KOOLHYDRATEN

GROENTEN / KOOLHYDRATEN ZEEKRAAL Algemeen Zeekraal is eenvoudig te herkennen aan de typische, buisvormig verdikte stengels. De smaak van zeekraal is vooral erg zilt, zoals de zee. Bij eb komt de zeekraal tevoorschijn en kan je ze plukken. Bereidingswijze Maak het goed schoon. Je kan het rauw eten, maar je kan het ook kort koken (blancheren) of (roer)bakken. Beetgaar is zeekraal het lekkerst. Tip: Laat zeekraal niet in kraanwater weken. Het is zeewater gewend en zal anders zowel qua smaak als textuur verpest zijn.

GROENTEN / KOOLHYDRATEN ZEEASTER/LAMSOOR

Algemeen Zeeaster is een zilte zeegroente die groeit in de kuststreken en op de Waddeneilanden. Bij eb komen ze tevoorschijn en kan je ze plukken. De bladeren van de zeeaster - lamsoren - zijn eetbaar. Lamsoren zijn langwerpige groene bladeren (soms een beetje grijzig), die de vorm hebben van een lamsoor en worden qua smaak en textuur ook wel vergeleken met spinazie. Ze smaken ziltig, dus men noemt het ook wel zee spinazie. Bereidingswijze Was het blad kort, anders verliest het zijn zoute smaak. ➜ ➜ ➜

GROENTEN / KOOLHYDRATEN ZEEASTER/LAMSOOR - VERVOLG Het knapperige blad is rauw eetbaar, maar beetgaar op zijn lekkerst. Kook of (roer)bak het zoals andere bladgroenten zo’n 4-5 minuten. Lamsoren slinken nauwelijks tijdens het koken en zijn in combinatie met vis, schelp- of schaaldieren een ideaal groentegerecht.

ZEESLA

Algemeen Zeesla is een groene zeewiersoort. De zeer dunne, brede, platte bladeren zijn teer, golvend en transparant. Ze lijken op slabladeren en groeien tot 50 cm lang. Zeesla groeit op een ondergrond waar het zich aan kan vastklampen. Die ondergrond kan bestaan uit stenen, maar zeesla kan ook op schelpdieren groeien. Pluk of snijd de zeesla boven zijn ‘houvast’ bij laagtij. Bereidingswijze Zeesla heeft een nootachtige, zout-zoete smaak. Het wordt vooral ongekookt gegeten, als salade. Spoel de bladeren goed af en laat ze drogen. Maak met de olie, peper en zout een dressing, gooi er wat garnaaltjes doorheen et voila.

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN GARNALEN

Algemeen De Noordzee garnaal of grijze garnaal is een kreeftachtige en is in Nederland de bekendste garnalensoort. Viswijze De beste momenten om het water in te gaan met een speciaal net is ongeveer twee uur voordat het eb wordt. Het zeewater moet troebel zijn. Kijk voordat je gaat vissen dus naar de stroming en helderheid van het water. Komen de golven uit noordwestelijke richting en is het water helder, dan is de kans groot dat je weinig zal vangen. Komen de golven uit zuid- of zuidwestelijke of oostelijke richting en is het water “grijs” en ondoorzichtig, dan is het meestal bingo! Tijdens het vissen dient steeds voldoende contact te worden gehouden met de zeebodem, waar de garnaal zich ophoudt. Controleer regelmatig de inhoud van het net en kieper de garnalen en een emmer. LET OP: Ga met je net maximaal tot kniehoogte het water in. Dan kun je ook niet in de problemen komen als het weer vloed wordt. ➜ ➜ ➜

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN GARNALEN - VERVOLG Bereidingswijze Zet een pan met water op. Doe daar een schepje zout in (circa 150 gram). Spoel nu de garnalen schoon, zodat al het zand, schelpen en ander vuil verwijderd zijn. Als het water kookt, giet je de levende garnalen in de pan. Wacht totdat het water weer kookt en er zich een witte laag schuim vormt. Dan houd je de pan wat hoger boven het vuur zodat de garnalen 3 tot 6 minuten kunnen doorkoken en ze roze van kleur zijn. Hierna giet je de garnalen door een zeef en spreid je ze op een bord bv. om ze af te laten koelen. Wanneer de garnalen afgekoeld zijn, zijn ze klaar om gepeld te worden.

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN KREUKELS

Algemeen Kreukels zijn zeeslakken met een donkerbruin huisje en een doorzichtig geelbruin dekseltje. Ze zitten o.a. aan wieren, op schorren tussen de hoog- en laagwaterlijn, op golfbrekers en steenglooiingen. Viswijze Kreukels zitten aan de waterlijn tussen de stenen en worden met de hand geraapt. Bereidingswijze Spoel de kreukels meerdere malen goed af ivm zand. Doe water in een pan, niet meer dan ¾ vullen en breng tegen het kookpunt. Voeg 1 à 2 eetlepels zout, 2 theelepels peper toe. Breng daarna het water op hoog vuur aan de kook en voeg de kreukels toe. Wanneer het water met de slakjes ook aan de kook is, 4 minuten door laten koken. Haal de pan van het vuur en laat ze afkoelen. Serveer de kreukels koud.

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN MOSSELEN

Algemeen Mosselen hebben een langwerpig asymmetrisch driehoekige, betrekkelijk dunschalige maar stevige, blauwpaarse schelp. Lichtere kleuren, geelbruin tot groen komen ook voor. In dat geval zijn vaak stralende blauwe tot donkerpaarse lijnen aanwezig. Viswijze Mosselen zitten aan de waterlijn tussen/op de stenen en worden met de hand geraapt. Bereidingswijze Mosselen worden meestal gekookt gegeten, maar ze worden ook wel gebakken. Koken: vul de pan voor driekwart met mosselen, strooi er peper en zout over en voeg bv zeekraal toe. Breng het geheel met gesloten deksel op hoog vuur aan de kook. Het kookvocht drukt het deksel omhoog wanneer de mosselen koken. Licht het deksel op, zodat het vocht weer zakt. Schep of schud de mosselen om. Druk de deksel weer op de pan en laat op dezelfde manier het vocht de deksel nog twee keer omhoog drukken. ➜ ➜ ➜

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN MOSSELEN - VERVOLG Bakken: zie hierboven en daarna nog bakken in een beetje olie. LET OP: Als de mossel open staat na het wassen en voordat je gaat stoven betekent dit niet dat hij direct de prullenmand in moet. Geef een tik tegen de schelp en als hij dan weer sluit is hij goed. Mosselen die bij/na het koken gesloten blijven, moeten wel worden weggegooid.

SCHAAL-SCHELPDIEREN/EIWITTEN KRABBETJES

Algemeen Krabben behoren tot de groep kreeftachtige. Ze hebben vaak 10 poten. Viswijze Eigenlijk is er niet een speciale manier om krabbetjes te vangen. Kijk vooral goed in het net tijdens de garnalenvangst en grote kans dat er ook een hoop (eetbare) krabbetjes tussen zitten. Bereidingswijze Koken: goed wassen en dan een kwartiertje koken. Bakken: eerst wassen en koken. Verwijder vervolgens de drab door ze goed af te spoelen en bak ze in een beetje olie. Je kan er ook soep van proberen te maken: laat de krabben een uur in een pan met water staan, stamp ze fijn en giet dit alles door een zeef: Dit is de soep basis. Hieraan kunnen dan nog garnalen, mosselen of visjes worden toegevoegd.

FRUIT / BESSEN DUINDOORNBES

Algemeen De Duindoorn is volop aanwezig in de duinen en gemakkelijk te herkennen aan zijn stekels. De Duindoornstruik heeft een grote hoeveelheid oranje bessen. Deze bessen zijn goed tegen de dorst en bevatten 7x meer vitamine C dan bv een citroen. De bessen zijn vrij zuur van smaak. Bereidingswijze Je kan ze gewoon plukken en eten. Ze zijn eventueel ook lekker door de zeesla. Let bij het plukken dus wel op de vele stekels. Wat kan je er nog meer mee: • Je kan er bijvoorbeeld ook sap van knijpen/ stampen. • Ook de bladeren zijn bruikbaar, bijvoorbeeld om thee van te zetten. Droog de bladeren ’s avonds bij het vuur zodat je er de volgende ochtend thee van kan maken.

FRUIT / BESSEN CRANBERRY'S

Algemeen De cranberry (in Nederland ook wel de grote veenbes genoemd) is een rode, zure bes waar heel veel van te maken is (sap, compote, jam etc). Het eiland Terschelling staat bekend om zijn cranberry’s, die in de duinen van het eiland groeien. De cranberrypluk wordt door Staatsbosbeheer verpacht aan het cranberrybedrijf Terschelling. Het plukken gebeurt handmatig waardoor de Terschellingse cranberry’s het eko keurmerk mogen voeren. Maar niet iedereen mag zomaar plukken, in eerste instantie mogen alleen de 20 mensen met een plukpas en plukbak op pad. Wanneer zij klaar zijn mogen ook eilandbewoners en toeristen de bessen plukken, zonder plukbak. Bereidingswijze Plukken, afspoelen en opeten of in de sla verwerken. RESUME Alle belangrijke vitamines en mineralen zijn op het eiland te vinden; koolhydraten, eiwitten, groenten en fruit. Probeer gedurende de dag van alles wat binnen te krijgen.

GIFTIG / GEVAARLIJK Regel 1 Als je iets niet herkent of niet kent NIET eten!

DE TAXUS Beschrijving De Taxus is een geslacht van coniferen. De boomstammen kunnen een doorsnede tot maar liefst 4 meter bereiken. Ze hebben een roodachtige schors en lancetvormige, vlakke, donkergroene, lange naalden en helder rode kegelachtige bessen.

ALLE delen van de taxus zijn giftig, maar vooral de taxusbessen bevatten het hoogst giftige taxine. Eén tot twee uur na de inname van naalden of zaden treden de volgende verschijnselen op: • Braken • Diarree • Buikkrampen • Duizeligheid • Hallucinaties • Verwijding van de pupillen LET OP: Als één van deze verschijnselen optreedt meteen een arts raadplegen. Bij een zware intoxicatie kunnen namelijk stuipen volgen, een onregelmatige polsslag (eerst snel, later traag), hartritmestoornissen, een sterke daling van de bloeddruk en een plotse hart,- en ademhalingsstilstand.

GIFTIG / GEVAARLIJK DE TEEK Beschrijving Een teek lijkt op een plat spinnetje. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Daar leven ze in hoog gras en tussen bladeren. Ze kunnen ongemerkt uren of zelfs dagen op de huid zitten en zich volzuigen met bloed. Meestal zijn tekenbeten onschuldig. Toch is het belangrijk een teek zo snel mogelijk te verwijderen. Het liefst binnen 24 uur.

Hoe herken je een tekenbeet? • Een teek op de huid • Na enkele uren kan de beet beginnen te jeuken. • Volgezogen met bloed is een teek ongeveer even groot als een erwt. ➜➜➜

GIFTIG / GEVAARLIJK DE TEEK - VERVOLG Wat doe je bij een tekenbeet? • Vermijd het gebruik van jodium, alcohol of andere middelen alvorens je de teek verwijdert. En probeer de teek zeker niet met een brandende sigaret of lucifer te verwijderen. Hierdoor zal de teek juist gif in de wond spuiten. • Schuif het tangetje onder de teek, zo dicht mogelijk op de huid en wip hem in zijn geheel er uit.

• Gebruik jodium of alcohol om het wondje te ontsmetten. • Noteer de datum van het verwijderen van de teek in je agenda. Houd de huid tot 3 maanden na het verwijderen van de teek in de gaten. • Het tekenseizoen loopt van ongeveer maart t/m oktober.

DIEREN ZEEHONDEN

Zeehonden kun je zien op de Boschplaat in Terschelling. Hoewel ze een hoog knuffel imago hebben, kunnen ze bijzonder gevaarlijk én vals zijn. Vooral als ze jongen hebben. Dus bewonder ze van afstand, maar laat ze vooral met rust.

KONIJNEN

In de duinen zie je geregeld wilde konijnen, vooral ’s ochtends bij zonsopkomst en ’s avonds.

DIEREN DE LEPELAAR De lepelaar herken je onmiddellijk aan zijn spatelvormig verbrede zwarte snavel, die aan de voorzijde geel is. De vogel is verder helemaal wit. Op zijn kop zit een opvallende kuif. Lepelaars vinden hun voedsel in ondiep water, waar ze hun snavel zijwaarts doorheen bewegen, om op deze manier op de tast allerlei prooidieren te vangen. In de speciale snavel is een soort zeefmembraan aanwezig, waarmee de lepelaar, door een bundeling van zenuwen, over een ultra-gevoelig eetgereedschap beschikt.

UILEN

De kerkuil is een erg opvallende uil met een hartvorming gezicht. De onderkant van de vleugels zijn spierwit en de rug is roestkleurig met grijze vlakken en stipjes. De buik is beige en is meestal vol stipjes. Hij is 33-35cm lang en heeft een spanwijdte van 85-93 cm. ➜➜➜

DIEREN UILEN - VERVOLG

De ransuil is een middelgrote slanke uil met opvallende oor pluimen. Het verenkleed is aan de bovenkant geelbruin met een donkere, op boomschors lijkende tekening. Ze zijn 35-37 cm groot en hebben een spanwijdte van 84-95 cm. In de winter zijn er in een enkele boom of bosje soms wel 30 uilen te vinden. Deze gezamenlijke slaapplaatsen (roestplaatsen) zijn wel vaak moeilijk te zien. Alleen de grote hoeveelheden braakballen eronder verraden de aanwezigheid van de uilen.

DIEREN ROOFVOGELS Op Terschelling huist ook een aantal roofvogelsoorten. De meest voorkomende soort is de buizerd. Maar er vliegen bijvoorbeeld ook kiekendieven en torenvalken rondom het eiland. Ze hebben allen typisch opstaande veren als ‘vingers’ aan het eind van de vleugels. Maar ze zijn ook te onderscheiden; Buizerd

• is nogal fors en rond gebouwd • heeft nogal rechte vleugels • heeft 3 banen bruin - wit - zwart die lopen in de lengterichting van de vleugel • heeft zwarte vleugelpunten • jaagt cirkelend • klinkt typisch als een miauwende kat • is te vinden in de rand tussen bos en open land. ➜➜➜

DIEREN Bruine kiekendief

• heeft een knik in de vleugels: de binnenste helft loopt schuin naar voren, en de buitenste helft schuin naar achter • heeft 3 banen bruin - wit - zwart die dwars lopen op de vleugel: bruin bij het lichaam, dan brede witte banen, en tenslotte zwarte vleugelpunten • jaagt cirkelend • is te vinden boven open gebieden Blauwe kiekendief

• heeft een veel lichtere knik in de vleugels • heeft 3 banen grijs - wit - zwart die dwars lopen op de vleugel: grijs bij het lichaam, dan brede witte banen, en tenslotte zwarte vleugelpunten • jaagt laag scherend over slootjes • is te vinden boven open droge (zanderige) gebieden ➜➜➜

DIEREN Torenvalk

• heeft slankere vleugelbouw, zonder de opstaande veertjes aan het eind, en is daardoor minder geschikt voor een lage luchtsnelheid • heeft geen banen, maar een egaal gevlekte tekening op zijn veren • jaagt klapperend, op 1 plaats ‘stilstaand’ in de lucht • is te vinden boven open gebieden. Smelleken

Smellekens zijn de kleinste valken van Europa. Ze eten vooral zangvogels, die ze tijdens de vogeltrek volgen. Door snel en vlak boven de grond te vliegen overrompelen ze deze kleine vogels. Daarbij vliegen ze de laatste paar meter als een grote lijster, als extra camouflage. Er zijn elke winter wel smellekens op het eiland.

KAMPEMENT ACHTERLATEN Als het tijd is om terug te gaan naar de ‘bewoonde wereld’ is het de bedoeling dat het kampement zo achtergelaten wordt als dat het is aangetroffen. Zorg dat het vuur goed gedoofd wordt en de as/ kooltjes netjes opgeruimd worden.

En zorg dat het slaapverblijf weer wordt afgebroken en de takken e.d. die daarvoor gebruikt zijn worden verspreid in het gebied. Check tot slot of er nog plastic of andere zaken rondslingeren. Neem het mee en gooi het elders in de prullenbak.