Koolhydraten en diabetes

Koolhydraten en diabetes Informatie voor patiënten

F0041-1011_DZH december 2014 Diabetes Zorg Haaglanden www.diabeteszorghaaglanden.nl Locatie Westeinde, Westeinde 150 2512 HH Den Haag (070) 360 31 39 Locatie Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam (070) 357 44 44

Inleiding Koolhydraten in de voeding hebben een direct effect op de bloedsuiker. Het is daarom nuttig om een goede basiskennis over koolhydraten te hebben. In deze folder vindt u informatie over koolhydraten in uw lichaam en in uw voeding, het meten en wegen van voeding, variëren met koolhydraten en een rekenvoorbeeld. Ook vindt u een lijst met voedingsmiddelen en hun koolhydraatgehalte.

Wat zijn koolhydraten Koolhydraten is de verzamelnaam voor suikers en zetmeel in voeding en dranken. Koolhydraten hebben een grote invloed op de bloedsuiker van iemand met diabetes en beïnvloeden zo uw gezondheid. Vandaar dat het erg belangrijk is dat u weet welke voedingsmiddelen koolhydraten bevatten.

Koolhydraten in uw lichaam Na het eten of drinken van koolhydraten worden deze in het lichaam omgezet in glucose. De glucose komt via de darmen in het bloed terecht en laat uw bloedsuiker (tijdelijk) stijgen. Hoe hoog uw bloedglucose wordt, hangt onder andere af van de hoeveelheid koolhydraten die u eet en drinkt. Met behulp van insuline zal de glucose vervolgens uit het bloed naar uw spieren en organen worden gebracht, zodat uw bloedsuiker weer daalt. Eenmaal in spieren en organen aangekomen levert glucose daar energie.

Koolhydraten in uw voeding Een gezonde voeding bevat koolhydraten. Koolhydraten leveren namelijk een groot deel van de energie die uw lichaam elke dag nodig heeft. Koolhydraten komen in uw voeding voor in verschillende vormen: • Zetmeel: zoals in brood, aardappelen, rijst, deegwaren (macaroni, spaghetti, bladerdeeg) en peulvruchten (bonen, linzen, kapucijners) • Vruchtensuiker: zoals in (gedroogd) fruit en vruchtensappen • Melksuiker: zoals in melk, karnemelk, yoghurt, kwark • Suiker en toegevoegde suiker: zoals in suikerklontjes, snoep, gebak, jam en limonade.

Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

2

U eet en drinkt waarschijnlijk bij elke maaltijd koolhydraten. De hoeveelheid koolhydraten die per maaltijd goed voor u is, is afhankelijk van onder andere uw leeftijd, hoeveel u sport en beweegt, welke medicijnen u gebruikt en of uw diabetes goed is ingesteld. Voor uw bloedsuiker is het gunstig om koolhydraten goed over de dag te verdelen en elke maaltijd ongeveer evenveel koolhydraten te eten.

Etiketten lezen Op de meeste etiketten van verpakte voedingsmiddelen staat een voedingswaardetabel. In de voedingswaardetabel staat informatie over onder andere het gehalte van vet, eiwit, en koolhydraten in het voedingsmiddel. De hoeveelheid koolhydraten staat vermeld per 100 gram of per stuk of portie van het voedingsmiddel. De koolhydratenlijst in deze folder is bedoeld voor de voedingsmiddelen waarvan er geen informatie op het etiket staat. Van nietverpakte voedingsmiddelen is het belangrijk om het voedingsmiddel te meten of te wegen.

Meten en wegen Gebruikt u thuis een glas van 125 of 225 milliliter? Ligt er 150 of 250 gram rijst op uw bord? Om goed in te schatten hoeveel koolhydraten er in uw maaltijden zitten, is het meten en wegen van uw voeding belangrijk. Als u eenmaal weet wat uw standaardportie is, dan kunt u dit vergelijken met de standaardportie in deze folder en vervolgens vervangen door de juiste hoeveelheid in de lijst op de volgende bladzijden. In de lijst staat achter een voedingsmiddel een standaardmaat. Zo is een snee brood 35 gram, controleer thuis zelf of deze standaardmaten kloppen. Pak uw keukenweegschaal en maatbeker er bij en vergelijk de maten thuis met de maten hieronder. Heeft u thuis andere maten dan kunt u overwegen om andere bekers, schaaltjes en opscheplepels te gaan gebruiken of om een omrekenfactor te bepalen. Komt u er niet uit, neem dan gerust contact op met uw diëtist.


3

Voedingsmiddel Standaardmaat Thuis Omrekenfactor 1 snee brood (wit, bruin, volkoren) 35 gram 1 portie zoet beleg 10-15 gram 1 portie hartig beleg 15-20 gram 1 glas, kopje of beker 150 ml 1 schaaltje 150 ml 1 opscheplepel 50 gram 1 eetlepel 20 gram 1 sauslepel 25 gram 1 kop 250 ml

Variëren met koolhydraten U heeft waarschijnlijk uw voeding wel eens besproken met uw diëtist. Misschien heeft u een voorbeeld van een dagmenu (dieetlijst) van uw diëtist gekregen. U weet dus ongeveer hoeveel voeding met koolhydraten u per maaltijd eet. Voor uw bloedsuiker is het gunstig om koolhydraten goed over de dag te verdelen en elke maaltijd ongeveer evenveel koolhydraten te eten. Toch is het niet de bedoeling dat u elke dag precies hetzelfde eet. Daarom kunt u de koolhydratenlijst gebruiken om elke maaltijd iets anders te eten, zonder de hoeveelheid koolhydraten per maaltijd te veranderen.

Rekenvoorbeeld Op de volgende bladzijde vindt u twee voorbeelden van hoe u uw voeding kunt variëren zonder de hoeveelheid koolhydraten te veranderen. Vergelijk de voeding in maaltijd A met de voeding in maaltijd B: er worden heel andere producten gebruikt, toch is de hoeveelheid koolhydraten in beide maaltijden ongeveer gelijk. Hetzelfde geldt voor maaltijd X en maaltijd Y.


4

Maaltijd A: Maaltijd B: koolhydraten (g) koolhydraten (g) 3 snee bruin brood 45 1 bruine pistolet 21 dieetmargarine - 1 snee licht roggebrood 11 2 porties hartig beleg - dieetmargarine 1 portie jam 10 1 plak kaas 1 glas halfvolle melk 7 1 portie stroop 10 thee zonder suiker - 1 peer 16 1 glas karnemelk 6 Totaal: 62 64 Maaltijd X: Maaltijd Y: koolhydraten (g) koolhydraten (g) 1 portie vlees - 3 stokjes saté met saus 9 Jus - 2 opscheplepels nasi goreng 30 3 opscheplepels groente 6 rauwkost 3 aardappelen 27 1 schaaltje kroepoek 6 schaaltje vla 20 schaaltje magere yoghurt 6 Totaal: 53 51

De koolhydratenlijst Op deze en de volgende bladzijden vindt u een lijst met voedingsmiddelen en hun koolhydraatgehalte. In de eerste kolom staat het voedingsmiddel, daarachter staat de portie en daarachter hoeveel gram koolhydraten erin zitten. Let op, deze lijst geeft alleen informatie over de hoeveelheid koolhydraten in de voeding. Uiteraard is het belangrijk om meestal voor gezonde voedingsmiddelen te kiezen, kies daarom niet te vaak voor producten met veel verzadigd vet, weinig vitaminen en mineralen en/of weinig vezel. Vindt u het moeilijk om de gezonde voedingsmiddelen te kiezen, vraag dan hulp van uw diëtist.


5

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

Brood en graanproducten beschuit 1 stuk 7 bloem 50 gram/5 eetlepels 35 brood, bruin 1 snee 15 brood, volkoren 1 snee 14 brood, koolhydraatarm 1 snee 7 brood, Marokkaans bruin 1 kwart (105 gram) 45 brood, Turks wit 1 stuk (60 gram) 31 brood, wit 1 snee 17 broodje, hard wit 1 stuk 27 broodje, pistolet bruin 1 stuk 21 broodje, pistolet wit 1 stuk 24 broodje, zacht bruin 1 stuk 21 broodje, zacht wit 1 stuk 24 broodje ciabatta 1 stuk 24 cornflakes 2 eetlepels 6 cracotte, volkoren of naturel 1 stuk 4 creamcracker 1 stuk 7 croissant 1 stuk 17 Knäckebröd, bruin 1 snee 6 koffiebroodje 1 stuk 39 krentenbol 1 stuk 25 krenten-, rozijnenbrood 1 snee 19 krenten-, rozijnenbrood met spijs 1 snee 21 muesli gezoet/ongezoet 2 eetlepels 14 ontbijtkoek 1 plak (25gram) 17 rijstwafel 1 stuk 4 roggebrood, donker 1 snee 16 roggebrood, licht 1 snee 11 simit 1 stuk (55 gram) 28 stokbrood wit/bruin 1 sneetje (10 gram) 5 toastje, klein 1 stuk 4 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

6

Voedingsmiddel

portie

Drinkontbijt Goede Morgen original Goede Morgen light Fruit ontbijt (Hero) Brinta Wake up

225 ml 225 ml 1 flesje (330 ml) 1 zakje + melk

27 12 45 27

Pap pap, met suiker pap, griesmeel, zonder suiker pap, griesmeel, met suiker pap, havermout, zonder suiker

1 schaaltje 1 schaaltje 1 schaaltje 1 schaaltje

21 15 34 11

Boter en margarine (dieet) halvarine, (dieet), margarine roomboter

koolhydraten (gram)

-

Broodbeleg chocoladevlokken, -hagel en -pasta 1 portie 10 halvajam en jam light 1 portie 5 ei 1 stuk jam, honing, appelstroop, 1 portie 10 kaas, smeerkaas 1 portie kokosbrood 1 portie 12 Marmite/gistextract 1 portie 1 pindakaas 1 portie 2 rauwkost zoals tomaat, komkommer, radijs, sla 1 sandwichspread 1 portie 2 Speculoos 1 portie 11 vis 1 portie vleeswaar 1 portie Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

7

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

vruchtenhagel 1 portie 15 Suiker druivensuiker, Dextro Energy 1 tablet 3 suiker 1 eetlepel 15 suiker 1 klontje/theelepel 4 Melk en melkdranken ayran 1 glas 3 Breaker 1 pakje (200ml) 30 Breaker light 1 pakje 10 chocolademelk, light 1 glas 8 chocolademelk, mager 1 glas 17 chocolademelk, vol 1 glas 18 geitenmelk 1 glas 7 karnemelk 1 glas 6 koffiemelk, mager en halfvol scheutje/cupje 1 koffiemelkpoeder, mager 1 zakje 1 melk, mager, halfvol en vol 1 glas 7 Milk & Fruit zuiveldrank 1 glas 20 milkshake 250 ml 29 slagroom met suiker 1 eetlepel 2 sojamelk 1 glas 1 Yakult 1 flesje 10 Yakult light 1 flesje 7 yoghurt, mager, halfvol en vol 1 schaaltje 6 yoghurtdrank, mager 1 glas 17 yoghurtdrank, mager met zoetstof 1 glas 6 Soepen bouillon 1 kop 1 erwtensoep 1 kop 23 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

8

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

gebonden soep 1 kop 6 harira 1 kop 13 heldere soep met vermicelli 1 kop 6 heldere soep met groente 1 kop 2 peulvruchtensoep 1 kop 18 saoto soep 1 kop 9 Vlees / vis schaal- en schelpdieren (garnalen, mosselen, krab, kreeft) 1 portie vis 1 portie vis gepaneerd, bv. vissticks 4 stuks 16 vlees 1 portie vlees gepaneerd 1 portie 10 wild en gevogelte 1 portie Vleesvervangingen ei 1 stuk kaasschnitzel Valess 75 gram 7 quornstukjes 100 gram 10 roerbakblokjes (Valess) 100 gram 7 sojablokjes 100 gram 18 tempé 100 gram 5 vegetarische burger (Tivall) 75 gram 8 vegetarische groenteschijf 75 gram 5 vegetarische schnitzel 100 gram 10 Jus en saus azijn barbecuesaus cocktailsaus fritessaus 5% olie

1 eetlepel 1 sauslepel 1 sauslepel 1 sauslepel


0 6 3 9

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

jus, ontvette ketjap manis ketjap asin mayonaise mayonaise light/halfvet satésaus slasaus 25 of 50% olie tomatenketchup

1 sauslepel 1 eetlepel (15 gram) 1 eetlepel (15 gram) 1 eetlepel 1 eetlepel 1 sauslepel 1 sauslepel 1 sauslepel

8 8 1 1 6 3 5

Vetten olijfolie zonnebloemolie bak- en braadvet

1 eetlepel 1 eetlepel 1 eetlepel

0 0 0

Groenten (bereid) doperwten 1 opscheplepel groenten 1 opscheplepel maïs 1 opscheplepel rauwkost 1 schaaltje

6 2 6 2

Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten en dergelijke (bereid) aardappelen 1 stuk, klein (50 gram) 9 aardappelpuree 1 opscheplepel 7 bakbanaan 1 stuk (100 gram) 32 cassave 1 stuk (100 gram) 33 couscous 1 opscheplepel (30 gram) 8 gierst 1 opscheplepel 12 noodles 1 opscheplepel 14 pasta zonder saus 1 opscheplepel 14 pasta, volkoren 1 opscheplepel 12 bruine en witte bonen 1 opscheplepel (60 gram) 10 daal (oerdi, gele erwten etc.) 1 opscheplepel (70 gram) 8 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

10

Voedingsmiddel

portie

linzen rijst rijst, zilvervlies- yam

1 opscheplepel (70 gram) 8 1 opscheplepel (55 gram) 18 1 opscheplepel (55 gram) 13 1 stuk (100 gram) 33

Overige gerechten bami goreng babi pangang chili con carne flensje foe yong hai hartige taart (van bladerdeeg) lasagne met vlees en saus moussaka nasi goreng pannenkoek, naturel pannenkoek met suiker of stroop quinoa roti, gevuld met aardappel of gele erwten roti, ongevuld stamppot boerenkool stamppot rauwe andijvie stamppot wortel en ui (hutspot) stamppot zuurkool taco tortilla (ongevuld) pizza pizza, mini poffertjes met boter en suiker tjaptjoi

koolhydraten (gram)

1 opscheplepel (60 gr) 16 1 opscheplepel 3 1 opscheplepel (70 gr) 7 1 stuk (70 gram) 20 1 opscheplepel 1 1 punt (175 gram) 20 1 stuk (50 gram) 6 1 stuk (50 gram) 4 1 opscheplepel (60 gr) 15 1 stuk (70 gram) 20 1 stuk 35 1 opscheplepel (50 gr) 9 1 stuk 1 stuk 1 opscheplepel (110 gr) 1 opscheplepel (110 gr) 1 opscheplepel (110 gr) 1 opscheplepel (110 gr) 1 stuk (10 gr) 1 stuk (110 gr) 1 stuk (grote, 350 gr) 1 stuk (100 gr) 1 portie (15 stuks) 1 opscheplepel (50 gr)


74 35 14 13 11 11 5 19 84 24 64 2

11

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

Nagerechten kwark, mager 1 schaaltje 6 kwark, mager, met vruchten 1 schaaltje 17 kwark, halfvol of biogarde 1 schaaltje 5 pudding 1 schaaltje 30-35 vla 1 schaaltje 20 vla, met zoetstof 1 schaaltje 13 vruchtenyoghurt 1 schaaltje 20 vruchtenyoghurt, met zoetstof 1 schaaltje 8 waterijs 1 stuk (55 gr) 12 yoghurt, mager, halfvol en vol 1 schaaltje 6 yoghurt, Bulgaarse 1 schaaltje 9 Overige nagerechten Cornetto, of vergelijkbaar ijs 1 stuk 26 Magnum, of vergelijkbaar ijs 1 stuk 28 roomijs 1 bolletje (50 gr) 19 yoghurtijs 1 stuk (50 gr) 13 yoghurt, Bulgaarse 1 schaaltje 9 yoghurt, vol 1 schaaltje 6 Fruit, vruchten- en groentesap Vers fruit: aardbeien/rode bessen 1 schaaltje (100 gr) 5 ananas, vers 1 schijf (100 gr) 12 appel 1 stuk (135 gr) 18 banaan 1 stuk (130 gr) 27 dadels, gekonfijt 1 stuk 4 druiven 1 trosje (125 gr) 21 granaatappel 1 stuk 26 grapefruit 1 stuk 10 kaki 1 stuk 28 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

12

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

kersen 1 schaaltje 20 kiwi 1 stuk 9 mandarijn 1 stuk 5 mango halve 25 meloen, gemiddeld 1 schijf (150 gr) 10 nectarine 1 stuk 6 peer 1 stuk (130 gr) 16 pruim 1 stuk 4 sinaasappel 1 stuk (120 gr) 9 vijgen, gedroogd 1 stuk 11 Overige avocado 1 stuk 4 olijven 10 stuks 1 Vruchtensap ongezoet vruchtensap (zoals jus d’orange, appelsap) vruchtensap met suiker (zoals dubbeldrank) druivensap (ongezoet) vruchtensap light Fruit2day

1 glas

17

1 glas

19

1 glas 1 glas 1 flesje (200 ml)

24 9 27

Groentesap tomatensap wortelsap

1 glas 1 glas

5 10

Compote appelmoes (blik/pot) rabarbermoes (pot) rozijnen, krenten

1 schaaltje 1 schaaltje 1 eetlepel


26 29 8 13

Voedingsmiddel

portie

tutti frutti geweekt vruchten op eigen sap vruchten op siroop

1 schaaltje 1 schaaltje 1 schaaltje

Overige dranken fernandes frisdrank (zoals cola, sinas) frisdrank light ice tea koffie, zonder suiker limonade van siroop limonade van suikervrije siroop mineraalwater thee, zonder suiker

1 glas 1 glas 1 glas 1 glas 1 kopje 1 glas 1 glas 1 glas 1 kopje

Sportdranken AA-drink Isotone AA-drink Multi Nine AA-drink, High Energy AA-drink, Sportwater Extran, Energy Extran, Hydro

1 flesje 1 flesje 1 flesje 1 flesje 1 flesje 1 flesje

koolhydraten (gram) 32 16 23

17 15 12 21 -

19 43 54 0 49 23

Alcoholische dranken advocaat 1 glas (50 ml) 12 bessenjenever 1 glas (35 ml) 6 bier, alcoholarm, -vrij 1 glas (200 ml) 12 bier, light 1 glas (200 ml) 9 bier, pils 1 glas (200 ml) 6 citroenjenever 1 glas (35 ml) 1 cognac, jenever, vieux, whisky 1 glas (35 ml) likeur 1 glas (35 ml) 10 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

14

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

port sherry vermout wijn, rode wijn, rosé wijn, witte, droog wijn, witte, zoet

1 glas (50 ml) 1 glas (50 ml) 1 glas (50 ml) 1 glas (100 ml) 1 glas (100 ml) 1 glas (100 ml) 1 glas (100 ml)

7 2 8 3 3 6

Opmerking: drink alcohol met mate en in overleg met uw diëtist, arts of diabetesverpleegkundige

Zoete tussendoortjes amandelbroodje 1 stuk 31 appelbeignet 1 stuk 15 appelflap 1 stuk 36 appelgebak 1 punt/stuk 41 banketstaaf 1 stukje (25 gram) 13 biscuit 1 stuk 4 biscuit, volkoren 1 stuk 7 bonbon 1 stuk 8 bonbon met likeur 1 stuk 8 boterkoek 1 blokje (20 gram) 11 Bounty 1 stuk, groot 32 Bounty 1 stuk, klein 9 cake 1 plak (30 gram) 13 chocoladereep, melk, puur, wit 1 stuk (45 gram) 27 chocoladereep met noten 1 stuk (45 gram) 18 chocoprince, pennywafel 1 stuk (25 gram) 17 crème-, mokkagebak 1 punt 38 donut, ongevuld 1 stuk 19 drop, zuurtje 1 stuk 4 eierkoek 1 stuk (30 gram) 18 Evergreen 1 stuk 14 Fruitkick 1 stuk 20 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

15

Voedingsmiddel

portie

koolhydraten (gram)

gevulde koek 1 stuk 36 haverkoek 1 stuk 24 mueslikoek 1 stuk 16 kauwgom 1 stuk 1 kauwgom, suikervrij 1 stuk koekje, gemiddeld 1 stuk 7 kokosmakroon, groot 1 stuk 29 kruidnoten handje (10 gram) 7 kwarktaart 1 punt 31 lolly 1 stuk 10 Mars 1 stuk, groot 42 Mars 1 stuk, klein 14 marsepein 1 stuk (25 gram) 16 moorkop 1 stuk 12 oliebol 1 stuk 27 pepermunt 1 stuk 3 pepernoten 3 stuks 6 popcorn zoet 1 handje (10 gram) 8 rijstevlaai 1 stuk 29 roze koek 1 stuk 33 scone 1 stuk 21 slagroomgebak 1 punt 29 slagroomsoes 1 stuk/klein 2 Snickers 1 stuk, groot 32 spekkie 1 stuk 5 spekkoek 1 punt (35 gram) 9 sprits 1 stuk 15 stroopwafel 1 stuk 28 Sultana 1 stuk 10 tompouce 1 stuk 37 Twix 2 stuks 38 vruchtengebak 1 punt 26 Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

16

Voedingsmiddel

portie

vruchtenvlaai wafel

1 punt 1 stuk

koolhydraten (gram)

35 29

Hartige tussendoortjes augurk 1 stuk 0 bamibal/nasibal 1 stuk 26 bitterbal 1 stuk 3 borrelnootjes/ studentenhaver 1 eetlepel 8 chips 1 handje 5 chips light 1 handje 6 Japanse mix 1 handje 8 kaassoufflé 1 stuk 15 kroepoek 10 stuks 6 kroket 1 stuk 11 kroket bereid in oven 1 stuk 18 loempia 1 stuk (150 gr) 28 noten, gemengd 1 handje 4 patates frites 1 zakje/bakje (150 gr) 57 pinda’s 1 eetlepel 3 popcorn zout 1 handje 7 saté met saus 3 stokjes 9 saucijzenbroodje 1 stuk 23 salade voor op toastje (15 gr) 1 salade, huzaren 1 bolletje (50 gr) 7 zout koekje 1 stuk 4 zout biscuittje (Tuc) 1 stuk 2 zoute stokjes (pepsels) 10 stuks 7

Hulpmiddelen bij koolhydraten tellen Er zijn verschillende manieren om bij te houden hoeveel koolhydraten u dagelijks binnen krijgt. Er zijn invulformulieren, websites en apps waarin u een voedingsdagboek bij kunt houden. Vraag ernaar bij uw diëtist. Koolhydraten en diabetes • F0041-1011_DZH • december 2014

17

De door Diabetes Zorg Haaglanden ontwikkelde Diabetes App is bij uitstek geschikt voor het snel en makkelijk bijhouden van een voedingsdagboek. Met de app kan het voedingsdagboek ook direct worden gemaild naar uw behandelaar en u kunt zelfs foto’s van maaltijden toevoegen. U kunt de gratis app downloaden van de website van Diabetes Zorg Haaglanden, www.diabeteszorghaaglanden.nl, of vinden in de aanbieder van uw smartphone of tablet.

Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u contact opnemen met Diabetes Zorg Haaglanden op de volgende telefoonnummers: DZH Westeinde: (070) 360 31 39 DZH Antoniushove: (070) 357 44 44 Telefonisch spreekuur van maandag tot en met vrijdag: DZH Westeinde 11.30 tot 12.00 uur Telefoonnummer (070) 360 31 39 DZH Antoniushove: Telefoonnummers: Telefoonnummer:

11.30 tot 12.00 uur (070) 357 43 28 (diabetesverpleegkundige) (070) 357 43 29 (diabetesverpleegkundige) (070) 357 42 24 (diëtist)


18

Koolhydraten en diabetes

Recommend Documents