Krekennieuwsbrief. Het resultaat van een geslaagde paddenoverzetactie! (Foto: Ludo Goossens)

Krekennieuwsbrief

Het resultaat van een geslaagde paddenoverzetactie! (Foto: Ludo Goossens) Nieuwsbrief van Natuurpunt, afdeling Meetjeslandse Kreken Jaargang 11 n°2 april mei juni 2012 verschijnt driemaandelijks P209137 Afgiftekantoor 9960 Assenede V.U.: Sara Stappers, Dorp 65.1, 9968 Bassevelde

In deze nieuwsbrief: Voorwoord 2 Activiteiten Verslagen 3 De Kapellekreek, onbekend maar niet onbemind 4-5 Natuur.Poëzie.Pagina 6 Fotowedstrijd 7 Vogelwaarnemingen 8-9 De vos: Terug van weggeweest 10-13 Activiteitenkalender 14

Voorwoord

Vrouwkeshoekkreek vroeger (Foto: Ludo Goossens) Meer foto’s: http://nmk.skynetblogs.be/ Een foto zegt meer dan duizend woorden, vandaar dat ik mijn voorwoord drapeer met een plaatje van de recent herstelde Vrouwkeshoekkreek in St.-Laureins. Een realisatie waar de voorbereiding meer dan 20 jaar in beslag nam en waar we allen apetrots op zijn. Nu is het aan plant en dier om dit nieuwe natuurgebied in gebruik te nemen. Noteer alvast 8 juli in jouw agenda want dan wordt de kreek plechtig geopend in het kader van de Big Jump. Een mondiaal initiatief, die ook in ons land op verschillende plaatsen navolging krijgt, om vooral het thema water en dan vooral waterkwaliteit in het daglicht te stellen. Niemand minder dan de Vlaamse minister van Leefmilieu, Joke Schauvliege, en de burgemeester van St.-Laureins, Annick Willems, hebben al toegezegd om samen met vele anderen een duik in het frisse kreekwater te nemen. Hopelijk duurt het evenwel geen 20 jaar om andere herstelprojecten te realiseren. In één van de vorige krekennieuwsbrieven en ook in het tijdschrift van Natuurpunt en Partners Meetjesland kon u al lezen over de varkensstal aan de Molenkreek. Indertijd werd eerst een stuk van de kreek volgestort om er vervolgens een stal neer te poten. Heden ten dage doet de stal al lang geen dienst meer maar blijft het een smet op de Molenkreek en het omliggende landschap. Verder in deze krekennieuwsbrief kunt u ook lezen over de Kapellekreek in Boekhoute. Ook deze is deels met puin en grond dichtgegooid. Indertijd was het namelijk een courante praktijk om kreken, kreekarmen, lage weiden, depressies, enz. op te vullen met afval of restgrond. Verkeerdelijk dacht men hierin winst te vinden. Niets is minder waar! Enerzijds leidde dit tot een rechtstreeks verlies aan biodiversiteit maar anderzijds leidde dit ook tot waterbergingsproblemen, ongewenste overstromingen, vervuiling, inkomstenverlies, enz. Ten bate van natuur, landschap, waterberging en evengoed economie,

2

-

Afdelingstijdschrift Natuurpunt Meetjeslandse Kreken

Vrouwkeshoekkreek in ere hersteld. (Foto: Ludo Goossens) Meer foto’s: http://nmk.skynetblogs.be/

landbouw en recreatie dringt ook hier een herstel zich op. De winst die dergelijke herstelprojecten opleveren zijn niet enkel winst voor natuur maar ook andere doelen en sectoren profiteren er van, bijvoorbeeld waterbeheer. Het is namelijk veel praktischer, goedkoper en minder risicovol om bij overtollige regen water gecontroleerd te bergen in kreken, kreekarmen, lage weiden en depressies dan het elders kunstmatig en op een veel duurdere manier te doen waarbij de kans nog groot is dat het fout loopt en woningen, landbouwgebieden, of andere infrastructuren onder water lopen. Ook naar recreatie bieden ze een meerwaarde. Fietsers en wandelaars zakken niet naar onze contreien af om te genieten van een egaal, monotoon, saai, kaal, volgebouwd, geïndustrialiseerd en verloederd landschap. Neen, eerder het landelijk karakter van kreken, dijken, bomenrijen, kanalen, hoeves, enz. lokt hen. Het realiseren van natuurherstelprojecten zoals de Vrouwkeshoekkreek, Molenkreek, Kapellekreek en van natuurdoelstellingen in het algemeen botst helaas telkens op hetzelfde probleem: geld. Niet iedereen is overtuigd van de maatschappelijke diensten die natuur leveren, de zogenaamde ecosysteemdiensten (waterberging, recreatie, enz.). Dit blijkt alleszins uit de budgetten die hiervoor de laatste jaren zijn vrijgemaakt. Dat er algemeen moet bespaard, is nog enigszins te verdedigen maar in de natuurbudgetten is onevenredig veel geknipt. De aankoopbudgetten zijn gewoon met 25% verminderd, de laagste sinds de vorige eeuw! In de laatste editie van Natuur.Blad kunt u hier meer over lezen. Gelukkig kunnen we nog steeds rekenen op onze leden en sympathisanten die ons ten volle steunen. Uw voorzitter, Bart V. 29 maart 2012

Activiteiten Verslagen Zwerfvuilactie 2012: Assenede en St.-Laureins Op 3 maart heeft onze afdeling opnieuw deelgenomen aan de opruimactie die jaarlijks georganiseerd wordt door de milieuraad van de gemeente Assenede. Negen vrijwilligers kwamen opdagen, waaronder de voorzitter van de milieuraad zelf. Aangezien wij in één en ander geroutineerd beginnen te geraken (jammer genoeg) en ook de plekjes beginnen te kennen waar de nood het hoogst is, hebben we best veel kunnen doen. Aansluitend werden we getrakteerd op spaghetti bij Solange en Wim. Twee weken later op 17 maart organiseerde de milieudienst van St.-Laureins een gelijkaardige actie. De jonge meiden en kerels van de scholen hadden voorafgaand al het goede voorbeeld gegeven.

Blauwe Kiekendief wandeling

Natuurpunt en de verschillende wildbeheerseenheden (WBE’s) volgden hen. Zo heeft onze afdeling de route van de komende Grutto-wandeling (15/04) van zwerfvuil ontdaan. Een route van een vijftal kilometer passerend aan de Roeselarekreek, Boerekreek, het Vuil poelken, Roeselaredijk en natuurlijk de Gruttoweide. Ook onze geboorteboomgaard aan de Benillekreek namen we onder handen. Alles goed voor een volle aanhangwagen zwerfvuil die nu niet meer in de natuur rondslingert. Dank aan alle helpers, dank aan al wie zijn afval weer meeneemt naar huis of het in de afvalbak deponeert, en bijzondere dank aan Wim en Solange die opnieuw voor de catering zorgden.

Eerste paddenoverzet Assenede

Zeven moedigen verzamelden in de late namiddag aan de kerk van St.-Jan-in-Eremo en trotseerden de koude van de voorbije winterprik om mee te gaan op de Blauwe kiekendiefwandeling. De eerste stop aan de volledig dichtgevroren Boerekreek leverde niet al te veel vogels op. Enkel in de verte, ver verwijderd van de waaghalzen die zich op het nog dunne ijs waagden, zaten vooral Wilde eenden en wat Smienten te rusten op het ijs. Ook de Oostpolderkreek was dichtgevroren. Achteraan deze kreek, boven de uitgestrekte rietvelden werd al snel de eerste kiekendief gezien. Maar in plaats van een Blauwe, de doelsoort van de dag, was het zowaar een jonge Bruine kiekendief. Het volledig bruine verenkleed met beigebruine kop en voorvleugel kenmerken deze soort. Naast kiekendieven werden nog andere roofvogels als Buizerd en Sperwer gespot. Tegen valavond werden dan toch Blauwe kiekendieven gezien die boven de rietkragen scheerden op zoek naar een laatste hap of een geschikte slaapplaats. Zij overnachten namelijk in de rietvelden, slapend op de grond. Veelal troepen ze samen aan de Oostpolderkreek. De weerkaatsing van het laatste zonlicht op het laagje sneeuw belichtte de vogels op een speciale manier maar liet toe om de kenmerken van de Blauwe kiekendieven goed waar te nemen: bruine bovenvleugel, vuilwitte ondervleugels met zwarte strepen, lange smalle zwart gebandeerde staart en telkens een zeer opvallende witte stuit of bovenstaartdekveren. De donkere basis van de ondervleugel wees erop dat het vooral jonge dieren betrof, al is het onderscheid met volwassen vrouwtjes niet altijd even eenvoudig. Uiteindelijk werden vijf Blauwe kiekendieven geteld.

600 m paddenschermen (Foto: Jos Vergauwe) Aangezien op 4 februari de grond steenhard bevroren was, werd het plaatsen van de schermen uitgesteld naar 17 februari. Een 10-tal Natuurpunt vrijwilligers staken de handen uit de mouwen om op de kruising Oude Molenstraat/Smoutersdijkstraat te Assenede met behulp van vooral spade (en natuurlijk Gina’s groentensoep) de hagelwitte schermen in de grond te steken. Voorwaar een tijdrovend werkje! In totaal werden 600 m schermen gezet. Eens de temperaturen boven 7-8°C en bij vochtige avonden hét sein voor de amfibieën om het wintergebied te verlaten en hun voortplantingswateren op te zoeken. Gedurende 6 weken werden ze tweemaal daags uit de emmertjes bevrijd, die langs de schermen ingegraven waren, en veilig naar de overkant gebracht. In totaal werden zowat 536 amfibieën overgezet: 493 padden, 18 kleine watersalamnders, 14 bruine en 11 groene kikkers, de meesten trokken richting Vliet. Er vielen slechts 4 slachtoffers... Iedereen die meegeholpen heeft wordt uitermate bedankt voor hun belangeloze steun! Door het succes van de actie zouden volgend jaar eventueel ook op andere locaties (ook in andere deelgemeenten) schermen kunnen komen. Suggesties zijn nog steeds welkom... We houden u op de hoogte! Afdelingstijdschrift Natuurpunt Meetjeslandse Kreken

-

3

De Kapellekreek

Onbekend maar niet onbemind De Kapellekreek te Boekhoute-Assenede ligt wat verstopt achter het Leopoldskanaal en is enkel te overzien vanaf de Braakmanstraat op de Vrije Dijk. Vanaf deze dijk loopt de kreek, parallel aan het Leopoldskanaal pal naar het zuidwesten om een haakse bocht te nemen naar het oosten en door te dringen in de Kapelpolder (hoe kan het ook anders) tot aan de Kapelpolderstraat (zie kaartje). De Kapellekreek vroeger en nu Bij een kreek denken de meesten aan een grote partij open water omboord door brede rietkragen. Voorbeelden zijn er genoeg in St.-Laureins en Assenede. De Kapellekreek ziet er tegenwoordig evenwel iets anders uit. Het is sowieso altijd al een ondiepe en smalle kreek geweest. Momenteel is de kreek evenwel volledig dichtgegroeid met riet en ruigtekruiden, enkel een brede watergang blijft nog over. Dit is enerzijds te wijten aan een veranderd beheer of gebruik van de kreek maar evenzeer aan het volstorten van de kreek met grond en afval. Vooral de oostelijke uitloper naar de Kapelpolderstraat is de laatste tientallen jaren volgestort met grond en afval. Het enige wat er overblijft, is een ruige plantengroei van onder andere brandnetels en distels. Enkel pal naast de overblijvende watergang staan nog wat riet en harig wilgenroosje. De negatieve effecten van het volstorten van de oostelijke uitloper is niet enkel voor rekening van de natuur. Door het volstorten van de kreek met grond en afval gaat ook een deel van het “waterbergend vermogen” van de kreek verloren. Bij hevige neerslag zou het overtollige water namelijk in de kreek kunnen geborgen of opgevangen worden. Gezien deze deels is opgevuld kan er minder water in de kreek worden geborgen en dreigen akkers en in het slechtste geval woningen onder te lopen. Met economische schade als gevolg. Het noordelijk deel is volledig dichtgegroeid met riet door een gewijzigd beheer. Vroeger graasden namelijk runderen op de kreekoevers die het riet kort hielden, tegenwoordig evenwel niet meer. Een dichte maar soortenarme rietvegetatie heeft zich ontwikkeld. Op zich ecologisch zeer waardevol, denken we maar aan de verschillende rietvogels die er tot broeden komen. Maar het kan beter… Met dank aan wijlen Frank De Raeve beschikken we namelijk over foto’s en beschrijvingen van de kreek

4

-


Luchtfoto van de Kapellekreek. die dateren van de mid jaren ’70 van de vorige eeuw. Vroeger werd het noordelijke deel dus begraasd. Dit leidde tot erg goed ontwikkeld zilt grasland, afgewisseld met schaars begroeide slikplaten. Kenmerkende soorten waren Zeekraal, Zeeaster, Zilte schijnspurrie, Stomp kweldergras en nog tal van speciale en zeldzame plantensoorten typisch voor zilte of zoute grond. Van deze zilte graslanden is momenteel niet veel meer over, maar hopelijk kunnen we deze de komende jaren deels herstellen. Die zilte graslanden zijn trouwens echt wel iets speciaals. Hoewel je misschien denkt dat die vooral in de kustpolders te vinden zijn, ligt ongeveer de helft van het Vlaamse zilt grasland in het Meetjeslands Krekengebied. En gezien dit soort binnendijkse zilte graslanden (met iets andere soorten dan in de echte schorren) ook op Europees vlak bijzonder zeldzaam zijn, is het niet te verwonderen dat Europa deze bij voorrang heeft beschermd via de Europese Habitatrichtlijn.

Kapellekreek midden jaren 70 (Foto’s: Frank De Raeve)

Niet klagen maar doen: landschapsherstel aan de Kapellekreek. Maar het kan anders. We gaan nu met Natuurpunt proberen dit mooie kreekje te herstellen, door enerzijds het beheer aan te passen en anderzijds de kreek te herprofileren door de aangevulde grond en afval te verwijderen. We zijn momenteel eigenaar van twee perceeltjes kreek (zie kaartje). Dit is nog onvoldoende om het kreekherstel in één beweging vlot ter hand te nemen. Er is ook niet zomaar geld ter beschikking om alles meteen op te lossen. Maar het is een belangrijk begin. We zijn momenteel al aan het onderzoeken hoe we het opgevulde deel terug kunnen herstellen. Dat zijn lange administratieve procedures, maar we hebben met eerdere aankopen al bewezen dat we er uiteindelijk wel in slagen mooie natuurherstelprojecten te realiseren. Denk maar aan de Vrouwkenshoekkreek (nog meer daarover in een volgend nummer) en aan de Molenkreek.

We kunnen in Assenede gelukkig ook rekenen op de zeer belangrijke steun van de gemeente. Door hun financiële hulp kunnen we nog meer doen. Het is ook een belangrijke morele steun dat de gemeente het belang inziet van de inspanningen die Natuurpunt levert voor een mooie en leefbare gemeente. Burgemeester Philippe De Coninck, schepen Servaas Van Eynde en de rest van het schepencollege: hartelijk dank daarvoor. Ook met de aanpalende landbouwers (die deze gronden gratis mogen beheren, weliswaar met beperkingen naar bemesting en pesticidengebruik toe) wordt goed samengewerkt. Evenals met het polderbestuur van de Zwarte-Sluispolder. Bovenaan in beeld ligt de Vrije Dijk, de haven ligt links terwijl ook de aanloop naar het Leopoldskanaal duidelijk herkenbaar is. De stukken die we ondertussen konden verwerven van de Kapellekreek zijn wit omlijnd. Wim Slabbaert & Bart Vandevoorde

Wil je meer van dit soort projecten verwezenlijkt zien?

Steun ons!

Dankzij jouw steun kan dit natuurgebied verder ontwikkeld en beschermd worden. Je krijgt een fiscaal attest vanaf een bedrag van 40 euro, waarmee je tot 40% van het bedrag kan terugkrijgen via je belastingen. Overschrijven kan op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 (BIC: GEBABEBB) van Natuurpunt Beheer, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding van ‘Gift projectnr. 6634 Meetjeslandse Kreken’.


-

5

Natuur.Poëzie.Pagina De kloof tussen natuur en cultuur gedicht door Stefanie De Meulenaere

De lente is er! Je voelt het goed. Iedereen is in de weer om de tuin in orde te krijgen, het gras voor het eerst dit jaar af te maaien, de eerste bloemen te zaaien… Ook de natuur is druk in de weer. En daarover geef ik graag een tip mee: ga de natuur in, kijk om je heen, en vooral, wees blij dat je al dat moois mag bewonderen. Geniet mee, laat de zon vallen op je snoet, net als deze bruine kikker doet!

Wees blij zorgeloos en zonder zorgen blij. Onvermoeid lachend en glimlachend. Kijk met twinkeltjes in je lachende ogen onvermoeid naar al dat blije.

6

-


Wat sneuvelde daar in ons Meetjeslands Krekengebied?

Vindplaats: Begijnakker Maart 2012 (Foto’s: Hendrik Haers) Stuur uw antwoord voor 15 juni naar [email protected] of naar Sara Stappers, Dorp 65.1, 9968 Bassevelde We hebben voor de winnaar weer een tof boek.

Oplossing vorige prijsvraag Er kwamen 5 goede antwoorden binnen: Erwin Gentbrugge (Oosteeklo) E.H.De Hon (Biervliet NL) Marc Nuytinck (Assenede)

Roland Vermeulen (Zelzate) Paul Schollaert (Sint Laureins)

Roland Vermeulen wint een mooi natuurboek. Proficiat Roland!

Wat staat er op jouw foto? Heb jij een foto en weet je niet wat er op staat? Stuur hem met wat info naar [email protected]. Wie weet publiceren wij hem in één van de volgende Krekennieuwsbrieven.

Slanke Sleutelbloem (Primula elatior)


-

7

Vogelwaarnemingen Winter 2011-2012 Walter Hamelinck

L: Vrouwelijke wilde eend. R: Vrouwelijk Nonnetje

Mannelijk Nonnetje (Foto: Jan Versigghel)

(Foto: Jan Versigghel)

Na de sneeuwwinter van vorig jaar kregen we nu een zachte aanloop, december was zacht en nat. Zo goed als elke dag viel er wel wat neerslag en de temperatuur zakte slechts 3 nachten amper onder het vriespunt. Januari ging alvast dezelfde kant op maar was wel droger. De minimum temperatuur daalde tegen half januari zachtjes onder het vriespunt met een minimum van -5° op 17 januari. Al gauw dacht men dat de winter voorbij was, maar dat was zonder februari gerekend. De winter sloeg in alle hevigheid toe met zowel strenge nachtvorst als aanhoudende vorst gedurende de dag. De eerste twee weken van februari steeg het kwik niet boven het vriespunt. De laagste dagtemperatuur werd opgetekend op 7/2 met -5°C en de koudste nacht was 4/2 met -15,5°C. Verder was februari droog met enkele dagen sneeuw. (met dank aan Cyriel Bruggeman voor het beschikbaar stellen van de weergegevens) Die plotse inval van koude bracht met zich mee dat zowel bij onze noorderburen als bij ons veel kreken volledig dichtgevroren raakten en er op den duur enkel nog open water te vinden was in rivieren en kanalen. Deze kanalen waren dan ook de plaats om een aantal soorten waar te nemen die niet zo algemeen zijn.

8

-


Aantal waarnemingen en het totaal aantal Nonnetjes gezien in 5 opeenvolgende winters

Heb je je wel eens afgevraagd waarom er grote en middelste zaagbekken bestaan en geen kleine zaagbekken? Dat dacht je, maar eigenlijk klopt dit niet. De kleine zaagbek bestaat wel degelijk, maar wordt niet zo genoemd, maar wel Nonnetje. Van deze soort zijn er veel meer gezien dan in ‘normale’ winters en dan vooral op kanalen. Zo zaten er op 12/2 op het Leopoldkanaal in St.-Laureins 8 exemplaren, jammer dat de waarnemer geen onderscheid maakte tussen de geslachten. In totaal zijn er tussen eind jan. en eind febr. 12 waarnemingen van de soort met een totaal van 35 vogels.

De Grote Zaagbek bleef zo goed als afwezig op de kreken, slechts af en toe werden enkele exemplaren gezien. De grootste aantallen zaten mede door het dichtvriezen van de kreken op de kanalen. Op 12/2 werd een max. van 28 zaagbekken gezien op het Leopoldkanaal te St.-Laureins. Grote Zilverreigers worden een bijna gewone verschijning, op tal van plaatsen worden ze opgemerkt. Zo zijn er deze winter niet minder dan 53 waarnemingen van 1 tot max. 4 exemplaren. Op 24/2 werd in de Rode Polder te Assenede een Ooievaar opgemerkt. Zowel in Assenede als in St.-Laureins zijn op 5 verschillende datums 1 tot 2 Roerdompen opgemerkt. Op de simultaan slaapplaatstelling van Aalscholvers zijn aan de Vrouwkeshoekreek 111 vogels geteld, wat een vergelijkbaar aantal is met vorige jaren. Op 4 dec. zijn aan de Oostpolderkreek 2 Baardmannetjes waargenomen. De Giervalk, waarvan sprake in de vorige KNB werd tussen eind december en eind februari nog minstens 23 keer waargenomen in de Albertpolder van Assenede en dit door een meute waarnemers komende van heinde en verre.

van op niet minder dan 93 locaties meldingen van meestal 1 Buizerd. Dit gaf voor de winter een totaal van 426 waarnemingen. In het krekengebied van St.-Laureins heeft deze winter een Rode Wouw overwinterd, de vogel is tussen begin december en begin februari 19 keer opgemerkt. Een groep van 19 Barmsijzen werd op 24/1 gezien in Waterland-Oudeman. Waarschijnlijk hebben een aantal Cetti’s zangers de koude periode niet overleefd, maar dat is bijna niet te bewijzen. Feit is dat er na langdurige koude het aantal waarnemingen sterk kan afnemen, verheugend was dat net na de strenge vorstperiode een zingende Cetti’s zanger is gehoord aan de Oostpolderkreek. In vergelijking tot vorig jaar hadden we nu geen ganzenwinter, door het milde weer bleven de grote aantallen noordelijker. Enkele max. aantallen voor groot Assenede en groot St.-Laureins. Assenede

Sint-Laureins

Op de slaapplaats aan de Oostpolderkreek werden maximum 6 Blauwe Kiekendieven gezien, ook kwam daar regelmatig 1 tot max. 2 Bruine Kiekendieven slapen.

Grauwe gans

750

1300

Kolgans

3800

5300

Rietgans

800

900

Dat de Buizerd het goed doet blijkt uit het aantal waarnemingen, door 17 waarnemers kwamen

Kleine gans

12

42

Exotennieuws Bahamapijlstaart: op 17/12 telkens 1 ex. op de Grote Kil in Assenede en de Blokkreek in St.-Margriete. Casarca: max. 3 exemplaren op 29/1 in Bassevelde. Grote Canadese Gans: 236 ex. op 8/2 aan de Blokkreek. Kleine Canadese Gans: 1 ex. op 10/12 aan de Rode Geul Indische Gans: max. 13 exemplaren op diverse dagen in Bassevelde. Nijlgans: max. 65 ex. op 10/12 te Bassevelde.

Tegen dat deze KNB in uw bus valt, zijn waarschijnlijk reeds een aantal zomergasten aangekomen. Laat niet na deze en andere waarnemingen in te voeren in www.waarnemingen.be of www.vwgnovl.waarnemingen.be Afdelingstijdschrift Natuurpunt Meetjeslandse Kreken

-

9

De vos Terug van weggeweest. ‘Hartelijk welkom’ of ‘Terug naar weg’? Op 13 januari 2012 gaf de Vlaamse regering principiële goedkeuring tot aanpassing van het jachtexamenbesluit, het jachtopeningstijdenbesluit en het jachtvoorwaardenbesluit. Naast afschaffing van meldingsplicht voor zondagsjacht en het voorzien van extra bejagingsmogelijkhden bij sneeuwval, houdt het ook een versoepeling in van de jacht op de vos. Op 27 januari was er een protestactie tegen die ruimere bejaging aan de kabinetswoning van Vlaams minister-president Kris Peeters. Naast onder meer Vogelbescherming Vlaanderen vzw, was ook onze afdeling van Natuurpunt erbij! Waarom togen leden van het menselijke ras spoorslags richting Brussel om daar hun kostbare tijd op te offeren ten gunste van ons aller collega-zoogdier ‘de vos’?

Situering en evolutie vossenpopulatie in Vlaanderen: vroeger tot nu. Heel vroeger was de vos zoals wij allemaal een inwoner van Vlaanderen. Door grootschalige ontbossingen en massale verdelging werd hij omstreeks 1800-1850 in het westelijk deel van Vlaanderen quasi volledig uitgeroeid. Deze situatie duurde meer dan een eeuw, iedere inwijkeling werd vakkundig geliquideerd. Naast zijn negatieve reputatie als rover, bracht de vos halfweg de 20ste eeuw hondsdolheid mee, waardoor de populatie continu werd uitgedund. Deze uitroeiingstrategie was echter niet echt succesvol, waardoor in de jaren ’80 besloten werd de dieren te immuniseren met behulp van aas. Sindsdien nam hun aanwezigheid opnieuw spectaculair toe. Een groeiende positieve mentaliteitswijzing betreffende natuurbescherming was daar wellicht niet vreemd aan. Deze toename was eerst vrij onopvallend, maar sinds de jaren ’90 werden eensklaps overal vossen vastgesteld: verkeersslachtoffers, kippenslachtoffers, jacht,... Er kan gesteld worden dat de vos zich anno 2012 overal in Vlaanderen gevestigd heeft en dat er – na explosieve toename in jaren ‘80 en ’90 van de vorige eeuw – sprake is van een stabilisering van de populatie. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) schat dat er 1 (voorjaar) tot 2 (najaar) vossen per km2 voorkomen, er zouden dus zo’n 30.000 vossen in Vlaanderen zijn. Die populatiedichtheid is vergelijkbaar met andere landen.

10

-


Vossen-‘problematiek’ Vossen zijn echte voedselopportunisten en overtuigde alleseters. Van knaagdieren (ratten en muizen), over vogels en konijnen, wat wormpjes, eieren, aas, afval, en zelfs bosvruchten en valfruit in zomer en herfst. Hun voedselaanbod vinden ze in bos en weiland, bermen, rietkragen, ... maar ook in onze achtertuinen. En daar wringt het schoentje. In menig achtertuin of boerenhof worden sinds mensenheugenis kippen, konijnen en andere neerhofdieren gehouden, voor eieren, vlees of gewoon omdat ze schattig zijn. Door de grote uitroeiing waren we decennialang niet verplicht geweest rekening te houden met een – ander dan de mens – roofdier dat zo’n beestjes ook wel graag eens op zijn menu zet. Deze zijn vaak netjes ingekooid in een klein bakje of rennetje waaruit geen uitweg is voor het prooidier maar wel een in-weg voor het roofdier. Voor een opportunist als de vos is dit vergelijkbaar met een supermarkt met (bijna) voorverpakte fijne vleeswaren. Hoe minder moeite het kost, hoe liever. Bij de mens worden daar geen vragen bij gesteld, de vos wordt het zeer kwalijk genomen. Fundamenteel oneerlijk, waarom heeft het ene roofdier wel recht op zijn voorverpakt kippetje en het andere niet?... De tijdspanne van verwennerij is wellicht zodanig lang geweest dat we niet meer aan het idee kunnen wennen dat er nog andere levende wezens rondlopen die ook een kroost groot te brengen hebben en daarvoor op de gemakkelijkste manier hun buikjes wensen te vul-

len. Derhalve is het samenleven met de vos voor velen dan ook een last die moeilijk te dragen is. Verschillende krantenartikels werden de voorbije jaren gewijd aan de ‘moordpartijen’ die de vos aanrichtte in menig kippenren. Er werd zelfs een ‘meldpunt voor vossenschade’ opgericht. Het feit dat de vos niet 1 kippetje maar ineens het grootste deel van het aanwezige kippenbestand naar het leven staat wordt vaak afgedaan als moordlustig en wreed gedrag. Dit soort ‘overkill’ is eigenlijk niks meer dan een instinctmatige reactie op zoveel lekkers op een kleine oppervlakte, gecombineerd dan nog met een kakelende massa pluimen rond een vossenhoofd... Als de gesneuvelde kippen niet weggenomen worden en de ren wordt geduldig gadegeslaan, zal men zien dat in de meeste gevallen de vos terugkeert om de gedode kippen op te halen. Er is ook nog het verhaal van de grondbroeders (grutto, kievit, scholekster, patrijzen, fazanten, ...) en de hamster, waar vooral de jagerij zich sterk maakt dat de vos dé oorzaak zou zijn van de gestage neerwaartse tendens van hun aantallen de laatste jaren. Echter, daar is geen enkel wetenschappelijk bewijs van. De vos zal zeker wel eens een prachtexemplaar van een grutto, patrijs of een eitje verorberen, maar het is vooral het verlies aan habitat (vochtige graslanden) en de verdere intensivering van de landbouw dat de hoofdoorzaak is van de achteruitgang der grondbroeders. Het wegnemen van de vos in het gebied waar grondbroeders leven zal een paar exemplaren redden maar zal nooit voldoende zijn om een volledige populatie significant te laten aangroeien. Daarvoor zijn een uitbreiding en aangepaste beheersmaatregelen van hun leefgebied noodzakelijk. Enkel op die manier zullen de Natura2000 doelstellingen kunnen behaald worden! Gevolg van dit alles: een deel van de publieke opinie is ervan overtuigd dat er teveel vossen zijn, wiens aantal dan ook zou moeten ingeperkt worden. In de overtuiging dat op die manier peis en vree zou wederkeren in het Vlaamse kippenhok en natuurgebieden.

Verfijnde en minder verfijnde oplossingen Naar die vraag om de vossenpopulatie binnen de perken te houden, ook wel ‘gecontroleerde verdelging’ genoemd, heeft de bevoegde minister van Leefmilieu, mede door druk vanuit jagerij, landbouw en ook publieke opinie, blijkbaar wel oren. Sinds een paar jaar is een hevig debat aan de gang tussen allerlei organisaties of bovengenoemd type van bejaging wel doeltreffend kan zijn.

Jachtinstanties zijn – begrijpelijk – voor vooral wegens concurrentie jager-vos met betrekking tot jachtwild zoals konijn, haas, fazant, patrijs. Hoewel dit nooit zo uitdrukkelijk toegegeven wordt… Door de overheid gesponsorde wetenschappelijke studies uitgevoerd door INBO in België en door Jaap Mulder in Nederland zijn echter formeel: neen, jacht op de vos biedt geen garantie dat onze kippen niet ten prooi zullen vallen aan een winkelende vos op zoek naar zijn (voorverpakt) kippetje. Of men zou met jacht bedoelen: in een bepaald territorium waar kippen gehuisvest worden die ten prooi zouden kunnen vallen aan een vos, alle vossen wegschieten. Aangezien iedereen wel graag eens een (gezond) eitje lust, zijn er heel veel kippenrennen in Vlaanderen. Zoveel zelfs dat, indien elk vossenterritorium waarin kippetjes zich opgehokt schuil houden, zou moeten vrijgemaakt worden, het eindresultaat toch weer een totale uitroeiing zou betekenen. Het compleet verdelgen van een diersoort is echter – hoera! – niet meer van deze tijd, en moreel te verwerpen.

(Cartoon: Vogelbescherming Vlaanderen vzw) ‘Gecontroleerde verdelging’ dus? Helaas voor zij die hopen daarin soelaas te vinden, verhindert de populatieecologie van de vos, waarbij sociale regulatie de populatiegrootte bepaalt, de efficiëntie van zo’n maatregel. Een normaal vossen-territorium wordt bezet door een dominante mannetjesvos (rekel) en 1 of meerdere vrouwtjes (moeren). Slechts 1 van de moeren brengt jongen groot. De oudste individuen zijn dominant en verhinderen dat er jongere hun territorium binnendringen: de dichtheid der vossen blijft dus stabiel. Er worden ieder jaar slechts zoveel vossen geboren als de natuur aankan. Echter, als één (of meerdere) oudere vos(sen) worden afgeschoten, zal hun plaats ingenomen worden door meerdere jongere exemplaren, die minder dominant zijn. Als het aantal vossen daalt, reageren de vossen hierop door zelfs een groter nest te kweken. Allemaal jonge vossen die in nabije territoria hun stekje proberen vinden. Aangezien ze nog niet de dominantie hebben van een Afdelingstijdschrift Natuurpunt Meetjeslandse Kreken

-

11

volwassen vos, kunnen meerdere van deze vossen in een bepaald territorium vertoeven. Eindresultaat: bejaging van de vos resulteert in een groter aantal vossen per territorium door kunstmatige verstoring van hun rangorde. Neveneffect is ook dat bij het vrijkomen van lege territoria in onze gebieden, vossen inwijken vanuit het zuidelijk deel van België met de reële mogelijkheid de vossenlintworm (die daar meer voorkomt dan hier) in onze contreien te verspreiden. Jacht leidt dus tot groter risico op verspreiden van de lintworm. Laat die worm net ook een reden zijn om de jacht op de vos te rechtvaardigen. Tegenstrijdige en onjuiste berichtgeving... Een interessante publicatie die deze stelling onderschrijft, is terug te vinden in Nature (2002). Gedurende de BSE crisis was in Groot-Brittanië een verbod op vossenjacht van kracht gedurende een jaar. In verschillende gebieden werd de populatie aan vossen opgevolgd. Er werd opgemerkt dat het aantal vossen helemaal niet toenam in deze tijdsspanne! Moeten we dan lijdzaam toezien hoe de producenten van onze dagelijkse eitjes als voedsel fungeren voor de slimme sluwe rakker? Natuurlijk niet, als mens zijn wij bedeeld met een koppel stevige grote hersenen, groter dan die van de vos, met als heilzaam gevolg: WIJ ZIJN SLIMMER! Alvast sommigen toch, zij het meer en meer, gelukkig! Deze vernuftige slimmerds willen zowel eigen eitjes eten én gunnen de vos zijn recht op leven. Meer nog, het blijkt zelfs mogelijk te zijn kippen te houden op amper 50 meter van een bevolkte vossenburcht. Hoe doen ze het toch? Eenvoudig, net zoals we onze huid

Een jonge vos

12

-

(Foto: Ludo Goossens)


moeten beschermen met zonnecrème of we krijgen kanker, schermen deze wijze neuzen hun pluimvee en dergelijke af met een deftig ‘vossenbestendig’ hok, wat de sluwe vos ontmoedigd laat afdruipen vol bewondering voor zoveel vernuft. Geen geroofde kippetjes meer! En de vos, waarom zou die nog bejaagd moeten worden? Voor het plezier, ter uitschakeling van een voedsel-concurrent? Ethisch en moreel onverdedigbaar. We moeten, dankzij de zonnecrème, ook niet gaan schieten op de zon... Als natuurlijk roofdier is het ook zo dat een vos een belangrijke ecologische functie heeft! Naast roofvogels speelt de vos een belangrijke rol in de natuurlijke selectie onder prooidieren. Het zijn vooral de zieke en verzwakte exemplaren die op hun menu komen. De vos is trouwens in staat om jaarlijks 8000 ‘schadelijke’ veldmuizen te vangen, wie doet hem dat na? Wat grondbroeders en hun achteruitgang betreft, worden vanuit de jagerij vragen gesteld of het zinvol is perfecte habitatten te creëren als er zo’n roofdier als de vos toch alles komt wegvangen. Echter, het wegschieten van de vos is de agressieve manier om tot een oplossing te komen en niet de defensieve, wat toch de voorkeur zou mogen genieten. Nooit wordt het idee geopperd dat het wel eens mogelijk zou kunnen zijn dat door het wegschieten van jachtwild zoals konijn, fazant, patrijs,... (potentiële prooien van de vos) er minder te vangen is voor de vos, waardoor andere soorten zoals meer beschermde grondbroeders op het menu komen. Stopzetten van de jacht op deze potentiële vossenprooien in deze gebieden zou ervoor kunnen zorgen dat de draagkracht van het gebied van de vos niet overschreden wordt, waar dat nu eventueel wel zo is (hypothetisch, want niet bewezen)! Naast herstel, uitbreiding en gericht beheer van habitat, zou dit defensief handelen zijn... Bij uitbreiding, over de reservaatsgrenzen heen (weiland en achtertuintjes dus), zou het interessant zijn een denkoefening te doen wat er zou gebeuren indien er gedurende bijvoorbeeld 5-10 jaar niet meer zou gejaagd worden. Dit laatste weliswaar gecombineerd met biotoopverbeteringen overal ter lande. Zouden de vos, valk, sperwer,..., binnenkort misschien zelfs de wolf (oesje!) in staat zijn een ecologisch evenwicht te creëren? (Om nog maar te zwijgen van ziektes zoals myxomatose of RHD bij bijvoorbeeld konijnen...) Of zouden we, zoals we nu al te vaak ingepeperd krijgen, compleet overspoeld worden door schattige konijntjes en roekoe-koerende duiven die onze moestuintjes en landerijen tot schrale woestijnen hertoveren? Wie zal het zeggen, niemand die nu weet tot wat de natuur heden ten dage in staat is, omdat het evenwicht continu kunstmatig verstoord wordt. De beste manier voor de jagerij om zichzelf te profileren als onmisbaar wegens hun natuurbeherende functie, is deze uitdaging aan te gaan

massaal protest, gaan wel richtlijnen worden opgesteld (bestonden die niet al?) waaraan een hok moet voldoen. Als die richtlijnen goed opgesteld zijn, gaan we ervan uit dat geen enkele vos nog een kip zal kunnen vangen en zal er dus nooit bijzondere bejaging nodig zijn. En toch is dit een zeer slecht signaal. In plaats van versoepeling zijn meerdere wetenschappelijke gegevens voorhanden die eerder zouden moeten leiden tot nog strengere reglementering. Er kunnen ook vragen gesteld worden wie overal de controles gaat doen of het hok wel volgens de regels der kunst afgeschermd werd. Na aanvraag gaat toestemming tot bijzondere bejaging automatisch in na 48 uur. Als er een diarree aan oproepen komt in korte tijd, is het openstaande achterpoortje nu al gevonden. Verder kunnen we gerust de vraag stellen of minister Schauvliege niet meer aandacht zou kunnen besteden aan de hierboven vermelde ‘defensieve’ maatregelen in plaats van de agressieve te promoten. Zo zou deze Vlaamse Regering nog enigszins een pluspunt voor de natuur kunnen betekenen...

en gedurende een langere periode niks meer te schieten (en met de vrijgekomen tijd te zorgen voor meer bloemen, struiken, bomen, bossen, biodiversiteit...). Op die manier krijgen we een mooi beeld hoe het écht gesteld is met het ecologische prooidier-roofdier evenwicht in Vlaanderen. Na evaluatie kunnen eventuele problemen nog altijd bijgestuurd worden... Helaas werd deze logische benadering niet gevolgd door de Vlaamse Regering, met op kop minister-president Kris Peeters en minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. Zo werd vrijdag 23 maart 2012 de principiële beslissing betreffende het versoepelen van de jacht op de vos definitief aangenomen. Voorheen was er enkel reguliere jacht mogelijk, tussen 1 oktober en 14 februari. Vanaf heden is er ook bijzondere bejaging mogelijk, ‘binnen een straal van 500 meter waar schade kan aangericht worden’. Gelieve te herlezen, ‘kan’, het staat er wel degelijk... Schade moet dus niet aangetoond zijn. Om de vrienden der vos toch enigszins tegemoet te komen, na

Wat ons betreft: hartelijk welkom!!!

Conclusie De jacht op de vos zonder deftig ophokken biedt geen sluitende garantie dat pluimveehouders op beide oren kunnen slapen en dat een vos zich niet tegoed zou doen aan zijn dieren. Als er wel een deftig hok is, is jacht overbodig. Dus: als iedereen ervoor zorgt dat zijn dieren goed afgesloten zijn tegen slimme indringers van buitenaf, hoeft er niet geschoten te worden! Wie dit er niet voor heeft, houdt best geen dieren. Honden, katten, paarden, schapen moeten ook goed verzorgd worden... Meer details over het beschermen van uw pluimvee tegen de vos vindt u op onderstaande website: http://www.natuurpunt.be/uploads/biodiversiteit/lokalebiodiversiteit/documenten/slimmer_dan_de_vos_2010.pdf Hendrik Haers, vriend van de vos

Bronnen: Vos, Everzwijn, Houtduiven, Ganzen: toekomstvisie van Hubertus Vlaanderen. http://www.jachtinfo.be/UserFiles/file/WD_20101021_kv_v04_hoorzitting_VosEverGans_Begeleidendetekst.pdf De verspreiding van vos in Vlaanderen. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. http://www.inbo.be/content/page.asp?pid=FAU_ZOO_vos_Verspreiding INBO Vossenonderzoek. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. http://www.inbo.be/docupload/4514.pdf Jacht op vos is contra-effectief. Bureau Mulder-natuurlijk, ecologisch onderzoeks- en adviesbureau http://www.mulder-natuurlijk.nl/Jacht%20op%20vos%20contrac-effectief.htm Schade door vossen aan kleinvee: hoe te interpreteren en wat eraan te doen. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. http://www.inbo.be/docupload/4221.pdf Ecology: Effect of British hunting ban on fox numbers. Nature 2002;419:34 http://www.nature.com/nature/journal/v419/n6902/abs/419034a.html De vos (Vulpes vulpes) in Vlaanderen: inventarisatie en synthese van de belangrijkste knelpunten. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. http://www.inbo.be/files/bibliotheek/45/166645.pdf


-

13

Activiteitenkalender Zondag 15 april

Zondag 20 mei

Gruttowandeling

Langs dijken en kreken

14u Kerk St.-Jan-in-Eremo

14u Kruising Kapellestraat/Doornendijkstraatje, Assenede

De weidevogel bij uitstek is de Grutto en het vroege voorjaar is de uitgelezen moment om kennis te maken met deze parmante vogel. Naast Grutto pikken we ook andere weidevogels als Kievit en Tureluur mee en waarschijnlijk krijgen we ook Gele kwikstaarten en Roodborsttapuiten in de kijker. Een jagende Bruine kiekendief boven de Roeselarekreek en een zingende Blauwborst behoren eveneens tot de mogelijkheden.

(info Solange Coppens)

(info Bart Vandevoorde)

Zondag 10 juni

Zaterdag 12 mei

14u Valkstraat 30, Assenede

Meetjeslandse fietsgordel Alle info over de Meetjeslandse fietsgordel vind je op www.meetjeslandsegordel.be

Schapen scheren en kruidenwandeling

Op zoek naar de nachtegaal

5u (tot ca. 8u) Café Passé, kruising Holleken/Doornendijkstraatje, Assenede De beste manier om kennis te maken met het uitgebreide zangrepertoire van onze vogels is vroeg opstaan en deelnemen aan de dauwtrip. Misschien hebben we wel geluk en aanhoren we de zangvogel bij uitstek, de nachtegaal. Na een wandeling over de Doornendijk is zelfs een klein ontbijt voorzien aan Verzeles put. Een kleine bijdrage is evenwel welkom en neem gerust contact op om jouw deelname te bevestigen. (info Philippe Grambras)

Zondag 3 juni

Schapen zijn onze trouwe partners in het beheren van onze natuurgebieden. Hun graasactiviteiten zorgen voor een gevarieerde plantengroei op de dijken. Jaarlijks moeten ze evenwel geschoren worden. Philippe start hiermee rond 14u. Gelijktijdig begint een kruidenwandeling waarop jullie alles te weten komen over wat groeit en bloeit op dijk en berm. Aansluitend is ieder welkom op het schapen scheren. (info Philippe Grambras)

Voorzitter Conservator, beheerscommissie Bart Vandevoorde Rommelsweg 62, 9980 Sint-Laureins 0472 47 26 63 [email protected] Penningmeester Conservator, beheerscommissie Philippe Grambras Groenstraat 26, 9060 Zelzate 0476 51 15 10 [email protected]

Conservator, beheerscommissie

Redactie Krekennieuwsbrief

Wim Slabbaert Euromarktstraat 18, 9900 Eeklo 09 378 52 66 [email protected]

Solange Coppens Jan Botermanstraat 3, 9000 Gent 09 225 97 24 [email protected]

Milieuraad Assenede, Webmaster, Redactie Krekennieuwsbrief.

Eindredactie Krekennieuwsbrief

Hendrik Haers Dorp 65.1, 9968 Bassevelde [email protected]

Sara Stappers Dorp 65.1, 9968 Bassevelde [email protected] Oud-conservator Jacques Van Impe Posteernestraat 9, 9000 Gent 09 225 81 91

Krekennieuwsbrief. Het resultaat van een geslaagde paddenoverzetactie! (Foto: Ludo Goossens)

Recommend Documents