee belast kan worden. Kwaliteitszorgactiviteiten zijn onderdeel van het normale, dagelijkse werk van een ieder.

De HvA legt verantwoordelijkheden laag in de organisatie, organiseert op basis van het uitgangspunt ‘klein binnen groot’, zoekt balans tussen eenheid en verscheidenheid in de organisatie en stuurt op basis van rekenschap en verantwoording, vertrouwen vooraf en controle achteraf. Daarom ligt het voor de hand dat in het verbeterbeleid gekozen wordt voor een bottom-up proces met centraal aangeleverde kaders, waarin helder is aangegeven of en in welke mate er vrijheid is in de toepassing.

□□ kwaliteit en verbetering daarvan ontstaan door mensen die het dichtst bij de dagelijkse praktijk staan □□ de manier waarop opleidingsmanagers en teamleiders de regierol vervullen is essentieel

Actief verbeterbeleid is succesvol als dat beleid door domeinen en de daaronder ressorterende opleidingen wordt gedragen en als het voorziet in scherpe focus, heldere doelen en voldoende expertise en middelen.

Bij de HvA als ‘lerende organisatie’ past een ontwikkelingsgerichte aanpak waarin zowel oog is voor de veranderopbrengst (output) als voor het veranderproces (throughput). De kwaliteit van transformatieprocessen is gebaat bij een projectmatige benadering, waarin regie wordt genomen en gevoerd, om zodoende de verbetering, vernieuwing of ontwikkeling methodisch aan te pakken. Uit onderzoek blijkt dat effectieve kwaliteitszorg een systematische werkwijze en een cultuur van flexibiliteit en open communicatie vraagt (Kleijnen, 2012), evenals externe gerichtheid en bereidheid te veranderen en te vernieuwen. Cultuuraspecten die aansluiten bij wat de Hogeschool van Amsterdam is en wil blijven.

JULI 2012

24 | EINDVERSIE


Geraadpleegde Bronnen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

European University Association (EUA), (2011), Examining quality culture in

19.

Mars A. (2006), Hoe krijg je ze mee? Vijf krachten om een verandering te doen

nership and Bureaucracy, EUA Publications, Brussel.

20.

NVAO, Beoordelingskaders accreditatiestelsel hoger onderwijs, Opleidingsbe-

(2004), Risicomanagement van de onderneming. Geintegreerd raamwerk.

21.

Dijkstra, J. (2007). Indicatoren voor Kwaliteit in (medisch) Hoger Onderwijs.

22.

higher education institutions, part 2, Processes and tools – Participation, Ow-

Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO), Enterprise Risk Management (ERM).

Eindrapportage van een verkenning van de huidige stand van zaken. Maastricht: Universiteit Maastricht, interne notitie.

Harvey, L. En Green, D. (1993). Defining Quality. Assessment & Evaluation in

23.

HBO-raad, Branchecode Governance (2006), Den Haag.

24.

oktober 2007. Den Haag, Algemene Ledenvergadering.

25.

Afdeling Communicatie.

26.

Higher Education, 18 (1), 9-34.

HBO-raad, Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (BKO) 2009-2015, versie HBO-raad, Geslaagd, handreiking voor examencommissies (2011). Den Haag, HBO-raad, Kwaliteitszorg van Onderzoek, handreiking aan hogescholen (2008). Den Haag.

Hogeschool van Amsterdam, Creating Tomorrow, let’s start today, Onderwijs- en

27.

Hogeschool van Amsterdam, Handreiking onderwijsevaluatie: vragenlijsten

28.

Onderzoeksagenda 2011-2014.

studieonderdeel blok, stage en minor, januari 2006.

Hogeschool van Amsterdam, Instellingsplan ‘Oog voor talent’, 2011-2014.

Hogeschool van Amsterdam, KPI- en PI-woordenboeken, versies 2009 en 2012.

slagen. Koninklijke Van Gorcum BV, Assen. Inleiding, blz 3. oordeling (beperkt). Den Haag, 22 november 2011.

NVAO, Beoordelingskaders accreditatiestelsel hoger onderwijs, Instellingstoets Kwaliteitszorg. Den Haag, 22 november 2011.

NVAO, ‘Kwaliteit vraagt om kwaliteitscultuur’, toespraak NVAO-voorzitter Karl

Dittrich ter gelegenheid van Nationaal Hoger Onderwijs Congres, Rotterdam 30 november 2011.

Scheerens J., Luyten H. en Van Ravens J. (2012), Visies op Onderwijskwaliteit, Universiteit van Twente, hfdst 1, 1.

Senge P. (1990), The Fifth Discipline: The art and practice of the learning organization, Doubleday/Currency, New York.

Straathof A. en Van Dijk R. (2011), Roestvrij, breek met barrières die vernieuwing blokkeren, Kluwer, Deventer, tabel 6 Interventieoverzicht, blz. 181- 184. Stevens P. (2012), Kader Interne Beheersing. Hoe te komen tot een gedragen

Control Framework en adequate invulling van (rest) Risico Management binnen de HvA, Hogeschool van Amsterdam.

Validatiecommissie Kwaliteitszorg Onderzoek (VKO), Validatieprocedure VKO

(2009), HBO-raad, Den Haag.

WHW (2011), Tekst, toelichtend commentaar en index Wet op het Hoger

onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (editie 2012), SDU Uitgevers, Den Haag.

Hogeschool van Amsterdam, Notitie Interne Audit HvA, februari 2012.

Hogeschool van Amsterdam, Notitie Kwaliteitszorg Onderzoek, november 2010. Hogeschool van Amsterdam, Strategisch Plan Onderzoek, maart 2012.

Instituut voor Nederlandse Kwaliteit (2007), Vernieuwing van het INK Managementmodel, Zaltbommel.

Kleijnen J., Dolmans D., Willems J. en Van Hout H. (2012), Effectieve kwaliteitszorg vereist een systematische werkwijze en een cultuur van flexibiliteit en

open communicatie, Onderzoek van Onderwijs tijdschrift, jaargang 41, 04 2012, 18.

blz 7 -11.

Korthagen F. (1993), Reflectiecyclus naar analogie van leercyclus van David

Kolb, Het logboek als middel om reflectie door aanstaande leraren te bevorderen. VELON tijdschrift, 15 (1), blz 27-34.

JULI 2012

25 | EINDVERSIE

NOTITIE KWALITEITSZORG

Recommend Documents