Marie-Thérèse van de Kamp MA, MSc Kunstcoördinator CKV, Theresialyceum – Cultuurprofielschool – begaafdheidsprofielschool VO,Tilburg Vakdidacticus - promovenda, ILO UvA, Amsterdam
KUNST IN DE KLAS LEREN OVER EN DOOR KUNST: Leerlingen inspireren & Leerlingen inspireren elkaar
DIALOOG (1e les na zomervakantie)
Docent: „Hebben jullie een fiets en mobiel bij je?‟
Leerlingen: ‘Ja’ Docent: „Zullen we gaan dan?!‟ Leerlingen: ‘Waar gaan we naartoe?’ Docent: „Dat zeg ik niet.‟ Kashdan, T. (2010). Nieuwsgierig?
Onderweg vragen leerlingen: ‘Mogen we raden?’ Dat mogen ze. Ze vragen: ‘Gaan we naar het museum? Architectuur bekijken? Naar de begraafplaats? Naar het slachthuis? (kennelijk fietsen we daar langs – ze genereren veel ideeën uit pure nieuwsgierigheid). Aangekomen bij het station, gaan we door een deur die open gedaan wordt door een opzichter. Leerlingen gaan naar binnen en vragen zich hardop af: Wat is het waar we nu zijn? We gaan naar binnen….. (zie volgende dia). Ze zijn gefascineerd.
Typ hier de footer
4
CREATIEF DENKEN: EXPLOREREN & GENEREREN
an index of possibilities
Theresialyceum en Fundament Foundation werken sinds 2004 samen
aan kunsteducatieve projecten door en voor leerlingen
.
SLOW BURN: TIJD & RUIMTE - ENTROPIE
KUNST BEGRIJPEN – KUNST ANALYSEREN TIJD & RUIMTE – MEDIA & TIME-BASED ARTS
PILOT-PROJECT CKV: TIJDGRIJPERS
Charlotte. TIJDSCHRIJVEN
TIJDSCHRIJVEN
Als ik aan tijdgrijpers denk, dan denk ik aan iets ongrijpbaars grijpen. Dat wilde ik ook in mijn foto’s laten zien, dat de tijd ongrijpbaar is. Tijd is fragiel, een momentopname, iets wat nog geen seconde duurt of het is alweer voorbij. In mijn uiteindelijke drieluik heb ik geprobeerd twee kanten van tijdgrijpen te laten zien. De kant van het grijpbaar maken en de kant van het ongrijpbaar zijn. Ik heb de tijd grijpbaar proberen te maken door tijd op te schijven met een lampje. Je leest tijd op de foto’s maar wat je niet in de gaten hebt is dat je eigenlijk een paar seconden ziet. De getekende letter moest namelijk geschreven worden en dat duurt een paar seconden. Ook is de tijd grijpbaar omdat je hem nu kunt lezen. De kant van het ongrijpbaar zijn zit hem in wat je niet op de foto’s kunt zien, maar wel wat de fotograaf zag toen hij de foto’s nam en dat is niets. De fotograaf zag niets van wat er op de foto staat tijdens het fotograferen. Want tijdens het nemen van de foto is het enige wat wij mensen zien een lampje dat beweegt. We kunnen er geen concrete vormen uithalen en al helemaal geen letters. De camera kan dit wel, die registreert alles wat het lampje doet en maakt daar één beeld van.
Ik heb geprobeerd om tijd vast te leggen en dat is gelukt op de twee kanten die ik hierboven heb beschreven. Charlotte, 5v.
PILOT-PROJECT CKV: TIJDGRIJPERS
Jean-Pierre. DE GELAAGDHEID VAN TIJD
DE GELAAGDHEID VAN TIJD Ik heb de kunstwerken in de hal (Sea-lounge – Rob Birza) gebruikt omdat in verschillende vormen het licht mooi tot zijn recht kwam. Ik vind het licht tussen de verschillende foto’s goed op elkaar afgestemd. Ik vind het lijken alsof het groene en rode licht van de zijkanten samenkomen op het middelste plaatje. Ik vind dit een mooi kleurcontrast en ook het licht/donker effect spreekt mij aan. Ik heb het middelste plaatje wat dunner gemaakt zodat er echt een soort lagen effect tevoorschijn komt. De tijdgrijper vind ik hierin dat de plaatjes van elkaar verschillen maar met behulp van het licht, een beeld maken. Jean-Pierre, 5v
Sea-lounge, Rob Birza, kunstwerk in de hal van het Theresialyceum. Foto’s Wilfried Scholtes
PILOT-PROJECT KUNST BEELDEND:
MIX UP THE MESS (Entropie)
Peter. The Concept of Evolution. De mens zoekt regelmaat in de chaos.
The Concept of Evolution Het werk zelf bestaat uit flessen die allemaal een soort titel erop hebben geplakt, geschreven op tape. In de volgorde waarin de flessen staan zijn de titels: ontsnapte/ kikker – visje – nepsloot – sloot – zee – chemisch/ afval – ‘blok’/ kaarsvet Erin zaten (in diezelfde volgorde): waterdruppeltjes – water en een visje – vijverwater en eendenkroos – blauwe ecoline, water en zonnebloemolie – meer blauwe ecoline, water en iets minder zonnebloemolie – zand, water, rode ecoline, afwasmiddel, zonnebloemolie en een stuk kaarsvet – een lege fles van de binnenkant bekleed met kaarsvet Deze flessen hebben op zich best weinig met elkaar te maken, en hun inhouden zijn misschien niet heel interessant. Door de flessen bij elkaar te zetten in een bepaalde volgorde worden ze toch interessant. Mensen zien een zekere mate van progressie. Progressie in kleur en progressie in hoe vol de fles lijkt. De progressie klopt echter eigenlijk niet. De laatste fles is hol, en het rijtje “doorzichtig – doorzichtig – doorzichtig met groen – blauw met een laag wittig geel – blauwer met een laag wittig geel – bruin, rood en wit – wit” bevat wel een zekere regelmaat, maar zeker niet zoveel als je geneigd bent erin te zien.
De mens zoekt dus regelmaat in de chaos. Ik hoop dat mijn werk het volgende bewerkstelligt: dat de kijker regelmaat in de chaos vindt. Volgens mij vinden mensen dat (onbewust) leuk. Peter, 5v.
PILOT-PROJECT KUNST BEELDEND:
MIX UP THE MESS (Entropie)
Leanne & Charlotte. De Flubs. Het rooster in je hoofd gaat uitlopen en er ontstaat een chaos waar je niet aan kunt ontsnappen.
De flubs Stap uit de chaos, de rust in. Het meest georganiseerde patroon wat er bestaat is volgens ons een rooster. Alle informatie die je binnen krijgt moet je verwerken en ordenen in je hoofd. Als alle informatie verwerkt is ontstaat er een geordend rooster wat voor rust in je hoofd zorgt. Helaas krijgen we tegenwoordig veel te veel informatie binnen wat ervoor zorgt dat je niet alles meer kunt ordenen. Het rooster in je hoofd gaat uitlopen en er ontstaat een chaos waar je niet aan kunt ontsnappen. Toch is het een stukje gelukt om zich los te maken van de chaos. Dat stukje heeft ervoor gekozen om uit de chaos te stappen en de rust van de grond op te zoeken. Ga op het krukje zitten en voel de rust die over je neerdaalt. Stap uit de chaos van alledag, de rust in. Leanne en Charlotte, 5v.
NAAR SLOW BURN Foto‟s van expositie: Courtesy Fundament Foundation
Typ hier deNowhere footer Broersen & Lukács – News From (2013)
20
Typ hier de footer
Žilvinas Kempinas – Live Transmission (2011-2013)
21
Burkard Blümlein – Still – A Conversation On Time (2013)
Saskia Olde Wolbers – Pareidolia (2011) 13’
de footer Tsang Kin-Wah – The Fourth SealTyp–hier HE Is To No Purpose And HE Wants To Die For The Second Time (2010) 6’25″
23
KOEN (17): “Maar op deze manier en schaal. Het lijkt alsof alles uit elkaar valt/ontploft, en dat de tijd heel even stil staat.”
Peter Buggenhout – Second Strike 2 (Tilburg Piece) (2013) Typ hier de footer
24
FLOW
A: the Hook
NIEUWSGIERIGHEID
INTERESSE
Stimuli in de omgeving die de zintuigen prikkelen
Stimuli die een verband leggen tussen persoonlijke interesse en leerstof.
B: Mogelijkheden voor betrokkenheid Mindfulness Gefocuste aandacht:
ZINTUIGLIJK visueel auditief kinesthetisch
EMOTIONEEL empathie zelfreflectie
INTELLECTUEEL rationeel wetenschappelijk historisch
C: Voorwaarden voor Flow Intrinsieke beloning door de optimale ervaring
UITDAGINGEN = VAARDIGHEDEN D: Groei van complexiteit van het bewustzijn: Als de betrokkenheid intrinsieke beloning oplevert, wil je deze beloning vasthouden. Dit leidt tot groei = toename in de complexiteit van het leren/ervaren op zintuiglijk, intellectueel en emotioneel gebied. Csikszentmihaly, M., & Hermanson, K. (2004). Intrinsic motivation in the museum: Why does one want to learn?
GANGBAAR vs. UITDAGEND
Er is een verschil tussen gangbare en uitdagende aanspreking van de waarneming. Van Maanen. (2005) ‘Als alles kunst heet vervaagt de waarde van kunst voor de samenleving.’ In: Boekman 65. http://embed.vpro.nl/popout/?id=VPWON_1160849&profile=wetenschap&paused=0&volume=0.9& muted=0&streaming=0¤ttime=1.21 – 19.17: een voorbeeld van het proeven van wijn en het beschrijven van wat je proeft. De commentaarstem zegt: ‘Als je in staat bent om te beschrijven wat je proeft, proef je beter de specifieke ingredienten van de wijn. Beter kunnen beschrijven wat je proeft, betekent dat je ook daadwerkelijk meer proeft. Taal maakt ons bewust.’ uit: Taal Bepaalt. Labyrint.
FLOW
Het knappe is juist om met een aantal vlekken ik begrijp het wel een gezicht te schilderen waarin een ziel huist. (arousal/flow/control) Als je dat niet ziet is dat niet erg, maar wijt het niet aan de kunstenaar.
ik begrijp het niet (anxiety)
Slechte "kunst"schilderes door critici omhoog geschreven. Slaat nergens op.
FLOW BEVORDEREN DOOR: Uitdaging –> de inspanning van de docent om leerlingen steeds complexere mogelijkheden tot handelen te bieden.
BREDE CULTUURLIJN: VAKOVERSTIJGENDE PROJECTEN ONDERBOUW - klas 1-2-3 Mieke Raeijmaekers - cultuurcoordinator Verrijkingsklas beeldend Middeleeuwen Dag van de jonge jury: Schrijversdagen De Pont rondleiding [ Kunstgeschiedenismodule klas 1-2-3] Theater project in klas 1 Jongerencultdag onderbouw Artcadia De Gouden Eeuw: Delft excursie Modemodule klas 2 Antwerpen excursie (incl. bv en mu) Dichterbij de Dichter (gedichten, bv en mu) Ingenieursbureau Requiem for Auschwitz Rijksmuseum excursie Amsterdam Koor TOP-talent-traject: TOM kunst Samenwerking ABV - klas 3 Strijkersensemble/Nieuwjaarsconcert
Jaarlaag PO 1
1 en 2 1 1
1 2 2
2 2 3
3 3 3
3 diverse diverse
diverse alle
BOVENBOUW - klas 4-5-6 Marie-Therese van de Kamp Strijkersensemble/Nieuwjaarsconcert CKV excursie Rotterdam Cultdag havo Talentnight Fundament Foundation projecten De Pont ambassadeurs Filmmodule Module Direkt prototyping Dutch Design Cultuur module [Module singer-songwriter] [Internationalisering muziekproject] Amarant Samenwerkingsprojecten met kunstenaars Debatclub Masterclasses – bijv. Leo Blokhuis Schrijversdag bovenbouw TOP talent-op-maat traject bovenbouw Inventarisatie ideeën voor samenwerking met Museum De Pont
Jaarlaag alle 4v 4h alle diverse
alle 4h/4v
4v 4h/4v
4h/4v diverse diverse diverse Diverse Alle 6v diverse 3, 4h/5v
WAT LEER JE VAN KUNST ? VOELEN, ERVAREN, INLEVINGSVERMOGEN GOED KIJKEN, LUISTEREN, OBSERVEREN
KUNST BEGRIJPEN CREATIEF DENKEN REFLECTEREN, GOED NADENKEN MET ANDEREN SAMENWERKEN Expertisecentrum-kunsttheorie M.T.A. van de Kamp
LEREN DOOR EN OVER KUNST AFFECTIEF:
BETROKKENHEID; EMPATHISCH VERMOGEN; DOORZETTINGSVERMOGEN
SENSOMOTORISCH: COGNITIEF:
CREATIEF:
KENNIS/INZICHT IN KUNST & CONTEXT; DE KUNSTWERELD BEGRIJPEN
EXPERIMENTEREN, ASSOCIEREN, COMBINEREN, INNOVEREN: TRANSFORMEREN
METACOGNITIEF: SOCIAAL:
KUNST VORMGEVING- & KUNSTANALYSE VAARDIGHEDEN
REFLECTIE; ZELFEVALUATIE VAN PROCES EN PRODUCT
COMMUNICEREN (IN DIALOOG) MET ANDEREN DOOR EN OVER KUNST
Expertisecentrum-kunsttheorie M.T.A. van de Kamp
Projectbeschrijvingen
Streefdoelen
BEGAAFDHEIDSPROFIELSCHOOL BETA-EXCELLENTSCHOOL CULTUURPROFIELSCHOOL
PASSIE & TALENT GOUD (PETER) EN ZILVER (BAS) OP INTERNATIONALE WISKUNDE OLYMPIADE Peter is niet alleen getalenteerd in wiskunde, maar ook in kunst (zie dia 15, 16: The Concept of Evolution )
PASSIE & TALENT KUNSTTALENT INSPIREERT!
Aardrijkskunde collega Corné Vorselaars maakt van heel veel activiteiten foto’s.
TALENTNIGHT
CKV FOTOSERIE Grand Prize: 1.000 dollar en reis naar Hong Kong
Linde van Dijk. Fear of eternity.
The work shows the fear of death and the eternity that inevitably follows. Whether it is the unending cycle of rebirth, eternal heaven or hell, or the eternal nothingness which comes after death.
KUNSTTALENT INSPIREERT!
Talentleerlingen en oud-leerlingen met kunst-talent inspireren
andere leerlingen voor kunst en cultuur
Daarnaast vormen zij een inspiratiebron voor docenten – Hoe werken deze leerlingen? Hoe kun je talent stimuleren als
docent?
Op de volgende pagina’s oud-leerlingen met kunsttalent (praktijk en theorie) in het nieuws.
Ananda van der Pluijm 2013, Observed Portraits , 3rd prize stories
Alice in wonderland-prijs – Floor Kolen
40
Barbara Bos – Museumstudies UvA Conservator Caldic Collectie – Museum Voorlinden
KIJKEN, LUISTEREN, ERVAREN
CULTDAG – JONGERENCULTUUR (klas 2)
NIEUWJAARSCONCERT i.s.m. Alveare
CKV-SPIN-OFF: FILMMODULE
KUNST BEGRIJPEN
KUNST BEGRIJPEN - ERVAREN ONTROEREND GOED. Vijf spelers. Vijf rondes. Uw stem. Eén overlevende. Er zal gevochten worden met ongelijke wapens in een boksring. De inzet:uw aandacht, uw liefde, uw goedkeuring,uw lach, uw inleving, […] uw steun,uw smaak.
Wij doen er alles aan opdat de beste niet wint.
KUNST BEGRIJPEN - ANALYSEREN
De buitenkant van dit paviljoen is een spiegel, de binnenkant een grot. Door de spiegelende buitenkant lijken de paden van het park zich overdag eindeloos voort te zetten. ‘s Avonds als de lichten aan gaan komt de grot tevoorschijn.
Waarom zou Callum Morton voor deze dubbele vorm gekozen hebben?
PEER-LEARNING
Willie Doherty UNSEEN 20 sep 2014 - 18 jan 2015
CREATIEF DENKEN & DOEN
DICHTER BIJ DE DICHTER – Dichtersdag, klas 3
Optreden van Project wildeman
Poëzie leren begrijpen, leerlingen ervaren dat je aan taal (Nederlands) – het gedicht – vorm (beelden) en klank (muziek) kunt geven.
Jury beoordeelt gedichten
ARTCADIA: KUNST- EN TECHNIEK
Leerlingen uit klas 2 van het Theresialyceum in Tilburg hebben in 2014 de landelijke finale van kunst- en techniekwedstrijd Artcadia gewonnen.
EEN NIEUWSGIERIGE, CREATIEVE EN ONDERZOEKENDE HOUDING:
EXPERIMENTEREN, ONDERZOEKEN
CREATIEF DENKEN IN KUNST = COMPLEX
Wetenschappelijk onderzoek naar leren en instructie in divergent denken
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK naar creativiteit, divergent denken in leerprocessen
De divergente denkprocessen van getalenteerde creatieve denkers, zijn de inspiratie en informatiebron voor het onderzoek
naar divergent denken en leerprocessen geweest.
Marie-Thérèse van de Kamp doet promotieonderzoek naar divergent denken bij de kunstvakken en docenten en leerlingen
van het Theresialyceum werken daaraan mee.
Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door:
Linde van Dijk – Sint Joost, Breda
Sanne de Koning
‘Kun je zoutkristallen op stof maken?’ – kunstvak beeldend TU-Delft IO Sanne is momenteel innovatiemanager bij Heineken
LEREN REFLECTEREN
LOGBOEK - REFLECTIE
(PEER) FEEDBACK & EVALUATIE - PROCES
LEREN SAMENWERKEN
PROJECTEN VOOR EN DOOR LEERLINGEN
SYNERGIE: GEDREVEN TEAM,
ONDERSTEUNING SCHOOLLEIDING, ENTHOUSIASME LEERLINGEN
WAT IS EFFECTIEF LEREN? Wanneer docenten leren denken over doceren
vanuit het perspectief van het leren door hun leerlingen, en leerlingen leren denken over leren, vanuit het perspectief van doceren, ontstaat de optimale situatie voor effectief leren. (Hattie, 2009)
WAT ZIJN EXCELLENTE DOCENTEN?
Produceren unieke en memorabele onderwijservaringen.
Weten wat ze doceren, hoe ze doceren en hoe ze dat kunnen verbeteren.
Hebben een passie voor vier dingen: 1. 2. 3.
4.
leren het eigen vakgebied hun studenten het doceren
en weten deze passie aan anderen over te brengen.
Worden gezien als betrokken docenten zijn bevlogen experts op hun vakgebied;
Durven de regels te overtreden gericht op innovatie.
Stephenson (2001); Yair (2007).
…Maar dan goed!
INNOVEREN BIJ CKV?
Docenten CKV en kunstvakken zouden de kans moeten durven nemen om steeds weer nieuwe, relevante en actuele inhouden aan bod te laten komen en zelf dus ook creatief en kritisch moeten blijven denken en doen.
In aansluiting op de plannen van de vernieuwingscommissie CKV op de
volgende pagina’s een voorbeeld van een CKV versie 2.0 project van het Theresialyceum. (CKV versie 2.0:
http://expertisecentrum-kunsttheorie.nl/cms_data/ckv_versie_2_0.pdf )
‘Context collapse’ –> meerduidigheid juist nog meer benadrukken, de grens
tussen feit en fictie opzoeken (diffuus, ambiguïteit), nieuwe betekenis creëren door vorm & nieuwe media. Wat is waar en wat is schijn? Wat is
echt en wat is fictie? http://www.kunstcontext.com/ckv/CKVcontextcollapse.htm
Inspiratieblad voor leerlingen
CONTEXT
CONTEXT COLLAPSE:
Letterlijk vertaald 'de ineenstorting van context,' maar wellicht beter te begrijpen als het 'in elkaar grijpen' van eindeloos veel contexten, waardoor het zo diffuus en weinig eenduidig wordt
dat er in feite van context steeds minder sprake is. Een fascinerend fenomeen met ingrijpende gevolgen voor de manier waarop we de wereld begrijpen en ervaren.
R. Wijnberg - De Correspondent. https://decorrespondent.nl/947/ergens-is-er-iets-aan-de-hand-en-er-wordt-wat-van-gevonden/49890294355-8ca48a19
KERNVRAGEN
Hoe beïnvloedt intieme technologie ons mens-zijn? En brengt intieme technologie ons dichter bij onszelf en bij elkaar of juist niet? Hoe dichtbij mag technologie komen? Hoe ver laten we technologie gaan?
Het intiem-technologische moment Rathenau Instituut
Histagrams – history & instagram Gavin Alaoen and Gusto NYC
LUUK WILMERING Knipt en plakt zijn eigen voorpagina’s en voegt zichzelf als toeschouwer eraan toe
DE ONZICHTBARE MAN – ORKATER/MICHIEL VOET
KUNST IN DE KLAS?
[email protected] Meer info? Zie website: www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl
