Bevlogenheid het resultaat van leiderschap Hans Aerts
Werken is leuk, het is zinvol. Het leidt tot enthousiasme en geluk. Ook hoor je vaak dat werken structuur en houvast biedt in je leven. Werken is niet alleen een activiteit om eten te kunnen kopen, maar wanneer het leidt tot passie en voldoening is het veel meer dan dat. We spreken hier van bevlogenheid. Als leidinggevende heb je met bevlogenheid te maken. Je hoopt het heel vaak te zien onder je werknemers, want het levert je wel wat op. Is bevlogenheid te beïnvloeden? Ik ben van mening dat bevlogenheid van werknemers staat of valt bij de inspanning van de leidinggevende. Ik zal dit nader toelichten. Bevlogenheid Wat is nu eigenlijk bevlogenheid? Bevlogenheid wordt gedefinieerd volgens van Dale als “geïnspireerdheid”. Wie bevlogen is loopt ergens warm voor en doet werk waar hij en de organisatie baat bij hebben. Bevlogenheid bestaat uit een drietal kenmerken (schaufeli en Dijkstra, 2010)1; - vitaliteit, wie bevlogen is voelt zich tijdens het werk energiek, sterk en veerkrachtig. Zij kunnen lang doorwerken zonder zich moet te voelen. - toewijding, bevlogen mensen vinden werk zinvol en zijn er trots op. - absorptie, bevlogen mensen gaan helemaal op in hun werk, vinden het uitdagend en leuk en kunnen moeilijk stoppen. Bevlogenheid wordt ook wel gepositioneerd als het tegenovergestelde van burn-out. Daarnaast werken bevlogen mensen uit een positieve motivatie, ze werken omdat ze het zo leuk vinden. Dit is geen werkverslaving, want daarbij ligt een obsessie ten grondslag. Bij werkverslaving hebben mensen het gevoel dat ze moeten werken.
1 W.Schaufeli en P.Dijkstra, Bevlogen aan het werk, 2010, Zaltbommel: Thema
3
Hoe komt bevlogenheid tot stand? Een werknemer heeft een aantal taakeisen, taken die energie kosten. Deze kunnen zowel positief als negatief zijn, maar bij een grote hoeveelheid zouden zij stress kunnen veroorzaken. Naast taakeisen heeft een werknemer ook energiebronnen, bronnen die energie opleveren. Te denken valt hierbij aan respect, betrokkenheid van collega’s,ontplooiingsmogelijkheden, feedback, autonomie etc. De energiebronnen zijn die bronnen die bevlogenheid stimuleren (Schaufeli en Dijkstra, 2010)2. Het is belangrijk om het aantal energiebronnen en taakeisen goed op elkaar afgestemd te hebben. Te veel taakeisen en te weinig energiebronnen levert stress en ongemotiveerdheid op. Hier ligt een duidelijk aandachtspunt voor leiders waar ik later op terugkom. Een voorbeeld uit mijn praktijk. Een van mijn docenten zag je de laatste jaren veel mopperen, reactief reageren in plaats van pro-actief en alles wat je haar vroeg was al teveel. Dit jaar moet er project verder ontwikkeld worden rond een nieuwe variant van onze opleiding. Die bewuste docent was hier erg in geïnteresseerd en heeft dat project van mij gekregen. Dit project heeft haar energie gegeven. De docent loopt stralend over de afdeling een extra activiteit is geen probleem. Collega’s reageren enthousiast op haar enthousiasme over het project en de docent straalt nog meer. Ze heeft energie te over. Bevlogenheid heeft vele gevolgen. Bevlogen mensen zijn productiever, niet te beroerd om wat extra’s te doen, het geeft veel positieve emoties, mensen zijn vrolijk, blij en energiek. Bevlogen mensen maken door hun positieve stemming makkelijker contact. Ook geeft een positieve stemming minder psychosociale klachten.(Suzanne Stofberg, 2007)3 Bevlogen mensen zijn ook in staat om eigen energiebronnen te creëren. Zij zorgen ervoor dat zij hun eigen positieve feedback genereren. Door hun houding en actieve instelling roepen zij bij anderen bewondering en waardering op. Zo ontstaat er een positieve spiraal die zij zelf ontwikkelen en die door hun gedrag in stand wordt gehouden
2 W.Schaufeli en P.Dijkstra, Bevlogen aan het werk, 2010, Zaltbommel: Thema 3 S.Stofberg, De invloed van bevlogenheid en werkverslaving op gezondheid, ondeerzoeksverslag UvA, 2007
4
Bovenstaande laat zien dat bevlogenheid heel veel invloed heeft op de arbeidssituatie en de werknemer als persoon. Leiderschap Leidinggeven is meer dan alleen maar letten op zakelijke prestaties, maar gaat hand in hand met oog hebben voor de mensen (Schuijt, 2009)4. Dit is een belangrijk uitgangspunt voor leidinggevenden om bevlogenheid te ontwikkelen of te behouden. Uit bovenstaande blijkt dat energiebronnen een belangrijke rol spelen voor bevlogenheid. Deze energiebronnen zijn voor een leidinggevende als volgt te gebruiken om bevlogenheid te verhogen (Schaufeli en Dijkstra, 2010)5 Taakeisen kunnen bij teveel doorschieten tot stressbronnen. Praten over de taakeisen en evt stressbronnen geeft je als leidinggevende samen met de werknemer een beeld over zijn beleving. Er over praten kan de werknemer helpen zijn problemen op een andere manier te zien en het maakt de leidinggevende duidelijk wat de werknemer niet prettig vindt. Richt je als leidinggevende niet alleen op werkgerelateerde doelen, waarbij je als leidinggevende weet wat er in het primaire proces zich afspeelt (Weggeman, 2007)6, maar richt je ook op de mens achter de werknemer. Weet wat de werknemer bezighoudt, waar deze warm voor loopt. Als leider kun je de werknemer op deze wijze ook aanspreken op zijn kracht en hem helpen zelf de problemen op te lossen (Schuijt, 2009)7. • Persoonlijke feedback geven aan werknemers. Feedback is een belangrijke energiebron. Gebruik die als leidinggevende. Mensen hebben van zichzelf niet altijd goed voor ogen hoe ze functioneren, terwijl zij het nodig hebben om te weten wat hun werk oplevert. Een werknemer wilt zich ondersteund voelen. • Creëer ontplooiingsmogelijkheden voor de werknemer. Ook Weggeman8 noemt dit in zijn boek een van de belangrijkste leiderschapstaken. Evenzo is
4 5 6 7 8
L.Schuijt, Met ziel en zakelijkheid,2009, Schiedam: Scriptum W.Schaufeli en P.Dijkstra, Bevlogen aan het werk, 2010, Zaltbommel: Thema M. Weggeman, Leidinggeven aan professionals? Niet doen, 2008, Schiedam: Scriptum L.Schuijt, Met ziel en zakelijkheid,2009, Schiedam: Scriptum M. Weggeman, Leidinggeven aan professionals? Niet doen, 2008, Schiedam: Scriptum
5
autonomie belangrijk. Kijk naar de regels en afspraken die je als leidinggevende hebt opgesteld. • Versterk de groepsband. Als leidinggevende ben je een rolmodel in de omgang met elkaar. Zorg voor een duidelijke communicatie. Ook ontspannende activi teiten kunnen bijdragen tot een groepsband. Een goede sfeer is belangrijk om zich bevlogen te voelen. Bevlogenheid geeft veel positieve emoties die overgedragen kunnen worden op anderen. (Tims, 2007).9 Daarentegen heb je als leidinggevende een taak om goed in de gaten te houden waar het kantelpunt zit naar werkverslaving. Bevlogenheid kan omslaan in werkverslaving als iemand te weinig steun ervaart. Zelfstandigheid is goed, maar teveel zelfstandigheid niet. De grootste factor die ontevredenheid kan veroorzaken is echter een gebrek aan gevarieerd, uitdagend werk. Zorg voor variatie in wat iemand doet op een dag. (Suzanne Stofberg, 2007)10 Hulpmiddelen die kunnen bijdragen om bevlogen werknemers te krijgen en/of te behouden kunnen een Persoonlijk Ontwikkelingsplan en een goede gesprek/ beoordelingscyclus zijn, maar ook een werkbelevings-onderzoek. Conclusie Bevlogenheid is een mate van welbevinden van een persoon in zijn werksituatie. Een belangrijke voorwaarde voor bevlogenheid is de juiste verhouding tussen taakeisen en energiebronnen. Energiebronnen hebben een stimulerend effect op de bevlogenheid van de werknemers. Als leidinggevende heb je veel mogelijkheden en kansen om deze energiebronnen te verhogen en daardoor een bevlogenheid te laten ontstaan of teniet te doen. Bevlogenheid het resultaat van leiderschap.
9 M.Tims, Is de bevlogenheid van managers van invloed op bevlogenheid van hun ondergeschikten?,Erasmus Universiteit,Rotterdam 10 S.Stofberg, De invloed van bevlogenheid en werkverslaving op gezondheid, ondeerzoeksverslag UvA, 2007
6
Literatuur: W.Schaufeli en P.Dijkstra, Bevlogen aan het werk, 2010, Zaltbommel: Thema S.Stofberg, De invloed van bevlogenheid en werkverslaving op gezondheid, onderzoeksverslag UvA, 2007 L.Schuijt, Met ziel en zakelijkheid,2009, Schiedam: Scriptum W.Schaufeli en P.Dijkstra, Bevlogen aan het werk, 2010, Zaltbommel: Thema M. Weggeman, Leidinggeven aan professionals? Niet doen, 2008, Schiedam: Scriptum M.Tims, Is de bevlogenheid van managers van invloed op bevlogenheid van hun ondergeschikten? Erasmus Universiteit, Rotterdam
7
