Koninklijke Ten Cate nv. Jaarverslag Connected met technologische innovatie

Koninklijke Ten Cate nv

Concept en realisatie

Fotografie

C&F Report Amsterdam B.V., Harry Broeze

Norbert Hekkink

Courtesy © Boeing (Timothy Stake)

investor relations & corporate development

Martin Lucas

Courtesy © Commando Dienstencentra NL

Drs F.R. Spaan, directeur [email protected]

Sheila Brooks

Marcus J. Quarterman

Courtesy © ESA (A. Le Floc’h)

Vertaling

Micah E. Clare

Lachlan Simond

Courtesy © KesselsGranger DesignWorks

VVH business translations,

Frans Dekker

Gijs Versteeg

Courtesy © Rolls Royce

Stationsstraat 11

Utrecht

Paul Haverkort

Courtesy © Airbus

Courtesy © Stichting IJkdijk

7607 GX Almelo, Nederland

Amsterdam

Jaarverslag 2009

Tekst



Colofon


Jaarverslag 2009

MATERIALS THAT MAKE A DIFFERENCE

Our materials are at the cutting edge of

Our systems and materials generate

Our customers make a difference with our

textile technology, chemical technology

added-value solutions.

materials and systems. This generates

and material technology.

growth and continuity.

Postbus 58 7600 GD Almelo, Nederland Onze heldere visie, missie en strategie geven richting aan

Telefoon 0546 544 911

de onderneming. De strategie focust op waardeketen-

Telefax 0546 814 145

management. In de dagelijkse praktijk wordt bij het

www.tencate.com

structureren, implementeren en operationaliseren van de business gewerkt aan de hand van het TenCate-businessmodel. Onze uitdaging ligt in het vinden van de ultieme balans tussen de vier hoekstenen.

Het Britse Xennia Technology ltd (79%) is een van de weinige specialisten ter wereld in de ontwikkeling van productieprocessen op basis van inkjettechnologie. De specialiteit van Xennia bestaat uit het combineren van de technologie (hardware) met besturingssystemen (software) op basis van zelf ontwikkelde chemische recepturen voor inkten, coatings et cetera. Xennia beschikt over een scala van inktrecepturen voor toepassingen in bijvoorbeeld schakelingen (printed electronics), infraroodreflectie, coatings met zelfreinigende werking en speciale inkten voor toepassing in de drukkerijsector (bijvoorbeeld gepersonaliseerde labelprinters).

Connected met technologische innovatie

Werkmaatschappijen en deelnemingen

Commercieel overzicht en profiel



Fotografie


Norbert Hekkink



Martin Lucas



Sheila Brooks



Vertaling

Micah E. Clare

Lachlan Simond



Frans Dekker

Gijs Versteeg


Stationsstraat 11

Utrecht

Paul Haverkort

Courtesy © Airbus



Amsterdam

Jaarverslag 2009

Tekst



Colofon


Jaarverslag 2009











Telefoon 0546 544 911


Telefax 0546 814 145


www.tencate.com






COMMERCIEEL OVERZICHT

PROFIEL

WERKMAATSCHAPPIJEN EN DEELNEMINGEN

Per 1 januari 2010

per 31 december 2009

ADVANCED TEXTILES & COMPOSITES

GEOSYNTHETICS & GRASS

De sectoren van TenCate zijn onderverdeeld in marktgroepen. Elke marktgroep is een clustering van werkmaatschappijen die intensief samenwerken

Koninklijke Ten Cate nv (TenCate) is een

De groei van TenCate is vooral gebaseerd

op het gebied van onderzoek & ontwikkeling, productie, marketing en verkoop.

internationaal opererende onderneming die

op mondiale trends, te weten veiligheid/

Voor het overzicht van de juridische entiteiten van de onderneming wordt verwezen naar de binnenzijde van het achteromslag.

textieltechnologie combineert met chemi-

bescherming en duurzaamheid/milieu.

Ten Cate Advanced Textiles bv

sche processen bij de ontwikkeling en

De materialen van TenCate worden hoofd-

Groepsactiviteiten TenCate Advanced Textiles-groep in Nederland

productie van functionele materialen.

zakelijk toegepast voor:

Ten Cate Protect bv

Rond deze technologische basis zijn markt-

◾

persoonlijke veiligheid en bescherming

Ten Cate Protective Fabrics USA inc

van de leef- en werkomgeving;

Weefsels voor beroeps- en veiligheidskleding

modernisering van leger- en

Ten Cate Technical Fabrics bv

politieuitrusting;

Weefsels voor outdoortoepassingen

lucht- en ruimtevaart (verlaging brand-

Ten Cate Advanced Spinning bv

stofkosten door lichtere materialen);

Specialistische garens en weefsels voor veiligheidskleding

Ten Cate Geosynthetics pte ltd

watermanagement en zorg voor

en outdoortoepassingen

Ten Cate Geosynthetics Italia srl

het milieu.

Ten Cate – Union Protective Fabrics Asia ltd

SECTOR ADVANCED TEXTILES & COMPOSITES PROTECTIVE FABRICS

OUTDOOR FABRICS

SPACE & AEROSPACE COMPOSITES

ADVANCED ARMOUR

Beschermende en veiligheidsweefsels voor

Beschermende weefsels voor outdoor-

Geavanceerde composietmaterialen voor de

Geavanceerde composieten keramische

de industrie, dienstverlening, brandweer en

toepassingen.

ruimtevaart- en luchtvaartindustrie en industriële

materialen voor de bescherming van personen,

toepassingen.

voertuigen en vaartuigen van politie, landmacht,

defensie.

luchtmacht, marine en civiele diensten. ◾

TenCate Protective Fabrics Americas

◾

TenCate Protective Fabrics EMEA

◾

TenCate Protective Fabrics Asia

◾

TenCate Outdoor Fabrics Europe

◾

TenCate Advanced Composites Americas

◾

TenCate Advanced Armour Americas

◾

TenCate Advanced Composites Europe

◾

TenCate Advanced Armour EMEA

SECTOR GEOSYNTHETICS & GRASS GEOSYNTHETICS

INDUSTRIAL FABRICS

GRASS

Synthetische weefsels, non-wovens en grids


Kunstgrascomponenten en -systemen voor

voor infrastructuur, civiele techniek en weg-

voor landen tuinbouw, milieusector, bouw-

topsport, recreatie en landschappelijke

en waterbouw.

nijverheid, watermanagement en recreatie.

projecten.

toepassingen geformeerd. Wereldwijd ◾

neemt TenCate in haar kernmarkten leidende posities in.

◾

TenCate profileert zich binnen haar strate◾

gische kernactiviteiten als ontwikkelaar en producent van materialen met onderscheidende eigenschappen. De onderneming

Nijverdal

Ten Cate Geosynthetics North America inc

Nijverdal Union City (Georgia), VS

Nijverdal

Bangkok, Thailand

Ten Cate Geosynthetics (Thailand) ltd

Ten Cate Geosynthetics (UK) ltd Ten Cate Geosynthetics Schweiz AG

en stimuleert technologische vernieuwing

3.940 medewerkers in dienst alsmede gecon-

Ten Cate Advanced Composites bv

om blijvend leidende marktposities in te

tracteerd en streeft een ethisch en maat-

Geavanceerde composietmaterialen voor de luchtvaartindustrie

Ten Cate Geosynthetics Polska Spzoo

nemen. Samen met partners en eindgebrui-

schappelijk verantwoorde werkwijze na.

en antiballistische toepassingen

Ten Cate Geosynthetics CZ sro

kers ontwikkelt TenCate klantspecifieke

TenCate stimuleert haar medewerkers

Ten Cate Advanced Armour sas

oplossingen. De systeemaanpak is daarbij

ondernemend, flexibel en creatief te zijn.

Ten Cate Advanced Armour Denmark a/s

Daarin brengt de onderneming het streven

Geavanceerde keramische en composietmaterialen

Ten Cate Thiolon bv

naar vooruitgang en duurzaamheid voor alle

voor antiballistische toepassingen

Ten Cate Thiolon North America inc

belanghebbenden tot uitdrukking.

Ten Cate Advanced Composites USA inc Morgan Hill (California), VS

Ten Cate Thiolon Middle East (49%) 1)

Phoenixx TPC inc

Kunstgrascomponenten en -systemen

TenCate Geosynthetics Americas

◾

TenCate Industrial Fabrics Americas

◾

TenCate Grass Americas

◾

TenCate Geosynthetics EMEA

◾

TenCate Industrial Fabrics EMEA

◾

TenCate Grass EMEA

◾

TenCate Geosynthetics Asia

◾

TenCate Industrial Fabrics Asia

◾

TenCate Grass Asia

◾

Edel Grass, Nederland (joint venture)

◾

◾

GreenFields, Nederland (deelneming)

◾

TigerTurf, Nieuw-Zeeland (deelneming)

◾ Naar herkomst

YLA inc

Geografische spreiding omzet in 2009

CCS Composites inc

in procenten

Naar bestemming

Taunton (Massachussets), VS

Ten Cate Deutschland GmbH

Ten Cate Geosynthetics Rumania

Ten Cate Thiobac bv

Benicia (California), VS

Backing voor kunstgrassystemen

Geavanceerde composietmaterialen voor ruimtevaart, luchtvaart

Edel Grass bv (50%)

en industriële toepassingen

Marketing en installatie van kunstgrassystemen

Ten Cate Advanced Armour USA inc

Newark (Ohio), VS

Geavanceerde composietmaterialen voor voertuigbepantsering

Ten Cate Enbi International bv

Ten Cate Systems bv

Beek Opladen, Duitsland Rétság, Hongarije

Ten Cate Enbi inc

Shelbyville (Indiana), VS

Telford, UK

Ten Cate Enbi Zhuhai co ltd

Singapore

Technische rollers en componenten voor printers, copiers, faxapparaten,

Zürich, Zwitserland

postsorteermachines, geldautomaten, isolatie- en verwarmingssystemen

Kraków, Polen

Ten Cate Assurantiën bv Ten Cate Nederland bv

Almelo

Royal Ten Cate USA inc

Atlanta (Georgia), VS

Ten Cate UK ltd

Dubai, UAE Nijverdal

TigerTurf (UK) ltd (49%) Tigersports Americas inc (49%)

Campbell field, Australië Hartlebury, UK Austin, Texas, VS

(alle per 31 maart 2009) Marketing- en productieorganisaties voor kunstgrassystemen

Almelo

Praag, Tsjechië

Nijverdal

Auckland, Nieuw-Zeeland

Verzekeringen

Boekarest, Roemenië

Dayton (Tennessee), VS

TigerTurf NZ, ltd (49%)

Zhuhai, China

Madrid, Spanje Dietzenbach, Duitsland

Goirle

TigerTurf Australia pty ltd (49%)

Ten Cate Enbi kft Ten Cate Enbi pte ltd

Genemuiden

Marketingorganisatie voor kunstgrassystemen

Kunstgras voor landscaping

Singapore Lazzata, Italië

GreenFields bv (32%) Landscape Solutions bv (20%)

Bangkok, Thailand

Verkoopkantoren


Nijverdal

Gespecialiseerde inkjettechnologie voor industriële toepassingen

Ten Cate Enbi GmbH

Kuala Lumpur, Maleisië

Letchworth, UK

(per 30 oktober 2009)

Ten Cate Geosynthetics sdn bhd (Malaysia)

Weefsels voor beschermende kleding

Vissenbjerg, Denemarken


NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN

Xennia Holland bv

Holding TenCate Enbi-groep

Ten Cate Geosynthetics sl

Vienne, Frankrijk

Almelo, Nederland

Xennia Technology ltd (79%)

Geosynthetische materialen en industriële weefsels

(50,65%) Nijverdal

Bezons, Frankrijk

Ten Cate Geosynthetics Netherlands bv Ten Cate Geosynthetics Asia sdn bhd

Nijverdal

Linz, Oostenrijk

Ten Cate Geosynthetics France sas

TenCate heeft wereldwijd in totaal circa

◾


Ten Cate Geosynthetics Austria GmbH

structureert producten procesontwikkeling

leidend.

OVERIG

Ten Cate France sas Ten Cate Deutschland GmbH Ten Cate Danmark a/s

Londen, UK Parijs, Frankrijk Opladen, Duitsland Kopenhagen, Denemarken

Royal Ten Cate Pacific ltd

Hongkong, China

Royal Ten Cate China Holding ltd

Hongkong, China

Landenholdings

Genemuiden

Ten Cate Finance AG

Schaffhausen, Zwitserland

Financieringsmaatschappij

Nijverdal

Kunstgrassystemen

50

SECTOR OVERIG

TenCate heeft eigen productievestigingen en verkoopkantoren in de volgende landen (◾):

45 1) In verband met de wetgeving in Dubai wordt 51% gehouden door een lokale

40

INKJETTECHNOLOGIE

TECHNISCHE COMPONENTEN

35

Gespecialiseerde inkjettechnologie voor

Technische rollers en componenten voor

30

industriële toepassingen.

met name printers, copiers, faxapparaten, postsorteermachines en geldautomaten.

◾

Xennia Technology, Verenigd Koninkrijk

◾

TenCate Enbi North America

15

◾

TenCate Enbi Europe

10

◾

TenCate Enbi Asia

De in dit overzicht genoemde werkmaatschappijen zijn geconsolideerd in de jaarrekening opgenomen, met uitzondering van de bedrijven die als niet-geconsolideerd staan vermeld. Enkele in het totaal-

5

beeld van ondergeschikt belang zijnde participaties zijn in bovenstaand overzicht buiten beschouwing

0

REST WERELD

AZIË MIDDEN & ZUID-AMERIKA VS + CANADA

MIDDEN OOSTEN

OVERIG EUROPA

OVERIG EU

SPANJE

ITALIË

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ENGELAND

DUITSLAND

Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2009

20

NEDERLAND

Holdingactiviteiten

25

BELGIË

HOLDING & SERVICES

partner. De economische eigendom berust voor 100% bij Koninklijke Ten Cate nv.

gelaten, conform artikel 379 lid 3 boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Het deelnemingspercentage bedraagt 100, tenzij anders vermeld.



PROFIEL


Per 1 januari 2010



















Ten Cate Protect bv


◾







politieuitrusting;










het milieu.



OUTDOOR FABRICS


ADVANCED ARMOUR






toepassingen.



toepassingen.


defensie.



◾


◾


◾


◾


◾


◾


◾



INDUSTRIAL FABRICS

GRASS







en waterbouw.


projecten.



◾



Nijverdal



Nijverdal

Bangkok, Thailand






















Ten Cate Thiolon bv







Phoenixx TPC inc



◾


◾


◾


◾


◾

TenCate Grass EMEA

◾


◾


◾

TenCate Grass Asia

◾


◾

◾


◾


◾ Naar herkomst

YLA inc


CCS Composites inc

in procenten

Naar bestemming




Ten Cate Thiobac bv




Edel Grass bv (50%)




Newark (Ohio), VS



Ten Cate Systems bv


Ten Cate Enbi inc


Telford, UK


Singapore




Kraków, Polen


Almelo



Ten Cate UK ltd





Almelo

Praag, Tsjechië

Nijverdal


Verzekeringen




Zhuhai, China


Goirle



Genemuiden





Bangkok, Thailand

Verkoopkantoren


Nijverdal


Ten Cate Enbi GmbH


Letchworth, UK







Xennia Holland bv



Vienne, Frankrijk

Almelo, Nederland



(50,65%) Nijverdal

Bezons, Frankrijk


Nijverdal

Linz, Oostenrijk



◾




leidend.

OVERIG




Hongkong, China


Hongkong, China

Landenholdings

Genemuiden

Ten Cate Finance AG



Nijverdal

Kunstgrassystemen

50

SECTOR OVERIG



40

INKJETTECHNOLOGIE


35



30



◾


◾


15

◾

TenCate Enbi Europe

10

◾

TenCate Enbi Asia


5


0

REST WERELD


MIDDEN OOSTEN

OVERIG EUROPA

OVERIG EU

SPANJE

ITALIË

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ENGELAND

DUITSLAND


20

NEDERLAND

Holdingactiviteiten

25

BELGIË

HOLDING & SERVICES




Jaarverslag 2009 Koninklijke Ten Cate nv Profiel

Binnenzijde omslag

Commercieel overzicht

Binnenzijde omslag

Geografische verdeling

Binnenzijde omslag

Kerngegevens

3

Belangrijke ontwikkelingen in 2009

4

Evaluatie actieplannen 2009

5

Acties voor 2010

7

Visie, missie, strategie en doelstellingen

8

TenCate technologie-overzicht

10

Het aandeel TenCate

12

Verbondenheid

14

Verslag raad van commissarissen

16

Voorwoord voorzitter raad van bestuur

19

Bestuurlijke gegevens

22

Verslag raad van bestuur

25

Algemeen

25

Financiële gang van zaken

27

Gebeurtenissen na balansdatum

30

Gang van zaken en vooruitzichten

30

Activiteiten per sector

33

Corporate informatie

56

Corporate governance

56

SWOT-analyse

58

Risicomanagement

61

Human resources management

67

Informatietechnologie

70

Corporate intellectual property

71

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

72

Bestuursverklaring

77

Jaarrekening 2009

79

Overige gegevens

148

Tienjarenoverzicht

152

Overzicht werkmaatschappijen en deelnemingen

Binnenzijde omslag

Colofon

Buitenzijde omslag

EBITA EN NETTORESULTAAT

OMZET PER SECTOR

in miljoenen euro

in miljoenen euro

◾ Bedrijfsresultaat voor amortisatie

◾ Advanced Textiles & Composites

◾ Nettoresultaat

◾ Geosynthetics & Grass ◾ Overig

108

540

96

480

84

420

72

360

60

300

48

240

36

180

24

120

12

60

0

0 2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

EBITA PER SECTOR

GEGEVENS PER AANDEEL

in miljoenen euro

in euro

◾ Advanced Textiles & Composites

◾ Nettoresultaat

◾ Geosynthetics & Grass

◾ Dividend

2009

◾ Overig

72

2,7

63

2,4

54

2,1

45

1,8

36

1,5

27

1,2

18

0,9

9

0,6

0

0,3

–9

0,0 2005

2

2006

2007


2008

2009

2005

2006

2007

2008

2009

Kerngegevens

in miljoenen euro, tenzij anders vermeld

RESULTATENREKENING

2009

2008

842,1

1.032,6

Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen en amortisatie (EBITDA)

75,4

126,1

Bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA)

41,5

95,4

4,9%

9,2%

Bedrijfsresultaat (EBIT)

32,7

83,8

Nettoresultaat

23,9

51,1

Nettoresultaat exclusief verkochte activiteiten en bijzondere waardeverminderingen

19,3

51,1

Opbrengsten

Bedrijfsresultaat voor amortisatie in % van de opbrengsten (EBITA-marge)

GECONSOLIDEERDE BALANS EN RENDEMENT

Netto geïnvesteerd vermogen (ultimo)

620,9

746,6

Rendement op gemiddeld netto geïnvesteerd vermogen

5,7%

13,4%

Netto rentedragende schulden (ultimo)

195,5

331,1

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

144,8

48,7

Investeringen minus desinvesteringen vaste activa

– 12,9

– 35,2

Vrije kasstroom

131,9

13,5

3,3

– 88,1

Aantal uitstaande aandelen jaarultimo

25.068

23.967

Gewogen gemiddeld aantal aandelen (voor verwatering)

24.544

23.426

Gewogen gemiddeld aantal aandelen (na verwatering)

24.616

23.495

Nettoresultaat

0,97

2,18

Nettoresultaat exclusief verkochte activiteiten en bijzondere waardeverminderingen

0,79

2,18

Verwaterd nettoresultaat

0,97

2,17

Verwaterd nettoresultaat exclusief verkochte activiteiten en bijzondere waardeverminderingen

0,79

2,17

GECONSOLIDEERDE KASSTROOM

Saldo acquisitie / vervreemding werkmaatschappijen en deelnemingen UITSTAANDE AANDELEN (X 1.000)

GEGEVENS PER AANDEEL

Dividend per aandeel

0,60

0,85

15,19

15,31

Aantal mensjaren ultimo

3.805

4.437

– waarvan in Nederland

862

931

Eigen vermogen MEDEWERKERS

* 2009: exclusief resultaat op verkoop Geofabrics, Permess Hong Kong en bijzondere waardeverminderingen

Jaarverslag 2009

3

Belangrijke ontwikkelingen in 2009 ◾ Het jaar 2009 stond in het teken van het managen van de kas-

◾ Met uitzondering van de Amerikaanse markt voor ballistische

stroom en daarmee het bewaken van de bankconvenanten, met

bescherming ontwikkelde de omzet in defensiegerelateerde mark-

name de schuldratio (debt/EBITDA). Dit gaf onder meer aanleiding

ten zich gunstig. TenCate neemt een leidende positie in op het

tot een temporisatie van de productie om voorraadvorming te

gebied van bescherming van mens en materieel.

beperken en tot een terughoudend risicobeleid ten aanzien van

◾ De verwachte groei in composietmaterialen voor de vliegtuigmarkt

debiteuren. De onderneming heeft haar doelstellingen ten aanzien

bleef uit als gevolg van problemen bij de ontwikkeling van nieuwe

van omzetgroei en winstoptimalisatie moeten loslaten. De omzet

passagiersvliegtuigen en door de sterk gereduceerde financierings-

daalde naar € 842 miljoen (autonoom – 18%).

mogelijkheden van luchtvaartmaatschappijen. Daardoor werden

◾ In 2009 was sprake van bijzondere lasten ten bedrage van € 11 mil-

joen (2008: per saldo bate van € 5 miljoen), waarvan € 6,4 miljoen reorganisatiekosten. Hiervan werd circa € 5 miljoen ten laste

leveringen uitgesteld of vliegtuigen afbesteld. De militaire markt daarentegen ontwikkelde zich gunstig. ◾ Opnieuw liet de omzet van vlamvertragende materialen voor de

gebracht van het resultaat over het vierde kwartaal. Speerpunten

vervaardiging van legeruniformen (onder meer TenCate Defender™

van het beleid waren derhalve cashmanagement en kosten-

M) een forse groei zien. Binnen dit assortiment werden nieuwe

besparingen. Het gevolg van dit beleid, op basis waarvan TenCate

producten ontwikkeld en goedgekeurd voor toekomstige projecten.

op eigen kracht de financiële krapte wist te overwinnen, is dat de

Deze productportefeuille maakt een dominant aandeel uit van de

uitgangspositie goed is en relatief snel kan worden geprofiteerd

totale productportfolio van de marktgroep Protective Fabrics.

van marktherstel.

◾ Begin 2009 werd een belang genomen in TigerTurf International ltd

◾ Het personeelsbestand is gedurende 2009 ingekrompen met 15%.

(Auckland, Nieuw-Zeeland), een toonaangevend aanbieder van

De personeelskosten zijn als gevolg hiervan in 2009 met € 17 mil-

kunstgrassystemen. Het bedrijf is vooral actief in Australië en

joen gedaald.

Nieuw-Zeeland, Engeland en de Verenigde Staten van Amerika.

◾ Voor onderdelen van de Nederlandse productie werden rationalisa-

tiemaatregelen genomen om de efficiency te vergroten. Met deze

Australië) werd afgestoten aan de andere partner in de joint ven-

maatregelen werden de oorspronkelijke plannen voor een geleide-

ture. Met de joint venture was op jaarbasis een omzet gemoeid van

lijke concentratie van de productie versneld.

circa € 30 miljoen. De boekwinst op deze verkoop bedroeg netto

◾ Mede door het financieel beleid, de opgetreden onderbezetting van

de productie en een forse daling van de vraag binnen sommige

€ 10,1 miljoen. ◾ De ontwikkeling ten aanzien van de vierde generatie kunstgras

marktsegmenten daalde de EBITA tot € 41,5 miljoen (autonoom

bereikte een belangrijke mijlpaal met de ontwikkeling – samen met

– 58%). De belangrijkste daling van de resultaten deed zich voor bij

de machineleverancier – van een innovatieve weefmachine voor

de Nederlandse bedrijven in beschermende weefsels en binnen de

geïntegreerde kunstgrasconstructies. De marktintroductie van

sector Geosynthetics & Grass, voornamelijk door terughoudendheid

geweven kunstgras vindt plaats in 2010.

ten aanzien van de kunstgrasactiviteiten. De off-seasonverkopen in

◾ Xennia Technology rondde de ontwikkeling af van een prototype

het vierde kwartaal ten aanzien van kunstgrasvezels werden

voor het veredelen en bedrukken van textiel door middel van inkjet-

gelimiteerd.

technologie. Deze ontwikkeling zal in 2010 commercieel in de

◾ De nettowinst over 2009 bedroeg € 23,9 miljoen (2008: € 51,1 mil-

4

◾ De deelneming in Geofabrics Australasia pty ltd (Cheltenham,

markt worden gezet, waarmee de eerste toepassingen voor de

joen). Gecorrigeerd voor bijzondere posten bedroeg de (operatio-

textielmarkt zichtbaar worden, naast de overige markten waarin

nele) winstdaling 42%.

Xennia actief is.


Evaluatie actieplannen 2009 Evaluatie van de actieplannen die in 2009 zijn aangekondigd. ◾ Verlaging van de schuldpositie

TenCate heeft ten aanzien van haar financieel beleid reeds vroeg de nodige maatregelen genomen. Acties concentreerden zich op

succesvol afgerond. Eind 2009 werd een eerste pilotveld aangelegd. In 2010 wordt dit proces vervolgd met een marktintroductie. ◾ Strategische allianties

kostenbeheersing en de reductie van investeringen. In april 2009 is

De strategie van de TenCate Grass-groep om met toonaangevende

het beleid verder aangescherpt en werd nog vrijwel uitsluitend

marktpartijen allianties aan te gaan, is succesvol voortgezet met

gestuurd op het optimaliseren van de kasstroom. Hoewel dit beleid

de verwerving van een belang in de onderneming TigerTurf Interna-

ten koste is gegaan van de winst bleef de onderneming binnen de

tional ltd (Auckland, Nieuw-Zeeland).

met de banken afgesproken convenanten. De financiële doelstellingen op dit punt werden gerealiseerd. ◾ Geografische marktontwikkeling TenCate Defender™ M

Nieuwe legerorders buiten Amerika ten aanzien van de productportfolio TenCate

Defender™

M waren niet-materieel. De defensie-

◾ Verdere uitbouw marktposities in Azië

De uitbouw van de marktpositie in Azië in beschermende weefsels werd enigszins getemporiseerd door de daling van de marktvraag. De joint venture in Bangkok (Thailand) ontwikkelde zich daardoor minder snel. De nieuwe productielocatie voor de Geosynthetics-

markt is internationaal geen open markt. In sommige gevallen

groep in Zhuhai (China) profiteerde van de sterke vraag in de Azia-

werd de voorkeur gegeven aan lokale producenten. Door de vor-

tische markt. Ook voor composieten bestaat hier een sterke

ming in 2009 van de business unit TenCate Defense & Tactical –

belangstelling. Verdere uitbouw van de portfolio blijft een aan-

als onderdeel van de marktgroep TenCate Protective Fabrics –

dachtspunt. Dit proces zal geleidelijk verlopen.

wordt gewerkt aan een meer structurele aanpak van de

◾ Waardecreatie Xennia Technology

institutionele defensiemarkten buiten de VS. In Amerika groeide de

Xennia boekte goede voortgang bij het realiseren van haar doel-

omzet boven verwachting sterk.

stellingen. Xennia opereert in markten die de komende jaren, als

◾ Technologische ontwikkeling

gevolg van de zich snel ontwikkelende inkjettechnologie voor

TenCate heeft in 2009 de afdeling corporate technology opgezet.

industriële processen, aanzienlijk zullen groeien. Xennia ontwikkelt

Van hieruit worden technologische ontwikkelingen en samenwer-

oplossingen voor uiteenlopende toepassingsgebieden, zoals de

king met externe partijen gecoördineerd. De initiatieven hebben

voedings- en textielindustrie, verpakkingsindustrie, medische en

een groot aantal interessante ontwikkelingstrajecten opgeleverd,

elektronische sector.

zoals op het gebied van biopolymeren, filtratie en intelligent geo-

◾ Verdere ontwikkeling Global TenCate Network

textiel (TenCate GeoDetect ®). Het IJkdijk-project heeft inmiddels

Op het gebied van de informatietechnologie is het Global TenCate

een vervolgproject opgeleverd.

Network verder uitgerold. Door toepassing van dit netwerk is het

◾ Sensortechnologie

eenvoudig en veilig om digitaal te kunnen samenwerken en audio-

Het businessdevelopmentproject met betrekking tot TenCate Geo-

en video-conferenties via het interne netwerk af te handelen. Ook

detect ® is internationaal opgezet en ingebed in een nieuwe markt-

is er een substantiële kostenverlaging gerealiseerd doordat hard-

activiteit binnen de marktgroep TenCate Geosynthetics.

ware en software zijn gecentraliseerd en gestandaardiseerd. Met

◾ Nieuwe generatie kunstgras

invoering van dit Global TenCate Network zijn nieuwe technieken

De ontwikkeling van de weeftechnologie voor kunstgras in het

omarmd, zoals Office Communicator, Voice-over IP en vervanging

kader van de realisatie van vierde generatie kunstgrassystemen is

van analoge door digitale telefonie.

Jaarverslag 2009

5

Corporate technology

3D weven Op basis van de TenCate technology road map werkt de afdeling corporate technology van TenCate aan een reeks baanbrekende concepten. Deze moeten (hoog)technologische innovatie teweegbrengen voor de onderneming. Zo wordt invulling gegeven aan een van de belangrijkste hoekstenen van het TenCate businessmodel. Voor de ontwikkeling van een toekomstvisie op kunstgrassystemen voor sportvelden, is gewerkt aan nieuwe technologieën die alle componenten met sportgerelateerde eigenschappen integreren in het productieproces. In 2009 is een doorbraak gerealiseerd, gebaseerd op verschillende TenCatepatenten. Op een eerste proefmachine worden de componenten nu geïntegreerd geassembleerd tot een kunstgrassysteem. Deze nieuwe techniek – ook wel 3D weven geheten – is gebaseerd op de veelzijdige expertise van TenCate omtrent hoogwaardige (textiele) materialen. Ze combineert tal van ideeën ten behoeve van betere speleigenschappen, stabiliteit, schokabsorptie, snelle installatie en recyclebaarheid. Ook vermindert deze aanpak energie- en waterverbruik.

Connected door technologische innovatie

Acties voor 2010 ◾ In 2009 werd goede voortgang geboekt op het gebied van product-

ontwikkeling en strategische positionering, wat bijdraagt aan een goede uitgangspositie bij een aantrekkende markt. Hoewel werk-

Dit proces zal zich de komende jaren in de productieomgeving dienen te bewijzen. ◾ Gelet op het strakke financiële beleid van het afgelopen jaar was

kapitaalbeheersing een aandachtspunt blijft, zal meer dan in 2009

er enige terughoudendheid bij de uitvoering van de buy & build-

prioriteit worden gegeven aan winstgroei. Het gevoerde financiële

strategie. Groei door acquisities zal een belangrijk middel zijn om

beleid heeft hiervoor ruimte gecreëerd.

de gestelde groeidoelstelling te realiseren. Het klimaat voor acqui-

◾ TenCate zal zich in toenemende mate richten op opkomende mark-

sities is verbeterd.

ten en haar verkoopapparaat waar nodig uitbreiden. Voorts zullen via partnerships nieuwe markten worden ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking met Ashland met betrekking tot de filtratie van industrieel afvalwater. In dit verband is in oktober 2009 met Huntsman Tioxide een order afgesloten ten behoeve van een milieuproject in Maleisië. ◾ Samenwerking zoeken met aanpalende technologieën en kennis-

gebieden draagt bij aan een oplossingsgerichte benadering van de markt. Er zijn reeds verschillende businessdevelopmentprojecten in gang gezet, die voor nieuwe omzet dienen te zorgen. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking binnen TAPAS en TPRC. Deze samenwerking heeft als doel verdieping aan te brengen in het gebruik van thermoplastische composieten in de vliegtuigindustrie respectievelijk verbreding te zoeken in andere toepassingsgebieden, zoals automotive en windenergie. ◾ De efficiency van de Nederlandse productie zal op onderdelen ver-

der worden verhoogd. Hier is een aanzienlijke verbetering van de resultaten noodzakelijk teneinde deze in lijn te brengen met de rest van de organisatie. Aangezien rekening moet worden gehouden met de specifieke omgevingsfactoren zullen deze locaties zich vooral richten op kennisintensieve en hoogwaardige, klantspecifieke productie. De ontwikkelingen in de inkjettechnologie (Xennia) zijn een belangrijk middel om veredelingsprocessen tegen aanzienlijk lagere kosten op een hoger kwalitatief niveau te brengen.

Jaarverslag 2009

7

Visie, missie, strategie en doelstellingen VISIE

MISSIE

TenCate ontwikkelt en produceert functionele materialen die op basis

Vooruitgang is een van de belangrijke drijfveren van TenCate. TenCate

van hun eigenschappen onderscheidend zijn. TenCate richt zich op

wil leidend zijn in het bieden van oplossingen voor complexe vraag-

wereldwijde trends op het gebied van veiligheid/bescherming en duur-

stukken ten aanzien van persoonlijke bescherming en bescherming van

zaamheid/milieu en daarvan afgeleide thema’s, die de groei van de

de persoonlijke omgeving. TenCate heeft in haar markten wereldwijd

onderneming stimuleren.

een leidende positie bereikt en kan die leidende rol waarmaken, mede

Markten vragen naar specifieke kritische functionaliteiten om

gelet op de brede technologische competentie.

tegemoet te komen aan bepaalde behoeftes, die veelal worden ingegeven door normeringen of weten regelgeving. Veiligheid/

STRATEGIE

bescherming en duurzaamheid/milieu zijn trends die wereldwijd

De strategie van TenCate is gestoeld op het concept van waardeketen-

sterk zijn gereglementeerd.

management (global value chain management). De vier hoekstenen van dit beleid zijn:

TenCate opereert op het gebied van materiaalwetenschap (material science). Technologische ontwikkeling is een belangrijk middel om aan normeringen en eisen tegemoet te komen of normen zodanig bij te stellen dat vooruitgang kan worden geboekt ten aanzien van functio-

1. end-usermarketing en een industrieel intellectueel eigendombeleid; 2. productdifferentiatie, gericht op specifieke toepassingen en klanteisen;

naliteiten.

3. kostenleiderschap;

De producten van TenCate worden toegepast in systemen. Daarbij

4. technologische innovatie.

biedt TenCate in toenemende mate de totale oplossing aan, zelfstandig of in samenwerking met partners.

Het acquisitiebeleid van de afgelopen jaren heeft geresulteerd in een leidende technologische en marktpositie, waardoor kritische massa is gerealiseerd. De wereldwijde aanwezigheid in deelmarkten, de brede productportfolio in samenhang met de vooraanstaande technologische positie en het innovatieve karakter van TenCate vormen belangrijke concurrentievoordelen.

8


DOELSTELLINGEN

FINANCIËLE DOELSTELLINGEN

KWALITATIEVE STRATEGISCHE DOELEN

◾ Het netto geïnvesteerd vermogen moet voldoende rendement

◾ Het creëren van waarde voor aandeelhouders door het realiseren

genereren. Het bedrijfsresultaat voor amortisatie als percentage

van rendabele groei op basis van onze kennis, kunde en interne

van het gemiddelde netto geïnvesteerd vermogen dient ten minste

synergie. Hierbij wordt rekening gehouden met onze maatschappe-

15% te bedragen.

lijke verantwoordelijkheden. ◾ Het bereiken van kritische massa in product-markt-technologie-

◾ De financiële positie moet voldoende solide zijn. De verhouding

tussen netto rentedragende schuld en bedrijfsresultaat voor

combinaties door leidende posities in te nemen in wereldwijde

afschrijvingen en amortisatie (EBITDA) dient structureel minder

marktniches.

dan 2,5 te bedragen.

◾ Het realiseren van een gezonde financiële positie met voldoende

slagkracht voor overnames. ◾ Het beheren van een evenwichtige portfolio van activiteiten, waar-

◾ De doelstelling ten aanzien van winstgroei van 10% is gebaseerd

op de EBITA (bedrijfsresultaat voor amortisatie). De sterke daling van de winst over 2009 heeft een trendbreuk veroorzaakt. Dit

bij product-markt-technologiecombinaties verschillen qua groei-

boekjaar moet als incidenteel jaar worden beschouwd. Op lange

mogelijkheden en risicoprofiel.

termijn blijft de ambitie een jaarlijkse winstgroei van 10%. Voor de

◾ De stimulering van een open, creatieve en ondernemende cultuur

voor vooruitgang, verandering en vernieuwing. ◾ Het managen van een wereldwijd opererende commerciële organi-

satie die denkt in (systeem)oplossingen binnen de totale waardeketen.

realisatie hiervan wordt continuering van de buy & build-strategie nagestreefd. Ook is toename van de toegevoegde waarde en de efficiency noodzakelijk, aangezien de autonome groei van de kernactiviteiten gemiddeld beneden de 10% zal liggen. ◾ Er moet een adequate winstmarge worden gecreëerd. De geconso-

lideerde EBITA-marge dient te stijgen naar ten minste 10%.

Businessmodel TenCate Onze heldere visie, missie en strategie geven richting aan de onderneming. De strategie focust op waardeketenmanagement. In

END-USER MARKETING

business development

market

de dagelijkse praktijk wordt bij het structureren, implementeren en operationaliseren van de business gewerkt aan de hand van het TenCate-businessmodel. Onze uitdaging ligt in het vinden van de ultieme balans tussen de vier hoekstenen. De doorvertaling ervan treft u aan bij de beschrijving van de activiteiten per sector.

market management

EXTERNAL

VALUE CHAIN MANAGEMENT product

DIFFERENTIATION

INNOVATION technology INTERNAL process

portfolio management

COST LEADER

© Alle rechten op het businessmodel van TenCate worden voorbehouden.

Jaarverslag 2009

9

process management

TenCate technologie-overzicht WERELDWIJDE TRENDS

END-USER END-USER MARKETING

Veiligheid en bescherming, duurzaamheid en leefomgeving MARKTEN

market management

DIFFERENTIATION

PRODUCTEN (materialen, modules, systemen) protective fabrics

outdoor fabrics

space composites

aerospace composites

VALUE CHAIN MANAGEMENT

portfolio management

COST LEADER MATERIAALTECHNOLOGIE Vezeltechnologie

process management Chemietechnologie

INNOVATION

10


Biologisch afbreekbaar Polymeertechnologie Inkt samenstellingen Coating vloeistoffen Harsen Et cetera

Textieltechnologie

TenCate-business model END-USER MARKETING

© TenCate business development

market market management

EXTERNAL

VALUE CHAIN MANAGEMENT product

DIFFERENTIATION

armour composites

geosynthetics

industrial fabrics

INNOVATION technology INTERNAL

process management

process portfolio management

COST LEADER

grass

business development

Veredelingstechnologie

© TenCate

Jaarverslag 2009

11

Het aandeel TenCate NOTERING

Daarbij wordt nauw samengewerkt met de marktgroepen en wordt

Het aandeel TenCate is genoteerd aan NYSE Euronext Amsterdam en

ervoor gezorgd dat de marketingcommunicatie actief wordt onder-

sinds 2008 opgenomen in de AMX-index (Midcap). Circa tien analisten

steund. Na vernieuwing van de corporate website is er een toename

van toonaangevende Nederlandse banken en effecteninstellingen

van het bezoekersaantal van zowel de corporate website als de web-

volgen het aandeel actief.

sites van de werkmaatschappijen. Er is sprake van een toenemende merkenbeleving in de markt. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat

De omzet in het TenCate-aandeel steeg op jaarbasis met 6%.

TenCate als industriële onderneming, gelet op de aard en omvang, ten

Het gemiddeld aantal per dag ver handelde aandelen in 2009 bedroeg

opzichte van alle Nederlandse beursfondsen een betrekkelijk hoge

102.106.

corporate brand value heeft.

Op 31 december 2009 stonden 25.067.580 gewone aandelen TenCate

DIVIDENDBELEID EN DIVIDENDVOORSTEL

uit, elk met een nominale waarde van € 2,50. De slotkoers van het aan-

TenCate opereert in duurzame groeimarkten. De specifieke groeitrends

deel bedroeg € 18,43.

voor TenCate blijven ondanks de lagere (overheids)budgetten intact. Ter financiering van de groei wordt zo veel mogelijk gestreefd naar

INVESTOR RELATIONSBELEID EN COMMUNICATIE

interne financiering, met behoud van gezonde financiële verhoudingen.

TenCate beschikt over een brede internationale institutionele beleg-

Er wordt een consistent dividendbeleid gevolgd, dat gebaseerd is op

gersbasis. Er valt een toenemende belangstelling te constateren van

een pay-outratio van 40% en betaalbaarstelling van het dividend naar

Amerikaanse beleggers. Er is sprake van een trouw bestand aan parti-

keuze van aandeelhouders in contanten of aandelen ten laste van de

culiere aandeelhouders. Ook vanuit de hoek van duurzame beleggings-

agioreserve. Gelet op de groeivertraging als gevolg van de wereldwijde

fondsen is een grote belangstelling te constateren voor het aandeel

economische situatie streeft TenCate evenwel een inperking na van de

TenCate.

groei van de uitstaande aandelen, teneinde de groei van de winst per

TenCate organiseert regelmatig roadshows en neemt deel aan beleg-

aandeel te maximaliseren.

gersconferenties van banken en effecteninstellingen om rechtstreeks

Eventuele aandelenuitgifte wordt direct gekoppeld aan het acquisitie-

met beleggers de strategie en gang van zaken te bespreken.

beleid en vindt alleen plaats indien de groei van de winst per aandeel

In 2009 is TenCate overgegaan tot het versturen van trading updates

niet in gevaar komt.

voor wat betreft het eerste en het derde kwartaal in plaats van een

Gelet op het incidentele karakter van de ontwikkelingen gedurende

gedetailleerd kwantitatief verslag. TenCate speelt vooral in op lange-

2009 en de daarmee verband houdende sturing op cashmanagement,

termijntrends, waarbij overheidsprojecten kwartaalcijfers sterk kunnen

die resulteerde in een sterke verbetering van de financiële positie,

beïnvloeden.

wordt eenmalig voorgesteld het uitkeringspercentage te verhogen en

Vanuit de holding wordt het corporate communicatiebeleid vorm en

het dividend vast te stellen op € 0,60 per aandeel van nominaal € 2,50;

inhoud gegeven teneinde het imago en de reputatie van TenCate op

naar keuze van aandeelhouders geheel in contanten, dan wel in aan-

een gedegen wijze in te vullen.

delen ten laste van de agioreserve.

150 Bron NYSE Euronext

◾ KTC

140

ISIN-code NL 0000375731

◾ AEX

130

Reuters-code NTCN.AS

◾ AMX

120

Bloomberg-code KTC.NA

110 100 90 80 70 60 50

12


JAN

FEB

MA

APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT

NOV

DEC

Actuele belangen variëren en kunnen afwijken van bovenstaande infor-

Aantal uitstaande aandelen

Aantal uitstaande aandelen 31 december 2008

23.966.901

matie. Er is een geografisch gespreide groep van (institutionele) beleg-

–

gers die al geruime tijd aandeelhouder zijn in TenCate met substantiële

Uitgifte aandelen Uitbreiding aandelenkapitaal als gevolg van stockdividend Aantal uitstaande aandelen 31 december 2009

1.100.679

belangen, die onder de 5%-grens liggen. Zoals blijkt uit bijgaande

25.067.580

geografische verdeling van het institutionele aandelenbezit blijven Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten

Ontwikkeling uitstaande aandelen

de meest in het oog springende gebieden.

2009

2008

€ 2,50

€ 2,50

Hoogste koers

€ 18,50

€ 27,19

Laagste koers

€ 10,31

€ 11,60

OPTIEREGELING, AANDELENBEZIT PERSONEEL EN RAAD VAN BESTUUR

Slotkoers

Voor de optieregeling van managers en leden van de raad van bestuur

Nominale waarde

€ 18,43

€ 16,05

Winst per aandeel

€ 0,97

€ 2,18

wordt verwezen naar pagina 143 van dit jaarverslag. De door de

Dividend per aandeel

€ 0,60

€ 0,85

vennootschap ingekochte aandelen houden verband met het afdekken van verstrekte opties die onvoorwaardelijk zijn geworden.

WET MELDING ZEGGENSCHAP

Voor het bezit aan aandelen en opties in de vennootschap door leden

Het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in het kader

van de raad van bestuur en de raad van commissarissen wordt ver-

van de melding substantiële deelnemingen van aandeelhouders in

wezen naar pagina 143 van dit verslag.

uitgevende instellingen bevat de volgende beleggers (percentages conform de laatste opgave van de AFM):

Belangrijke data 2010

Publicatie jaarcijfers 2009 Naam

Delta Deelnemingen Fonds N.V. Kempen Oranje Participaties N.V.

4 maart

Algemene vergadering van aandeelhouders

Datum melding

Percentage

15 januari 2010

5,09%

Notering ex-dividend

8 april 12 april

1 januari 2010

6,34%

Recorddatum: bepaling dividendgerechtigden

Schroders Plc.

27 oktober 2009

8,25%

Keuzeperiode voor contant of stockdividend

Allianz Global Investors mbH

28 oktober 2008

4,99%

WAM Acquisitions GP, Inc.

1 november 2006

8,99%

Publicatie trading update eerste kwartaal

Delta Lloyd N.V.

1 november 2006

5,08%

Betaalbaarstelling dividend/levering aandelen (stock)

14 april 15 april tot en met 3 mei 4 mei 6 mei

Publicatie halfjaarcijfers 2010

26 augustus

Publicatie trading update derde kwartaal

4 november

Geografische spreiding aandelenbezit 2009 in procenten 21% 5% 6%

◾ Nederland ◾ Verenigd Koninkrijk

22%

◾ Verenigde Staten ◾ Duitsland/Zwitserland ◾ België ◾ Scandinavië

22%

24%

Jaarverslag 2009

13

>

Verbondenheid TenCate is producent van materialen voor uiteenlopende toepassingen.

VERBONDENHEID IN DE STRATEGISCHE CONTEXT

Gemeenschappelijk kenmerk van deze materialen is dat veiligheid/

In samenhang met het strategische model kan ook de verbondenheid

bescherming en duurzaamheid/milieu leidende trends zijn. Ook is

van de onderneming vanuit de vier hoekstenen worden benaderd:

sprake van een gemeenschappelijke kerntechnologie: textieltechnolo-

◾ Markt – samenwerken om TenCate sterker op eindmarkten te posi-

gie in samenhang met chemische processen.

tioneren. De global branding van alle onderdelen van TenCate in de verschillende markten versterkt het corporate imago.

TenCate is een samenhangend geheel van complementaire kennis-

◾ Product(kennis) – door het uitwisselen van productideeën, veelal

gebieden, technologieën, een hechte bedrijfscultuur en – vanzelf-

op basis van specifieke (technologische) vaardigheden, nieuwe

sprekend – een gemeenschappelijk strategisch kader. Dit strategisch

producten op nieuwe geografische markten introduceren.

kader is ons waardeketenmanagement, waarin vier hoekstenen van het

Een voorbeeld van deze ontwikkeling is de introductie van TenCate

beleid zijn verankerd. Verbondenheid is niet alleen intern gericht – en

Tecasafe™ Plus op de Amerikaanse markt. Tegelijkertijd worden

daarmee het bindmiddel van de onderneming – maar primair extern

diverse, van origine Amerikaanse producten gemodificeerd voor de

gericht op product-markt-technologiecombinaties. Zo staat de klant

Europese markt.

steeds centraal.

◾ Kosten – het gezamenlijke streven naar kostenverlaging, econo-

mies of scale en optimale allocatie van productiemiddelen. Bij de groei van een onderneming dreigt verzuiling te ontstaan. Veelal

De rationalisatie van de Nederlandse productie is hiervan een

betekent het dat de onderneming trager reageert op veranderingen in

voorbeeld.

haar omgeving, minder kosteneffectief opereert, dat kennis niet meer

◾ Technologie – het uitwisselen van technologieën, patenten, formu-

wordt gedeeld et cetera. In dit verslagjaar heeft TenCate er intensief

les et cetera tussen marktgroepen. Hieruit komen nieuwe produc-

naar gestreefd de interne en externe samenhang nog zichtbaarder te

ten of verbeterde productieprocessen voort. Een voorbeeld is het

maken. Marktgroepen worden gestuurd vanuit de waardeketen.

gebruik van de kennis van weeftechnologie voor de geïntegreerde

Concreet wordt hierbij gebruikgemaakt van de interne samenhang

productie van kunstgrassystemen.

(kerntechnologieën en competenties) en van de samenhang aan zowel de inputzijde (grondstoffenmarkten) als de outputzijde (markten en klanten). Een goed voorbeeld is de vorming in 2009 van de business unit TenCate Defense & Tactical, onderdeel van de marktgroep TenCate Protective Fabrics. TenCate Defense & Tactical gaat de wereldwijde institutionele defensiemarkten vanuit een gezamenlijke ondernemingsvisie verder ontwikkelen. Diverse marktgroepen van TenCate zijn hierbij aangesloten.

14


EXTERNE VERBONDENHEID Van belang is met name ook dat TenCate een op de buitenwereld gerichte onderneming is. Maatschappelijke trends en hiervan afgeleide marktthema’s bepalen voor een groot deel de groei van de onderneming. De veelzijdigheid van TenCate is de resultante van succesvolle technologieën en productontwikkeling van materialen, waarvan eindgebruikers kritische functionaliteiten verlangen. End-usermarketing (een van de hoekstenen van het businessmodel van TenCate) geeft de verbondenheid met de markt betekenis. TenCate streeft ernaar in samenwerking met eindgebruikers oplossingen te bieden. De markt stelt de nodige eisen aan de veelzijdigheid van de onderneming. De materialen maken namelijk steeds vaker deel uit van (geïntegreerde) systemen, waarvan ook andere technologieën bestanddeel zijn. In toenemende mate wordt samengewerkt met andere ondernemingen en (kennis)instellingen. Hierdoor is verbondenheid met internationale kennisnetwerken ontstaan, in sommige gevallen via open innovatie. Deze processen werden in het verslagjaar centraal gecoördineerd. Ook werd de TenCate technology roadmap uitgerold. TenCate houdt de vinger aan de pols van technologische ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op materiaalwetenschap (material science). Daartoe opereert de onderneming in tal van netwerkstructuren. TenCate maakt als wereldwijd opererende onderneming deel uit van de globaliserende samenleving. Een belangrijk onderdeel van de externe verbondenheid is de aanzienlijke maatschappelijke relevantie van de organisatie, gelet op de oplossingen die worden ontwikkeld en gerealiseerd op basis van de mondiale trends veiligheid/bescherming en duurzaamheid/milieu. Persoonlijke veiligheid en de bescherming van onze leef- en werkomgeving zijn voor ieder individu van belang.

Groene geosynthetics Bij het ontwerpen en aanleggen van wegen wordt ook in de VS steeds meer gevraagd om duurzame wegen en bouwwerken, waarbij minder afval vrijkomt en minder natuurlijke hulpbronnen en energie nodig zijn. TenCate Mirafi® MiraGreen™ is een serie non-woven geotextielen die voor 30% uit gerecycled materiaal bestaan. Het biedt dezelfde kwaliteit als materialen op basis van 100% polypropyleen of polyester. TenCate Mirafi® MiraGreen™ D laat zich eenvoudig installeren: het voegt zich soepel naar de ondergrond en kan tegen een stootje. Duurzaam ‘groen’ geotextiel sluit aan bij nieuwe milieuwet- en regelgeving in de VS inzake bouwprojecten en de aanleg van (snel)wegen. © Coffy Motiondesign

Jaarverslag 2009

15

Verslag raad van commissarissen JAARVERSLAG

Andere onderwerpen waren de situatie betreffende het digitaal ver-

Hierbij bieden wij u het door de raad van bestuur opgestelde jaar-

edelen en printen bij Xennia, het desinvesteringsproces van TenCate

verslag 2009 aan, waarin de jaarrekening is opgenomen. Deze jaar-

Enbi, de rol en kwalificaties van het groepsmanagement en de manage-

rekening is gecontroleerd door KPMG Accountants NV en op 3 maart

mentlaag daaronder.

2010 besproken met de raad van bestuur in aanwezigheid van de

In de vergadering van april is de situatie besproken die was ontstaan

accountant.

na het vertrek van de CFO, ir. J. Wegstapel. In een interim-opvolging

Op grond daarvan zijn wij van mening dat het jaarverslag voldoet aan

werd voorzien door het herbenoemen van de voormalige concern-

de eisen van transparantie en dat het een goede basis vormt voor de

directeur financiën, drs. J. Lock.

verantwoording door de raad van commissarissen over het gehouden

In augustus is besloten de heer Lock voor een periode van twee jaar

toezicht.

te benoemen tot CFO en hem voor te dragen voor benoeming tot lid

Wij stellen u voor de jaarrekening vast te stellen, het dividendvoorstel

van de raad van bestuur door de eerstvolgende vergadering van

goed te keuren en decharge te verlenen aan de raad van bestuur voor

aandeelhouders.

het gevoerde beleid en aan de raad van commissarissen voor het

Na elk kwartaal zijn de financiële resultaten besproken. Bij het bespre-

gehouden toezicht.

ken van de jaarcijfers 2008 en de halfjaarcijfers 2009 heeft de externe accountant over zijn bevindingen gerapporteerd.

TOEZICHT De raad van commissarissen heeft in 2009 zes keer volgens een vast

Buiten aanwezigheid van de raad van bestuur heeft de raad zich

rooster plenair vergaderd met de raad van bestuur, alsmede een enkele

beraden over de samenstelling en het functioneren van de raad van

maal buiten aanwezigheid van de raad van bestuur. Daarbij is zowel

commissarissen en het functioneren van de raad van bestuur, alsmede

het functioneren van de raad van bestuur als van de individuele

de remuneratie ervan.

bestuurders besproken. Tevens heeft de raad van commissarissen het

Voorts is door een vertegenwoordiger van de raad deelgenomen aan

eigen functioneren geëvalueerd, evenals dat van de commissies en de

vijf overlegvergaderingen van de centrale ondernemingsraad. Daarbij

individuele commissarissen. Alle leden woonden de vergaderingen bij.

heeft hij deelgenomen aan de discussies en kennisgenomen van hetgeen in de onderneming leeft.

Tijdens de gezamenlijke vergaderingen heeft de raad van commissarissen onderwerpen behandeld als de gevolgen voor TenCate van de zich

ONAFHANKELIJKHEID

snel verdiepende recessie, de financiële resultaten, de begroting,

Alle leden van de raad van commissarissen zijn onafhankelijk in de zin

lopende acquisitieprojecten en de ondernemingsstrategie.

van de best practice-bepalingen van de Corporate Governance-code.

Bijzondere aandacht is daarbij uitgegaan naar de onvoldoende rentabi-

Geen van de leden van de raad van commissarissen bezit aandelen of

liteit van de Nederlandse bedrijven, naar de strategische positionering

opties TenCate.

van de TenCate Grass-groep en de minderheidsparticipaties in deze groep in het bijzonder.

16


SAMENSTELLING

FINANCIËLE COMMISSIE

De heer drs. P.P.A.I. Deiters zal in april 2010 drie termijnen van vier jaar

De financiële commissie is in 2009 viermaal voltallig bijeengeweest ter

als commissaris aan de onderneming verbonden zijn. De best practice-

voorbereiding van de bespreking van de jaarcijfers 2008, de kwartaal-

bepalingen van de Nederlandse Corporate Governance Code bevelen

en halfjaarcijfers 2009 en enkele specifieke onderwerpen.

een maximum van drie termijnen aan. De raad van commissarissen,

Diepgaand is onder andere ingegaan op de interne beheersings- en

daarin gesteund door de raad van bestuur, is echter van mening dat het

rapportagesystemen, de belastingpositie in met name Nederland, de

profiel van de heer Deiters uitstekend past in het commissariaat en

concernfinancieringsmaatschappij te Zwitserland, de impairmentbere-

daarin uniek is, gezien zijn kennis van en ervaring als oud-ondernemer

keningen, het beleid ten aanzien van de auditdienstverlening, aspecten

met de textielindustrie. De bijdrage van de heer Deiters is van grote

van financieel risicomanagement, de management letter van de

waarde voor TenCate.

externe accountant, alsmede de opvolging van zijn aanbevelingen.

Teneinde te zorgen voor een blijvend evenwichtige samenstelling van de raad is de raad van commissarissen voornemens, bij wijze van uit-

GECOMBINEERDE REMUNERATIE-, SELECTIE-

zondering, de heer Deiters voor te dragen voor herbenoeming voor een

EN BENOEMINGSCOMMISSIE

vierde termijn van vier jaar.

In februari en maart 2009 is bijzondere aandacht gegeven aan de voorziening in de vacature, ontstaan door het vertrek van de toenmalige

Tevens is de raad van commissarissen voornemens als commissaris

CFO. Na zijn vertrek eind maart is gezorgd voor adequate opvolging,

voor te dragen de heer Ing R. van Gelder BA. De heer Van Gelder heeft

aanvankelijk in een tijdelijke en later in een meer definitieve vorm.

een ruime internationale ervaring in het bedrijfsleven op het gebied van hoogwaardige engineering- en contractingprojecten, hetgeen hem

REMUNERATIERAPPORT

bijzonder geschikt maakt als commissaris voor Koninklijke Ten Cate nv.

Het remuneratiebeleid bestuurders Koninklijke Ten Cate nv is ter goed-

Zijn curriculum vitae is toegevoegd aan de agenda van de aandeel-

keuring voorgelegd aan de algemene vergadering van aandeelhouders

houdersvergadering.

(AVvA) van Koninklijke Ten Cate op 24 maart 2005 en als zodanig door de AVvA vastgesteld.

COMMISSIES VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN De raad van commissarissen telt twee commissies: de financiële com-

UITGANGSPUNTEN VAN HET REMUNERATIEBELEID

missie onder voorzitterschap van de heer E. ten Cate en de gecombi-

De raad van commissarissen van Koninklijke Ten Cate past een remune-

neerde remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie onder voorzit-

ratiebeleid toe voor het bestuur van de onderneming, dat gebaseerd is

terschap van de heer F. van Vught. Zij hebben tot taak de analyse van

op de volgende uitgangspunten:

onderwerpen binnen hun specifieke kennisgebieden en de voorberei-

◾ Remuneratie van het bestuur moet het mogelijk maken topbestuur-

ding van besluiten in de voltallige vergadering van de raad van commissarissen.

ders aan te trekken en te behouden; ◾ Het remuneratiebeleid moet in overeenstemming zijn met het cor-

porate governance-beleid van de onderneming;

Jaarverslag 2009

17

> V ERSL AG R A A D VA N COMMISSA RISSEN

◾ De remuneratie moet in het teken staan van de strategische en

De in het boekjaar 2009 vertrokken CFO, de heer J. Wegstapel, heeft

financiële doelstellingen en in belangrijke mate prestatiegericht

naast zijn opzegtermijn een schadeloosstelling ontvangen van een vol-

zijn, waarbij een goed evenwicht aanwezig dient te zijn tussen

ledig jaarinkomen, bestaande uit het vaste jaarsalaris en 25% hiervan

korte- en langetermijnresultaten c.q. doelstellingen;

als variabel beloningsbestanddeel.

◾ De remuneratie mag geen incentives bevatten die aanleiding

geven tot gedrag gericht op eigenbelang en in strijd met

Voor het volledige verslag verwijzen wij naar de website onder Corporate Governance/documenten.

de belangen van de onderneming; ◾ Het bevat een jaarlijkse scenarioanalyse van de mogelijke uit-

komsten van het remuneratiebeleid.

De bezoldiging van de raad van bestuur is weergegeven in toelichting 56.2 op pagina 138 van dit verslag.

Voor de functies van CEO en CFO van Koninklijke Ten Cate zijn sinds

Almelo, 3 maart 2010

eind 2006 de medianen van het zogenaamde Hay-level maatgevend. Voor de CEO wordt de mediaan van Hay-level 30 gehanteerd.

Raad van commissarissen

Dit niveau correspondeert met een organisatie met de omvang,

Dr J.C.M. Hovers, voorzitter

complexiteit en het internationale karakter als Koninklijke Ten Cate.

Drs P.P.A.I. Deiters, vice-voorzitter

Gezien het beloningsverschil tussen het toenmalige salarisniveau en

Prof dr F.A. van Vught

de mediaan van Hay-level 30 is destijds besloten het verschil gefa-

Mr E. ten Cate

seerd te overbruggen. Het salaris van de heer L. de Vries heeft in 2009 het beoogde niveau bereikt. Hierbij is de continuïteit van de onderneming door onder andere een versterking van de solvabiliteit, het sterke cashmanagement en de enorme afbouw van de schuldpositie een belangrijke overweging geweest. Het variabele beloningsbestanddeel bedraagt maximaal 50% van het vaste jaarsalaris. De heer de Vries ontving in 2009 een variabel salarisbestanddeel over het jaar 2008 ter grootte van 50% van het vaste jaarsalaris. Tevens werden hem 60.000 opties toegekend met een uitoefenprijs van € 11,70. Voor de heer J. Lock, de huidige CFO, wordt een vast jaarsalaris op het niveau van de mediaan van Hay-level 26 gehanteerd. Het variabele salarisbestanddeel is maximaal 40% van het vaste salaris.

Nieuw kunstgrassysteem met garantieconcept FC Breukelen beschikt als eerste voetbalclub in Nederland over een nieuw kunstgrassysteem met het TenCate Performance Warranty Concept™. Dit garandeert dat het veld qua eigenschappen vijf jaar lang voldoet aan de FIFA 2 Star-eisen. Het veld in Breukelen is gebaseerd op de TenCate XQ™-technologie. Deze technologie maakt het mogelijk velden te construeren die lange tijd voldoen aan de FIFA 2 Star-eisen. Dit is het prestatieniveau dat de FIFA heeft gedefinieerd voor competitievoetbal op het hoogste niveau. TenCate biedt dit vijfjarig TenCate Performance Warranty Concept™ aan samen met verzekeringsmaatschappij ALLIANZ.

18


Voorwoord voorzitter raad van bestuur ALGEMEEN

grasmarkt bijgesteld, waardoor de omzet grotendeels is verschoven

De moeilijke economische omstandigheden en de situatie op de finan-

naar 2010. Deze maatregelen drukten de resultaten in het vierde kwar-

ciële markten waren TenCate en haar klanten gedurende het verslag-

taal, maar bieden ons een betere uitgangspositie in het lopende jaar.

jaar niet gunstig gezind. Onder deze omstandigheden was het een logi-

De doelstelling om op eigen kracht een gezonde financiële positie te

sche stap onze winstdoelstelling los te laten, mede gelet op de nadruk

behouden, is gerealiseerd. De winst heeft daardoor wel aanzienlijk

die in het begin van het jaar is gelegd op de kaspositie en het balans-

onder druk gestaan.

management van de onderneming. Dit laat onverlet dat TenCate in 2009 de aansluiting op de toekomst heeft versterkt, ondanks de lagere

Tegelijkertijd wil ik stilstaan bij een aantal positieve ontwikkelingen.

nettowinst. In strategisch opzicht is op diverse fronten aanzienlijke

De omzet in TenCate Defender™ M groeide spectaculair. Het Ameri-

vooruitgang geboekt. De mondiale trends die de groei van TenCate in

kaanse leger prees TenCate publiekelijk om dit innovatieve product.

de afgelopen jaren hebben bepaald, blijven onverkort van kracht. Voor

Het is de standaard geworden voor vlamwerende bescherming. Op het

al onze stakeholders geldt: blijf vertrouwen houden in het potentieel

gebied van composietmaterialen werden diverse oplossingen gekwali-

van TenCate. Zodra de markten weer aantrekken, gaan wij daarvan ten

ficeerd voor interessante nieuwe markten, waaronder duurzame ener-

volle profiteren.

giewinning. In de milieumarkt worden nieuwe relaties gelegd inzake de verwerking van industrieel afvalwater (TenCate Geotube ®). Dat heeft

OPERATIONELE ONTWIKKELINGEN 2009

mede geresulteerd in de grootste order in Azië op dit gebied. Tot slot

Het jaar 2009 werd in operationele zin gekenmerkt door een versterkte

hebben wij goede vorderingen gemaakt met allianties in de kunstgras-

focus op beheersing van het werkkapitaal en de kosten. De mindere

markt, via het belang dat wij begin 2009 hebben genomen in TigerTurf.

gang van zaken, waarop in 2008 al werd geanticipeerd, bleek ernstiger dan gedacht, vooral omdat ook overheden te kampen hadden met bud-

BUSINESSMODEL

gettaire krapte. Het terughoudende investeringsbeleid van TenCate

Het businessmodel van TenCate blijkt ook in economisch mindere tijden

bleef daarom onverminderd van kracht.

valide en waardevol te zijn. Dit model biedt ons het kader om te sturen op de complete, wereldwijde waardeketens. De vier hoekstenen –

De ontwikkelingen hebben erin geresulteerd dat het totaal aantal

end-usermarketing, productdifferentiatie, kostenleiderschap en tech-

medewerkers (fte’s) met 15% is teruggebracht. Voor wat betreft kos-

nologische innovatie – blijven daarmee onverminderd overeind. In het

tenreductie lag aanvankelijk de nadruk op het buitenland. Hier kon met

verslagjaar lag evenwel de nadruk op de derde hoeksteen. Dit wil niet

meer flexibiliteit worden gereageerd op lagere omzetniveaus, vooral in

zeggen dat ten aanzien van de overige beleidspunten geen vorderingen

de Verenigde Staten. Over de eerste drie kwartalen van 2009 hebben

zijn gemaakt. Op technologisch gebied werd de innovatieve weeftech-

de bedrijfsresultaten daardoor weer een opgaande lijn laten zien.

nologie voor geïntegreerde kunstgrassystemen geïntroduceerd. Xennia

In het vierde kwartaal zijn bij de Nederlandse bedrijven structurele

Technology presenteerde een proces-demonstratiemodel van het digi-

maatregelen doorgevoerd, waarmee eenmalige kosten waren gemoeid.

tale textielveredelingsproces.

Tevens hebben wij ons kredietbeleid in de seizoensgebonden kunst-

Jaarverslag 2009

19

ADVANCED ARMOUR

In Europa steeg de vraag naar op maat gemaakte antiballistische beschermingsplaten, speciaal ontworpen tegen specifieke dreigingen. In november 2009 startten de eerste leveringen voor het FELIN-programma van het Franse leger. TenCate Advanced Armour biedt de Fransen geïntegreerde oplossingen op basis van TenCate Multi-light™ beschermplaten. Deze verwisselbare platen kunnen vrijelijk naar vorm, gewicht en kleur worden geproduceerd. In juni 2009 werden voor het Nederlandse leger de eerste TenCate Ceratego™ composieten pantserpanelen uitgeleverd ter bescherming van de Patria XA188 voertuigen, die door Nederland worden ingezet in Afghanistan. Dit antiballistische product is ook gemaakt van lichtgewicht composiet materiaal. Dankzij nieuwe technologie is het zeer geschikt als backing achter bestaande bepantseringpanelen. In vergelijking met conventionele beschermingsoplossingen bespaart het brandstof en is de actieradius van de voertuigen dus groter. Nu TenCate Advanced Armour sinds medio 2009 een vestiging in het Verenigd Koninkrijk heeft, zal ook het Engelse leger meer kunnen profi teren van het gamma aan ‘composite armour solutions’.

Connected door end-usermarketing

> VOOR WOORD VOOR ZIT T ER R A A D VA N BES T UUR

TOEKOMSTIGE GROEI

vaties. Ook in 2010 zal de focus liggen op beheersing van het werkkapi-

TenCate blijft continu werken aan het realiseren van toekomstige groei.

taal en de kosten. Wel wordt hierin enige verruiming voorzien, mede

Kenmerkend hiervoor is ‘het vooruitwerpen van het anker’. In lijn met

gelet op de positieve effecten van de genomen kostenmaatregelen. Het

onze buy & build-strategie worden bedrijven gekocht die passen binnen

genereren van een sterke kasstroom heeft prioriteit. Het investeringsni-

het businessmodel van TenCate. Sterke product-markt-technologiecom-

veau zal daarmee rond het afschrijvingsniveau (€ 35 miljoen) liggen. Het

binaties worden uitgebouwd. Afscheid wordt genomen van activiteiten

in 2009 ingezette rationalisatie- en concentratieproces voor de Neder-

met weinig toekomstperspectief, terwijl steeds aan geografische ver-

landse bedrijven moet deze een nieuw toekomstperspectief bieden.

breding wordt gewerkt. Het kernthema hierbij is technologische inno-

Voor 2010 zijn de verwachtingen ten aanzien van het algehele economi-

vatie: het opbouwen van toonaangevende en leidende marktposities

sche herstel niet hooggespannen. Wel constateren wij positieve signa-

met baanbrekende technologieën. TenCate richt zich in dit verband op

len op deelmarkten, zoals de markt van beschermende weefsels voor

wereldwijde duurzame groeimarkten, zoals veiligheid en bescherming,

veiligheidskleding. Voor TenCate liggen er voorts mogelijkheden in

besparing van energieverbruik, watermanagement en zorg voor het

diverse opkomende markten, zoals in Azië en Zuid-Amerika. In 2010 zal

milieu. Dit zijn ook maatschappelijke en ecologische thema’s.

daarop intensief worden ingespeeld.

Xennia Technology is momenteel een klein maar winstgevend onderdeel van TenCate. Het bedrijf realiseert hoogtechnologische oplossin-

SAMENWERKING

gen voor diverse marktpartijen. Xennia heeft een aantal toepassings-

Samenwerking met onze klanten, met onze strategische (technologie)-

gebieden geformuleerd – waaronder textiele applicaties via TenCate

partners en tussen onze medewerkers en bedrijfsonderdelen is essen-

– die interessante groeimarkten zijn voor oplossingen op basis van

tieel om als wereldspeler krachtig in de markt te staan. Op basis van

industriële inkjettechnologie. TenCate verwacht een doorbraak te creë-

open innovatie en onze gezamenlijke kennis en vaardigheden wordt

ren met het digitaal veredelen (oppervlaktecoating) van textiel op basis

nieuwe waarde gecreëerd. Alle partijen zijn tenslotte gebaat bij opti-

van nanotechnologie. Hieraan wordt door Xennia in samenwerking met

male resultaten. De wijze waarop wij ondanks de soms moeilijke

TenCate hard gewerkt. Deze innovatieve technologie zal een sterke

omstandigheden ook in 2009 met elkaar hebben kunnen samenwerken,

spin-off hebben naar vele bestaande product-marktcombinaties van

stemt mij zeer hoopvol en geeft ons vertrouwen voor de toekomst.

TenCate. Onze door diverse patenten beschermde inkjettechnologie

Hierbij spreek ik tevens mijn dank uit voor de inspanningen die onze

kan ook worden toegepast bij niet-textiele materialen voor bijvoorbeeld

medewerkers in het afgelopen jaar hebben geleverd.

verpakkingen en productdecoratie als keramiek, glas en meubelen.

ONTWIKKELINGEN IN 2010 Hoewel wij ons blijven richten op groei zal de aandacht in operationele zin in 2010 primair uitgaan naar het consolideren en waar mogelijk uitbouwen van onze bestaande marktposities, ten tweede naar financiële soliditeit en ten derde naar doorontwikkelingen in technologische inno-

Ir L. de Vries, voorzitter raad van bestuur

Jaarverslag 2009

21

Bestuurlijke gegevens

(per 1 januari 2010)

RAAD VAN BESTUUR

Ir L. de Vries (58), voorzitter en chief executive officer

22


Drs J. Lock (63), chief financial officer

RAAD VAN COMMISSARISSEN Dr. J.C.M. Hovers (66) voorzitter 1) 2) Jaar van aantreden: 2008 Einde huidige termijn: 2012 Voormalig voorzitter raad van bestuur Océ nv en Stork nv Commissaris Randstad Holding, voorzitter raad van commissarissen Schuitema, voorzitter raad van commissarissen Inter Access, voorzitter raad van commissarissen Gemeentelijk Vervoerbedrijf Amsterdam

Drs. P.P.A.I. Deiters (66) plv. voorzitter 1) Jaar van aantreden: 1998

Van links naar rechts: E. ten Cate, F.A. van Vught, J.C.M. Hovers en

Einde huidige termijn: 2010

P.P.A.I. Deiters

Oud-directeur Berghaus International Fashion Commissaris G-III Apparel Group LTD *), commissaris Bandolera B.V., commissaris Tootal B.V., consultant European Bank for Reconstruction and Development EBRD, commissaris HVEG Investments B.V.

Prof. dr. F.A. van Vught (59) 2**)

Mr. E. ten Cate (64) 1**)

Jaar van aantreden: 2000

Jaar van aantreden: 2004



Lid Group of Policy Advisors van de voorzitter Europese Commissie, lid Executive

Directeur Bank ten Cate & Cie N.V.

Board European University Association, lid University Grants Committee

President-commissaris Nyloplast N.V., president-commissaris Nesbic Investment

Hong Kong, commissaris Rova NV, bestuursvoorzitter Nether (Netherlands house

Fund, commissaris Pas Reform B.V., commissaris Medisch Spectrum Twente

for education and research, Brussel), chairman Board Esmu (European center for strategic management of universities, Brussel), voorzitter raad van commissarissen Medisch Spectrum Twente

1) Lid financiële commissie. 2) Lid gecombineerde remuneratie-, selectie-

en benoemingscommissie. *) Wordt 1 april 2010 beëindigd. **) Voorzitter.

Jaarverslag 2009

23

PROTECTIVE FABRICS

In 2009 boekte TenCate Protective Fabrics nieuwe orders voor het Amerikaanse leger. In mei betrof dat een nieuw programma voor TenCate Defender™ M in het Flame Resistant Organizational Gear (FROG) -contract, betreffende het Amerikaanse Korps Mariniers. Sinds 2007 is TenCate Defender™ M het standaardweefsel voor de uniformen van de grondstrijdkrachten van het Amerikaanse leger en het Amerikaanse Korps Mariniers. De business unit TenCate Defense & Tactical produceert bovendien inherent vlamwerende weefsels voor gevechtsuniformen van de vliegtuigbemanning, verbeterde overalls in gevechtsvoertuigen, mariniersjassen en bivakkleding. TenCate Protective Fabrics kreeg door zowel het Amerikaanse leger als leden van de Amerikaanse Senaat lof toegezwaaid voor de ontwikkeling en levering van TenCate Defender™ M-weefsel. Het weefsel is gemaakt van een vezelmix waarin onder meer de FR-rayonvezel van Lenzing AG uit Oostenrijk zit. Dergelijke orders dragen in sterke mate bij aan het voortbestaan van de Amerikaanse textielindustrie.


Verslag raad van bestuur ALGEMEEN

De omzetontwikkeling van composieten voor de luchtvaartindustrie

De vraaguitval in een groot deel van de markten waarop TenCate actief

was teleurstellend. Een langjarig ontwikkelingstraject van Airbus

is, was van ongekende omvang. De daling werd versterkt door de

A380-componenten samen met diverse partners zou in 2009 een sterke

sterke afbouw van werkvoorraden in productieketens. De vraaguitval

groei van de omzet te zien hebben moeten geven. Er was sprake van

had vooral te maken met de financiële krapte die bij overheden en

hoge investeringen om tegemoet te kunnen komen aan de verwachte

industriële afnemers is opgetreden. De structurele marktvooruitzichten

sterke groei van de vraag. Hoewel de verwachtingen niet werden

bleven gunstig. De producten en systemen van TenCate spelen immers

waargemaakt, is slechts sprake van uitstel en blijven de vooruitzichten

in op wereldwijde markttrends, die op langere termijn een gezond

positief.

perspectief bieden. De positionering van TenCate in deze markten is Voor de beschrijving van de gang van zaken van de verschillende

niet aangetast en op deelterreinen zelfs versterkt.

marktgroepen wordt verwezen naar het activiteitenoverzicht in dit De commerciële gang van zaken in 2009 kan worden gekenmerkt door

verslag (pagina 33).

het uitblijven van grote orders in de projectenmarkt, zowel op het gebied van defensie als in de infrastructurele markt. Orders vanuit

In 2008 werd reeds gemeld dat plannen zijn ontwikkeld ter realisatie

overheden bepalen de laatste jaren in belangrijke mate de jaaromzet

van een substantiële verbetering van de resultaten van de Nederlandse

en het resultaat.

activiteiten. Deze plannen zijn in de tweede helft van 2009 in een

De internationale kunstgrasmarkt had ernstig te kampen met gebrek

stroomversnelling gekomen. Aanleiding hiertoe zijn de sterke daling

aan financieringsmogelijkheden. Bovendien liet een aantal geografi-

van de Europese marktvraag en de groeiende discrepantie met de

sche markten een fors lagere vraag zien omdat overheden terug-

financiële resultaten van de rest van de onderneming.

houdender werden. In het laatste kwartaal is TenCate voorzichtig geweest met het accepteren van orders (traditioneel tegen geredu-

Begin 2009 werd een belang genomen in TigerTurf, een toonaange-

ceerde off-seasonprijzen), mede gelet op het strakke financiële beleid.

vende aanbieder van kunstgrassystemen in vooral Australië, Nieuw-

Dit gaf extra druk op de omzet.

Zeeland, Engeland en de VS. Niettemin werd de buy & build-strategie getemporiseerd. Prioriteit werd gelegd bij handhaving van gezonde

De meest in het oog springende positieve ontwikkeling was de voortgaande groei van de omzet in de TenCate Defender

balansverhoudingen en cash management.

™ M-producten-

range. Hoewel TenCate doorgaat met het uitbreiden van het assorti-

Op technologisch gebied werden belangrijke mijlpalen bereikt.

ment, gericht op specifieke klanteisen, is het noodzakelijk naar verdere

Het weven van hoogwaardige kunstgrasstructuren werd succesvol

verbreding te zoeken zowel voor wat betreft eindgebruikers als voor de

tot stand gebracht en Xennia liet belangrijke vorderingen zien op het

productportfolio. Hier is gedurende het jaar invulling aan gegeven.

terrein van oppervlakteveredeling voor het aanbrengen van superdunne coatinglagen met specifieke eigenschappen.

Jaarverslag 2009

25

> V ERSL AG R A A D VA N BES T UUR

Acquisitie/ desinvestering

2009

2008

Verschil

Autonoom

waarvan valuta

Advanced Textiles & Composites

397,3

481,0

– 17%

– 20%

+ 3%

–

Geosynthetics & Grass

392,1

497,8

– 21%

– 19%

+ 1%

– 3%

52,7

53,8

– 2%

– 2%

–

–

842,1

1.032,6

– 18%

– 18%

+ 2%

– 2%


31,7

61,5

– 48%

– 52%

+ 4%

-


16,8

37,8

– 55%

– 51%

–

– 4%

Overig

– 7,0

– 3,9

– 79%

– 80%

+ 1%

–

41,5

95,4

– 57%

– 58%

+ 2%

– 1%

– 8,8

– 11,6

32,7

83,8

Impairment op financiële vaste activa

– 4,9

–

Netto financieringslasten

– 7,8

– 13,7

20,0

70,1

– 5,6

– 19,1

14,4

51,0

9,5

–

– 0,8

–

Minderheidsbelang

0,8

0,1

Nettoresultaat

23,9

51,1

Analyse 2009 naar sectoren in miljoenen euro

Netto-omzet

Overig


Amortisatie Bedrijfsresultaat (EBIT)

Resultaat voor belastingen

Winstbelasting

– 61%

– 71%

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belasting

Resultaat op verkochte activiteiten

– 72%

Nettoresultaat van geassocieerde deelnemingen

EBITA-marges

– 53%

2009

2008


8,0%

12,8%


4,3%

7,6%

4,9%

9,2%

Geconsolideerd

Hoge zichtbaarheid en vlamvertragendheid in één TenCate Protective Fabrics North America introduceerde eind september 2009 TenCate Tecasafe™ Plus: een hoge-zichtbaarheidsweefsel voor industriële toepassingen. De introductie is mede ingegeven door aanscherping van de veiligheidsnormen waaraan werkkleding moet voldoen. TenCate Tecasafe™ Plus biedt niet alleen ruim voldoende zichtbaarheid. Het is ook de enige inherent vlamvertragende oplossing op de markt die aan de normen qua veiligheid en bescherming voldoet. Het materiaal heeft een lange levensduur en houdt de kleding comfortabel. TenCate Tecasafe™ Plus is commercieel toepasbaar bij onder andere elektriciteitsbedrijven, de olie- en petrochemische industrie, binnenlandse veiligheidsdiensten en bestrijding van bosbranden.

26


Diverse initiatieven van TenCate ter stimulering van technologische

◾ Op 31 maart 2009 werd een 49%-belang genomen in TigerTurf

ontwikkelingen en innovatie werden gehonoreerd. Er werden verschil-

(Auckland, Nieuw Zeeland). Deze marketingorganisatie en

lende interessante projecten gestart, met als hoogtepunten de oprich-

producent van kunstgrasvelden heeft ook vestigingen in Australië,

ting van het Thermoplastic Affordable Primary Aircraft Structure

Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.

(TAPAS)-consortium en het Thermoplastic Composites Research Centre (TPRC). Ondanks het slechte economische klimaat en de tegen-

Verkocht werden:

vallende omzetontwikkelingen blijft TenCate investeren in de toekomst.

◾ Het 50%-belang in Geofabrics Australasia. Het was niet mogelijk

een controlerend belang te verwerven in deze joint venture, die in

FINANCIËLE GANG VAN ZAKEN

2008 ruim € 30 miljoen omzet (50%) opleverde en rendabel was.

NETTORESULTAAT

De verkoop vond plaats op 26 juni 2009.

Het nettoresultaat daalde in 2009 tot € 23,9 miljoen (2008: € 51,1 miljoen). In dit resultaat is begrepen een impairment van € 4,9 miljoen op

◾ Het verkoopkantoor Permess Hong Kong op 15 december 2009 aan

het management. De omzet in 2008 bedroeg een kleine € 5 miljoen.

een deelneming en een boekwinst van € 9,5 miljoen op de verkoop van de Australische joint venture Geofabrics Australasia en Permess Hong

OPBRENGSTEN

Kong.

De netto-omzet daalde in 2009 met 18%, zowel in totaliteit als autonoom. Het valutaeffect (+ 2% door sterkere dollar) en de desinvesterin-

De winstdaling vond plaats over een breed front en was het gevolg van

gen (– 2%) hielden elkaar in evenwicht.

de financiële crisis, die heeft geleid tot een sterk verslechterde situatie op de afzetmarkten.

In de sector Advanced Textiles & Composites bedroeg de omzetdaling

Ten Cate heeft in 2009 voorrang gegeven aan het bewaken van de

17%. De grootste daling trad op bij de groep Advanced Armour USA,

bankconvenanten en schuldreductie teneinde een sterke balans te

waar in tegenstelling tot 2008 geen grote projecten werden binnen-

behouden. Er is relatief weinig geïnvesteerd (€ 17,3 miljoen).

gehaald. In Europa daalde de afzet van werken veiligheidskleding

Het werkkapitaal is met € 105 miljoen verminderd en de schuld met

mede ten gevolge van het gebrek aan investeringen door de industrie.

€ 136 miljoen afgebouwd.

In de Verenigde Staten namen de verkopen van het brandwerende

Deze prioriteitstelling is deels ten koste gegaan van de nettowinst-

TenCate Defender™ M voor militairen opnieuw toe.

ontwikkeling. In de sector Geosynthetics & Grass bedroeg de omzetdaling 21%. SAMENSTELLING ONDERNEMING

De geosyntheticsmarkt in de Verenigde Staten beleefde een diepte-

Gegeven de nadruk op cashmanagement is in 2009 zeer terughoudend

punt, mede omdat de investering van bedrijfsleven en de overheden

geacquireerd en zijn twee bedrijven verkocht.

onvoldoende doorkwamen. De afzet van kunstgras liep wereldwijd terug doordat de financieringsmogelijkheden voor onze afnemers sterk beperkt waren.

Jaarverslag 2009

27


BEDRIJFSRESULTAAT VOOR AMORTISATIE

PERSONEELSKOSTEN

Het bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA) daalde met 57% tot

De personeelskosten in procenten van de omzet namen toe van 18%

€ 41,5 miljoen.

naar 20%. De sterke daling van de omzet kon niet snel genoeg worden

In de sector Advanced Textiles & Composites (– 48%) daalde het resul-

gevolgd door een daling van de personeelskosten. Dit gebrek aan flexi-

taat bij de groepen TenCate Advanced Armour USA en Protective

biliteit speelt vooral in Nederland en enkele andere Europese landen.

Fabrics Europa het sterkst.

In de Verenigde Staten en Azië is de arbeidsflexibiliteit aanzienlijk hoger.

In de sector Geosynthetics & Grass (– 55%) leidden de omzetdalingen

Het aantal personeelsleden, inclusief uitzendkrachten nam als volgt af:

bij TenCate Geosynthetics North America en bij TenCate Grass tot forse verlaging van de EBITA.

Ultimo

2009

2008

De EBITA van de overige activiteiten bedroeg -€ 7,0 miljoen en komt

Nederland en overig Europa

1.468

1.621

– 9%

voor rekening van de Holding. Deze ontleent haar inkomsten voorname-

Verenigde Staten

1.413

1.700

– 17%

lijk aan de rente over de verstrekte leningen. Deze rente is echter niet

Midden-Oosten en Azië

1.061

1.327

– 20%

3.942

4.648

– 15%

zichtbaar op EBITA-niveau. Xennia Technology en TenCate Enbi droegen positief bij aan het resultaat. BELASTINGEN GRONDSTOFKOSTEN

Het belastingpercentage nam licht toe van 27,3% naar 28,0%. Een

De grondstofkosten inclusief voorraadmutatie in procenten van de

groot deel van de winst wordt gemaakt in de Verenigde Staten, waar

omzet namen af van 53% naar 50%. Deze gunstige ontwikkeling werd

een hoog tarief geldt: 34% + state tax (5 à 8%). Anderzijds daalde de

veroorzaakt door:

belastingdruk omdat in verschillende landen compensabele verliezen

◾ een sterke afbouw van voorraden, met name gereed product;

konden worden ingelopen.

◾ een forse daling van de polyethyleen- en polypropyleenprijzen.

Naarmate het jaar 2009 vorderde en de markten verder onder druk kwamen, moest een steeds groter deel van het inkoopvoordeel worden doorgegeven aan de afnemers.

Prijsontwikkeling polyethyleen in €/kg

Prijsontwikkeling polypropyleen in $/lb

1,8

0,9

1,6

0,8

1,4

0,7

1,2

0,6

1,0

0,5

0,8

0,4

0,6

0,3

0,4

28

JAN

FEB

MA

APR


MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT

NOV

DEC

0,2

JAN

◾ 2009

FEB

MA

APR

MEI

◾ 2008

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT

NOV

DEC

WERKKAPITAAL

KASSTROMEN EN FINANCIERING

Onder invloed van het strakke cashmanagement nam het werkkapitaal

De positieve kasstroom uit bedrijfs- en investeringsactiviteiten van

in 2009 met € 105 miljoen af tot € 157 miljoen.

€ 136 miljoen heeft het mogelijk gemaakt de rentedragende schuld met € 130 miljoen te verminderen. Vooral de verlaging van het werkkapitaal droeg daaraan bij.

in miljoenen euro’s

Stand eind 2008

262,0

Desinvesteringen

– 6,2

Autonome daling in 2009 Koerswijzigingen Stand eind 2009

(90 dagen)

– 96,0 – 2,8 157,0

(67 dagen)

in miljoenen euro’s

2009

2008

Resultaat na belasting

23,1

51,0

Afschrijvingen

33,9

30,7

Amortisatie

8,8

11,6

Overig, voornamelijk gereserveerde belasting

7,5

29,3

73,3

122,6

Kasstroom voor afname werkkapitaal

INVESTERINGEN

Het strakke cashmanagement heeft ook gevolgen gehad voor de invesAf-/toename werkkapitaal

teringen. In 2009 is zeer terughoudend geïnvesteerd. in miljoenen euro’s

95,5

– 35,8

Betaalde interest/belastingen

– 24,0

– 38,1

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

144,8

48,7

Investeringen

– 17,3

– 48,0

In materieel vast actief, voornamelijk machines en installaties

13,1

In ontwikkelingskosten en ander immateriële activa die zijn geactiveerd, voornamelijk bij Xennia Technology

Desinvesteringen 4,2 17,3

Acquisities/deelnemingen Overig

26,4

12,8

– 18,7

– 88,1

– 0,9

0,0

134,3

– 74,6

Kasstroom uit bedrijfs- en Hier stonden afschrijvingen van € 33,9 miljoen en een amortisatie van

investeringsactiviteiten

€ 8,8 miljoen tegenover. De verhouding netto rentedragende schuld/EBITDA (bankdefinitie) bedroeg eind 2009: 2,36 (convenant = maximaal 3,0). Het groepsvermogen bedroeg € 384,9 miljoen bij een solvabiliteit van 51,4%.

Beschermende kleding voor Duitse energiereus Ook 5.000 medewerkers van Energie Baden-Württemberg AG (EnBW) doen hun werk sinds een paar jaar in beschermende kleding op basis van TenCate Tecasafe®. De keus voor dit inherent vlamvertragende materiaal werd gemaakt op basis van gedegen onderzoek. De goede contacten met weefselproducent TenCate Protective Fabrics bespoedigden het project. Het gaat om in totaal 150.000 kledingstukken – van buitenjas, overalls en jasje tot broek. De order is een goed voorbeeld van end-usermarketing: het ontwikkelen van specificaties in nauwe samenwerking met de eindgebruiker. De kleding heeft inmiddels tal van wasbeurten ondergaan – de eigenschappen lijden er niet onder.

Jaarverslag 2009

29


GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM

Tevens werd onlangs een aantal orders bekendgemaakt voor voertuig-

Op 9 februari 2010 heeft TenCate 51% van de aandelen overgenomen

bepantsering en persoonlijke bescherming in de Amerikaanse markt

van het Britse armourbedrijf AML UK Ltd, gevestigd in Swindon (UK).

ten bedrage van US$ 25 miljoen, met een optie op verhoging tot

Dit belang zal eind 2010 worden uitgebreid tot 100%. Door deze over-

US$ 35 miljoen.

name krijgt TenCate volledige toegang tot de Britse markt voor lichtgewicht composiet armouroplossingen. Deze worden toegepast in

De geosyntheticsmarkt in Noord-Amerika laat nog geen herstel zien.

voertuigen, vliegtuigen en schepen. AML UK heeft een jaarlijkse omzet

In de sterk groeiende Aziatische markt liggen kansen voor infrastructu-

van circa GBP 10 miljoen.

rele en milieuprojecten.

AML UK zal worden opgenomen in de Europese tak van de TenCate Advanced Armour-groep.

De aanpassing van het verkoopbeleid in het vierde kwartaal bij de kunstgrasactiviteiten resulteerde in een forse daling van off-season-

GANG VAN ZAKEN EN VOORUITZICHTEN

voorverkopen, maar zal de uitgangspositie voor de omzet en het

Er is momenteel sprake van een hogere orderintake voor beschermende

resultaat in het lopende boekjaar verbeteren. Bij de TenCate Grass-

weefsels.

groep zal het beleid gericht zijn op margeverbetering.

De aerospaceactiviteiten tonen een licht verbeterd perspectief.

De financiële positie van TenCate is aanzienlijk versterkt ten opzichte

De militaire luchtvaartmarkt ontwikkelt zich gunstig.

van de start van het vorige jaar. Dientengevolge is de onderneming beter in staat de productiecapaciteit optimaal aan te wenden en in te

Gelet op de orderportefeuille lijkt de start van het jaar voor de markt-

spelen op seizoenmatige en projectmatige schommelingen in de vraag.

groep TenCate Advanced Armour veelbelovend. De recente acquisitie van het armourbedrijf AML UK betekent een versterking voor deze

Ondanks de lagere nettowinst over 2009 is op diverse terreinen goede

activiteiten. De transactie is inmiddels afgerond.

strategische voortgang geboekt. De uitgangspositie is versterkt, gelet op de sterk verbeterde financiële positie en het verlaagde kostenni-

Zoals eerder aangekondigd, werd in januari 2010 een groot defensie-

veau. Hierdoor wordt – onvoorziene omstandigheden daargelaten –

contract (minimaal € 40 miljoen) verworven. Dit contract is gerelateerd

een hoger resultaat verwacht over 2010, ondanks het feit dat bij de

aan het bepantseringsconcept met betrekking tot helikoptertypes van

meeste kernmarkten nog geen sprake is van duidelijk economisch

Eurocopter, dochterbedrijf van EADS. Dit contract is van strategische

herstel.

waarde, omdat TenCate direct betrokken is bij de ontwerpfase en de integratie van het veiligheidsconcept in het toestel. Dit vergroot de kans op vervolgorders.

30


AEROSPACE COMPOSITES

Aan de Universiteit Twente in Enschede werd in juni 2009 het Nederlandse onderzoekscentrum voor thermoplastisch composiettechnologie opgericht, genaamd Thermoplastic Composite Research Center (TPRC). TenCate Aerospace Composites was een van de vier founding partners – naast het toonaangevende Boeing – en had dankzij haar leidende positie op het gebied van composietmaterialen een initiërende rol bij de totstandkoming. Bestaande materiaal-, ontwerpen productietechnologie kan ook worden toegepast in andere sectoren, zoals defensie, windenergie en de autoindustrie. Met TPRC zet Nederland – en in het bijzonder Oost-Nederland – een innovatieve stap voorwaarts binnen de internationale sector van composiettechnologie voor hoogwaardige toepassingen, zoals de luchtvaart. Dankzij thermoplastisch composiet kunnen vliegtuigbouwers als Boeing belangrijke kostenvoordelen en milieuwinst behalen. TPRC wordt ondersteund door ontwikkelingsmaatschappij Oost nv, de Provincie Overijssel, de stad Enschede, de Twentse regio en Innovatieplatform Twente. Open innovatie is het leidende begrip in deze doelgerichte vorm van samenwerking.

Connected door open innovatie

PROTECTIVE FABRICS

Veiligheidskleding moet werknemers naast bescherming comfort bieden. In november 2009 introduceerde TenCate Protective Fabrics in Europa nieuwe duurzame, beschermende weefsels en geïntegreerde, meerlaagse systemen ter bescherming tegen tal van gevaren en onveilige werksituaties. Binnen de TenCate Tecasafe® -collectie is een nieuw weefsel ontwikkeld waaraan een speciale cellulose vezel is toegevoegd. Dit weefsel biedt multirisicobescherming ten behoeve van industriële veiligheid. Het materiaal is inherent vlamwerend. Daarbij zijn deze weefsels zeer duurzaam. De natuurlijke vezels maken het weefsel koel en ademend en garanderen een grote mate van comfort. Verder is de kleurechtheid uitstekend, zelfs na veelvuldig industrieel wassen. Dankzij het centraal stellen van de eindgebruiker en door actieve deelname aan diverse normeringcommissies (CEN en NEN) weet TenCate Protective Fabrics steeds opnieuw systeemoplossingen te realiseren die bijdragen aan maximale veiligheid. Met een combinatie van textieltechnologie en chemische processen, inclusief bijzondere vezelmengsels en duurzame finishes, worden optimaal beschermende weefsels geproduceerd.


ADVANCED TEXTILES & COMPOSITES KERNCIJFERS


2009

2008

2007

2006

2005

397,3

481,0

350,3

279,7

285,6

31,7

61,5

40,2

21,3

16,8

8,0

12,8

11,5

7,6

5,9

27,0

52,9

38,7

20,9

16,5

4,2

11,7

17,0

11,7

13,2


Opbrengsten Bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA) EBITA-marge (%) Bedrijfsresultaat (EBIT) Investeringen Afschrijvingen en amortisatie

14,2

17,6

10,8

6,1

6,2

Netto geïnvesteerd vermogen

234,0

286,4

197,6

124,9

124,2

Aantal mensjaren (ultimo)

1.340

1.651

1.238

1.203

1.171

12,0

22,9

22,6

17,1

13,5

EBITA in procenten van gemiddeld netto geïnvesteerd vermogen

ACTIVITEITEN

OMZET EN RESULTAAT

De sector Advanced Textiles & Composites bestaat uit de markt-

De sector Advanced Textiles & Composites liet over 2009 een auto-

groepen:

nome omzetdaling zien van 20% (valutaeffect + 3%) tot € 397,3 miljoen

◾ TenCate Protective Fabrics en TenCate Outdoor Fabrics

(2008: € 481,0 miljoen).

Hoogwaardige beschermende weefsels en veiligheidsweefsels voor de defensie- en beroepskledingmarkt, alsmede voor het hoog-

De omzetdaling is in de eerste plaats het gevolg van ontwikkelingen bij

waardige segment van de outdoormarkt.

de marktgroepen TenCate Advanced Armour en TenCate Space &

◾ TenCate Advanced Armour en

Aerospace Composites en gerelateerd aan voorraadafbouw in de lucht-

TenCate Space & Aerospace Composites

vaartsector, vertragingen bij de introductie van nieuwe vliegtuigen en

Composieten voor de lucht- en ruimtevaart (space & aerospace)

de afwezigheid van grote projecten in de (Amerikaanse) armourmarkt.

en speciale industriële toepassingen alsmede voor persoonlijke

In dit opzicht was 2008 een uitzonderlijk goed jaar, dat werd geken-

bescherming en voertuigbepantsering (armour), waaronder compo-

merkt door zeer grote Amerikaanse defensieprojecten. De project-

sietmaterialen met kogel-, scherf-, mes- en naaldwerende eigen-

gebondenheid van de omzet is inherent aan deze markt.

schappen. BUSINESSMODEL PROTECTIVE FABRICS END-USER MARKETING

BUSINESSMODEL COMPOSITES INNOVATION

▪ End-usermarketing door business unit

▪ Implementatie inkjettechnologie in

Defense & Tactical ▪ Belang van merkenbewustzijn ▪ Meer focus op industriële sectoren (olie- en gaswinning, nutsbedrijven)

(toekomstige) productieprocessen ▪ Effectief gebruik van interne en externe IP

▪ Creëren van nieuwe product champions

▪ Rationalisatie Nederlandse bedrijven ▪ Verbetering operationele resultaten ▪ Outsourcing (maken of inkopen)

naast TenCate Defender™ M ▪ Productontwikkeling door middel van inkjettechnologie

DIFFERENTIATION

COST LEADER

END-USER MARKETING

INNOVATION

▪ Ontwerpmogelijkheden; oplossingen ▪ Aansluiting bij OEM’s ▪ Wereldwijde aanwezigheid

▪ Open innovatiecentra ▪ Nieuwe kwalificaties ondersteunen

▪ Nieuwe producten op basis van

▪ Rationalisatie Nederlandse productie ▪ Outsourcing (maken of inkopen) ▪ Economies of scale

UD-technologie ▪ Uitbreiding toepassingsgebieden voor thermoplasten door middel van business development en TPRC DIFFERENTIATION

toekomstige omzetgroei

COST LEADER

Jaarverslag 2009

33

> V ERSL AG R A A D VA N BES T UUR > Advanced Textiles & Composites

De industriële markt voor veiligheidsweefsels stond onder druk. Dit trof

groei in de defensiemarkten geworden. Met de business unit TenCate

vooral de Europese productie, die overwegend deze deelmarkt bedient.

Defense & Tactical, onderdeel van TenCate Protective Fabrics, wordt

De omzet van vlamvertragende weefsels voor Amerikaanse legeruni-

enerzijds ingespeeld op het principe van end-usermarketing (het ont-

formen (TenCate Defender™ M) groeide aanzienlijk, wat de omzetdaling

wikkelen van specificaties in nauwe samenwerking met de eindgebrui-

binnen de marktgroep Protective Fabrics voor een groot deel compen-

ker) en wordt anderzijds een wereldwijde verkoopstrategie ontwikkeld.

seerde. De strategie van TenCate is erop gericht door middel van end-userHet bedrijfsresultaat voor amortisatie van immateriële vaste activa

marketing doelgroepen bewust te maken van beschermingsconcepten.

daalde autonoom met 52% tot € 31,7 miljoen (2008: € 61,5 miljoen).

Hierdoor wordt de betrokkenheid van TenCate bij het vaststellen van

Het valutaeffect bedroeg + 4%. De EBITA-marge bedroeg 8,0 %.

specificaties in tenders vergroot. Dat gebeurt met succes bij afnemers in onder meer de petrochemische industrie. De positionering van Ten-

TENCATE PROTECTIVE FABRICS EN TENCATE OUTDOOR FABRICS

Cate wordt ondersteund door een industrieel merkenbeleid, dat voor-

MARKTPOSITIE EN STRATEGIE

bescherming. TenCate levert unieke oplossingsgerichte concepten (sys-

TenCate Protective Fabrics is in Amerika en Europa marktleider op het

temen). Dit heeft zij bij het Amerikaanse leger succesvol bewezen.

namelijk is gestoeld op kwaliteit en functionaliteit van hoogwaardige

gebied van beschermende weefsels. De producten bieden bescherming tegen risico’s in de werkomgeving, zoals chemische stoffen, vuur en

TenCate beschikt over een brede technologische basis en toegang tot

statische elektriciteit. TenCate heeft een sterke positie opgebouwd in

de wereldwijde grondstoffenmarkt. Dit is het resultaat van de jaren-

de Amerikaanse defensiemarkt, waarvoor specifieke concepten zijn

lange focus op deze nichemarkt en de schaalgrootte van een wereld-

ontwikkeld (bijvoorbeeld TenCate Defender™ M).

speler. Naast activiteiten en sterke marktposities in de VS en Europa

De markt voor beroeps- en werkkleding is sterk gereglementeerd door-

heeft TenCate in 2008 een joint venture (TenCate Union-Protective

dat overheden in het kader van arbeidswetgeving voor bepaalde risico-

Fabrics Asia) opgericht voor de productie van veiligheidsweefsels voor

gebieden normeringen voor beveiliging hebben vastgesteld. Klanten

de Aziatische markt. Hoewel de economische omstandigheden in 2009

van TenCate zijn confectionairs en industriële kledingwasserijen die

ook hier niet optimaal waren, is dit een belangrijke strategische stap in

een totaalassortiment aanbieden aan eindgebruikers. TenCate richt

de marktontwikkeling van de Aziatische regio.

zich traditioneel op industriële markten, brandweer en hulpdiensten en de gezondheidssector. Defensietoepassingen zijn een relatief jonge en

Na gedurende 2009 in vooral Europa de focus op kostenbeheersing

zeer succesvolle ontwikkeling.

te hebben gelegd, zal door productontwikkeling wereldwijd in toenemende mate groei worden gerealiseerd. TenCate heeft hiervoor een

TenCate

Defender™

M werd in 2008 uitgeroepen tot de Amerikaanse

standaard voor uniformen met vlamwerende bescherming. Daardoor is dit product een van de belangrijke pijlers van TenCate onder de sterke

34


uitstekende basis gelegd.

ALGEMENE GANG VAN ZAKEN

De strategie inzake TenCate Defender™ M is gericht op uitbreiding in

De goede ontwikkeling van de activiteiten in de VS heeft de mindere

zowel geografisch opzicht als voor wat betreft andere defensietoepas-

gang van zaken in 2009 in Europa voor beschermende en outdoorweef-

singen (productdifferentiatie). Zo heeft TenCate van de Amerikaanse

sels voor een groot deel gecompenseerd. Door intensieve internatio-

confectionair Propper International in 2009 een aanvullende order

nale samenwerking en kennisuitwisseling binnen de groep werden

ontvangen van $ 13 miljoen voor de levering van TenCate Defender™

nieuwe producten ontwikkeld.

M- weefsel voor het Flame Resistant Organizational Gear (FROG)programma van het Amerikaanse Korps Mariniers. Het is de grootste

In de Verenigde Staten bleven de activiteiten op het gebied van brand-

afzonderlijke order voor TenCate Defender™ M voor dit programma.

werende weefsels voor Amerikaanse legeruniformen (in het bijzonder

De omzet buiten de VS was in 2009 nog niet significant.

TenCate

Defender™

M) zich krachtig ontwikkelen. TenCate heeft een

productportfolio ontwikkeld met een breed scala aan toepassings-

De brandweermarkt in de VS is de tweede belangrijke markt. Door bud-

mogelijkheden voor zowel de landen luchtmacht als de marine.

getbesparingen was hier sprake van een lichte omzetdaling. TenCate is

Defender™

M-varianten gekwalificeerd

echter uitstekend gepositioneerd om in te kunnen spelen op de markt-

voor nieuwe projecten. Onafhankelijke tests hebben aangetoond dat de

vraag, gelet op de toenemende behoefte aan goedkopere oplossingen.

In 2009 is TenCate met TenCate TenCate

Defender™

M-productportfolio de beste prijs-prestatieverhou-

ding biedt. Dit materiaal wordt momenteel toegepast in verschillende

Als gevolg van de economische omstandigheden en de mindere gang

onderdelen van de persoonlijke standaarduitrusting van het Ameri-

van zaken in het bedrijfsleven was voor TenCate in 2009 sprake van

kaanse leger.

tegenvallende omzet in de industriële markt. Dit effect was vooral

De keus is vooral gebaseerd op aspecten als draagcomfort, optimale

merkbaar in Europa, in deze regio het belangrijkste marktsegment.

bescherming en prijs-kwaliteitverhouding. Bescherming van militairen

In de industriële markt in de VS wint TenCate marktaandeel met brand-

blijft een belangrijk speerpunt voor innovatie en groei. Dit is onder

werende bescherming op basis van een voor deze markt ontwikkelde

meer de reden waarom TenCate in 2009 binnen de marktgroep TenCate

versie van TenCate Tecasafe ®, te weten TenCate Tecasafe ® Plus.

Protective Fabrics de business unit TenCate Defense & Tactical heeft

Na een korte introductieperiode heeft dit product een sterke omzet-

gecreëerd.

groei geboekt. Het is een voorbeeld van het succesvol samenbrengen van de Amerikaanse en Europese productkennis. TenCate boekte met

Ruim de helft van de in de VS gerealiseerde omzet in dit marktsegment

dit product in zowel de Amerikaanse als Aziatische markt vooral succes

is gerelateerd aan defensietoepassingen, waarvan TenCate Defen-

bij grote ondernemingen in de olie-industrie. In 2010 zullen deze markt-

der™ M het merendeel uitmaakt. Door de extra rayonvezelcapaciteit bij

posities verder worden uitgebouwd.

het Oostenrijkse Lenzing AG, dat een van de componenten levert voor TenCate Defender™ M, was TenCate gedurende 2009 in staat een

De Europese markt voor zowel veiligheids- en beroepskleding als werk-

structureel hoger volume op de markt aan te bieden.

kleding voor industriële eindgebruikers stond gedurende het verslag-

Staalmeesters comfortabel beschermd tegen risico’s Ruim 4.000 medewerkers van het staalconcern Corus op de locatie IJmuiden verrichten hun werk in jassen op basis van TenCate Tecasafe®. Het materiaal heeft antistatische en vlamwerende eigenschappen, biedt bescherming tegen kou, regen en hitte en is bestand tegen chemicaliënspatten. Medewerkers van bijvoorbeeld de technische dienst van Corus komen bij de ertsberg, shovels, hoogovens, gietwalsen en de verpakkingsstaalafdeling en worden dus geconfronteerd met buitengewone risico’s. De jassen zijn comfortabel en niet scheurgevoelig. De stof brandt niet door bij las- of slijpspetters, ademt goed en is uitermate geschikt om in te werken. De ‘wintervacht’ die in de vorige jas als binnenvoering gebruikt werd, kon achterwege worden gelaten.

Jaarverslag 2009

35


jaar over de hele linie onder druk. De groei van de productie van

2010 zullen de eerste proefproducten worden geproduceerd. Enerzijds

beschermende weefsels in Thailand werd hierdoor eveneens nadelig

kunnen op deze wijze nieuwe producten met nieuwe functionaliteiten

beïnvloed. Er was daardoor sprake van omzetdaling als gevolg van de

worden geproduceerd. Anderzijds zijn forse besparingen mogelijk op

economisch mindere gang van zaken. TenCate heeft allereerst de focus

water, energie en chemicaliën. Deze digitale inkjettechnologie legt een

gericht op kostenbeheersing en stroomlijning van de productie. Daarbij

belangrijk fundament onder de toekomstige – duurzame – productie.

is tevens aandacht geschonken aan de logistiek en verlaging van de

De Europese Commissie beschouwt deze technologie, gelet op de aan-

kwaliteitskosten en het uitvalpercentage. Na dit verbeteringsproces

zienlijke milieuvoordelen, als een zeer waardevolle ontwikkeling. In het

zal zowel de efficiency als de kwaliteit van de productportfolio toene-

kader van Europese stimulering van innovatie werd voor deze ontwik-

men. De strategie is met name gericht op groei van het marktaandeel

keling subsidie verleend.

op basis van kwalitatief hoogwaardige concepten die zijn ontwikkeld. Op eind 2009 gehouden industriële Europese vakbeurzen zijn de nieuwe

VOORUITZICHTEN

producten en systemen goed ontvangen. In 2010 zal de commerciële

Voor 2010 wordt voor de defensiemarkt in de VS opnieuw een gezonde

aanpak verder worden uitgewerkt. De technologie van Xennia kan hier-

ontwikkeling verwacht. Voor de markt voor industriële toepassingen

bij op langere termijn nieuwe impulsen genereren.

wordt, gezien de economische ontwikkelingen, nog niet uitgegaan van een snel herstel. Wel is sprake van enig optimisme, gelet op de goede

Gezien het succes van vlamvertragende weefsels in aangrenzende

ontvangst van de nieuw ontwikkelde producten.

markten heeft ook TenCate Outdoor Fabrics een vertaalslag gemaakt

In Azië en Zuid-Amerika wordt een goede groei in beschermende weef-

naar producten voor de outdoormarkt. Eind 2009 introduceerde

sels verwacht. Deze interessante markten zullen zich naar verwachting

TenCate Outdoor Fabrics tentdoekweefsel met inherent vlamvertra-

verder ontwikkelen.

gende eigenschappen. Daardoor is het bestand tegen schroeien, bestaat belangstelling voor dit product. Naast scouting zijn inter-

TENCATE ARMOUR COMPOSITES EN TENCATE SPACE & AEROSPACE COMPOSITES

nationale hulporganisaties en touroperators geïnteresseerd in


TenCate Campshield ™ -doek.

TenCate behoort tot de leidende bedrijven op het gebied van bepantse-

gloeien en vonken. Met name vanuit de markt voor groepstenten

ringmaterialen (armourcomposieten) en space- en aerospacecomposieTECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

ten. Dit zijn samengestelde materialen die traditionele materialen als

Xennia Technology (zie voor een beschrijving pagina 51), waarin

staal en aluminium vervangen en een belangrijke bijdrage leveren aan

TenCate in 2008 een meerderheidsbelang heeft verworven, heeft in

gewichtsbesparing en betere functionele eigenschappen. De strategie

2009 een machine ontwikkeld voor digitale textielveredeling.

is vooral gericht op het creëren van een leidende technologische posi-

Hiermee kan technisch textiel op innovatieve wijze efficiënt en zeer

tie, het ontwikkelen van materiaalkennis (material science), kennis van

hoogwaardig worden veredeld of bedrukt. Het project loopt al enige

productieprocessen in de industriële keten en een directe toegang tot

jaren, waarbij technische knelpunten werden verholpen. In de loop van

eindmarkten en OEM’s. Om in deze markt in toekomstige programma’s

36


te kunnen opereren, is het beschikken over kwalificaties van doorslag-

In de Verenigde Staten is TenCate Space Composites leidend in compo-

gevende betekenis.

sietmaterialen ten behoeve van satellietprogramma’s. In de vliegtuigindustrie is TenCate Aerospace Composites actief op het gebied van de

Het grootste gedeelte van de omzet in composietmaterialen is gerela-

burgerluchtvaart en business jets, alsmede in de militaire luchtvaart.

teerd aan ballistische bescherming (armourcomposieten). TenCate

De belangrijkste klanten voor de burgerluchtvaart zijn Airbus en Boeing

Advanced Armour is wereldwijd marktleider in concepten voor ballisti-

en de direct daaraan gerelateerde toeleveranciers. Deze twee produ-

sche bescherming voor personen en voertuigen. De Amerikaanse markt

centen zijn richtinggevend geweest, van waaruit de markt verder wordt

is verreweg het grootst. In Europa is Engeland een dominante markt.

ontwikkeld. Het opstarten van productie voor aerospace vergde de

Klanten zijn voornamelijk de grote industriële conglomeraten in de

afgelopen jaren vooral in Nederland substantiële investeringen. Inmid-

defensie-industrie, producenten van vrachtwagens, vliegtuigen, heli-

dels neemt het TenCate Cetex ® -materiaal een sterke positie in. Onder

kopters et cetera of de daaraan gerelateerde toeleveranciers. Over-

meer de voorzijde van vleugels (J-nose) en de inlaat van motoren van

heden (ministeries van defensie) bepalen daarbij de specificaties.

de A380 zijn van dit materiaal vervaardigd. Ook in de Boeing 787 wordt TenCate Cetex ® -materiaal toegepast. Het geven van specifieke infor-

TenCate opereert als één groep, voor zover dat door defensieautoritei-

matie over de onderdelen die met TenCate-materialen zijn vervaardigd,

ten wordt toegestaan, als het gaat om het uitwisselen van kennis en

is om reden van vertrouwelijkheid vaak niet mogelijk.

oplossingen. TenCate neemt een belangrijke positie in als (vezel)onafhankelijke producent van composieten. De onderneming verwerkt

TenCate is als technologiepartner betrokken bij de ontwikkeling van

onder meer aramide-, glas-, carbon- en HPPE-vezels van derden.

materialen en de toepassing daarvan bij het ontwerp van nieuwe vlieg-

TenCate biedt in deze markt een breed scala aan producten. Het is

tuigen. TenCate heeft een belangrijke stap gezet met de ontwikkeling

hierbij evenwel een voordeel over designcapaciteiten te beschikken.

van unidirectionele (UD) tapetechnologie voor de aerospacesector.

Dat maakt het mogelijk voor bepaalde projecten specifieke oplossingen

Deze UD-technologie is complementair aan bestaande productiepro-

te ontwikkelen.

cessen voor composieten. De positie als ontwikkelingspartner en toeleverancier voor de gehele vliegtuigsector is hierdoor verder versterkt.

In de luchtvaartmarkt wordt het materiaal toegepast in interieur- en structuurdelen. Het toepassingsgebied van aerospacecomposieten is

ALGEMENE GANG VAN ZAKEN TENCATE ADVANCED ARMOUR

over het geheel bezien nog betrekkelijk klein. De nieuwe generaties

Het jaar 2008 was een uitzonderlijk topjaar, dat werd gedomineerd

vliegtuigen zullen echter een aanzienlijke groei-impuls genereren.

door aanzienlijke ‘urgent requirement’ orders. In 2009 bleven de ont-

Ten gevolge van de economische situatie en vertraging in programma’s

wikkelingen voor armourcomposieten op de Amerikaanse markt achter.

is het huidige productieniveau momenteel lager dan gepland. Dit had

Grotere orders die waren voorzien, bleven uit. Een van de redenen was

vooral betrekking op leveringen voor de Airbus A380 en de Boeing 787.

uitstel of vertraging van projecten, zowel in de VS als in Europa.

Voor TenCate heeft deze markt een enorme potentie.

De Europese armourmarkt heeft zich in 2009 in het algemeen goed ontwikkeld.

Vierde dimensie in werkkleding Confectionair Bierbaum-Proenen (BP) in Keulen (D) heeft een nieuwe collectie werkkleding ontwikkeld op basis van het Denim Look-weefsel, onderdeel van de TenCate Tecastyle®-collectie. De naam: Workfashion4: een combinatie van robuuste kwaliteit, draagcomfort en een trendy uiterlijk. Met de gloednieuwe Workfashion4 presenteert BP ‘een frisse outfit’ voor met name modebewuste werkers. De kledingstukken zijn volledig naar eigen smaak, werklocatie en doel te combineren. De Denimlook van TenCate Tecastyle® is een innovatieve verfbehandeling. Qua structuur en uiterlijk verschilt het voelbaar van traditionele weefsels.

Jaarverslag 2009

37

AEROSPACE COMPOSITES

In maart 2009 breidde Airbus de bestaande Memorandum of Understanding met de Nederlandse luchtvaartindustrie uit, waaronder met TenCate Aerospace Composites. In het Thermoplastic Affordable Primary Aircraft Structure (TAPAS) consortium werken Nederlandse industriële ondernemingen en kennisinstellingen met Airbus samen op het gebied van materiaal-, productie- en verbindingstechnologie. Deze worden verder ontwikkeld voor toekomstige Airbus-toepassingen, waaronder primaire constructiedelen als romp en vleugels. De partners leveren zo een bijdrage aan het eco-efficiencystreven van Airbus. Omdat TenCate Cetex ® in een steeds ruimere reeks toepassingen wordt verwerkt in vliegtuiginterieurs en secundaire constructiedelen nadert het moment dat ook grote, primaire constructiedelen van vliegtuigen zullen worden gemaakt van thermoplastisch composiet. Dankzij de unidirectionele tape-technologie van TenCate zal straks ook een lichte romp kunnen worden gebouwd. Composieten leveren door hun gewichtsvermindering nu al belangrijke duurzame voordelen, zoals brandstofbesparing, geluid- en emissiereductie.

Connected door open innovatie


De verwachtingen voor de Amerikaanse markt blijven positief, mede

ceptuele aanpak van het thema bescherming is effectiever dan een

gelet op grote projecten die zijn voorzien. TenCate onderhoudt nauwe

meer productgerichte individuele benadering.

relaties met diverse OEM’s (original equipment manufacturers) van legervoertuigen. De onderneming is betrokken bij beschermings-


oplossingen voor high profile voertuigprogramma’s, zoals de Humvee,

TENCATE SPACE & AEROSPACE COMPOSITES

Stryker, het Mine Resistant Ambush Protected Vehicle (MRAP),

De voor 2009 verwachte groei voor aerospacecomposieten bleef uit

de Medium Tactical Vehicle (FMTV)-reeks en het Joint Light Tactical

door vertragingen in de productie van de Airbus A380 en de Boeing 787

Vehicle (JLTV). In de VS werd, voor de markt onverwacht, een grote

als gevolg van technische problemen bij de ontwikkeling van deze

voertuigenorder gegund aan Oshkosh Defense. Een groot gedeelte van

vliegtuigtypes. Ook was sprake van een neerwaartse bijstelling van de

de hiermee verband houdende bepantseringorder, welke voorzien was

te bouwen aantallen (building rates), welke gepaard gaat met voor-

voor 2009, werd nog niet definitief gegund.

raadafname in de totale waardeketen. In voorgaande jaren heeft TenCate aanzienlijk geïnvesteerd om aan de verwachte groei tegemoet

Eind juni heeft TenCate Advanced Armour van het Nederlands Ministe-

te komen. Waar mogelijk zijn in 2009 kostenreducties gerealiseerd,

rie van Defensie de opdracht gekregen voor levering van TenCate

met behoud van de groeipotentie.

™

Ceratego composiet armourpanelen voor de Nederlandse Patria

In het verslagjaar werd TenCate Cetex ® (composieten) wel opgenomen

XA-188 voertuigen die in Afghanistan worden ingezet. TenCate

in zowel de nieuwe Boeing 747-8 als de Airbus A350-XWB. Goede

Ceratego™

groei werd gerealiseerd in de Verenigde Staten met composietmateria-

is een lichtgewicht composiet voertuigarmour, dat het aan

het voertuig toegevoegde gewicht minimaliseert. De levering werd in

len voor de militaire luchtvaartindustrie en communicatie- en naviga-

oktober 2009 afgerond.

tiesatellieten.

In de bedrijfsvoering van TenCate is het projectgerichte karakter een

Op langere termijn blijft de markttrend voor lichtgewicht composiet-

belangrijk aspect, wat mede inhoudt dat de bedrijven een flexibele

materialen positief, gezien de superieure eigenschappen. Hierop speelt

kostenstructuur moeten hebben. De wereldwijde aanwezigheid in

de in het tweede kwartaal van 2009 bekendgemaakte ontwikkelings-

markten, de breedte van de productportfolio en de conceptuele aanpak

samenwerking in van het Nederlandse luchtvaartcluster met zowel

vormen belangrijke sterktes van de organisatie. Deze worden in toe-

Airbus (TAPAS-consortium) als Boeing (TPRC). Deze samenwerkings-

nemende mate benut, zowel binnen de groep als met andere markt-

verbanden onderstrepen het belang van het gezamenlijke streven het

groepen van TenCate. Hiermee wordt de systeembenadering verder

composietenaandeel in de luchtvaart sterk te laten groeien. Bovendien

inhoud gegeven en marktsynergie behaald. Zo zijn er steeds meer geza-

heeft TAPAS een subsidie ontvangen van het Ministerie van Economi-

menlijke presentaties op beurzen en een gezamenlijke marketing die de

sche Zaken ter hoogte van € 6,6 miljoen. Deze dekt de helft van het

TenCate-propositie naar de defensiemarkt versterken. Het gaat hier om

totale onderzoeksbudget (€ 13,2 miljoen).

de algehele bescherming van mens en materieel op basis van weefsels (onder andere TenCate Defender™ M) en armourcomposieten. Een con-

Jaarverslag 2009

39

ADVANCED ARMOUR

Vredesoperaties zijn voor soldaten steeds gevaarlijker geworden. Deels is dit het gevolg van gewijzigde militaire inzet. Tegelijkertijd wordt het veroorzaakt door veranderde niveaus en vormen van dreiging. Ook in 2009 is TenCate Advanced Armour gericht geweest op een systematische en geïntegreerde aanpak van bescherming. Door samen te werken met voertuigfabrikanten kan voor klanten de meest optimale configuratie voor de bescherming van voertuig en inzittenden worden gerealiseerd. Het gewicht van de antiballistische bescherming moet zo laag mogelijk blijven, terwijl het hoogst mogelijke beschermingsniveau dient te worden geboden. Op de vakbeurs in Abu Dhabi presenteerde TenCate Advanced Armour in februari 2009 het complete gamma beschermingsoplossingen. Centraal stond een effectieve bescherming tegen geïmproviseerde explosieven (IED) en met explosieven gevormde projectielen (EFP). TenCate Armourtex BM™ is een belangrijk voorbeeld van lichtgewichte bescherming die het extra gewicht aan het voertuig tot een minimum weet te beperken.



Op een aantal interessante toepassingsgebieden van composieten

gepland in de orde zoals die in 2008 zijn getoond, met uitzondering van

werden TenCate-kwalificaties verstrekt, zoals voor de vliegtuig-

het MATV-programma (MTAP All Terrain Vehicle). De timing van deze

industrie, de bouw van satellieten en de energiesector. TenCate is in de

potentiële omzet is onzeker.

Verenigde Staten als leverancier van composietmaterialen door Alliant Techsystems in Minneapolis (Minnesota, VS) geselecteerd voor de

In Europa, waar de omzet gespreid is over meerdere projecten, is

productie van composietrotorbuizen ten behoeve van de American

sprake van een sterke orderpositie. De markt blijft naar verwachting op

Centrifuge Plant, het ultracentrifugebedrijf van USEC Inc. in Piketon

een goed omzetniveau. Deze verwachting is gebaseerd op het feit dat

(Ohio, VS). Indien USEC de gevraagde overheidsgaranties ontvangt voor

overheidsbudgetten voor beveiliging niet afnemen als gevolg van de

de financiering van het project kan op grond van deze leveringsover-

economische situatie en door eerder aangekondigde defensieprogram-

eenkomst vanaf 2010 omzet worden gegenereerd. In Nederland heeft

ma’s voor bepantsering en modernisering.

TenCate een strategische samenwerking met Airborne Composite Tubulars ten behoeve van de olie- en gaswinning.

De structurele vraag naar de composietmaterialen van TenCate in de luchtvaartindustrie is onveranderd positief. Dit is mede een gevolg van

Het verkrijgen van bovengenoemde kwalificaties is van belang voor de

de kwalificaties waarover de onderneming beschikt. Het blijft echter

toekomstige omzet. TenCate investeert daarom ook onder de huidige

onzeker of en in hoeverre in het lopende jaar een herstel van de mark-

economische omstandigheden. De toepassingen voor composietmateri-

ten zal optreden. Wel heeft de Boeing 787 Dreamliner in december

alen van TenCate in de militaire luchtvaart en de satellietindustrie ont-

2009 een eerste succesvolle testvlucht gemaakt. De omzet in de

wikkelden zich sterk. Een belangrijke groeimarkt zijn onbemande voer-

tweede helft van 2010 zou hierdoor een positieve impuls kunnen krij-

tuigen (UAV’s) voor legertoepassingen en de satellietindustrie. In 2009

gen. Daarentegen blijft er onzekerheid over de economische ontwikke-

zijn deze marktposities aanzienlijk versterkt. Hierdoor zal het aantal

lingen en de potentiële financieringsproblemen van luchtvaartmaat-

toepassingen van TenCate-composietmaterialen in de nabije toekomst

schappijen bij de aanschaf van nieuwe vliegtuigen. Als gevolg van de

verder toenemen.

genomen kostenmaatregelen zal TenCate, zodra de markten aantrekken, daar wel profijt van trekken. De verwachtingen voor de militaire

VOORUITZICHTEN TENCATE ADVANCED ARMOUR EN

luchtvaartmarkt blijven positief, evenals voor de satellietprogramma’s.

TENCATE SPACE & AEROSPACE COMPOSITES

TenCate neemt direct en indirect deel aan tenders die een belangrijke invloed op de omzet kunnen hebben, zowel op de korte als de lange termijn. Hierbij bestaat continu onzekerheid over het tijdstip van verlening van deze (vaak) grote defensieorders. De jaarlijkse omzet is daarmee sterk afhankelijk van het aantal en de omvang van projecten en fluctueert daardoor. Op korte termijn staan geen grote programma’s

Jaarverslag 2009

41

GEOSYNTHETICS

TenCate Geosynthetics was ook in 2009 wereldwijd betrokken bij tal van projecten voor duurzaam watermanagement, veelal in samenwerking met overheden. Het TenCate Geotube ® -systeem bestaat uit zeer grote buisvormige textiele systemen die worden volgespoten met lokaal aanwezig zand of slib. Zo is het een duurzamer oplossing dan traditionele materialen voor oeverbescherming. Het systeem is effectiever dan het opspuiten van zand, dat weer door stromend water kan worden meegenomen. Bovendien kan het goed in het landschap worden geïntegreerd en is het dus ook van ecologische waarde. In 2009 werd onder meer in Nigeria begonnen met de versterking en bescherming van oevers in de Nigerdelta met TenCate Geotube ®. In de Verenigde Staten werd samen met het US Corps of Engineers gewerkt aan herstel en bescherming van de kuststrook van Grand Isle in New Orleans (Louisiana). In Maleisië werd een grote hoeveelheid systemen geleverd voor het milieubewust ontwateren en opslaan van calciumsulfaat. Ook China gebruikt deze systemen nu voor grootschalige toepassingen.


GEOSYNTHETICS & GRASS KERNCIJFERS


2009

2008

2007

2006

2005

392,1

497,8

468,3

397,5

273,9

16,8

37,8

30,4

25,6

23,8

4,3

7,6

6,5

6,4

8,7

13,8

34,8

28,3

25,5

23,8

9,0

29,0

44,9

28,9

10,5


Opbrengsten Bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA) EBITA-marge (%) Bedrijfsresultaat (EBIT) Investeringen Afschrijvingen en amortisatie

25,3

23,0

20,0

13,7

7,9

Netto geïnvesteerd vermogen

332,7

427,4

354,8

215,8

206,4


1.795

2.129

2.053

1.633

1.544

4,1

8,8

8,9

12,9

22,6

EBITA in procenten van gemiddeld netto geïnvesteerd vermogen

ACTIVITEITEN

OMZET EN RESULTAAT

De sector Geosynthetics & Grass bestaat uit de marktgroepen:

De omzet van de sector Geosynthetics & Grass daalde autonoom met

◾ TenCate Geosynthetics en TenCate Industrial Fabrics

19% tot € 392,1 miljoen (2008: € 497,8 miljoen). Het valutaeffect

Weefsels, grids en non-wovens voor toepassing in wegen water-

bedroeg 1%. De omzetdaling deed zich in beide markten in gelijke mate

bouwprojecten, de bouwen milieumarkt alsmede industriële

voor.

weefsels voor diverse toepassingsgebieden, zoals viskwekerijen, De markt voor geosynthetics stond voornamelijk onder druk door de

agribusiness, sport en recreatie. ◾ TenCate Grass

situatie in de Verenigde Staten, die een van de belangrijkste geografi-

Kunstgrascomponenten, waaronder kunstgrasvezels en backing,

sche markten vormen. De toegezegde stimulering van de Amerikaanse

voor toepassingen als voetbal-, hockey- en andere sportvelden

economie via infrastructurele werken vertaalde zich niet in een ople-

alsmede landscaping.

ving van de projectenmarkt. Gedurende het gehele jaar is TenCate terughoudend geweest met financieringen in de kunstgrasmarkt door middel van leverancierskredieten. De kunstgrasmarkt is seizoensgebonden en leverancierskrediet is er een onlosmakelijk onderdeel van.

BUSINESSMODEL GEOSYNTHETICS END-USER MARKETING

BUSINESSMODEL GRASS INNOVATION

▪ Vergroting van aanwezigheid in project-

INNOVATION

END-USER MARKETING

▪ Afronding vierde generatie systemen partnerships in wereldwijde commer ciële ▪ Technologische ontwikkelingen gericht op duurzaamheid en kwaliteit strategie (garantieconcept) ▪ Systeembenadering ▪ Cost of ownership: duurzaamheid ▪ Verhoging kwaliteitsbewustzijn bij eindgebruikers

▪ Intelligente geosynthetics markt door systeembenadering en ▪ Polymeertechnologie (biopolymeren) producten met hoge toegevoegde waarde ▪ Filtratietechnologie ▪ Aansluiting bij andere aanbieders van oplossingen (watermanagement) ▪ Positionering van geosynthetics als duurzaam en milieuvriendelijk ▪ Emerging markets

▪ Volledig integreren van allianties en

▪ Rationalisatie productportfolio ▪ Focus op infrastructuur en milieu ▪ Producten voor militaire markt

▪ Kostenreductie / hogere efficiency

▪ Geïntegreerde systemen

▪ Kosteneffectieve / meer flexibele

Nederlandse productie ▪ ‘Lean & mean’ verkoop organisatie

(systeemeigendom) ▪ Garantie op speeleigenschappen ▪ Cradle to cradle

▪ Margeverbetering door hogere efficiency

DIFFERENTIATION

COST LEADER

DIFFERENTIATION

Nederlandse productie

COST LEADER

Jaarverslag 2009

43

> V ERSL AG R A A D VA N BES T UUR > Geosynthetics & Grass

Gelet op de limitering van het werkkapitaal werd – anders dan in voor-

De non-wovenmarkt is een volumemarkt. Voor TenCate is van belang

gaande jaren – in het vierde kwartaal daarom bewust gestuurd op een

dat de onderneming in beide marktsegmenten sterk is vertegenwoor-

lager omzetvolume. Dit levert een betere uitgangspositie op voor de

digd en civiel-ingenieurs, uitvoerders en aannemers in grote mate tech-

vraag in het nieuwe seizoen.

nische adviezen geeft over het gebruik van geosynthetics. Ook hier wordt vanuit de strategie gestreefd naar een oplossingsgerichte sys-

Het bedrijfsresultaat voor amortisatie van immateriële vaste activa

teembenadering. Geosynthetics maken deel uit van de totale construc-

daalde met 55% tot € 16,8 miljoen (2008: € 37,8 miljoen). De EBITA

tie en hebben daarin een functionele meerwaarde.

daalde relatief veel sterker dan de omzet doordat sprake was van aanzienlijke onderbezetting. Het actief sturen op beheersing van werk-

In toenemende mate heeft de markt aandacht voor de positieve milieu-

kapitaal en het temporiseren van de productie hebben ook bijgedragen

aspecten van geosynthetics. Het inzetten van milieuargumenten en de

aan deze teruggang. De EBITA-marge daalde tot 4,3%.

reductie van milieueffecten worden daarom nadrukkelijker in de promotie, het ontwerp en de specificaties betrokken. Alternatieven voor onze

TENCATE GEOSYNTHETICS EN TENCATE INDUSTRIAL FABRICS

geosynthetics zijn veelal beton, gesteente en staal, die vaak over grote


tegen plaatselijk aanwezige materialen (zand, slib) gebruikt. Bij land-

TenCate is de grootste producent wereldwijd van (high strength) weef-

winning (het opspuiten van zand) hoeft in de regel aanzienlijk minder

sels en non-wovens ten behoeve van infrastructuur, bouw en milieu

baggerwerk te worden verricht, wat positieve milieueffecten heeft.

afstand moeten worden aangevoerd. Bij geosynthetics worden daaren-

(geosynthetics), alsmede industriële weefsels voor onder meer de agrarische, tuinbouw- en recreatiesector (industrial fabrics). Met productie-


locaties in Europa, de VS en Azië opereert TenCate steeds dicht op de

De Geosynthetics-groep heeft in de VS, waar de economische terug-

markt, wat tevens logistieke en prijstechnische voordelen oplevert.

gang al vanaf 2007 speelt, het kostenniveau geleidelijk aan de markt-

De omzet in geosynthetics is binnen deze groep verreweg de grootste.

situatie aangepast. Daardoor bleef het negatieve effect op het resul-

Onderscheid moet worden gemaakt tussen wovens (geweven materia-

taat relatief beperkter dan binnen de Grass-groep.

len) en non-wovens (vliezen). In het algemeen zijn geweven producten

Wereldwijd was voor de marktgroep TenCate Geosynthetics in 2009

sterker en weerstaan ze grotere krachten.

sprake van een aarzelende start. Vooral in de VS was het volume laag, als gevolg van het vrijwel volledig wegvallen van de gebruikelijke infrastructuurprojecten. Eind 2009 liet de Amerikaanse markt nog geen herstel zien, hoewel de Amerikaanse overheid stimuleringsmaatregelen heeft aangekondigd voor de infrastructurele markt. Stimuleringsgelden hebben in de publieke geosyntheticsmarkt echter nog geen positieve effecten laten zien.

44


In Europa was sprake van een beperkte volumedaling ten opzichte van

Binnen de gehele Geosynthetics-groep is sprake van een heroriëntatie,

2008. Azië bleef een voortgaande groei tonen vanwege grote infra-

waarbij prioriteiten worden gesteld en focus wordt aangebracht in de

structurele projecten in de wegen waterbouw. Ook geografische

totale productportfolio (business simplification-proces). In 2009 is de

markten als Afrika en Zuid-Amerika tonen groei. Aangezien sprake is

interne samenwerking verder gestimuleerd door verbetering van de

van een wereldwijde trend in de sector en bij marktspelers als

coördinatie, uitwisseling van productkennis en identificatie van

TenCate, dat op tijd en adequaat heeft ingespeeld op de ontwikkelin-

wereldwijde groeikansen.

gen, is het marktaandeel van TenCate verder toegenomen. TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

Gedurende 2009 waren de grondstofprijzen gemiddeld lager dan over

Met een wereldwijd opererende marktgroep speelt TenCate in

2008. Dit werd met name veroorzaakt door de economische teruggang

op de sterk groeiende behoefte aan intelligent geotextiel, zoals

en vraaguitval. Per saldo was dit voor TenCate een positieve

TenCate GeoDetect ®. Dit systeem, op basis van geosynthetics en opti-

ontwikkeling.

sche vezels, wordt toegepast voor het monitoren van infrastructurele constructies als dijklichamen en (spoor)wegen. De combinatie van

TenCate Geosynthetics levert wereldwijd een bijdrage aan aansprekende projecten. Begin juni werd TenCate

Geotube ® -technologie

geselecteerd voor projecten in Nigeria en in de Verenigde Staten. In Nigeria wordt TenCate

Geotube ®

toegepast bij de versterking en

sensortechnologie en geotextielen opent nieuwe markten. Hiertoe is TenCate in 2009 een nieuwe businessdevelopmentgroep gestart, die deze mogelijk heden systematisch in kaart brengt. TenCate werkt hierin samen met een partner op het gebied van hoog-

bescherming van oevers in de Niger-delta. In de VS werkt TenCate

waardige optische vezeltechnologie. TenCate nam met partners ook

Geosynthetics met het US Corps of Engineers aan het herstel en de

deel aan het Nederlandse IJkdijk-project teneinde proeven te doen met

bescherming van de kuststrook van Grand Isle in New Orleans (Louisi-

toekomstige intelligente dijkenbouw. De eerste serie proeven is in

ana). Op het eiland Langkawi voor de kust van Maleisië zijn zowel

2009 succesvol afgerond en heeft inmiddels een vervolg gekregen.

TenCate

Geotube ® -

als TenCate

Polyfelt ® -oplossingen

toegepast voor

verbetering van de infrastructuur. Ook in Azië worden bij het aanleggen

Voorts is sprake van samenwerking op het gebied van waterbehande-

van wegen en spoorlijnen op minder stabiele ondergrond vaak geosyn-

ling. In Azië werd via een partner het eerste grote afvalwaterproject

thetics toegepast. Dit zijn veelal grootschalige projecten.

gerealiseerd. Deze ontwikkeling zal gestructureerd worden voortgezet, omdat het wereldwijd een grote marktpotentie heeft.

Medio 2009 werd het 50%-belang van TenCate in de joint venture Geofabrics Australasia pty ltd in Cheltenham (Australië) verkocht aan

VOORUITZICHTEN

mede-aandeelhouder Noel P. Hunt International Limited. Het belang

TenCate verwacht niet dat de traditionele markten voor geosynthetics

van TenCate was verkregen in 2005 via de overname van Polyfelt.

en industrial fabrics in 2010 structureel zullen opveren. Voor milieu- en

Er zijn afspraken gemaakt over continuering van de commerciële

infrastructuurprojecten wordt enige groei verwacht. In de toekomst

samenwerking.

moet de groei vooral worden gerealiseerd op grond van nieuwe toepas-

Voor een blijvend groen aanzien TenCate Miramesh® SG is een wijdmazig geotextiel waarin kunstgrasvezels zijn geïntegreerd. Het is speciaal ontwikkeld om geconstrueerde hellingen te versterken en direct een blijvend groen aanzien te geven. Het product is door TenCate Geosynthetics North America samen met TenCate Grass doorontwikkeld uit TenCate Miramesh® GR, dat is toegepast bij verlenging van Yeager Airport nabij Charleston in West Virgina, USA (foto). De kunstgrasvezels zorgen voor uv-bescherming. Dat betekent extra bescherming tegen erosie en dat komt de levensduur van de helling ten goede. Daarbij ziet de helling er meteen goed uit en is het een kosteneffectieve oplossing. De bovenzijde van de constructie raakt wel en probleemloos op natuurlijke wijze begroeid.

Jaarverslag 2009

45


singen, watermanagement en de milieumarkt. De kostenmaatregelen

verbetering van de kwalitatieve aspecten van met name voetbalvelden.

en het hiervoor genoemde business simplification-proces zullen een

Dezelfde tendens is waarneembaar bij andere sportbonden.

positieve uitwerking hebben op de rentabiliteit. Een stabilisering of licht hogere omzet kan daarmee leiden tot hogere operationele marges.

De technologiecomponent is binnen de Grass-groep sterk ingevuld.

Geografisch zal de groei binnen de traditionele marktsegmenten met

TenCate beschikt over een groot aantal waardevolle patenten. In eigen

name in Azië en Zuid-Amerika plaatsvinden.

beheer worden recepturen ontwikkeld die vezels een hoge slijtvastheid geven en soepel en veerkrachtig maken.

TENCATE GRASS MARKTPOSITIE EN STRATEGIE

Gebruikmakend van technologieën die binnen TenCate als concern aan-

De Grass-groep heeft wereldwijd een leidende marktpositie in compo-

wezig zijn, worden nieuwe methodes ontwikkeld voor de productie van

nenten voor kunstgrassystemen. TenCate staat vrijwel aan het begin

kunstgrastapijt met steeds meer functionaliteiten. TenCate loopt al

van de bedrijfsketen. De strategie is op alle hoekstenen van het strate-

vele jaren voorop bij nieuwe ontwikkelingen. Daarbij stelt de onder-

gische kader (value chain management) aangescherpt. De vraag- en

neming zich mede als taak een veilig product te ontwikkelen dat een

aanbodzijde van de markt zijn sterk in ontwikkeling. Om zowel qua

positieve bijdrage levert aan het voorkomen van sportblessures.

marktaandeel als qua technologie leidend te zijn, is een actief strate-

Zo kunnen eindgebruikers beschikken over kunstgras voor een veilige

gisch beleid bepalend. Met productievestigingen in Nederland, Dubai

en duurzame sportbeleving.

en de VS heeft TenCate haar productie op een kosteneffectieve manier ingericht en zijn de logistieke lijnen naar de markt kort.

Een belangrijke mijlpaal in 2009 was de realisatie van de eerste proefvelden met een zelf ontwikkelde, geweven kunstgrasconstructie. Door

TenCate loopt voorop in het aangaan van partnerships met toonaan-

te weven, levert TenCate voor het eerst een complete toplaag voor

gevende aanbieders van kunstgrassystemen. Daarbij houdt TenCate

kunstgrassportvelden in plaats van de afzonderlijke componenten

zich in toenemende mate bezig met de gehele systeemopbouw om de

(kunstgrasvezels en tapijtbacking).

sporttechnische performance voor een lange periode vast te kunnen houden. De eerste generaties kunstgrassportvelden verliezen hun

De sportmarkt is momenteel de belangrijkste markt in kunstgras.

belangrijke speltechnische eigenschappen reeds na een betrekkelijk

De markt voor landscaping groeit evenwel sterk en heeft op termijn

korte periode. Daarom is een nauwe samenwerking noodzakelijk in de

gelijke, zo niet grotere potentie. Zowel verminderd onderhoud als

bedrijfsketen (productie en verwerking van componenten, installatie en

milieuoverwegingen (besparing op het verbruik van water, kunstmest

onderhoud). In dit kader zijn er strategische allianties en houdt TenCate

en bestrijdingsmiddelen) zijn belangrijke redenen voor de acceptatie

Grass belangen in diverse kunstgrasbedrijven, zoals Edel Grass (50%),

van kunstgras in tuinen en openbaar groen.

GreenFields (32%) en TigerTurf (49%). Hierdoor draagt TenCate onder meer bij aan een verhoogd kwaliteitsbesef bij eindgebruikers en bedrijven in de waardeketen. De FIFA is sterk geïnteresseerd in duurzame

46


GRASS

Garantieveld Verlenging van de levensduur van sportvelden is een speerpunt van marktleider TenCate Grass. In oktober 2009 introduceerde TenCate als eerste in de internationale kunstgrasindustrie een garantie op de performance en duurzaamheid van kunstgrasvelden gemaakt met TenCate componenten. Deze garanties zijn verbonden met de FIFA criteria; de FIFA 1 Star standaard voor breedtesportvelden en de FIFA 2 Star standaard voor Eredivisie voetbal. Het TenCate Performance Warranty ConceptTM richt zich op velden voor competitievoetbal met FIFA 2 Star certificering en wordt aangeboden via geselecteerde zakenpartners en verzekeraar Allianz Global Risks Nederland. Dankzij de TenCate XQ™ technologie kunnen de FIFA 2 Star eigenschappen voor vijf jaar worden gegarandeerd. Bij FC Breukelen is het eerste garantieveld geïnstalleerd. Voor “high use” velden - zoals schoolsportvelden en trapveldjes in de wijk - introduceerde TenCate de XP™ garantie op duurzaamheid. Die extra garantie garandeert een ongelimiteerd aantal speeluren gedurende vijf jaar. Deze ongeëvenaarde garantie wordt aangeboden via geselecteerde zakenpartners.

Connected door performance-garantie



tatie. Als sportondergrond biedt kunstgras gedurende het jaar in poten-

De economische en financiële situatie zorgde in enkele geografische

tie ongekende voordelen boven natuurlijk gras, zoals bespeelbaarheid

gebieden voor een lichte daling van de marktvraag, vooral omdat pro-

gedurende het hele jaar, voorspelbare speleigenschappen, minder

jecten veelal met overheidsgelden worden gefinancierd. TenCate heeft

waterverbruik en onderhoud. De initiële investering is hoger, maar de

in de loop van het boekjaar bewust gestuurd op beheersing van het

exploitatiekosten zijn veel lager. In de algehele positionering van

werkkapitaal. Daarbij werd een terughoudend beleid gevoerd ten aan-

TenCate Grass in de markt is sterk ingespeeld op kwaliteitsaspecten

zien van het kredietrisico op debiteuren. Traditioneel is in deze markt

in de samenwerking met partners en sportbonden. Hierin is goede

sprake van een sterk seizoenspatroon, waarbij de financieringsdruk

voortgang geboekt. TenCate Grass legt daarbij tevens meer nadruk

vooral bij TenCate ligt. Het seizoenspatroon werd daardoor niet opti-

op het bieden van (verzekerde) garanties ten aanzien van belangrijke

maal gevolgd.

kwalitatieve aspecten.

Gedurende 2009 is een deel van de productie stilgelegd. Ook was

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

sprake van prijsdruk door geforceerde afbouw van voorraden. Hierdoor

In 2009 is de vezeltechnologie verder ontwikkeld. Hierbij werden goede

stonden de marges onder zware druk. Als gevolg hiervan heeft een

resultaten geboekt ten aanzien van verbeterde veerkracht en slijtvast-

herschikking plaatsgevonden in de productie en is het zwaartepunt

heid van vezels. Hierdoor blijven vezels in sportvelden langer rechtop

meer komen te liggen op de productievestiging in Dubai. Het logistieke

staan, wat de speeleigenschappen langdurig verbetert.

proces binnen de Nederlandse productie werd in het vierde kwartaal aangepast. Tussen de bedrijven onderling wordt meer samengewerkt.

TenCate Grass heeft eind 2009 een concept voor vierde generatie

Hierdoor is het aantal arbeidsplaatsen ingekrompen.

kunstgras gepresenteerd: Concept G4 ™. Doel van deze conceptuele systeemontwikkeling is het optimaal combineren van functionaliteiten

Voetbal is de voornaamste groeimarkt. De verbetering van de perfor-

van de diverse componenten. Nieuwe testvelden worden in 2010 geïn-

mance van kunstgrassportvelden, vooral voor voetbal, is een van de

stalleerd. Door een compleet kunstgrassysteem te ontwikkelen en (met

belangrijkste uitdagingen in deze markt. De marktpenetratie van kunst-

strategische partners) op de markt te brengen, heeft TenCate uiteinde-

gras in de sport is de laatste jaren gestegen, maar ligt wereldwijd nog

lijk meer invloed op het eindproduct.

steeds op een betrekkelijk laag niveau. Er is sprake van een relatief jonge markt, met nog steeds veel onbekendheid over de kwalitatieve

Een belangrijk aspect van technologische ontwikkeling betreft duur-

eigenschappen van kunstgras.

zaamheid: sportvelden worden compleet recyclebaar of zijn slechts uit één type (duurzame) grondstof geproduceerd.

Een betere samenwerking, het uitsluitend gebruiken van milieuvriendelijke componenten, reductie van de kosten van aanschaf en vervanging alsmede het verschaffen van een grotere mate van zekerheid ten aanzien van de performance zullen een positief effect hebben op de accep-

48


VOORUITZICHTEN

De vraagzijde van de kunstgrasmarkt voor sporttoepassingen en landschappelijke toepassingen blijft structureel gezond. Evenals in de VS wordt de markt in Europa sterk beïnvloed door overheidsbudgetten. Gemeenten zijn vaak eigenaar van sportcomplexen. Vertraging in de beschikbaarheid van deze budgetten voor de sport was met name in de VS reeds merkbaar. Deze tendens zal zich naar verwachting in 2010 voortzetten. Het blijft onzeker hoe aanbieders zich als gevolg van een terughoudend kredietbeleid ontwikkelen. De planning van productie ten behoeve van het hoogseizoen in relatie tot de financiering daarvan vormt hierbij de grootste uitdaging. Het beleid dat in 2009 is gevoerd, biedt een goede uitgangspositie voor 2010. De herschikking van de productie biedt een goede basis voor herstel van de marges.

Triple T System-hockeyveld Ede en Bloemendaal De hockeyclubs MHC Ede en Europees en landskampioen HC Bloemendaal spelen hun thuiswedstrijden op een Triple T Systemhockeyveld. Tophockeyer Taeke Taekema verleende zijn naam aan dit Triple T System-volwaterveld. Het systeem is ontworpen door TenCate Grass, Edel Grass en Oranjewoud Sport. Een Triple T-veld is opgebouwd met een vezelsysteem met meer dan één miljoen filamenten per m². In combinatie met een speciale, duurzame dempende ondergrond biedt deze structuur perfecte speleigenschappen. Een volautomatische beregeningsinstallatie zorgt ervoor dat die speleigenschappen optimaal tot hun recht komen. Daarmee is dit een volwaterkunstgrasveld dat tophockey naar een nog hoger niveau zal tillen.

Jaarverslag 2009

49

innovative inkjet solutions

Als wereldmarktleider produceert Xennia volledig op maat gemaakte inkjetsystemen, inclusief hardware, vloeistoffen, printsystemen en software. Het bijzondere van deze modules schuilt niet alleen in het hoog technologische karakter van iedere module, maar vooral in de onderlinge afstemming en speciale combinaties ervan. Dankzij de klantgerichte productieprocessen is Xennia in staat om in korte tijd ‘high performance’ printers en gepatenteerde inkten te leveren. Daarnaast heeft het een uitgebreid portfolio met chemische formules voor het gebruik van tal van andere vloeistoffen. De inkjetsystemen kunnen met tientallen miljoenen druppels per seconde substraten voorzien van vloeistoffen. Het bedrijf richt zich primair op drie kernmarkten, zijnde de industrie van productdecoratie (keramische tegels, meubilair, etc), de textielindustrie en de verpakkingsindustrie (glas, plastic, karton, etc). De industriële inkjetsector maakt een stormachtige groei door. Als grootaandeelhouder en producent van hightechmaterialen is TenCate geïnteresseerd in toepassingen voor smart textiles en advanced composites.

Connected door technologische innovatie

OVERIG

KERNCIJFERS

2009

2008

2007

2006

2005

Opbrengsten

52,7

53,8

67,4

93,3

127,0


– 7,0

– 3,9

2,4*

4,2

– 1,5

Bedrijfsresultaat (EBIT)

– 8,1

– 3,9

2,4

3,7

– 1,8

Investeringen

4,1

7,3

1,0

2,4

2,5

Afschrijvingen en amortisatie

3,2

1,7

1,9

3,3

5,2


670

657

729

696

863


**

* Inclusief bijzondere posten.

ACTIVITEITEN

Bij TenCate Enbi en Xennia was sprake van duidelijk positieve

De sector Overig omvat Xennia Technology, TenCate Enbi en Holding

ontwikkelingen.

& Services. ◾ Xennia Technology

XENNIA TECHNOLOGY

Gespecialiseerde inkjettechnologie voor industriële toepassingen,


zoals de medische sector en de voedings- en textielindustrie.

Het Britse Xennia Technology ltd. (79%) is een van de weinige specia-

◾ TenCate Enbi

listen ter wereld in de ontwikkeling van productieprocessen op basis

Technische rollers en componenten voor met name printers,

van inkjettechnologie. De specialiteit van Xennia bestaat uit het combi-

copiers, faxapparaten, postsorteermachines en geldautomaten.

neren van de technologie (hardware) met besturingssystemen (software) op basis van zelf ontwikkelde chemische recepturen voor inkten,

OMZET EN RESULTAAT

coatings et cetera. Xennia beschikt over een scala van inktrecepturen

De omzet van de sector Technologies, Technical Components en

voor toepassingen in bijvoorbeeld schakelingen (printed electronics),

Holding & Services bedroeg € 52,7 miljoen (2008: € 53,8 miljoen).

infraroodreflectie, coatings met zelfreinigende werking en speciale ink-

De EBITA bedroeg – € 7,0 miljoen (2008: – € 3,9 miljoen).

ten voor toepassing in de drukkerijsector (bijvoorbeeld gepersonali-

Dit resultaat komt geheel voor rekening van de Holding. Deze ontleent

seerde labelprinters).

zijn inkomsten voornamelijk aan de rente over verstrekte leningen. Deze rente is niet zichtbaar op EBITA-niveau.

Jaarverslag 2009

51

> V ERSL AG R A A D VA N BES T UUR > Overig

Toepassing van inkjettechnologie in industriële processen staat nog in

van componenten en (royalties op) inkten en coatings en uit overige

de kinderschoenen, maar de groeipotentie is enorm. Voordelen van ink-

royaltyinkomsten.

jettechnologie zijn: ◾ een snelle reactietijd op wisselende marktvraag


(reductie voorraden);

In 2009 was reeds sprake van een positieve bijdrage aan de resultaten

◾ mass customization;

van TenCate. Xennia Technology boekte in het verslagjaar goede voort-

◾ kostenvoordelen (productie-, milieu- en arbeidskosten);

gang en breidde haar geografische marktgebied voor industriële toe-

◾ productinnovaties door nieuwe technische mogelijkheden;

passingen (medische sector en voedings- en textielindustrie) van ink-

◾ nauwkeurigheid en bestuurbaarheid.

jettechnologie uit. De eerste significante omzet in Azië werd behaald via een strategische partner.

Door de complexiteit van de technologie en de relatief hoge prijs van

Voor de verdere ontwikkeling en marktintroductie van innovatieve digi-

de inkten heeft zich nog geen explosieve groei voorgedaan. Toch zijn in

tale druk- en textielveredelingsprocessen werden in samenwerking met

het afgelopen jaar binnen de gehele markt aanmerkelijke technologi-

TenCate naast de bestaande Europese regeling subsidies ontvangen

sche vorderingen gemaakt. Met de toename van de toepassingsmoge-

van zowel de provincie Overijssel als het Regionale Innovatieplatform.

lijkheden zal door de grotere volumes tevens de prijs van de speciale

Het is hierbij de bedoeling dat inkjettechnologie ook een speerpunt

inkten en coatings dalen, wat drempelverlagend is voor een brede

voor de regio Oost-Nederland wordt.

marktintroductie. Xennia richt zich op de eerste plaats op toepassingen

Eind 2009 is een eerste versie van een industrieel productieproces

waarvoor de inktprijs minder relevant is en speelt als ontwikkelaar en

gereedgekomen voor het veredelen en bedrukken van textiel. Hiermee

probleemoplosser een belangrijke rol in dit proces. Ook in 2009 werden

worden proefseries gedraaid voor producten ten behoeve van TenCate

nieuwe aanvragen verkregen voor samenwerking in ontwikkeltrajec-

Protective Fabrics.

ten. Met TenCate wordt exclusief samengewerkt aan ontwikkelingen op het gebied van technisch textiel, dat kansrijke mogelijkheden biedt.

VOORUITZICHTEN

Ook werd al intensief samengewerkt in het Europese DigiTex-project.

Voor de inkjettechnologie van Xennia, voor TenCate primair ingezet als

Hierin ontwikkelt TenCate exclusieve applicaties voor innovatieve digi-

veredelingstechnologie, bestaan positieve vooruitzichten. Xennia is als

tale finishprocessen (Digifin). Voor deze technologische innovatie wor-

partner geselecteerd in een nieuw Europees innovatieproject op het

den samen met partners productiemethodes en processen ontwikkeld.

gebied van ‘flexible large area electronics’. De bijdrage van Xennia ligt

Tevens beschikt Xennia over een aantal hardwarecomponenten, die in

in oppervlaktenanocoating of -printing door middel van inkjettechnolo-

eigen beheer zijn ontwikkeld. De verkoop van deze componenten levert

gie. Voor TenCate worden in de eerste plaats innovatieve richtingen in

eveneens een startende bijdrage aan omzet en resultaat. Xennia heeft

textieltechnologie ingeslagen. Voor de Nederlandse productie van

goede relaties met een aantal producenten van printkoppen, waar-

beschermende weefsels zal dit een nieuw perspectief bieden. Xennia

onder de Britse onderneming Xaar.

start naar verwachting in de loop van 2010 ook in Twente (Nederland)

De omzet van Xennia zal in de toekomst vooral bestaan uit de verkoop

een vestiging en zal samenwerking met lokale partners onder zoeken.

Xennia introduceert innovatie in procestechnologie Xennia Technology presenteerde haar proces-demonstratiemodel voor het printen en finishen van textiele materialen. Deze nieuwe nanoprocestechnologie is gebaseerd op inkjettechnologie, waarmee inkt- of coatingdeeltjes met grote productieprecisie en -snelheid worden opgebracht. Met deze technologie is een doorbraak gerealiseerd in industriële processen die tot voor kort in de textielindustrie werden toegepast. Inkjettechnologie heeft niet alleen geleid tot innovatieve printtechnologie, maar ook tot een nieuwe nanoprocestechnologie om hoogwaardige functionaliteiten op (textiele) substraten aan te brengen. Deze technologie biedt nieuwe technologische mogelijkheden en levert grote milieuvoordelen en energiebesparing op..

52


TENCATE ENBI



Ook in 2009 stonden de markten voor printers en copiers wereldwijd

TenCate Enbi ontwikkelt en produceert (technische) rollers en compo-

onder druk. De in 2008 aangekondigde stroomlijning van de activiteiten

nenten op basis van rubber- en foamtechnologie voor papiertransport

heeft erin geresulteerd dat in 2009 de kosten zijn teruggebracht, in lijn

en beeldoverdracht in printers, copiers en faxapparaten, alsmede voor

met de (onzekere) marktsituatie. De vestigingen in Hongarije en Duits-

postsorteermachines en geldautomaten. De producten dienen te

land worden steeds verder geïntegreerd. Het hoofdkantoor in Beek is

voldoen aan strikte kwalificaties ten aanzien van technische eigen-

opgeheven. De holdingactiviteiten zijn ondergebracht bij de afzonder-

schappen. TenCate Enbi neemt als vooraanstaand toeleverancier van

lijke operaties. Het break-evenniveau van TenCate Enbi is op deze wijze

grote Europese, Amerikaanse en Aziatische printer- en copierproducen-

verder omlaaggebracht. De hiermee samenhangende kosten drukken

ten een belangrijke positie in deze markten in.

eenmalig op het resultaat in het boekjaar.

Als een van de weinige aanbieders is TenCate Enbi actief op drie conti-

Een positieve ontwikkeling blijft de diversificatie binnen Europa, die

nenten: Europa, Noord-Amerika en Azië. Concurrenten opereren met

noodzakelijk is door het wegvallen van een groot gedeelte van de tradi-

name lokaal. Als industrieel toeleverancier is het als partner in de

tionele omzet in de printer- en copiermarkt. TenCate Enbi richt zich

logistieke keten belangrijk tegen scherpe condities toegevoegde

onder meer op (ketel)isolatie voor verwarmingssystemen en geluids-

waarde te leveren en als klankbord te fungeren bij technologische

isolatie van motoren. Hoewel de situatie in de automotivesector slecht

ontwikkelingsprocessen.

was, zorgde dit marktsegment voor een nieuw afzetgebied. De onderneming blijft hiermee interessante vervangende omzet realiseren in

Naast de kantoormarkt bedient TenCate Enbi nichemarkten, zoals post-

andere markten dan de printer- en copiermarkt.

sorteermachines, geldautomaten, fotoprinters en isolatie (producten op foambasis). Een sterke ontwikkelcapaciteit is een belangrijke voorwaarde om in deze markt, die steeds kortere productlevenscycli kent, succesvol te zijn.

Jaarverslag 2009

53

GEOSYNTHETICS

TenCate GeoDetect ® is een monitorsysteem op basis van geotextielen met optische vezels. Dit systeem wordt in Europa al sinds een paar jaar toegepast, zoals bij de aanleg van de hogesnelheidstrein door Frankrijk. Sinds het begin in 2005 is TenCate Geosynthetics in Nederland betrokken bij het zogeheten IJkdijkproject (foto midden onder). In deze internationale proeftuin voor nieuwe inspectie- en bewakingstechnieken voor waterkeringen, participeren bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. Onder gecontroleerde omstandigheden worden op werkelijke schaal experimenten uitgevoerd. TenCate GeoDetect ® is gepatenteerd. Het omvat ook instrumentaria, software en apparatuur voor de overdracht en verwerking van gegevens. Door de introductie aan civiel-ingenieurs, consultants en overheidsinstanties bouwt TenCate Geosynthetics verder op haar wereldwijde reputatie van leider in innovatieve oplossingen in geotextiel voor complexe wegen waterbouwkundige vraagstukken. Met ingang van 2010 richt TenCate Geosynthetics zich met dit product ook op de markt in Noord-Amerika.


> V ERSL AG R A A D VA N BES T UUR > Overig

VOORUITZICHTEN

De vooruitzichten in de traditionele markten blijven onzeker, hoewel het huidige basisvolume redelijk verzekerd is. De nadruk van TenCate Enbi ligt daarmee op verbetering van het rendement en versterking van de marktpositie in nieuwe afzetmarkten met een rendabele productportfolio. TenCate blijft zich inzetten voor een sterke positionering van TenCate Enbi als betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige toeleverancier. Continuïteit is een zeer belangrijk uitgangspunt om voor klanten maximale zekerheid te kunnen bieden. Juist in een moeilijke economische situatie is het voor TenCate Enbi van belang deel uit te maken van een internationaal goed gepositioneerde onderneming.

Jaarverslag 2009

55

Corporate informatie CORPORATE GOVERNANCE

ders van 24 maart 2005. Vooralsnog zal het beloningsbeleid niet

CORPORATE GOVERNANCE-STRUCTUUR

worden aangepast.

De raad van commissarissen en de raad van bestuur onderschrijven de

◾ De optieregeling van TenCate draagt een langetermijnkarakter,

belangrijkste principes van corporate governance, zoals vastgelegd in

gelet op de voorwaardelijkheid. De regeling is mede gebaseerd op

de principes en best practice-bepalingen van de door de Monitoring

(individuele) niet-financiële doelstellingen.

Commissie Corporate Governance Code aangepaste code van december 2008.

◾ Stakeholders hebben een toenemende belangstelling voor de hui-

dige uitgangspunten van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bij het uitoefenen van de toezichthoudende rol betrekt

Gedetailleerde aanpassingen van het Corporate Governance-beleid

de raad van commissarissen de voor de onderneming relevante

naar aanleiding van de nieuwe Code zijn er in 2009 niet geweest.

maatschappelijke aspecten van ondernemen.

TenCate volgde de Code al grotendeels of heeft de intentie de aangepaste principes van de Code te gaan volgen. Zoals ook bij de eerder

Voor de verklaring van de raad van bestuur ten aanzien van de interne

opgestelde Code, zal voor de aangepaste versie gelden dat de enkele

risico- en controlesystemen wordt verwezen naar pagina 61 van dit

uitzonderingen die binnen TenCate van toepassing zijn vooral te maken

jaarverslag.

hebben met de aard en omvang van de onderneming. Ze tasten de basisprincipes van goed ondernemingsbestuur en integriteit niet aan.

De corporate governance-structuur is gebaseerd op het vrijwillig

De uitzonderingen op de best practice-bepalingen zijn op de corporate

hanteren van het gemitigeerde structuurregime. De belangrijkste

website van TenCate vermeld.

elementen hiervan zijn: ◾ Vaststelling van de jaarrekening geschiedt door de algemene

De belangrijkste punten waarop de nieuwe Code is aangescherpt, zijn de volgende: ◾ Het belang van interne risicobeheersings- en controlesystemen is

◾ Commissarissen worden op voordracht van de raad van commissa-

rissen benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders.

in de nieuwe Code meer benadrukt. De raad van commissarissen is

De profielschets van de leden van de raad van commissarissen

reeds nauw betrokken bij de strategie. De raad houdt toezicht op

wordt voor het eerst bij vaststelling en vervolgens bij iedere wijzi-

de kwaliteit van zowel de interne risicobeheersing als de verant-

ging besproken op de algemene vergadering van aandeelhouders.

woordelijkheid hiervoor. Materieel zal de nieuwe Code niet tot

◾ De algemene vergadering van aandeelhouders en de OR kunnen de

belangrijke aanpassingen in risicobeheersingsbeleid aanleiding

raad van commissarissen personen aanbevelen om als commissaris

geven, aangezien het huidige beleid in combinatie met in de loop

te worden voorgedragen.

van de tijd aangescherpte rapportagelijnen toereikend wordt geacht. ◾ Het bezoldigingsbeleid van bestuurders is gebaseerd op het beleid

zoals goedgekeurd in de algemene vergadering van aandeelhou-

56

vergadering van aandeelhouders.


◾ Voor eenderde van het aantal leden van de raad van commissaris-

sen geldt in principe dat de raad van commissarissen een door de OR aanbevolen persoon op de voordracht plaatst (versterkt aanbevelingsrecht van de OR).

◾ De algemene vergadering van aandeelhouders kan bij volstrekte

kennis. Dit is een dynamisch proces, waarbij de gedragscode van

meerderheid van stemmen, vertegenwoordigend ten minste eenderde van het geplaatste kapitaal, de voordracht van de raad van

tijd tot tijd kan worden aangescherpt. ◾ Disclosure

TenCate voert een open communicatiebeleid en verschaft regelma-

commissarissen afwijzen. ◾ De leden van de raad van bestuur worden benoemd door de alge-

tig inzicht in belangrijke commerciële ontwikkelingen. Informatie-

mene vergadering van aandeelhouders op basis van een bindende

voorziening moet voldoen aan criteria van juistheid, volledigheid en

voordracht van de raad van commissarissen.

tijdigheid en aan transparantierichtlijnen en IFRS-standaarden, teneinde belanghebbenden een zo transparant en juist mogelijk

Corporate governance binnen TenCate is gebaseerd op de volgende

inzicht te geven in de gang van zaken en vooruitzichten. Daarbij

principes:

dienen de belangrijkste risico’s in kaart gebracht en geëvalueerd

◾ Waardecreatie voor aandeelhouders

te worden. De informatie over de corporate strategie van TenCate

Dit houdt in dat optimaal gebruik wordt gemaakt van de beschik-

wordt eenduidig gecommuniceerd. Vanaf 2009 wordt voor wat

bare middelen. In het kader van interne financiële controle worden

betreft het eerste en het derde kwartaal volstaan met een markt-

financiële ratio’s en kengetallen op de voet gevolgd. Deze geven de

conforme trading update, in overeenstemming met de in december

performance weer in termen van cashflow genererend vermogen,

2008 van kracht geworden wetgeving.

efficiency, margeontwikkeling en rendement op geïnvesteerd ver-

◾ Financiële controle en risicomonitoring

mogen. Hierbij wordt mede gekeken naar de continuïteit op langere

De raad van commissarissen vormt uit zijn midden een financiële

termijn. TenCate houdt rekening met het efficiënte gebruik van

commissie, die toeziet op de financiële gang van zaken, acquisities, desinvesteringen en algemeen risicobeleid.

natuurlijke hulpbronnen en haar sociale verantwoordelijkheden. ◾ Kwaliteit van het management en een passende remuneratie

◾ Vermijden van tegenstrijdige belangen

Het remuneratiebeleid moet het mogelijk maken hoogwaardig

TenCate is alert op tegenstrijdige belangen. Deze worden aan de

management aan te trekken, dat aansluit bij het gespecialiseerde

orde gesteld en in principe gemeden.

en multinationale karakter van TenCate. De prestatiebelonings-

◾ Sociale verantwoordelijkheid en duurzaam ondernemen

structuur moet transparant zijn en gericht op key performance-

TenCate streeft naar een goede relatie met haar directe omgeving

indicatoren. De remuneratiecommissie van de raad van commis-

en met belanghebbenden. De onderneming tracht de milieu-

sarissen draagt zorg voor de verdere ontwikkeling van het

belasting zo veel mogelijk te beperken. Dit uitgangspunt is tevens

remuneratiebeleid en de toetsing van de prestatiecriteria voor

opgenomen in de gedragscode voor medewerkers. Hiervoor

leden van de raad van bestuur.

worden belangrijke milieu-investeringen gepleegd.

◾ Gedragscode voor management en medewerkers

Werkmaatschappijen van TenCate brengen al langere tijd belang-

De onderneming beschikt over een integriteitscode, klokkenluiders-

rijke elementen van maatschappelijk verantwoord ondernemen in

regeling en een regeling ter voorkoming van misbruik van voor-

de praktijk.

Milieuvriendelijke opslag van mijnafval Bij de El Mochito-mijn in Honduras ligt een bassin voor de opslag van mijnafval. Er dichtbij ligt de Guard Shack Slide. Bij zware regenval kan hier een grondverschuiving optreden. Daarbij kunnen hoeveelheden zand en gesteente tot wel 400.000 m³ via een droge bedding in het bassin terechtkomen, waardoor dit onherroepelijk overstroomt. Een nabijgelegen kwetsbaar gebied wordt dan overspoeld met mijnafval. Oplossing: de constructie van twee dammen op basis van TenCate Geotube®-technologie. Door opslag en vervolgens ontwatering van mijnafval in de containers kregen de dammen hun uiteindelijke vorm en stevigheid. De dammen hebben ondertussen al grote hoeveelheden regenwater en losgeraakt puin kunnen weerstaan.

Jaarverslag 2009

57

> CORPOR AT E INF ORM ATIE

SWOT-ANALYSE

Research- en developmentprojecten en technologische innovatie-

De in het jaarverslag 2008 opgenomen SWOT-analyse blijft op hoofd-

projecten hebben de neiging economische belangen minder zwaar te

lijnen van kracht. Het samenstel van factoren die de strategische posi-

laten wegen. Waardecreatie moet ook hier het uitgangspunt zijn.

tie van TenCate bepalen, vormt een dynamisch proces. Hieronder is

Het oplossen van technologische vraagstukken is een middel en geen

beschreven welke aspecten van deze dynamiek in het afgelopen boek-

doel op zich. Het terugdringen van de time to market is een van de

jaar van belang zijn geweest en welke nieuwe aspecten kunnen

kritische succesfactoren voor innovatie. Begin 2009 is binnen de

worden gesignaleerd.

holding de afdeling corporate technology opgericht om op dit terrein een coördinerende rol te spelen.

DE KRACHT VAN TENCATE

In toenemende mate slaagt de organisatie erin succesvol intern samen

KANSEN

te werken en kennis te delen. Acquisities in de afgelopen jaren werden

Door de toonaangevende positie in nichemarkten wereldwijd dienen

in dit proces op een goede wijze geïntegreerd in de bestaande organi-

zich voortdurend kansen aan. Van belang is hierbij om prioriteiten te

satie. Het systeemdenken wint terrein. Hiervan zijn vele voorbeelden

ontwikkelen. De belangrijke kansen liggen op het terrein van de inkjet-

aanwijsbaar. Het is een geleidelijk proces, dat hogere eisen stelt aan

technologie (Xennia), hoewel de ontwikkelingen vanwege de complex-

de verkooporganisatie. Ontwikkeling van het commerciële apparaat is

heid van de materie trager verlopen dan aanvankelijk werd verwacht.

een voortgaand proces.

In 2010 wordt een belangrijke vooruitgang verwacht op het gebied van

Hoewel de financiële positie gedurende het gehele jaar grote aandacht

toepassingen in de (technisch) textielindustrie. Kansen worden tevens

had, is het een krachtig signaal dat TenCate deze situatie zelfstandig

gezien in een bredere toepassing van lichtgewicht composietmateria-

het hoofd heeft kunnen bieden en geen beroep heeft hoeven doen op

len. Daarvoor is enerzijds het open innovatiecentrum TPRC opgericht

de kapitaalmarkt. Hiermee is een solide uitgangspositie gecreëerd.

en zijn anderzijds individuele projecten gestart. Het thema watermanagement biedt wereldwijd kansen. TenCate is een

VERBETERPUNTEN

samenwerking gestart op het gebied van behandeling/filtratie van

Aangezien de nadruk sterk heeft gelegen op de korte termijn dienen

industrieel afvalwater en proceswater.

langetermijndoelen weer nadrukkelijker te worden nagestreefd. Hiervoor is financiële ruimte ontstaan en ten aanzien van belangrijke

BEDREIGINGEN

marktsegmenten heerst een voorzichtig optimisme. Het streven naar

Een van de belangrijkste bedreigingen in het recente verleden was de

winstoptimalisatie en groei zal meer ruimte kunnen krijgen dan in het

financiële positie van afnemers en overheden ten gevolge van de

recente verleden.

kredietcrisis. Overheden en overheidsgerelateerde instellingen, die

Hoewel de Aziatische markt sterk groeit, moet de positie van TenCate

voor een belangrijk deel de omzet van TenCate bepalen, kampten met

in deze markt verder en in de volle breedte van de productportfolio

budgettaire krapte. Hierdoor werd ook de financiële positie van

worden ontwikkeld. Om de technologische knowhow te beschermen,

TenCate aangetast en moesten passende maatregelen worden

blijft de onderneming hierbij bepaalde uitgangspunten hanteren.

getroffen. De betrekkelijk geringe spreiding van toeleveranciers en

58


eindgebruikers is een risicofactor, hoewel de marktpartijen solvabel

merkt dat belangrijke sportbonden kwaliteit eveneens maatgevend

zijn en markten zich veerkrachtig tonen. Daarbij komt dat TenCate met

gaan vinden voor de verdere ontwikkeling van de markt en dat zij

haar producten inspeelt op langjarige maatschappelijke trends.

belang hechten aan een grotere bewustwording van eindgebruikers

China kan niet meer worden gezien als een lagelonenland. Ook hier is

op dit gebied.

sprake van een belangrijke technologische ontwikkeling. De ontwikke-

TenCate tracht verhoging van het kwaliteitsniveau te realiseren door

lingen in Azië kunnen als een bedreiging worden gezien, maar ook als

binnen de totale keten intensief samen te werken. Daarbij wordt

kans. TenCate is van mening dat het beter is deel uit te maken van deze

gestreefd naar een geïntegreerde aanpak van de markt. Verbetering

ontwikkeling en zelf actief aanwezig te zijn in de Aziatische markt.

van de performance van de kunstgrasactiviteiten is een van de belang-

TenCate maakt een globaliseringsproces door, waarbij het zwaartepunt

rijkste uitdagingen.

van de economische activiteit zou kunnen gaan verschuiven. Momenteel ligt het zwaartepunt binnen TenCate in de VS. UITDAGINGEN

Een belangrijke uitdaging is het management van de organisatie. In een trendmatig groeiende onderneming die opereert in een globale markt en global value chains moet beheren, worden andere eisen aan het management gesteld. Groei mag niet ten koste gaan van deze belangrijkste principes. TenCate zal bijzondere aandacht moeten geven aan management development en de aansturing van de organisatie. De kunstgrasactiviteiten hebben de afgelopen jaren om uiteenlopende redenen mindere resultaten getoond. Een van de redenen is dat de markt nog in de ontwikkelingsfase verkeert en de voetbalmarkt voor een aanzienlijke groei heeft gezorgd. Dit heeft geresulteerd in een groot aantal nieuwe toetreders tot de markt, vooral in het segment van de commerciële organisaties. Teruglopende financiële resultaten vormen een trend die in de gehele productieketen is waar te nemen. Dit leidt inmiddels tot een consolidatie van de markt. De ontwikkeling van de kwaliteit en duurzaamheid is door de ontstane prijsdruk enigszins achtergebleven, wat tot acceptatieproblemen kan leiden. De uitdaging voor TenCate is om als marktleider ontwikkelingen te sturen, vooral op technologisch en kwalitatief terrein. De onderneming

Superbus: innovatie in mobiliteit Aan de TU Delft wordt gewerkt aan de eerste Superbus. Aan het concept liggen onder meer mobiliteit, energiezuinigheid en veiligheid ten grondslag. Alles binnen het Superbus-concept is gericht op duurzaamheid. TenCate Advanced Composites is als materiaalleverancier bij het project betrokken. Naast koolstofweefsel voor eigen verwerking met thermoset harsen zijn TenCate Cetex® carbon-PEI skins geleverd voor de binnenzijde van de deuren. TenCate Cetex® voldoet aan eisen zoals die bijvoorbeeld in de luchtvaart worden gesteld aan interieurtoepassingen. Bij calamiteiten heeft het materiaal een zeer lage rookgasemissie en rookgiftigheid. Alle thermoplasten zijn in beginsel recyclebaar.

Jaarverslag 2009

59

GRASS

In oktober 2009 werd in Venlo het 100 e Cruyff Court geopend. TenCate Grass is sinds het begin in 2003 betrokken bij dit initiatief van de Johan Cruyff Foundation, dat wordt ondersteund door de KNVB. Het eerste Cruyff Court ligt in Lelystad. Een Cruyff Court is de moderne invulling van het trapveldje dat vroeger was te vinden in veel buurten. Helaas werden ze opgeofferd voor stadsuitbreiding. Met de herintroductie van deze trapveldjes wordt die functie teruggebracht in de wijk. Cruyff Courts zijn gemaakt van kunstgras en liggen op strategische plekken, zodat Nederlandse – en inmiddels ook Spaanse en Engelse – jeugd in een vroeg stadium enthousiast wordt gemaakt voor sport. Tegelijkertijd bevordert dat de maatschappelijke integratie. Ook komt een nieuwe generatie spelenderwijs in contact met de voordelen van kunstgras. TenCate Grass gebruikt de duurzame TenCate Tapeslide XP™-vezel. De praktijk wijst uit dat de duurzaamheid en slijtvastheid van velden gemaakt met deze vezel heel hoog is. Bij de realisatie wordt samengewerkt met Edel Grass.

Connected met de samenleving

> CORPOR AT E INF ORM AT IE

RISICOMANAGEMENT

MARKTRISICO’S

Aan de ondernemingsstrategie zijn risico’s verbonden. Externe econo-

Markt

mische factoren, onvoorspelbaarheid van marktontwikkelingen, calami-

De marktrisico’s verschillen per marktgebied. In sommige, zoals die van

teiten en menselijke factoren kunnen de realisatie van ondernemings-

basisweefsels voor beroepskleding, is sprake van intensieve concur-

doelstellingen in de weg staan. TenCate streeft ernaar de realisatie

rentie en een hoge prijselasticiteit. Bovendien verschuift de productie

van strategische en operationele doelen zo goed mogelijk te beheer-

van minder onderscheidende producten geleidelijk naar Azië.

sen. Daartoe heeft TenCate de beschikking over adequate risico-

In andere marktgebieden, zoals die voor veiligheidsweefsels, antiballis-

beheersings- en controlemaatregelen. Die leiden ertoe dat:

tiek, geotextiel en kunstgras, heeft TenCate in veel gevallen een tech-

◾ de belangrijkste risico’s tijdig worden herkend en tot een aanvaard-

nische voorsprong, met daaraan gekoppeld marktleiderschap. Dit biedt

baar niveau beperkt blijven; ◾ er een redelijke mate van zekerheid bestaat dat de financiële

verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat; ◾ de van toepassing zijnde weten regelgeving wordt nageleefd.

geen garantie voor de toekomst. Producten die aan het eind van hun levenscyclus komen, moeten tijdig worden opgevolgd door nieuwe, verbeterde en onderscheidende versies. Bescherming van intellectuele eigendommen en octrooiering daarvan versterken unieke posities van producten.

De marktgebieden waarop TenCate actief is – beschermende weefsels,

End-usermarketing levert pull-effecten, waardoor de bedrijfskolom

lucht- en ruimtevaart, antiballistiek, geotextiel, kunstgras en tech-

(value chain) beter beheerst wordt en het onderscheidende vermogen

nische componenten – brengen specifieke strategische en commerciële

door de markt wordt beloond.

risico’s met zich mee. TenCate is met deze activiteiten in de meeste gevallen actief op vier continenten, met elk een eigen dynamiek.

Voorts zijn er markten waarin langjarige ontwikkelingsprogramma’s

TenCate kent dus geen monocultuur. Geen van de hierna behandelde

voorkomen, zoals de aerospacemarkt. Daarbij wordt de ontwikkeling

risico’s zal daarom een dominante invloed hebben.

van de omzet beschermd door kwalificaties. Voorwaarde is dat

Voor TenCate is een aantal belangrijke specifieke risico’s geïdentifi-

TenCate zich blijft houden aan de door de afnemers gestelde

ceerd. Het navolgende overzicht van de belangrijkste specifieke risico-

kwaliteitsrichtlijnen.

gebieden is niet per se volledig. Het is mogelijk dat risico’s die momenteel niet onderkend worden dan wel als niet-materieel worden

Macro-economie

beschouwd, later een belangrijk negatief effect kunnen hebben op het

Macro-economische ontwikkelingen hebben grote invloed op het

vermogen van TenCate om haar ondernemingsdoelstellingen te realise-

niveau van de vraag naar producten van TenCate. In het recessiejaar

ren. De risicobeheersings- en controlemaatregelen zijn gericht op tij-

2009 werd dat wel zeer duidelijk geillustreerd. De omzet van sommige

dige identificatie van deze risico’s.

marktgroepen en product-markt-technologiecombinaties is direct beïnvloed door het niveau van economische activiteiten van industriële afnemers en eindgebruikers. Een belangrijke factor vormen de overheidsuitgaven in de belangrijkste landen. De vraag naar beschermende

Jaarverslag 2009

61


weefsels en antiballistiek wordt gestuurd door overheidsorganen, met

Werkmaatschappijen van TenCate zullen in toenemende mate geza-

name defensie en brandweer. Overheidsinvesteringen in infrastructuur

menlijk optrekken in de onderhandelingen met grote leveranciers, ten-

en sportvoorzieningen drijven de vraag naar geotextielen kunstgras-

einde optimale condities te bereiken in termen van prijs, kwaliteit en

producten.

leverbetrouwbaarheid.

Factoren die in bovengenoemde markten het overheidsbeleid bepalen,

OPERATIONELE RISICO’S

zijn onder meer veiligheidsbeleid en economische groei. Sterke com-

Management en personeel

merciële netwerken en een daaraan gekoppelde informatievoorziening

De organisatiestrategie van TenCate is gebaseerd op een decentraal

maken het mogelijk slagvaardig op overheidsplannen te anticiperen.

model. De groepsdirecteuren en werkmaatschappijdirecties bepalen in

Door flexibiliteit in kostenstructuren is het mogelijk de gevolgen van

belangrijke mate zelfstandig het bedrijfsbeleid en nemen ondernemers-

een zekere mate van vermindering van de vraag te compenseren.

beslissingen.

Deze flexibiliteit wordt onder andere gecreëerd door flexibele arbeids-

Het niet hebben van de juiste man of vrouw op de juiste plaats kan

inzet en partiële uitbesteding in sommige marktgroepen.

ertoe leiden dat een werkmaatschappij in korte tijd haar voorsprong verliest of zelfs achterop raakt bij haar concurrenten. Om die reden zijn

Grondstoffen

de selectiecriteria voor nieuw management aangescherpt, waarbij voor

Een beperkt aantal grondstoffen bepaalt een groot deel van het mate-

sleutelmanagement een assessment deel uitmaakt van de wervings-

riaalverbruik van de TenCate-bedrijven. Dit betreft met name aramide-

procedure.

vezels en verschillende gradaties polyethyleen en polypropyleen.

Een ander risico is de afhankelijkheid van sleutelfunctionarissen, vaak

De prijzen op de grondstoffenmarkt kunnen sterk fluctueren. De prijs

met een R&D- of marktachtergrond. Daarbij is het zaak ervoor te zor-

van kunststoffen wordt deels bepaald door de olieprijs, maar ook door

gen dat deze expertise behouden blijft en gedeeld wordt in de organi-

schaarste- of overschotsituaties in de markt.

satie. Dit wordt bereikt door borging van kennis.

Prijsverhogingen kunnen met een vertraging van een tot zes maanden

Productie- en productaansprakelijkheid

worden doorberekend aan de klanten. Dezelfde beweging treedt op bij

TenCate kent verschillende productieprocessen op een kleine tot mid-

prijsdalingen. In een aantal gevallen wordt in afnemerscontracten een

delgrote schaal, bijvoorbeeld waar minder dan honderd medewerkers

automatische prijsaanpassingsclausule opgenomen.

bij zijn betrokken. Daar waar een relatief lage graad van automatisering in de productiebesturing aanwezig is, bestaat een verhoogd risico

Bij supersterke en brandwerende armourvezels zijn regelmatig

op menselijke fouten. Incidenten in de productie zijn nooit uit te sluiten.

schaarste situaties of een sterke afhankelijkheid van één leverancier

Deze kunnen aanleiding geven tot kwaliteitsverlies van eindproducten,

opgetreden. In die situaties ontstaan risico’s van beschikbaarheid of

claims van afnemers of zelfs tijdelijke discontinuïteit van het productie-

onevenredige prijsverhogingen. Er wordt actief naar gestreefd deze

proces. TenCate voert echter een preventieve controle op haar produc-

afhankelijkheid te verminderen door het opnemen van alternatieven.

ten en vrijwel alle bedrijven zijn ISO-gecertificeerd. Beheersing van de

62


productieprocessen en kwaliteitsbeheer zijn belangrijke prioriteiten ter

communicatie en generieke werkplekautomatisering steeds vaker cen-

voorkoming van productclaims. In dat kader zijn standaardverkoop-

traal uitgevoerd. Verstoringen van deze systemen kunnen een inbreuk

voorwaarden zo veel mogelijk geüniformeerd.

op de bedrijfsprocessen veroorzaken. Door procedures voor informatiebeveiliging en uitwijk worden de risico’s zo veel mogelijk beperkt.

Productontwikkeling

De werking daarvan wordt periodiek getoetst.

Productontwikkeling is de levensader voor de komende jaren. De aansturing daarvan moet zorgvuldig gebeuren. Worden producten in een te

JURIDISCHE RISICO’S

vroeg stadium op de markt gebracht, dan kunnen kinderziektes, recalls

TenCate is betrokken bij verschillende juridische procedures, voort-

en schade het gevolg zijn. Is de marktintroductietijd daarentegen te

vloeiend uit de normale bedrijfsvoering. De voortgang van deze proce-

lang, dan verspeelt TenCate een belangrijk stuk van haar concurrentie-

dures wordt voortdurend bewaakt. Tevens wordt een samenvatting

voordeel. Het proces van productontwikkeling is gestructureerd vol-

viermaal per jaar besproken in de financiële commissie van de raad van

gens strikte procedures en criteria.

commissarissen.

Milieu

FINANCIËLE RISICO’S

Het milieubeleid van TenCate is gebaseerd op een zo beperkt mogelijke

Financiering en rente

belasting van het milieu. Zowel vanuit de holding als door directies van

De financiering van de onderneming is vrijwel gecentraliseerd. Bij de

werkmaatschappijen worden periodieke controles uitgevoerd en zijn

financiering moet voldaan worden aan enkele convenanten, waarvan

maatregelen genomen om milieurisico’s te vermijden.

de belangrijkste de debt/EBITDA-ratio is. In een recessie met neer-

Met name bij de veredeling van textiel worden soms chemicaliën

gaande resultaten en oplopend werkkapitaal is het risico groot dat

gebruikt die met waarborgen moeten worden omgeven. Het afvalwater

deze convenanten doorbroken worden. Die situatie leidt bijna altijd tot

uit de textielveredeling in Nederland en de Verenigde Staten wordt in

een zeer kostbare herfinanciering, gekoppeld aan een aandelenemissie,

eigen zuiveringsinstallaties gezuiverd.

die leidt tot verwatering voor de bestaande aandeelhouders. Met name in 2009 was deze dreiging zeer groot. Daarom is krachtig gestuurd op

TenCate is van mening dat de milieurisico’s naar vermogen zijn beperkt.

het verminderen van de bankschuld.

Op lokaal niveau zijn milieucoördinatoren aangesteld, die de specifieke situatie kennen en als zodanig de lokale weten regelgeving implemen-

Het risico van rentestijging wordt in beginsel voor het eerstvolgende

teren.

jaar voor 90% afgedekt en voor de daaropvolgende jaren voor 75% respectievelijk 50%, rekening houdend met de verwachte renteontwikke-

Continuïteit informatievoorziening

lingen. Daarvoor worden bij voorkeur caps gebruikt. De invloed van de

Iedere werkmaatschappij beschikt over eigen systemen voor besturing

waardeverandering van financiële instrumenten op het ondernemings-

en transactieverwerking van de belangrijkste bedrijfsprocessen.

resultaat wordt zo mogelijk gemitigeerd door toepassing van hedge-

Uit het oogpunt van kosten en risicobeheersing worden systemen voor

accounting.

Geosynthetics voor uitbreiding lithiumwinning TenCate Geosynthetics levert tot en met 2010 ruim 30 miljoen m² TenCate Mirafi® non-wovens aan SQM. Het Chileense bedrijf gaat het aantal verdampingsbekkens voor de lithiumwinning in de Salar de Atacama-woestijn drastisch uitbreiden. Dit om te voorzien in de groeiende vraag naar lithium voor batterijen ten behoeve van de volgende generatie elektrische auto’s. TenCate Mirafi®-geogrids en -geotextielen worden toegepast in onder meer de wegen waterbouw, watermanagement en milieubeheersing. Ze zijn bij uitstek geschikt voor de bekleding van de verdampingsbekkens. De materialen zijn ontwikkeld en geproduceerd door de vestiging van TenCate Geosynthetics in Pendergrass, USA.

Jaarverslag 2009

63


regels aangeduid als ‘defined benefit’. Een sterke daling van de koerValuta

sen op de internationale effectenbeurzen kan leiden tot een waarde-

Circa 34% van de omzet van TenCate vindt plaats in euro’s. Het belang-

daling van de beleggingen van het pensioenfonds. Bij een rentedaling

rijkste valutarisico dat TenCate loopt, is op de US-dollar (48% van de

neemt de contante waarde van de verplichtingen toe. In die situatie

omzet) en enkele meer of minder dollargerelateerde valuta’s als de

kan de dekkingsgraad sterk dalen. Dit is ook in 2008 en 2009 gebeurd,

Singapore- en Australische dollar, de Chinese yuan renminbi en de

waardoor de onderneming € 2,3 miljoen extra pensioenpremie moest

dirham (Dubai).

betalen. Het gevolg daarvan en van renteontwikkelingen kan zijn dat

Inzake valuta’s onderscheidt Ten Cate een concurrentieel, een trans-

de voorziening pensioenverplichtingen op de balans van Koninklijke

actie- en een translatierisico.

Ten Cate onder de nieuwe IFRS-richtlijnen toeneemt. Het pensioen-

Het concurrentieel risico heeft te maken met de veranderende concur-

fonds heeft binnen zijn beleggingsbeleid zelf maatregelen getroffen,

rentiepositie ten opzichte van concurrenten in gebieden met andere

mede als gevolg van het Financieel Toetsingskader (onder andere

valuta’s. Dit risico wordt voor de eerstvolgende zes maanden afgedekt

renterisicomanagement), die een verlaging van het risicoprofiel

met opties. Daarna moet een blijvend antwoord zijn gevonden op de

inhouden.

nieuwe situatie.

De onderneming heeft met de stichting een uitvoeringsovereenkomst gesloten, waaronder de financiële bijdrage beperkt blijft tot een door-

Het transactierisico in vreemde valuta’s wordt onmiddellijk afgedekt

sneepremie. Afhankelijk van de financiële situatie van het fonds

via futures of opties. Het betreft voornamelijk transacties van Euro-

beweegt deze zich binnen een overeengekomen bandbreedte.

pese werkmaatschappijen in US-dollars en Britse ponden.

In de overige landen is voor het overgrote deel sprake van defined

Het translatierisico ontstaat wanneer werkmaatschappijen buiten het

contribution-regelingen.

eurogebied een belangrijke winstbijdrage leveren, terwijl hun valuta verzwakt ten opzichte van de euro. Dit komt regelmatig voor bij de

RISICOBEHEERSINGS- EN CONTROLESYSTEEM

Amerikaanse werkmaatschappijen. Deze translatierisico’s worden

Het geheel van maatregelen van risicobeheersing en controle steunt op

afgedekt via opties. Ook wordt compensatie gevonden in tegen-

een aantal sleutelelementen.

gestelde posities met betrekking tot het concurrentieel risico. In het laatste geval worden belangrijke premiekosten bespaard. In een

Cultuur

dergelijk geval is het effect van een dollardaling op het concern-

De onderneming streeft naar een cultuur van openheid, integriteit,

resultaat zeer beperkt.

professionaliteit, gedrevenheid, doelmatigheid en respect. Kernwaarden zijn ondernemerschap, innovatie en resultaatgerichtheid. Iedere

Pensioenvoorzieningen

medewerker wordt op deze cultuurelementen gewezen en op de ver-

TenCate heeft de pensioenvoorziening voor de Nederlandse werkne-

plichting tot naleving van alle toepasselijke weten regelgeving.

mers ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Koninklijke

De Integriteitscode en Regeling inzake Vertrouwenspersonen bevatten

Ten Cate. Deze middelloonregeling wordt onder IFRS-verslaggevings-

de algemene gedragsregels waaraan medewerkers zich moeten houden.

64


OUTDOOR FABRICS

Een toenemende behoefte aan bescherming is een van de wereldwijde thema’s waarop TenCate inspeelt op basis van haar businessmodel. Door goed te luisteren naar wensen in de markt kunnen nieuwe producten worden ontwikkeld met bestaande of nieuwe technologieën. Gezien het succes van vlamvertragende weefsels in aanpalende markten heeft TenCate Outdoor Fabrics een vertaalslag gemaakt naar producten voor de outdoormarkt. Eind 2009 introduceerde TenCate Outdoor Fabrics een innoverend weefsel met inherent vlamvertragende eigenschappen. De vezels in dit tentdoek zorgen voor extra veiligheid en bescherming. Zo is het weefsel bestand tegen schroeien, gloeien en vonken. Textiel materiaal dat vlamvertragend is, heeft een remmende werking op het ontstaan van vuur of brand en vertraagt de verbreiding daarvan. Met name vanuit de markt voor groepstenten bestaat grote belangstelling voor dit nieuwe product, dat voldoet aan tal van kwaliteitseisen en -normen. Naast scouting zijn internationale hulporganisaties en touroperators geïnteresseerd in TenCate Campshield™ -doek.

Connected door productdifferentiatie

> CORPOR AT E INF ORM AT IE

Organisatie

RISICOBEHEERSING

De organisatiestructuur van TenCate is erop gebaseerd een samen-

Het beheersen van risico’s is een verantwoordelijkheid van het

werkingsverband te ondersteunen waarbij ieders verantwoordelijk-

management op alle niveaus. Alle managers en controllers tekenen

heden duidelijk gedefinieerd en prestaties meetbaar zijn. Een en ander

tweemaal per jaar een verklaring van naleving (letter of representa-

komt tot uiting in een groepsstructuur met resultaatverantwoordelijke

tion) inzake de financiële rapportage/interne controle.

groepen en werkmaatschappijen. De groepsdirecties bepalen de groepsstrategie, bevorderen samenhang en synergie en zijn verant-

Alle financiële voorschriften zijn opgenomen in de TenCate Accounting

woordelijk voor het benutten van marktposities in de waardeketen.

Manual. De directies en controllers van de werkmaatschappijen ver-

Centrale stafafdelingen binnen de onderneming met functionele

klaren bij elke rapportage dat de resultaten overeenkomstig deze

verantwoordelijkheden dragen bij aan de coördinatie.

manual zijn opgesteld.

Faciliterend voor het bovenstaande is een aantal concernprocedures,

De externe accountants beoordelen jaarlijks de opzet en de werking

waaronder de TenCate Accounting Manual.

van de administratieve organisatie en de interne controle, voor zover

De aansturing van directies van werkmaatschappijen is gebaseerd op

relevant voor de controle van de jaarrekening. Hierover rapporteren

een geformaliseerde planning- en controlcyclus.

zij aan het management, de raad van bestuur en de raad van commissarissen.

Communicatie

Daar waar risico’s verzekerbaar zijn, zoals bij brand- en bedrijfsschade

Systemen voor interne informatievoorziening en communicatie zijn er

en wettelijke en productaansprakelijkheid, zijn deze bij verzekeraars

primair op gericht medewerkers en leidinggevenden adequate informa-

ondergebracht. De afweging tussen verzekeringsdekking, premie-

tie te verschaffen ten behoeve van de eigen taakgebieden. Een klok-

hoogte en het eigen risico wordt jaarlijks opnieuw gemaakt. Regel-

kenluidersregeling en een klachtenreglement stellen medewerkers in

matige inspecties en hun follow-up verhogen de continuïteit van de

staat de ondernemingsleiding te informeren over ongewenste situaties.

bedrijfsprocessen, verlagen het uitvalpercentage in de productie en

Belangrijk is het directe contact tussen raad van bestuur, groepsdirec-

leiden tot lagere risicokosten. Schadepreventie en preventieve investe-

ties en werkmaatschappijdirecteuren. Afhankelijk van de actualiteit

ringen leiden tot een verbetering van het risicoprofiel.

wordt regelmatig rechtstreeks met elkaar gesproken. Meer formeel wordt maandelijks uitgebreid gerapporteerd en eenmaal per kwartaal

Evaluatie van risicobeheersings- en controlesystemen

worden de gang van zaken, de resultaten, de vooruitzichten en

De raad van bestuur is van oordeel dat:

bepaalde facetten van het risicomanagement besproken. Het risico-

◾ de risicobeheersings- en controlesystemen een redelijke mate van

management maakt tevens deel uit van het overleg met de financiële

zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden

commissie van de raad van commissarissen.

van materieel belang bevat; ◾ de risicobeheersings- en controlesystemen in het verslagjaar naar

behoren hebben gewerkt;

66


◾ er geen indicaties zijn dat de risicobeheersings- en controle-

systemen in het lopende jaar niet naar behoren zullen werken.

HUMAN RESOURCES MANAGEMENT HUMAN RESOURCES-BELEID

In 2009 hebben onze human resources-activiteiten zich geconcentreerd Hoe goed onze interne risicobeheersings- en controlesystemen ook zijn

op het stroomlijnen van de organisatie. Onderdeel ervan was het in lijn

opgezet, ze kunnen nooit absolute zekerheid bieden dat doelstellingen

brengen van de wereldwijde productiecapaciteit van de verschillende

op het gebied van strategie, operatie, berichtgeving en naleving van

groepen met de gewijzigde marktvraag. Hierbij is de ontwikkeling van

wetten en regels altijd zullen worden bereikt. We realiseren ons bij het

vaardigheden en het verbeteren van prestaties van medewerkers een

nemen van beslissingen dat:

belangrijk aandachtspunt gebleven.

◾ menselijke beoordelingsfouten kunnen optreden;

Bij TenCate werkten ultimo 2009 3.805 medewerkers in meer dan

◾ er steeds kosten-batenafwegingen worden gemaakt bij het aan-

dertien landen verdeeld over drie continenten. Onze medewerkers

vaarden van risico’s en het treffen van beheersingsmaatregelen; ◾ menselijk falen en zelfs simpele fouten of vergissingen grote

spelen een belangrijke rol bij de succesvolle uitvoering van de strategie van TenCate.

gevolgen kunnen hebben; ◾ samenspanning van functionarissen kan leiden tot het omzeilen

van interne controlemaatregelen; ◾ het management van onderdelen van de onderneming met de raad

van bestuur gemaakte afspraken (tijdelijk) kan negeren.

Het HR-beleid blijft gericht op het identificeren en ontwikkelen van talent, het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten en het versterken van het gedrag dat past bij de kernwaarden van onze bedrijfscultuur: innovatief vermogen, resultaatgerichtheid, ondernemerschap, vertrouwen en samenwerking.

Deze verklaring dient niet te worden uitgelegd als een verklaring in overeenstemming met de eisen van sectie 404 van de Sarbanes Oxley

Eigen medewerkers

Act in de VS, die niet van toepassing is op Koninklijke Ten Cate.

(in aantal mensjaren)

Nederland Overig Europa Verenigde Staten Azië/Australië Midden-Oosten Totaal

Ultimo 2009

Ultimo 2008

862

931

569

612

1.314

1.573

777

936

283

385

3.805

4.437

ORGANISATIEONTWIKKELING

Onze marktleidersrol vraagt om sterk leiderschap en een duidelijke organisatiestructuur, die snel en flexibel kan worden aangepast aan veranderende marktomstandigheden. In het verslagjaar hebben wij de

Voetbal op kunstgras in de haven van Singapore In Singapore kunnen ruim 27.000 toeschouwers getuige zijn van voetbalwedstrijden die worden gespeeld op een drijvend platform in Marina Bay. Het kunstgrasveld is gemaakt van TenCate Tapeslide™ XT-kunstgrasvezels. Die staan bekend om hun uitzonderlijke slijtvastheid en duurzaamheid. Het drijvend platform is het grootste in zijn soort ter wereld. Het meet 120 bij 83 meter. Tot voor kort was dit het toneel van evenementen als de National Day Parade. De nieuwe kunstgrasmat is 116 m lang en 71 m breed. Dit is overeenkomstig de voorschriften van de FIFA. Dat maakt het platform eveneens geschikt voor wedstrijden op internationaal niveau.

Jaarverslag 2009

67


organisatie op deze flexibiliteit moeten aanspreken. Dat heeft geleid

In het verslagjaar werd de derde laag uit ons MD-programma uit-

tot de afbouw van onze flexibele buffer. Resultaat hiervan was een

gevoerd: het TenCate Talent-programma. Alle TenCate-medewerkers

snelle afname van ons personeelsbestand met ongeveer vierhonderd

tot 35 jaar met ten minste een opleiding op bachelorniveau worden

arbeidsplaatsen. Hierbij is veel zorg besteed aan behoud van kritische

uitgenodigd deel te nemen aan bijeenkomsten die gedurende het jaar

kennis en vaardigheden, zodat de continuïteit van de organisatie

worden georganiseerd. Hiermee kunnen deze talenten hun zichtbaar-

gewaarborgd is en snel opgeschaald kan worden. De organisatie heeft

heid binnen de organisatie vergroten. Het continu scouten, beoordelen

deze snelle aanpassing op de marktomstandigheden in de meeste

(op potentieel), evalueren en ontwikkelen van talenten vormt de kern

landen met succes doorgevoerd.

van het programma. Het lokale management en de HRM-discipline spelen bij deze programma’s een belangrijke rol, zodat maximale aan-

Ondernemerschap staat op alle niveaus in de groepen centraal. Een

sluiting ontstaat op de lokale behoeften.

doelmatige centrale aansturing vanuit de holding versterkt de kern-

Voor de Talent-doelgroep werd gestart met een bedrijfssimulatie

waarden van de bedrijfscultuur. Een adequate mate van autonomie van

‘game’, gebaseerd op een vergelijkbare situatie als bij TenCate. Acht

de diverse werkmaatschappijen en het actief zoeken van onderlinge en

teams, bestaande uit vijf tot zes deelnemers en afkomstig van verschil-

externe samenwerking passen in de cultuur van TenCate. De ver-

lende bedrijven en disciplines, strijden om de hoogste resultaten. Deel-

nieuwde mondiale topstructuur van de organisatie heeft in 2009 geleid

name is op basis van vrijwilligheid. Aan het einde van dit boekjaar was

tot een betere samenwerking en een grotere slagkracht. Ze vormt een

de strijd nog volop gaande.

stevig fundament voor verdere groei en ontwikkeling. ARBEIDSVOORWAARDEN TALENT- EN MANAGEMENTONTWIKKELING

TenCate biedt haar medewerkers een compleet en concurrerend pakket

Voor een ondernemende organisatie als TenCate blijft het tijdig identi-

arbeidsvoorwaarden. Hiertoe worden regelmatig onderzoeken gedaan,

ficeren en ontwikkelen van eigen talent een belangrijke sleutel tot suc-

in samenwerking met Hay Group en lokale werkgeversorganisaties.

ces. Talent houdt meer in dan beschikken over voldoende competen-

TenCate hanteert voor het management van alle bedrijven een uniform

ties. Ook passie als drijfveer is van groot belang.

beloningsbeleid. Ook de bonussystemen voor het topmanagement wor-

Het internationale vierlaagse management development (MD)-

den centraal vastgesteld. Dat gebeurt uitsluitend op basis van het

programma moet voorzien in in adequate opvolging en ontwikkeling

behaalde resultaat van de werkmaatschappij en in sommige gevallen

van (potentieel) management.

ook deels op basis van de resultaten van de TenCate-groep als geheel.

In het verslagjaar werd het MD-programma verder doorgevoerd. Begin 2009 werd het Europese en Amerikaanse TenCate Active-programma

TenCate is actief in vele landen, die elk hun eigen wetten en culturen

afgerond. Hieraan is door dertig talentvolle managers deelgenomen.

hebben. De werkmaatschappijen voeren daarom een eigen personeels-

Deze programma’s werden verzorgd door de Twente School of Manage-

beleid, dat is toegespitst op de lokale situatie. Daarbij gelden wel door

ment (TSM) in samenwerking met Emory Business School te

de groep gestelde randvoorwaarden en algemene principes.

Atlanta (VS).

68


Dankzij een brede technologische basis kan TenCate innovatieve materialen creëren. Tijdens de AutoRAI 2009 in Amsterdam bezochten minister-president Balkenende, verkeersminister Eurlings en milieuminister Cramer de Dutch Design Lounge met het thema ‘Green Innovations’. De bewindslieden waren geboeid door het KG-1 Concept van KesselsGranger DesignWorks en de mogelijkheden van TenCate om met smart textiles en advanced composites bestaande en toekomstige functionaliteiten in auto’s toe te passen. De KG-1 Concept Car is ontworpen rondom het menselijk lichaam. De chauffeur heeft een actieve zithouding, de passagier een passieve. De semi-zelfdragende frameconstructie kan worden geproduceerd met koolstofvezelversterkt materiaal. Dit lichte en sterke composiet biedt een aanzienlijke gewichtsbesparing en een hogere mechanische sterkte. Als een tweede huid is om het composietframe een breisel van beschermend weefsel gespannen. Het is voldoende rekbaar en tegelijkertijd heel sterk. Dit materiaal kan nu al tal van functionele eigenschappen bieden. Ook kan het worden voorzien van hoge zichtbaarheidseigenschappen of zelfs lichtgevend vermogen.

Connected met de toekomst


VEILIGHEID

Projecten

Onze medewerkers op alle continenten zijn vakmensen met een resul-

◾ Global TenCate Network

taat- en oplossingsgerichte ondernemingszin, die daadwerkelijk bereid

Met succes is een verdere implementatie gerealiseerd van het

zijn uitdagingen aan te gaan. Een veilige en kwalitatief goede werk-

Global TenCate Network. Hierdoor zijn wereldwijd de bedrijven aan

omgeving is hierbij van groot belang en heeft een grote prioriteit.

elkaar gekoppeld en kan een eenvoudige gegevensuitwisseling en

Het beleid van TenCate is erop gericht alle werkzaamheden en proces-

communicatie plaatsvinden.

sen zodanig uit te voeren of in te richten dat iedere vorm van persoon-

In 2010 zullen de resterende bedrijven aan dit netwerk worden

lijk letsel en schade aan de gezondheid kan worden voorkomen.

gekoppeld.

Dit streven vormt het uitgangspunt voor het veiligheids- en gezond-

◾ E-mailmigratie

Het centrale e-mailsysteem Exchange 2003 is afgelopen jaar

heidsbeleid zoals dat in al onze bedrijven is geïmplementeerd.

opgewaardeerd naar Exchange 2007.

Dit resulteert onder meer in een relatief laag ziekteverzuim.

◾ Website

INFORMATIETECHNOLOGIE

De lay-out van de TenCate-website heeft een facelift gekregen.

ONTWIKKELINGEN IN 2009

Ook zijn maatregelen genomen om de beschikbaarheid van deze

IT-organisatie

webserver te garanderen. In Azië zijn verdere opleidingen gepland.

Per 1 januari 2009 is de IT-organisatie gewijzigd en is de automatiseringsafdeling onder de verantwoordelijkheid van de holding gebracht.

Cognos Controller

De operationele kosten van ICT zijn met 20% verlaagd door consolida-

Het centrale consolidatiesysteem van TenCate is beschikbaar gesteld

tie van systemen, virtualisatie van servers en verdere standaardisatie

voor financiële medewerkers bij de werkmaatschappijen. Het voor-

van applicaties. Het gaat hier om een blijvende verlaging van de

nemen is om dit pakket in 2010 verder uit te rollen naar de TenCate-

kosten.

systemen in het buitenland.

Communicatie

Investeringen

Naast de traditionele telefoonsystemen heeft het gebruik van Office

Naast de dringend noodzakelijke vervangingsinvesteringen zijn verdere

Communicator een grote vlucht genomen. Het wordt bij veel bedrijven

investeringen voor verouderde ERP-systemen in verband met de nadruk

gebruikt voor audio- en videocommunicatie en uitwisseling van gege-

op cash management voorlopig op hold gezet. Zodra het investerings-

vens. Hierbij wordt gebruikgemaakt van het beveiligde Global TenCate

klimaat verbetert, zullen deze aanvragen opnieuw worden beoordeeld.

Network. Ook is bij veel bedrijven geïnvesteerd in uitbreiding van Video Conferencing, mede om reiskosten en -tijd te besparen.

PLANNEN VOOR 2010

Deze technologie maakt eveneens gebruik van het eigen netwerk. Voor

In 2010 zal het Global TenCate Networkproject worden afgerond voor

de Nederlandse bedrijven zijn alle contracten voor mobiele telefonie

de TenCate-bedrijven. Het operationele beheer zal in lijn worden

ondergebracht binnen één overkoepelende mantelovereenkomst.

gebracht met de te verwachten omvang van ICT-diensten door deze

TenCate Active 2 afgerond Voor een ondernemende organisatie als TenCate blijft het tijdig identificeren en ontwikkelen van eigen talent een belangrijke sleutel tot succes. Het internationale vierlaagse management development-programma moet voorzien in adequate opvolging en ontwikkeling van (potentieel) management. In het verslagjaar werd het MD-programma verder doorgevoerd. Begin 2009 werd het Europese en Amerikaanse TenCate Active-programma afgerond. Dertig potentieel leidinggevenden van TenCate presenteerden in groepen een innovatieproject. Deze programma’s werden verzorgd door de Twente School of Management (TSM) in samenwerking met Emory Business School te Atlanta.

70


bedrijven. Dit alles heeft impact op het operationele beheer. Door inzet

TenCate Defender™ M voor inherent hitte- en vlamvertragende weef-

van de compressietechniek Citrix-platform zal het beheer ontlast wor-

sels in militaire uniformen. In de Verenigde Staten werd tot in de

den. Applicaties hoeven namelijk niet meer op iedere pc te worden

Senaat en op zenders als CNN gesproken over de reputatie van dit

geïnstalleerd, maar worden vanuit een centrale server aangeboden.

product.

Dit leidt tot verdere kostenverlaging, consolidatie en standaardisatie van systemen. Bij de uitrol van Cognos Controller zal TenCate gebruik

In 2009 is het industriële-merkenbeleid van TenCate verder versterkt.

gaan maken van deze techniek.

Met de introductie van twee corporate labels – op productniveau TenCate Materialized en op bedrijfsniveau Powered by TenCate –

CORPORATE INTELLECTUAL PROPERTY

zullen de door derden binnen de waardeketen gebruikte materialen en

De marktgroepen binnen TenCate voeren een zelfstandig merkenbeleid

oplossingen van TenCate meer zichtbaar worden gemaakt voor eind-

en patentenbeheer binnen de kaders die de holding van TenCate stelt.

gebruikers. Eind 2009 werden als eerste met TigerTurf (leverancier van kunstgrasvelden) afspraken gemaakt voor het gebruik van het bedrijf-

MERKEN

slabel Powered by TenCate.

TenCate voert een industrieel-merkenbeleid, waarbij gebruik wordt gemaakt van een overkoepelende merkenarchitectuur. Dit is het funda-

In oktober 2009 werd bekend dat TenCate in de top 50 staat van beurs-

ment voor strategische marketing binnen de waardeketen. Tijdens de

genoteerde Nederlandse ondernemingen met de meest waardevolle

re-branding in 2006 zijn structuurkeuzes gemaakt voor de mondiale dan

merken. TenCate prijkt op de 46ste plaats met een totale waarde van

wel continentale inzet van productmerken van de marktgroepen van

het merkenportfolio van € 100 miljoen. De waarde van het corporate

TenCate. Het daarvan afgeleide merkenportfoliobeleid is nauw verbon-

merk wordt geschat op € 83 miljoen. De zogeheten brand rating is

den met de hoeksteen productdifferentiatie uit het TenCate business-

bepaald op A+ (extra strong) (bron: Brand Finance, Dutch Top 50,

model.

‘The report on the Netherlands most valuable brands’).

De productlogo’s bestaan uit het corporate merk TenCate met het

Een merkenoverzicht is digitaal beschikbaar op de internetsite van

productmerk van de betreffende marktgroep en het corporate credo

TenCate.

Materials that make a difference. Per marktgroep wordt zo veel mogelijk gewerkt met families van merken.

PATENTEN

De komende jaren zal met zorg worden gewerkt aan de verdere verster-

TenCate voert een actief patentenbeleid voor de bescherming van tech-

king van de rol van het corporate merk teneinde de identiteit, transpa-

nologische kennis en kunde inzake een groeiend aantal innovaties,

rantie en reputatie van de totale onderneming verder te bevorderen en

gebaseerd op het businessmodel van TenCate en de opgestelde

de merkenbeloftes waar te maken.

TenCate technology roadmap.

Een goed voorbeeld van merkbekendheid en merkentrouw werd het afgelopen jaar gegeven door TenCate Protective Fabrics met het merk

Jaarverslag 2009

71


Onderzoek en ontwikkeling (R&D) zijn binnen TenCate gebaseerd op het

Door de corporate afdeling juridische zaken wordt nauw samengewerkt

TenCate-businessmodel. Deze aanpak bepaalt mede of en wanneer

met de productontwikkelaars van de marktgroepen en met de afdelin-

nieuwe materialen, modules of geïntegreerde oplossingen als produc-

gen voor R&D. Door het consequent vastleggen van alle relevante

ten op de markt komen. Met behulp van het TenCate-businessmodel

informatie omtrent innovaties kan tijdig adequate bescherming worden

worden het onderzoeken ontwikkeltraject nauw verbonden met pro-

gerealiseerd. Daarnaast wordt met marketingafdelingen van de markt-

cesmanagement, business development (marktontwikkeling), product-

groepen gewerkt aan het in licentie verstrekken van specifieke kennis

en marktmanagement. In alle stadia kunnen patentaanvragen naar

of kunde.

voren komen. In het afgelopen decennium is de hoeveelheid aangevraagde en verDeze benaderingswijze garandeert tevens dat de onderneming voort-

strekte patenten van TenCate sterk toegenomen. In 2009 staat het

durend ‘connected’ blijft met eindgebruikers die standaardisatie,

totaal aantal aangevraagde en verstrekte octrooien op ruim 650. Het

gebruiksvriendelijkheid en duurzaamheid meer en meer prefereren.

betreft zowel aanvragen als inmiddels verleende octrooien. Uit concur-

Zo zal de technologische kennis en kunde van TenCate de komende

rentieoverwegingen worden geen concrete mededelingen gedaan over

jaren in toenemende mate gericht zijn op het realiseren van materiaal-

de details van deze patenten en de verdeling binnen de onderneming.

identificatie en materiaalscheiding. De mogelijkheden van hergebruik en recycling zullen daarbij sterk toenemen. Verder zullen nieuwe tech-

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

nologieën en technieken in de toekomst bijdragen aan de verwezen-

Werkmaatschappijen van TenCate brengen dagelijks belangrijke

lijking van de beoogde mass customization, als onderdeel van de end-

elementen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in de

usermarketing. Dit alles wordt nog versterkt door het in elkaar

praktijk. Het duurzaamheidsbeleid van TenCate heeft deels betrekking

schuiven van schakels in de waardeketen. Technologische kennis speelt

op de kwaliteit van de bedrijfsvoering, productieprocessen en pro-

een belangrijke rol in dit waardeketenmanagement, als onderdeel van

ducteigenschappen. Voor een ander deel betreft het de omgang met

het businessmodel van TenCate. De patentpositie van TenCate zal hier-

het milieu. Voor het overige heeft dit beleid betrekking op tal van

voor optimaal worden benut.

aspecten van sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Om het totale duurzaamheidsbeleid breed uit te dragen en door te voe-

In 2009 leverde de afdeling corporate technology een belangwekkende

ren, wordt hieraan gerichte aandacht besteed. Mede dankzij de verbin-

bijdrage aan die laatste ontwikkeling. Dankzij het zogeheten 3D-weven

ding met het TenCate-businessmodel lukt het om ten aanzien van zowel

– en de daaraan verbonden patenten – is het in beginsel mogelijk

het proces- en portfoliomanagement als het marktmanagement con-

geworden nagenoeg alle functionaliteiten van een kunstgrassysteem in

crete resultaten te bereiken. Hetzelfde geldt in toenemende mate voor

één productieproces te integreren. Het Nederlandse Ministerie van

het doorvoeren van de geïntegreerde aanpak – TenCate Solutions –

Economische Zaken en de provincie Overijssel hebben aan deze ont-

binnen de onderneming. Daardoor beschikt een groeiend aantal

wikkeling een belangrijke financiële bijdrage verstrekt. In 2010 zullen

producten (materialen, modules of systemen) van TenCate in hun func-

de eerste praktijkervaringen worden opgedaan op pilotvelden.

tionele eigenschappen over duurzame elementen.

72


In 2009 voldeed Heracles Almelo aan de hooggespannen verwachtingen na de komst van de nieuwe trainer. De trotse eredivisionist presteerde op topniveau. Sinds 2003 is TenCate hoofdsponsor van Heracles Almelo. Toen werd de club door de UEFA aangewezen als pilot om wedstrijden op kunstgras te gaan spelen. In de jaren erna werd veel ervaring opgedaan met kunstgras voor profvoetbal. De relatie op dit gebied met de voetbalbonden UEFA, FIFA en KNVB werd steeds hechter. Naast het hoofdsponsorschap investeert TenCate elke paar jaar in een nieuw kunstgrassysteem. In het afgelopen jaar glorieerde Heracles Almelo tijdens thuiswedstrijden op het Two Dimension Pro kunstgrassysteem dat zomer 2008 in samenwerking met Edel Grass, Sekisui Alveo en Oranjewoud Sport werd aangelegd. TenCate Grass verwerkte in dit systeem TenCate Thiobac Pro ® -backing, TenCate Monoslide™ Pro en TenCate Tapeslide™ XT-vezels en TenCate I-Smart Pro ® -infi ll. Van TenCate Geosynthetics werd het stabiliserende TenCate Polyfelt ® -non-woven gebruikt.



DUURZAAMHEID

KWALITEIT EN MILIEU

Duurzaamheid is de grondslag en weerslag van het streven van

In het maakproces besteedt TenCate gericht aandacht aan een verant-

TenCate naar continuïteit. Het is een inherente kwaliteit van de meer

woorde omgang met grondstoffen, uitvalvermindering, afvalreductie en

dan 306 jaar oude onderneming. Onze producten en systemen leveren

hergebruik.

een wezenlijke bijdrage aan een betere wereld waarin thema’s als vei-

Kwaliteitsborging is de leidraad. Die begint al bij de productontwikke-

ligheid, bescherming en duurzaamheid vanzelfsprekend zijn geworden.

ling. Tegelijkertijd beoogt TenCate een zo beperkt mogelijke belasting

De trends die hiermee verband houden, zijn onder andere persoonlijke

van het milieu. Dit uitgangspunt is onderdeel van de gedragscode voor

veiligheid, bescherming van de leefomgeving, beperking van energie-

medewerkers. Wereldwijd geeft TenCate de hoogste prioriteit aan een

verbruik en CO 2-emissie, watermanagement en zorg voor het milieu.

veilige werkomgeving. Binnen de meeste werkmaatschappijen zijn

Het is een belangrijke taak van TenCate antwoorden op deze trends te

kwaliteits-, arbo- en milieu- (KAM) functionarissen werkzaam.

formuleren, oplossingen aan te dragen en zo ontwikkelingen af te

Zij monitoren de stand van deze zaken op de productielocaties.

dwingen. Het houdt de onderneming scherp bij het vinden van een optimale balans tussen kwaliteits- en milieubeleid. Zo is het op duurzaam-

Nagenoeg alle productielocaties zijn ingericht of gecertificeerd volgens

heid gerichte beleid van TenCate gefundeerd.

ISO 9001- en/of ISO 14001-normen. Voor bepaalde processen – zoals voor de productie van materialen voor de luchtvaart, antiballistiek en

Soms wordt een lange weg afgelegd om in specifieke markten, zoals

beschermende weefsels – gelden aanvullende normen en vereisten.

de luchtvaartindustrie, innovatieve, duurzame(re) materialen gebruikt

Milieuwetgeving en milieuzorg zijn gewaarborgd in het kwaliteits-

te krijgen. Stijging van de brandstofkosten heeft in deze ontwikkeling

beleid. Binnen de waardeketen vormen zij de grondslag voor omgang

een positieve rol gespeeld. Ook de toenemende geluidsbeperkende

met leveranciers, maar ook met afnemers. Zo blijven het productie-

maatregelen van overheden dragen hieraan bij. Dankzij composiet-

proces en de keten beheersbaar. Vanwege de vertrouwelijkheid van

materialen heeft TenCate een reeks duurzame oplossingen beschik-

kwaliteit- en milieugegevens worden getallen en details niet verstrekt.

baar.

Overigens laat de onderlinge vergelijkbaarheid nog te wensen over, vanwege de historisch verklaarbare dan wel lokaal bepaalde verschil-

Composieten maken een groeiend bestanddeel uit van de commerciële

len tussen de wereldwijd gevestigde bedrijfsonderdelen.

luchtvaart. Bestaande toestellen bevatten al voor circa 25% composietmateriaal, zoals in staartstukken, vleugelribben en interieurdelen.

TenCate is van mening dat de milieurisico’s ook in 2009 naar vermogen

Nieuwe generaties vliegtuigen als de A380 en Boeing 787 bestaan

zijn beperkt. Aan de hand van de milieuzorgsystemen is gestreefd naar

voor meer dan 50% uit composietmateriaal. Zo wordt in steeds grotere

beperking van het gebruik van grondstoffen, het verbruik van water en

mate bijgedragen aan brandstofvermindering, geluidsreductie en effi-

energie, en van emissies. De lokale weten regelgeving is door de

ciency. In december 2009 maakte Boeing haar maiden trip met de

KAM-functionarissen geïmplementeerd. De hoge Europese standaar-

Dreamliner. Dit toestel is mede gemaakt van composietmateriaal van

den vormen de leidraad voor productievestigingen op andere locaties in

TenCate Aerospace Composites.

de wereld. Het afvalwater uit de textielveredeling in Nederland en de

Netwerkbeheerder in het nieuw gestoken Circa 2.000 medewerkers van Enexis dragen bedrijfskleding op basis van TenCate Tecasafe®. Verzelfstandiging van het voormalige netwerkbedrijf van Essent op 1 januari 2009 betekende een nieuwe identiteit, naam, huisstijl en het Europees aanbesteden van een nieuw kledingpakket. De bedrijfskleding moest vlamvertragend zijn, antistatisch, water- en vuilafstotend, kleurecht, geschikt voor gebruik buitenshuis, een hoge zichtbaarheid hebben en comfortabel zijn. Het ontwerp moest aansluiten op de huisstijl en het logo van Enexis. Met uitzondering van de regen- en onderkleding is alle bovenkleding gebaseerd op TenCate Tecasafe® – een comfortabel weefsel dat aan alle veiligheidseisen en wensen voldoet.

74


Verenigde Staten wordt in eigen installaties gezuiverd. Voor energie-

Door gerichte invloed uit te oefenen op normen, vereisten en standaar-

besparing wordt in Nederland tevens gebruikgemaakt van warmtekou-

den waaraan producten moeten (gaan) voldoen, kan tegelijkertijd het

de-installaties. In Nederland worden alleen chemicaliën en

maximaal haalbare worden bereikt voor eindgebruikers en milieu. In

verfstoffen gebruikt die vermeld staan in de nationale textielmilieu-

Europees verband bekleedt TenCate het voorzitterschap van het Euro-

databank. De meeste chemicaliën en kunststofvezels worden wereld-

pean Technology Platform (ETP) for the Future of Textiles and Clothing

wijd door TenCate ingekocht bij multinationals die een op duurzaam-

teneinde de vernieuwing en verduurzaming van de sector te stimuleren.

heid gericht beleid voeren. De productielocatie van TenCate Protective Fabrics in Nederland verDe werkmaatschappijen van TenCate besteden veel aandacht aan de

lengde in december succesvol haar ISO-certificeringen. De zuster-

beheersing van afvalstromen. Naast een consequente scheiding van

locatie in Thailand – die sinds medio 2008 deel uitmaakt van TenCate –

afval wordt bij diverse productievestigingen een massabalans bijge-

behaalde in december 2009 haar eerste ISO-certificeringen voor

houden. Dit vormt de voorbereiding op beperking van afvalstromen in

kwaliteit en milieu.

het hele productieproces. Specifieke materialen als glas en lampen, karton en papier, hout, ijzer en staal worden zo veel mogelijk geschei-

TenCate Grass werkte in 2009 met (inter)nationale voetbalbonden aan

den. Eventueel gevaarlijk afval wordt separaat ingezameld en door

toekomstige normeringen en standaarden voor voetbal op kunstgras.

erkende verwerkers opgehaald.

Deze marktgroep introduceerde in oktober 2009 het TenCate Perfor-

Mede in dit kader heeft de corporate riskmanager ook in 2009 wereld-

mance Warranty Concept™, het eerste garantiecertificaat gericht op

wijd alle productievestigingen bezocht. Daar waar noodzakelijk en

borging van kwaliteit en duurzaamheid. Dankzij een toonaangevende

mogelijk zijn aanpassingen doorgevoerd. Tevens zijn initiatieven geno-

systematische en kwalitatieve benadering van kunstgrasvelden zullen

men om de vergelijkbaarheid van gegevens tussen de bedrijfsonder-

ook de duurzaamheid en levensduur verder toenemen.

delen te vergroten. Een van de opzienbarendste innovaties was ook in 2009 de voortschrijIn het afgelopen verslagjaar hebben enkele Nederlandse werkmaat-

dende ontwikkeling van inkjettechnologie ten behoeve van textiele

schappijen het water- en energieverbruik opnieuw verder terugge-

processen. Aan het einde van het jaar werd gestart met de bouw van

bracht. Deze afspraken werden eerder op brancheniveau vastgelegd in

de eerste proefmachine. Deze technologie kan in de nabije toekomst

een convenant. Doel is om in een periode van tien jaar tijd een energie-

een doorbraak betekenen voor de gehele textielsector. Gelet op de

besparing van 10% te realiseren. Besparing van energie in de totale

milieuaspecten hiervan – schone maakindustrie, enorme waterbespa-

keten staat centraal.

ring en local for local-productie – is dit ontwikkelingsproces binnen TenCate-dochter Xennia Technology onderdeel van een breed Europees

Teneinde voortgang binnen de branche te boeken, nam TenCate Protec-

innovatieprogramma.

tive Fabrics in 2009 deel aan diverse normeringcommissies, zowel op Nederlandse (NEN-norm) als Europese schaal (CEN-norm).

Jaarverslag 2009

75

SPACE COMPOSITES

Galileo is het eerste civiele mondiale navigatiesysteem met circa 30 Europese satellieten. De Europese Unie is de opdrachtgever. Het systeem wordt gebouwd onder regie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Het zal interoperabel zijn met het Amerikaanse GPS en het Russische GLONASS. Deze wereldwijde satellietnavigatiesystemen hebben een militaire grondslag. Vanaf 2014 zal Galileo gedeeltelijk operationeel worden. In eerste instantie zal het door Europese veiligheidsdiensten worden gebruikt. TenCate Space Composites heeft een brede range van TenCate Thermo-Lite™ lichtgewicht composietmaterialen ontwikkeld voor de ruimtevaart, waaronder voor satellieten. Vanwege de uitstekende eigenschappen van dit thermohardende materiaal is het zeer geschikt om jarenlang onder de in de ruimte heersende extreme omstandigheden te functioneren. TenCate-materiaal is al in enkele Galileo-satellieten verwerkt.

Connected door research & development

CORPOR AT E INF ORM AT IE

IDENTITEIT EN INTEGRITEIT

Alle medewerkers binnen TenCate hebben de beschikking over de als 10Cate verwoorde identiteit van de onderneming. Deze tien kernwaarden zijn binnen de wereldwijde onderneming universeel. De klant staat hierin centraal. Dat sluit naadloos aan bij het TenCate-businessmodel. De 10Cate en het TenCate- businessmodel zijn de leidraad voor elke medewerker. Een van de kernwaarden van TenCate is betrouwbaarheid. De integriteitscode geldt voor iedereen met een dienstverband bij TenCate of haar werkmaatschappijen. De code is onderdeel van elke individuele arbeidsovereenkomst. Ter ondersteuning van de code zijn een centrale compliance officer en een vertrouwenspersoon benoemd.

BESTUURSVERKLARING Als raad van bestuur van Koninklijke Ten Cate nv hebben wij het jaarverslag en de jaarrekening over 2009 opgesteld. Wij verklaren daarbij dat, voor zover ons bekend: ◾ de jaarrekening een getrouw beeld geeft van het vermogen en de

financiële positie van de onderneming en de door haar geconsolideerde deelnemingen; ◾ het jaarverslag een getrouw beeld geeft van de toestand op de

balansdatum en de gang van zaken gedurende het boekjaar van de onderneming en de met haar verbonden ondernemingen en dat de wezenlijke risico’s in het jaarverslag zijn opgenomen. Almelo, 3 maart 2010 Raad van bestuur Ir. L. de Vries, voorzitter en CEO Drs. J. Lock, CFO

Jaarverslag 2009

77

Corporate communication

In oktober 2009 streed een door TenCate in natura gesponsord Solar Team Twente voor de derde achtereenvolgende keer om de eerste plaats van de World Solar Challenge door Australië. Het studententeam van de Twentse universiteit en hogeschool reed op zonne-energie over een afstand van 3010 kilometer van Darwin naar Adelaide. TenCate Advanced Composites leverde voor de zonnewagen diverse TenCate Cetex ® -composieten. Naast thermoplastische glas- en koolstofversterkte laminaten waren dat high-end thermoplastische honingraatmaterialen voor delen van de lichtgewicht sandwichstructuur. TenCate Protective Fabrics voorzag het voltallige team van hitte- en vlamwerende overalls, gemaakt van duurzaam en lichtgewicht TenCate Tecashield ® aramideweefsel. TenCate Outdoor Fabrics stelde een garagetent en reparatiezeil voor onderweg ter beschikking. Verder werden voor het team door confectionair Karsten Tenten vlamvertragende oppompbare slaaptenten en een toilettent gemaakt van TenCate Campshield™-canvas.


Jaarrekening 2009 Koninklijke Ten Cate nv Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

82

Geconsolideerde balans

84

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

86

Geconsolideerd overzicht van mutaties in het groepsvermogen

88

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

90

1

Algemene gegevens over Koninklijke Ten Cate

90

2

Algemene grondslagen voor financiële verslaggeving

3

90

Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening

91

4

Grondslagen voor consolidatie

91

5

Vreemde valuta’s

92

6

Afgeleide financiële instrumenten (derivaten)

93

7

Afdekking/hedge-accounting

93

8

Verslaglegging naar sectoren

94

9

Opbrengsten

94

10

Overheidssubsidies

94

11

Grond- en hulpstoffen

94

12

Leasebetalingen

94

13

Financiële baten en lasten

95

14

Winstbelasting

95

15

Winst per aandeel

96

16

Nog niet toegepaste nieuwe standaarden en interpretaties

17

96

Grondslagen voor het opstellen van het kasstroomoverzicht

97

18

Immateriële vaste activa

97

19

Materiële vaste activa

99

20

Voorraden

100

21

Handelsdebiteuren en overige vorderingen

100


79

22

Geldmiddelen en kasequivalenten

23

100

Toelichting op de geconsolideerde balans

111

Bijzondere waardeverminderingen (impairment) 100

38


111

24

Aandelenkapitaal

102

39


113

25

Pensioenverplichtingen

102

40

Investeringen in geassocieerde deelnemingen

26

Beloningen in de vorm van aandelen of het recht

en financiële vaste activa

aandelen te verwerven (share-based payments) 103 27

Voorzieningen

103

28

Langlopende schulden

104

29

Handelsverplichtingen

104

30

Reële waardebepaling

104

41

114

Uitgestelde winstbelastingvorderingen en -verplichtingen

116

42

Voorraden

117

43

Handelsdebiteuren

118

44

Overige vorderingen

118

45


118

46

Totaal eigen vermogen van aandeelhouders

118

gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

106

47

Winst per aandeel

121

31

Informatie per sector

106

48


122

32

Acquisities en verkoop van deelnemingen

108

49


124

33

Personeelskosten

108

50

Voorzieningen

127

34

Overige bedrijfskosten

109

35

Netto financieringslasten

109

Overige informatie

129

36

Winstbelasting

110

51

Financiële instrumenten

129

37

Resultaat op verkochte activiteiten

110

52

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

136

53

Investeringsverplichtingen

137

54

Voorwaardelijke verplichtingen

137

55

Gebeurtenissen na verslagdatum

137

56

Verbonden partijen

137

57

Schatting en oordeelsvorming door

Toelichting op het geconsolideerde overzicht van

het management

80


139

Vennootschappelijke jaarrekening

140

58

Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening

140

59

Vennootschappelijke balans

140

Toelichting bij de vennootschappelijke jaarrekening 141

60

Financiële vaste activa

141

61

Eigen vermogen

141

62

Gestort en opgevraagd kapitaal

142

63

Gewone aandelen

142

64

Agioreserve

142

65

Wettelijke reserves

142

66

Overige reserves

143

67

Optieregeling

143

68

Voorzieningen

146

69

Langlopende verplichtingen

146

70

Kortlopende verplichtingen

147

71

Accountantskosten

147

72

Niet in de balans opgenomen verplichtingen

147


81

Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en in miljoenen euro

toelichting

2009

2008

31

842,1

1.032,6

29,8

– 18,0

391,6

562,0

63,1

60,7

Gerealiseerde resultaten

Opbrengsten Mutaties voorraden gereed product en goederen in bewerking Grond- en hulpstoffen Uitbesteed werk en andere externe kosten Personeelskosten

33

173,0

190,3

Afschrijvingen

39

33,9

30,7

Amortisatie

38

8,8

11,6


34

109,2

111,5

809,4

948,8

32,7

83,8

Totaal bedrijfslasten BEDRIJFSRESULTAAT

Bijzondere waardevermindering financiële vaste activa

35

– 4,9

–

Financieringsbaten

35

1,2

4,2

Financieringslasten

35

– 9,0

– 17,9

– 12,7

– 13,7

20,0

70,1

– 5,6

– 19,1

14,4

51,0

NETTO FINANCIERINGSLASTEN

RESULTAAT VOOR WINSTBELASTING

Winstbelasting

36

NETTORESULTAAT OP VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN

9,5

–

Nettoresultaat van geassocieerde deelnemingen

– 0,8

–

GEREALISEERD RESULTAAT NA BELASTING

23,1

51,0

Aandeelhouders van moedermaatschappij

23,9

51,1

Minderheidsbelang

– 0,8

– 0,1

Gerealiseerd resultaat na belasting

23,1

51,0

Resultaat op verkochte activiteiten na belasting

37

Gerealiseerd resultaat toe te rekenen aan:

Gewogen gemiddeld aantal aandelen (x 1.000)

47

24.544

23.426

Gewogen gemiddeld aantal aandelen na verwatering (x 1.000)

47

24.616

23.495

Gerealiseerd nettoresultaat per aandeel (euro)

47

0,97

2,18

Verwaterd nettoresultaat per aandeel (euro)

47

0,97

2,17

82


niet-gerealiseerde resultaten in miljoenen euro

toelichting

2009

2008

23,1

51,0

– 6,5

11,8

– 0,2

–

– 6,7

11,8

16,4

62,8

Aandeelhouders van moedermaatschappij

17,2

62,9

Minderheidsbelang

– 0,8

– 0,1

16,4

62,8

GEREALISEERD RESULTAAT NA BELASTING

Niet-gerealiseerde resultaten

Valutaomrekeningsverschillen voor buitenlandse activiteiten

46

Afdekkingsresultaten na belasting NIET-GEREALISEERD RESULTAAT NA BELASTING

TOTAAL GEREALISEERDE EN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN NA BELASTING

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten toe te rekenen aan:

TOTAAL GEREALISEERDE EN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN NA BELASTING

De toelichting in de paragrafen 1 tot en met 72 is integraal onderdeel van deze jaarrekening.


83

Geconsolideerde balans in miljoenen euro

toelichting

31 december 2009

31 december 2008

VASTE ACTIVA

Goodwill

38

161,9

165,1

Overige immateriële vaste activa

38

41,9

47,0


39

214,7

247,4


40

18,9

–


40

6,6

10,9

Uitgestelde winstbelastingvorderingen

41

19,8

14,2 463,8

Totaal vaste activa

484,6

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

42

155,0

211,5

43

100,8

168,9

3,2

2,5 16,3

Vorderingen: Handelsdebiteuren Winstbelastingvorderingen Overige vorderingen

44

12,9


45

12,8

Totaal vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

84


5,4 284,7

404,6

748,5

889,2

in miljoenen euro

toelichting

31 december 2009

31 december 2008

GROEPSVERMOGEN

Aandelenkapitaal

62,7

59,9

Agioreserve

46,9

49,7

Wettelijke reserve

– 11,1

– 5,9

Overige reserves

258,4

212,1

Onverdeeld resultaat

23,9

Totaal eigen vermogen van aandeelhouders Minderheidsbelang Groepsvermogen

51,1 380,8

366,9

4,1

5,1

384,9

372,0

LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN


48

192,0

316,2


49

21,0

24,3

Voorzieningen

50

10,4

9,6

Uitgestelde winstbelastingverplichtingen

41

4,3

5,2

Totaal langlopende verplichtingen

227,7

355,3

KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN

Kasgeldleningen, rekening-courantschuld

45

14,7

19,4

Aflossing langlopende schulden

48

1,6

0,9

112,1

132,6

Handels- en overige schulden Voorzieningen

50

Winstbelastingverplichtingen

4,8

4,4

2,7

4,6

Totaal kortlopende verplichtingen

135,9

161,9

Totaal verplichtingen

363,6

517,2

748,5

889,2

TOTAAL GROEPSVERMOGEN EN VERPLICHTINGEN



85

Geconsolideerd kasstroomoverzicht in miljoenen euro

toelichting

2009

2008

KASSTROOM UIT BEDRIJFSACTIVITEITEN

Gerealiseerd resultaat na belasting

23,1

51,0

Aanpassingen voor

Afschrijvingen

39

33,9

30,7

Amortisatie

38

8,8

11,6

Netto financieringslasten exclusief koersverschillen

8,0

17,4

Bijzondere waardevermindering op financiële vaste activa

4,9

–

36

5,6

19,1

0,8

–

Resultaat op verkochte activiteiten, na belasting

37

– 9,5

–

Resultaat bij verkoop materiële vaste activa

34

– 1,3

– 6,7

1,2

1,7

– 2,2

– 2,2

Winstbelasting Nettoresultaat van geassocieerde deelnemingen

Kosten optieregeling Mutatie voorzieningen en pensioenverplichtingen KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN

73,3

VOOR VERANDERING WERKKAPITAAL

122,6

MUTATIES WERKKAPITAAL

Voorraden

48,1

– 14,6

Vorderingen

62,9

– 0,7

– 15,5

– 20,5

Kortlopende verplichtingen KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN

Betaalde rente Betaalde winstbelasting NETTOKASSTROOM UIT BEDRIJFSACTIVITEITEN

86


95,5

– 35,8

168,8

86,8

– 9,0

– 18,7

– 15,0

– 19,4

144,8

48,7

in miljoenen euro

toelichting

2009

2008

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN

Opbrengst uit de verkoop van materiële vaste activa

34

Ontvangen rente Verkochte activiteiten na aftrek geldmiddelen

4,4

12,8

1,1

–

22,0

–

Verwerving van werkmaatschappijen onder aftrek van verworven geldmiddelen

– 0,3

– 88,1

Investeringen in immateriële vaste activa

38

– 4,2

– 1,2

Investeringen in materiële vaste activa

39

– 13,1

– 46,8


40

– 18,4

–

Toename langlopende vorderingen

– 2,0

NETTOKASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN

NETTOKASSTROOM UIT BEDRIJFS- EN INVESTERINGSACTIVITEITEN

– – 10,5

– 123,3

134,3

– 74,6

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN

Opbrengst uit de uitoefening van aandelenopties Aflossing langlopende schulden

0,1

0,4

– 117,3

–

Opname langlopende schulden Betaald dividend aan aandeelhouders NETTOKASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN

MUTATIE GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN

Geldmiddelen en kasequivalenten op 1 januari

45

–

74,4

– 4,5

– 8,6 – 121,7

66,2

12,6

– 8,4

– 14,0

– 7,7

– 0,5

2,1

– 1,9

– 14,0

Valutakoers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen en kasequivalenten GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN OP 31 DECEMBER

45



87

Geconsolideerd overzicht van mutaties in het groepsvermogen in miljoenen euro Aandelenkapitaal

STAND PER 1 JANUARI 2008

58,9

Reserve omrekenings- AfdekkingsAgio verschillen reserve

50,7

– 20,8

–

Reserve eigen Ingehouden winsten aandelen

– 12,2

MinderTotaal heidsbelang

Groepsvermogen

233,5

310,1

0,3

310,4

51,1

51,1

– 0,1

51,0

12,2

– 0,4

11,8

51,1

63,3

– 0,5

62,8

– 8,6

– 8,6

– 8,6

1,7

1,7

1,7

0,4

0,4

TOTAAL GEREALISEERDE EN NIETGEREALISEERDE RESULTATEN OVER DE VERSLAGPERIODE

Gerealiseerd resultaat NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

Valutaomrekeningsverschillen

12,2

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over de verslagperiode

–

–

1,0

– 1,0

12,2

–

–

TRANSACTIES MET AANDEELHOUDERS, RECHTSTREEKS VERWERKT IN HET GROEPSVERMOGEN

Bijdragen van en uitkeringen aan aandeelhouders Dividend aan aandeelhouders Op aandelen gebaseerde betalingstransacties Uitgifte ingekochte aandelen

0,4

Totaal kapitaaltransacties met aandeelhouders en uitkeringen aan aandeelhouders

1,0

– 1,0

–

–

0,4

– 6,9

– 6,5

–

– 6,5

5,3

5,3

VERANDERINGEN IN EIGENDOMSBELANGEN IN DOCHTERONDERNEMINGEN DIE NIET LEIDEN TOT EEN VERLIES VAN ZEGGENSCHAP

Verwerving van minderheidsbelang Totaal transacties met aandeelhouders STAND PER 31 DECEMBER 2008

88


1,0

– 1,0

–

–

0,4

– 6,9

– 6,5

5,3

– 1,2

59,9

49,7

– 8,6

–

– 11,8

277,7

366,9

5,1

372,0

in miljoenen euro Aandelenkapitaal

STAND PER 1 JANUARI 2009

59,9

Reserve omrekenings- AfdekkingsAgio verschillen reserve

49,7

– 8,6

–

Reserve eigen Ingehouden winsten aandelen

– 11,8

MinderTotaal heidsbelang

Groepsvermogen

277,7

366,9

5,1

372,0

23,9

23,9

– 0,8

23,1

– 6,7

0,2

– 6,5

TOTAAL GEREALISEERDE EN NIETGEREALISEERDE RESULTATEN OVER DE VERSLAGPERIODE

Gerealiseerd resultaat NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

Valutaomrekeningsverschillen

– 6,7

Afdekkingsresultaat, na belasting

– 0,2

– 0,2

– 0,2

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over de verslagperiode

–

–

2,8

– 2,8

– 6,7

– 0,2

–

23,9

17,0

– 0,6

16,4

– 4,5

– 4,5

– 4,5

1,2

1,2

1,2

0,1

0,1

TRANSACTIES MET AANDEELHOUDERS, RECHTSTREEKS VERWERKT IN HET GROEPSVERMOGEN

Bijdragen van en uitkeringen aan aandeelhouders Dividend aan aandeelhouders Op aandelen gebaseerde betalingstransacties Uitgifte ingekochte aandelen

0,1

Totaal kapitaaltransacties met aandeelhouders en uitkeringen aan aandeelhouders

2,8

– 2,8

2,8

– 2,8

62,7

46,9

–

–

0,1

– 3,3

– 3,2

0,1

– 3,3

– 3,2

– 11,7

298,3

380,8

–

– 3,2

– 0,4

– 0,4

– 0,4

– 3,6

4,1

384,9

VERANDERINGEN IN EIGENDOMSBELANGEN IN DOCHTERONDERNEMINGEN DIE NIET LEIDEN TOT EEN VERLIES VAN ZEGGENSCHAP

Verandering van aandelen in minderheidsbelang Totaal transacties met aandeelhouders STAND PER 31 DECEMBER 2009

– 15,3

– 0,2



89

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening GRONDSLAGEN 1

ALGEMENE GEGE VE NS OVE R KONI NKL I J KE T E N C AT E

Koninklijke Ten Cate nv (de ‘Vennootschap’) is gevestigd in Almelo, Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de Vennootschap omvat de jaarrekening van de Vennootschap en haar werkmaatschappijen (tezamen te noemen de ‘Groep’) en het belang van de Groep in overige deelnemingen (niet-geconsolideerd), geassocieerde deelnemingen en proportioneel geconsolideerde joint ventures. De jaarrekening is door de raad van bestuur opgesteld. Op 3 maart 2010 zijn de jaarstukken 2009 besproken in de vergadering van de raad van commissarissen. Op 4 maart 2010 zijn zij door de raad van bestuur vrijgegeven voor publicatie. Zij zullen ter vaststelling worden voorgelegd aan de algemene vergadering van aandeelhouders op 8 april 2010. De enkelvoudige jaarrekening maakt deel uit van de jaarrekening 2009 van Koninklijke Ten Cate nv. Ten aanzien van de enkelvoudige jaarrekening van Koninklijke Ten Cate nv is gebruikgemaakt van de vrijstelling ingevolge artikel 2:402 Boek 2 BW. 2

ALGEMENE GR ON DSL AGE N VOOR F I NANCI Ë L E VE R S LA G G E V I N G

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld overeenkomstig International Financial Reporting Standards, zoals aanvaard binnen de EU (hierna EU-IFRS), en met Titel 9 Boek 2 BW. Wijziging in de grondslagen voor financiële verslaggeving

Met ingang van 1 januari 2009 heeft de Groep haar grondslagen voor financiële verslaggeving op de volgende gebieden gewijzigd: ◾ Vaststelling en presentatie van operationele sectoren; ◾ Presentatie van de jaarrekening. Vaststelling en presentatie van operationele sectoren

Per 1 januari 2009 bepaalt en presenteert de Groep operationele sectoren gebaseerd op de informatie die intern is gerapporteerd aan de Chief Operating Decision Maker (CODM)-commissies, die de belangrijke operationele beslissingen nemen van de sector. Deze presentatie en stelselwijziging is het gevolg van de toepassing van IFRS 8 Operationele segmenten. Voorheen werden operationele sectoren bepaald en gepresenteerd conform IAS 14 Gesegmenteerde informatie. De operationele resultaten van een operationele sector worden periodiek beoordeeld door de CODM-commissies ten behoeve van de besluitvorming over de toekenning van middelen aan de sector en ter beoordeling van de prestatie. De investeringsuitgaven van een sector betreffen het totaal van de in de verslagperiode gemaakte kosten voor de verwerving van materiële vaste activa en immateriële vaste activa met uitzondering van goodwill. De nieuwe grondslag voor financiële verslaggeving met betrekking tot toelichtingen over dit onderwerp is nader toegelicht onder 31. Aangezien de gewijzigde verslaglegging alleen gevolgen heeft voor de presentatie en toelichting van de resultaten blijft de winst per aandeel ongewijzigd. Deze nieuwe grondslag voor financiële verslaggeving heeft de sectoren die als te rapporteren sector kwalificeren onder IFRS 8, niet veranderd.

90


Presentatie van de jaarrekening

De Groep past de herziene standaard IAS 1 Presentatie van de jaarrekening (2007) toe, die sinds 1 januari 2009 van kracht is. Als gevolg hiervan presenteert de Groep alle veranderingen in het eigen vermogen die verband houden met aandeelhouders in hun capaciteit als aandeelhouders in het geconsolideerde overzicht van mutaties in het eigen vermogen, terwijl alle veranderingen in het eigen vermogen die geen verband houden met aandeelhouders in hun capaciteit als aandeelhouders worden verwerkt in het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten. Vergelijkende informatie is aangepast zodat deze ook conform de herziene standaard is. Omdat deze stelselwijzigingen alleen van invloed zijn op aspecten van presentatie en toelichting, heeft deze geen invloed op de winst per aandeel. 3

GR ONDSLAGEN VOOR DE OPST E L L I NG VAN DE J A A R R E K E N I N G

De jaarrekening wordt gepresenteerd in miljoenen euro’s, die fungeert als de functionele valuta van de Vennootschap, tenzij anders vermeld. De jaarrekening is opgesteld op basis van historische kostprijs, met uitzondering van de volgende van materieel belang zijnde balansposten die tegen reële waarde worden gewaardeerd: afgeleide financiële instrumenten (derivaten) en financiële instrumenten aangehouden voor handelsdoeleinden. Door de raad van bestuur zijn bij het opstellen van de jaarrekening schattingen en veronderstellingen gemaakt die van invloed zijn op de bedragen die in de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen (zie toelichting 57). Wijzigingen in schattingen en veronderstellingen kunnen van invloed zijn op bedragen die in komende jaren worden gerapporteerd. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De hierna uiteengezette grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn consistent toegepast door de werkmaatschappijen en joint ventures van de Groep voor de in deze geconsolideerde jaarrekening gepresenteerde perioden. Bepaalde vergelijkende informatie is aangepast ten behoeve van de vergelijkbaarheid. 4

GR ONDSLAGEN VOOR CONSOL I DAT I E

4.1

Werkmaatschappijen

Werkmaatschappijen zijn die ondernemingen waarin de Vennootschap direct en/of indirect overwegende zeggenschap heeft. Bij de beoordeling of sprake is van overwegende zeggenschap wordt rekening gehouden met potentiële stemrechten die momenteel uitoefenbaar zijn. Er is sprake van zeggenschap als de Vennootschap, direct of indirect, het financiële en operationele beleid van een onderneming kan bepalen zodat voordeel uit de activiteiten van die onderneming kan worden behaald. De jaarrekeningen van werkmaatschappijen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst tot aan de datum waarop voor het laatst zeggenschap wordt uitgeoefend. Minderheidsbelangen in het groepsresultaat en het eigen vermogen van de Groep worden afzonderlijk gemeld. 4.2

Geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige deelnemingen

Geassocieerde deelnemingen zijn die ondernemingen waarin de Groep invloed van betekenis kan uitoefenen op het financiële en operationele beleid, maar waarover de Groep geen zeggenschap heeft en die derhalve niet in de consolidatie zijn opgenomen. Joint ventures zijn die ondernemingen waarover de Groep gezamenlijke zeggenschap heeft, waarbij deze zeggenschap in een overeenkomst is vastgelegd en waarin strategische beslissingen over het financiële en operationele beleid met unanieme instemming worden genomen.


91

>

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

Joint ventures worden proportioneel geconsolideerd. Geassocieerde deelnemingen worden verantwoord op basis van de equity-methode en worden bij eerste opname gewaardeerd tegen kostprijs. Wanneer het aandeel van de Groep in verliezen meer bedraagt dan de boekwaarde van de geassocieerde deelneming wordt de boekwaarde op nihil gesteld en worden verdere verliezen niet meer verwerkt, behoudens voor zover de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting is aangegaan voor de geassocieerde deelneming. Overige deelnemingen waarbij geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen reële waarde en het dividend wordt verantwoord in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten bij betaalbaarstelling. Indien geen reële waarde beschikbaar is en andere methoden geen redelijke schatting opleveren, wordt de investering gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. 4.3

Eliminatie van transacties bij consolidatie

Intragroepssaldi en transacties tussen de werkmaatschappijen in de Groep en niet-gerealiseerde winsten en verliezen op deze transacties worden geëlimineerd bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening. Niet-gerealiseerde winsten van transacties van de Groep met proportioneel geconsolideerde joint ventures en investeringen verwerkt volgens de equity-methode worden geëlimineerd in verhouding tot het belang dat de Groep in de investering heeft. Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde wijze geëlimineerd als nietgerealiseerde winsten, maar slechts voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering. 5

V REEMDE VALUTA’S

5.1

Transacties in vreemde valuta’s

Vorderingen en schulden die luiden in vreemde valuta’s worden omgerekend in euro’s tegen de op verslagdatum geldende koers. Transacties in vreemde valuta’s worden in euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. Valutaomrekeningsverschillen worden in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verantwoord. Niet-monetaire activa en verplichtingen die in vreemde valuta’s luiden en op basis van historische kosten worden gewaardeerd, worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. 5.2

Werkmaatschappijen en joint ventures buiten de eurozone

De gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van werkmaatschappijen buiten de eurozone worden in euro’s omgerekend tegen de wisselkoers op de transactiedatum. Activa en passiva inclusief goodwill en reële waardeaanpassingen bij acquisities worden omgerekend tegen de koers per verslagdatum. De hieruit voortvloeiende omrekeningsverschillen worden verwerkt in het eigen vermogen. Als een activiteit buiten de eurozone geheel of gedeeltelijk wordt verkocht, wordt het betreffende bedrag uit het eigen vermogen overgeboekt naar het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten. De koersen van de belangrijkste valuta’s ten opzichte van de euro zijn als volgt:

92


Eindkoers

Gemiddelde koers

2009

2008

2009

2008

Amerikaanse dollar

1,43

1,39

1,39

1,47

Hongaarse forint (100)

2,72

2,67

2,81

2,52

Deense kroon

7,44

7,44

7,45

7,46

Arabische dirham

5,27

5,12

5,12

5,41

Singapore dollar

2,01

2,00

2,02

2,08

Maleisische ringgit

4,91

4,92

4,92

4,90

Britse pond

0,89

0,96

0,89

0,79

Thaise bhat (100)

0,48

0,50

0,48

0,49

Chinese yuan renminbi

9,79

9,50

9,54

10,27

Australische dollar

1,60

2,03

1,78

1,74

6

AFGELEIDE FINAN CI Ë L E I NST RUM E NT E N ( DE RI VAT E N )

De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten om de valuta- en renterisico’s af te dekken die ontstaan uit operationele, financierings- en investeringsactiviteiten. Voorbeelden zijn rentecaps en -swaps alsmede valutaopties en termijncontracten. In overeenstemming met het treasurybeleid houdt de Groep geen derivaten aan voor handelsdoeleinden en geeft deze ook niet uit. Derivaten die niet voldoen aan de vereisten voor hedge-accounting worden als handelsinstrumenten verantwoord. Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. De verwerking van daaruit voortvloeiende baten of lasten is afhankelijk van de aard van de af te dekken post. De reële waarde van afgeleide instrumenten is het geschatte bedrag dat de Groep zou ontvangen of zou moeten betalen om het afgeleide instrument op de verslagdatum te beëindigen, waarbij rekening wordt gehouden met de actuele valutakoersen, de actuele rente en de actuele kredietwaardigheid van de tegenpartij(en) van het derivaat. 7

AFDEK KING/HEDG E - ACCOUNT I NG

Wanneer aan specifieke voorwaarden wordt voldaan (IAS 39 88) kan hedge-accounting worden toegepast. Deze specifieke voorwaarden komen erop neer dat er een aantoonbare relatie moet bestaan tussen de variabiliteit van de toekomstige transacties en het afdekkingsinstrument. In die situatie wordt, gedurende de looptijd van de afdekkingsrelatie de reële waardeverandering van het afdekkingsinstrument rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen (in de afdekkingsreserve). Wanneer de afgedekte toekomstige transacties in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten worden verantwoord, vindt de overboeking plaats uit het eigen vermogen naar het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten of wordt verwerkt in de kostprijs bij de eerste opname van het niet-financiële actief of passief. Wanneer geen hedge-accounting wordt toegepast, worden winsten of verliezen op het hedge-instrument altijd in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt.


93

>


8

VERS LAGLEGGIN G NAAR SE CT ORE N

Zie hiervoor Vaststelling en presentatie van operationele sectoren op bladzijde 90. 9

OPBRENGS TEN

Onder opbrengsten worden verstaan de opbrengsten van aan derden geleverde goederen en diensten onder aftrek van daarop rustende belastingen en betalingskortingen. Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt wanneer de belangrijkste risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen. Opbrengsten uit levering van diensten worden in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt naar rato van de prestaties die op de verslagdatum zijn verricht. Er worden geen opbrengsten opgenomen indien de omvang van de opbrengsten niet betrouwbaar kan worden bepaald en indien belangrijke onzekerheden bestaan ter zake van het innen van de verschuldigde vergoeding, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen, en tevens wanneer sprake is van aanhoudende managementbetrokkenheid bij de goederen. De Groep voert ook projecten uit in opdracht van derden tot het vervaardigen van een actief, op basis van overeenkomsten. Kosten uit hoofde van een project worden verantwoord wanneer deze worden gemaakt. Opbrengsten uit onderhanden projecten zijn opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van een project. 10

OVERHEIDSS UBSI DI E S

Subsidies ter compensatie van door de Groep gemaakte kosten worden systematisch als baten in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen in dezelfde periode waarin de subsidiabele kosten worden gemaakt en zodra er redelijke zekerheid bestaat dat zij zullen worden ontvangen en dat de Groep zal voldoen aan de daaraan verbonden voorwaarden. Subsidies ter compensatie van de Groep voor de kosten van een actief worden systematisch als kostprijs van de omzet in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief. 11

GROND- EN HULPST OF F E N

Het verbruik van grond- en hulpstoffen wordt berekend op basis van de historische kostprijs. 12

LEAS EBETALINGEN

12.1 Uit hoofde van operationele leasing

Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen. Vergoedingen ontvangen als stimulering voor het sluiten van leaseovereenkomsten worden als integraal deel van de totale leasekosten in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt over de leasetermijn.

94


12.2 Uit hoofde van financiële leasing

De leasebetalingen worden deels als financieringslasten opgenomen en deels als aflossing van de uitstaande verplichting. De financieringskosten worden zodanig aan iedere periode van de totale leasetermijn toegerekend, dat dit resulteert in een constante periodieke rentevoet over het resterende saldo van de verplichting. 13

FINANC IËLE BATE N E N L AST E N

De financiële baten en lasten omvatten de rentebaten en -lasten op uitgezette en opgenomen gelden, rentelasten van financiële leasebetalingen, koersverschillen vreemde valuta’s, resultaten van overige deelnemingen en resultaten van afgeleide financiële instrumenten waarvoor geen hedge-accounting wordt toegepast. De rentebaten en lasten worden in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen op basis van de effectieve-rentemethode. 14

W INSTBELAS TIN G

De belasting naar de winst over het resultaat van het boekjaar omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare belastingen en uitgestelde belastingen. De belasting wordt in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt, behalve voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden verwerkt. In dat geval wordt de belasting in het eigen vermogen verwerkt. De over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over het belastbare resultaat, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel reeds op verslagdatum is besloten, en correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. Er wordt een vordering/voorziening voor uitgestelde belastingverschillen opgenomen met behulp van de balansmethode voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaglegging en de fiscale boekwaarde van die posten. Voor twee tijdelijke verschillen wordt geen voorziening getroffen: fiscaal niet-aftrekbare goodwill en het verschil tussen de bedrijfseconomische en de fiscale waarde van werkmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige deelnemingen. Het bedrag van de voorziening voor uitgestelde winstbelastingverplichtingen is gebaseerd op de wijze waarop naar verwachting de boekwaarde van de activa en verplichtingen zal worden gerealiseerd of afgewikkeld, waarbij gebruik wordt gemaakt van belastingtarieven die op de verslagdatum wettelijk zijn vastgesteld of waartoe feitelijk wettelijk reeds is besloten. Het bedrag van de uitgestelde winstbelastingvorderingen wordt verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Additionele belastingen naar de winst uit hoofde van dividenduitkeringen worden tegelijkertijd verwerkt met de verplichting om het desbetreffende dividend te betalen. Uitgestelde winstbelastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien een wettelijk afdwingbaar recht bestaat de verschuldigde winstbelastingvorderingen en -verplichtingen te salderen en deze vorderingen en verplichtingen samenhangen met door dezelfde belastingautoriteit opgelegde winstbelasting aan dezelfde belasting verschuldigde entiteit, dan wel op verschillende belastingverschuldigde entiteiten die voornemens zijn de verschuldigde winstbelastingvorderingen en -verplichtingen te salderen of waarvan de winstbelastingvorderingen en -verplichtingen gelijktijdig worden gerealiseerd.


95

>


Er wordt uitsluitend een uitgestelde winstbelastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Uitgestelde winstbelastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. 15

W INS T P ER AANDE E L

De Groep presenteert gewone en verwaterde winst per aandeel voor het gewone aandelenkapitaal. Het nettoresultaat per gewoon aandeel wordt berekend aan de hand van het aan de aandeelhouders toe te rekenen gerealiseerd nettoresultaat, gedeeld door het gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen dat gedurende de verslagperiode uitstaat. Bij de berekening van de verwaterde winst wordt het gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen dat gedurende de verslagperiode uitstaat, gecorrigeerd voor het potentiële verwaterende effect op de gewone aandelen met de aan medewerkers toegekende aandelenopties. 16

NOG NIET TOEGEPAST E NI E UW E STANDAARDE N E N I N T E R P R E TAT I E S

Een aantal nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties is in 2009 nog niet van kracht en derhalve niet toegepast op deze geconsolideerde jaarrekening: ◾ IFRS 3 Bedrijfscombinaties zal prospectief worden toegepast op de geconsolideerde jaarrekening vanaf

2010 en heeft derhalve geen effect op voorgaande perioden. ◽ In de herziene IFRS 3 Bedrijfscombinaties (2008) zijn onder meer de volgende wijzigingen aangebracht,

die voor de activiteiten van de Groep waarschijnlijk relevant zijn: ◽ de definitie van bedrijf is uitgebreid, waardoor valt te verwachten dat meer overnames als bedrijfs-

combinaties zullen worden verwerkt; ◽ vergoeding wordt tegen reële waarde gewaardeerd; wijzigingen na eerste opname worden in het over-

zicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen; ◽ behalve de uitgiftekosten voor aandelen en schulden worden transactiekosten ten laste van het resul-

taat verwerkt in de periode waarin ze zijn gemaakt; ◽ een eventueel reeds gehouden belang in de overgenomen partij wordt tegen reële waarde gewaar-

deerd; de winst of het verlies wordt in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen; ◽ een minderheidsbelang mag naar keuze worden gewaardeerd tegen de reële waarde of tegen het pro-

portionele aandeel in de identificeerbare activa en verplichtingen van de overgenomen partij; die keuze wordt per transactie gemaakt.

96


◾ In de aangepaste IAS 27 De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening (2008) wordt

bepaald dat wijzigingen in het eigendomsbelang van de Groep in een dochteronderneming, bij behoud van zeggenschap, worden verantwoord als een aandelentransactie. Wanneer de Groep niet langer zeggenschap over een dochteronderneming heeft, wordt een eventueel resterend belang in de voormalige dochteronderneming tegen reële waarde gewaardeerd, waarbij de daaruit voortvloeiende winsten of verliezen in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten worden opgenomen. De wijzigingen in IAS 27 worden verplicht van toepassing op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep over 2010. De overige nieuwe of gewijzigde standaarden zullen naar verwachting geen materiële invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep. 17

GR ONDSLAGEN VOOR HE T OPST E L L E N VAN HE T K A S S T R O O M O V E R Z I C H T

Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten worden gepresenteerd op basis van de indirecte methode. Kasstromen in buitenlandse valuta’s worden omgerekend tegen de wisselkoers op de datum van de kasstroom dan wel op basis van gemiddelden. Mutaties welke niet hebben geresulteerd in kasstromen, zoals koersverschillen, acquisities, financiële leaseverplichtingen, reële waardemutaties, verwerkte aandelengerelateerde transacties en dergelijke, zijn in dit overzicht geëlimineerd. Betaalde dividenden aan aandeelhouders zijn opgenomen in de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Ontvangen dividenden zijn opgenomen in de kasstroom uit investeringsactiviteiten en betaalde rente is opgenomen in de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten. Rekening-courantschulden welke direct opeisbaar zijn en onderdeel vormen van het cashmanagement van de Groep zijn opgenomen in het saldo liquide middelen en rekening-courant banken als onderdeel van het geconsolideerd kasstroomoverzicht. 18

IMMATERIËLE VA ST E ACT I VA

18.1 Goodwill

Alle acquisities worden verwerkt door toepassing van de purchase accounting-methode. Goodwill vloeit voort uit de acquisitie van werkmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures en is het verschil tussen de kostprijs van de acquisitie en de netto reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen. Goodwill is tot en met 2000 ten laste gebracht van het eigen vermogen en in de jaren 2001 tot en met 2003 verantwoord tegen kostprijs verminderd met amortisatie. Vanaf 1 januari 2004 is goodwill niet langer geamortiseerd maar gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingen (impairments). De boekwaarde van de goodwill van investeringen verwerkt volgens de equity-methode wordt opgenomen in de boekwaarde van de betreffende investering. Een bijzonder waardeverminderingsverlies op een dergelijke investering wordt niet toegerekend aan enig actief, inclusief goodwill, dat onderdeel is van de boekwaarde van de investering verwerkt volgens de equity-methode. Goodwill wordt toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden.


97

>


18.2 Overige immateriële vaste activa

De overige immateriële vaste activa bestaan uit: Onderzoek en ontwikkeling

Kosten voor onderzoeksactiviteiten (research) die worden verricht met het vooruitzicht nieuwe wetenschappelijke of technische kennis en inzichten te verwerven, worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt wanneer zij worden gemaakt. Kosten van ontwikkelingsactiviteiten (development) waarbij onderzoeksresultaten worden aangewend voor een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of wezenlijk verbeterde producten en processen, worden geactiveerd op voorwaarde dat het product of proces technisch en commercieel haalbaar is en de Groep over voldoende middelen beschikt om de ontwikkeling te voltooien en het actief te gebruiken of te verkopen. De geactiveerde kosten omvatten materiaalkosten, directe arbeidskosten, financieringskosten en een passend gedeelte van direct toerekenbare overheadkosten. Overige ontwikkelingskosten worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt wanneer zij worden gemaakt. De geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 23). Overige immateriële vaste activa

Overige door de Groep verworven immateriële vaste activa betreffen klantenrelaties, merkrechten, octrooien, patenten en dergelijke. Deze immateriële activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 23). Kosten van intern gegenereerde goodwill en handelsmerken worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt wanneer zij worden gemaakt. 18.3 Uitgaven na eerste verwerking

Uitgaven na eerste verwerking van geactiveerde immateriële vaste activa worden uitsluitend geactiveerd wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen die het bepaalde actief waarop zij betrekking hebben, belichaamt. Alle overige uitgaven worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt wanneer zij worden gemaakt. 18.4 Amortisatie

Amortisatie wordt berekend over de kostprijs van het actief, of een ander bedrag dat de kostprijs vervangt, verminderd met de restwaarde. Amortisatiekosten worden lineair ten laste van het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten gebracht op basis van de geschatte gebruiksduur van immateriële activa. Goodwill wordt ieder jaar systematisch per verslagdatum getoetst indien er een indicatie is voor een bijzondere waardevermindering. De amortisatie van de overige immateriële vaste activa start zodra de activa gebruiksklaar zijn.

98


De amortisatiemethode, economische gebruiksduur en de restwaarde worden periodiek geëvalueerd. De geschatte economische gebruiksduur is als volgt: ◾ ontwikkelingskosten ◾ overige immateriële vaste activa 19

5 jaar 3 – 14 jaar

MATERIËLE VAST E ACT I VA

19.1 Activa in eigendom

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van de cumulatieve afschrijvingen (zie 19.4) en bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 23). De kostprijs van zelfvervaardigde activa omvat materiaalkosten, directe arbeidskosten en een passend gedeelte van direct toerekenbare overheadkosten. De financieringskosten verband houdend met de bouw of aankoop van een actief worden eveneens bij de bepaling van de kostprijs betrokken. Wanneer materiële vaste activa bestaan uit onderdelen (componenten) met een ongelijke gebruiksduur worden deze als afzonderlijke posten onder de materiële vaste activa opgenomen. 19.2 Activa in lease

Leaseovereenkomsten waarbij de Groep feitelijk alle risico’s en voordelen van eigendom overneemt, worden geclassificeerd als financiële lease. Materiële vaste activa die door financiële lease zijn verworven, worden gewaardeerd tegen de laagste van de reële waarde en de contante waarde van de minimale leasebetalingen bij aanvang van de lease, verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie toelichting 19.4) en bijzondere waardeverminderingen (zie toelichting 23). Leasebetalingen worden verantwoord zoals beschreven in toelichting 12. 19.3 Uitgaven na eerste verwerking

Uitgaven die worden gedaan voor vervanging van een onderdeel van een materieel vast actief worden geactiveerd, mits de toekomstige economische voordelen voortvloeiend uit het actief naar de Groep zullen gaan en de kosten van dergelijke vervangingsuitgaven betrouwbaar kunnen worden bepaald. Alle andere uitgaven worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verantwoord wanneer zij worden gemaakt.


99

>


19.4 Afschrijvingen

Afschrijvingen worden berekend over het af te schrijven bedrag, zijnde de kostprijs van een actief, of een ander bedrag dat de kostprijs vervangt, verminderd met de restwaarde. Afschrijvingen worden ten laste van het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische gebruiksduur van ieder onderdeel van een materieel vast actief. Op terreinen vindt geen afschrijving plaats. De geschatte economische gebruiksduur is als volgt: ◾ gebouwen

33 jaar

◾ inrichting en installaties gebouwen

10 jaar

◾ machines en installaties

7 – 10 jaar

◾ inventaris ◾ computers en kantoorinrichting

5 jaar 3 – 5 jaar

De afschrijvingsmethode, economische gebruiksduur en de restwaarde worden periodiek geëvalueerd. 20

V OORR ADEN

De voorraden zijn opgenomen tegen kostprijs of directe opbrengstwaarde indien deze lager is. De directe opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in de gewone bedrijfsuitoefening, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De kostprijs van voorraden is gebaseerd op het beginsel FIFO (first in, first out) en omvat de kosten gemaakt bij verwerving van de voorraden, de productie of conversie daarvan en het naar de bestaande locatie en in de bestaande toestand brengen daarvan. In het geval van voorraden gereed product en onderhanden werk omvat de kostprijs, naast de directe kosten, een passend deel van de indirecte kosten op basis van de normale productiecapaciteit. 21

HANDELS DEBITE URE N E N OVE RI GE VORDE RI NGE N

Handels- en overige vorderingen met een looptijd van minder dan een jaar zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs minus bijzondere waardeverminderingen. 22

GELDMIDDELEN E N KASE QUI VAL E NT E N

Geldmiddelen en kasequivalenten omvatten kassaldi en direct opvraagbare tegoeden. Rekening-courantschulden bij banken die direct opvraagbaar zijn en geïntegreerd onderdeel zijn van het kasbeheer van de Groep, zijn ten behoeve van het kasstroomoverzicht opgenomen als onderdeel van geldmiddelen en kasequivalenten. 23

BIJZONDER E WA ARDE VE RM I NDE RI NGE N ( I M PAI R M E N T )

De boekwaarde van de activa van de Groep, behalve die van voorraden (zie toelichting 20) en uitgestelde winstbelastingvorderingen (zie toelichting 14), wordt op iedere verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien sprake is van zulke aanwijzingen wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Voor goodwill en immateriële activa die nog niet beschikbaar zijn voor gebruik wordt de realiseerbare waarde op iedere verslagdatum geschat. Dit geldt tevens indien er een indicatie is voor een bijzondere waardevermindering.

100 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2009

Er wordt een bijzondere waardevermindering verwerkt wanneer de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende eenheid daarvan hoger is dan de realiseerbare waarde. Zij worden eerst ten laste van eventueel toegerekende goodwill gebracht en vervolgens naar rato in mindering op de boekwaarde van de overige activa. Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen worden activa die niet individueel getoetst kunnen worden samengevoegd in de kleinste te onderscheiden groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn van de inkomende kasstromen van andere activa of groepen activa (de kasstroomgenererende eenheid). Met inachtneming van de maximale omvang ter grootte van een operationele sector (‘operating segment ceiling test’), worden kasstroomgenererende eenheden waaraan goodwill is toegerekend voor de toetsing van goodwill op bijzondere waardevermindering dusdanig samengevoegd dat het niveau waarop op bijzondere waardevermindering wordt getoetst een afspiegeling is van het laagste niveau waarop goodwill wordt bewaakt uit hoofde van interne verslaggeving. De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill wordt toegerekend aan groepen kasstroomgenererende eenheden die naar verwachting zullen profiteren van de synergievoordelen van de combinatie. 23.1 Berekening van de realiseerbare waarde

De realiseerbare waarde is de opbrengstwaarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde indien deze hoger is. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een disconteringsvoet voor belasting die de weerslag is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. Voor een actief dat geen kasontvangsten genereert die in hoge mate onafhankelijk zijn van andere activa, wordt de realiseerbare waarde bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. 23.2 Terugneming van bijzondere waardeverminderingen

Een bijzondere waardevermindering met betrekking tot goodwill wordt niet teruggenomen. Voor andere activa wordt per verslagdatum geëvalueerd of een bijzondere waardevermindering moet worden teruggenomen indien de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzondere waardevermindering wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger wordt dan de boekwaarde die zou zijn vastgesteld na aftrek van afschrijvingen, indien geen bijzondere waardevermindering was verantwoord. Goodwill die onderdeel is van de boekwaarde van een investering in een geassocieerde deelneming wordt niet afzonderlijk opgenomen en derhalve niet afzonderlijk getoetst op bijzondere waardeverminderingen. In plaats daarvan wordt het totale bedrag van de investering in een geassocieerde deelneming als één actief getoetst op bijzondere waardevermindering indien er objectieve aanwijzingen zijn dat de investering in een geassocieerde deelneming mogelijk onderhevig is aan bijzondere waardevermindering.

Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2009 101

>


24

AANDELENK AP ITAAL

24.1 Aandelenkapitaal

Het aandelenkapitaal wordt gekwalificeerd als eigen vermogen. 24.2 Inkoop van eigen aandelen

Bij inkoop van aandelenkapitaal dat als eigen vermogen in de balans is verwerkt, wordt het bedrag van de betaalde vergoeding, met inbegrip van de rechtstreeks toerekenbare kosten, als mutatie van het eigen vermogen verwerkt. Ingekochte aandelen worden geclassificeerd onder Overige reserves en gepresenteerd als vermindering van het totale vermogen. 24.3 Dividend

Dividend wordt als verplichting verwerkt in de periode waarin het wordt gedeclareerd. 25

PENSIOENV ER PLI CHT I NGE N

25.1 Pensioenregelingen op basis van het beschikbare-premiestelsel (Defined contribution schemes)

Verplichtingen ten aanzien van bijdragen aan pensioenregelingen op basis van beschikbare premies worden als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt in de periode waarop deze betrekking hebben. 25.2 Toegezegd-pensioenregelingen (Defined benefit schemes)

De nettoverplichting van de Groep uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen wordt voor elke regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van het bedrag van de toekomstige aanspraak die werknemers in ruil voor hun diensten hebben verdiend in de huidige en voorgaande verslagperioden. Deze aanspraak wordt verdisconteerd om de contante waarde te bepalen, waarbij de reële waarde van de fondsbeleggingen in mindering wordt gebracht. De disconteringsvoet is het rendement op de verslagdatum van obligaties met kredietwaardigheidsbeoordeling AA waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert en die luiden in dezelfde valuta waarin de aanspraken en plaatsvinden. De berekening wordt uitgevoerd door een bevoegd actuaris volgens de projected unit credit-methode. Wanneer de aanspraken uit hoofde van een pensioenregeling worden verhoogd, wordt het gedeelte van de hogere aanspraak dat betrekking heeft op verstreken diensttijd van werknemers lineair als last in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt over de gemiddelde periode tot verlening van de aanspraken. Voor zover de aanspraken onmiddellijk worden verleend, wordt de last onmiddellijk in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt. Met betrekking tot de actuariële winsten en verliezen die ontstaan bij het berekenen van de verplichting van de Groep uit hoofde van een pensioenregeling wordt, voor zover de nog niet verwerkte cumulatieve actuariële winsten of verliezen meer bedragen dan 10% van de contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenrechten, dan wel van de reële waarde van de fondsbeleggingen indien deze hoger is (met andere woorden: binnen de corridor blijft), bedoeld gedeelte in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verwerkt over de verwachte gemiddeld resterende diensttijd van de werknemers die aan de regeling deelnemen. Voor het overige wordt actuariële winst of verlies niet verwerkt.


Wanneer de berekening resulteert in een vordering voor de Groep wordt de verwerkte actiefpost beperkt tot het nettototaal van eventuele niet-verwerkte actuariële verliezen en backservicekosten en de contante waarde van toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies. 26

BELONINGEN IN DE VORM VAN AANDE L E N OF HE T R E C H T A A N D E LE N T E V E R WE R V E N (SHAR E-BAS ED PAYM E NT S)

De optieregeling stelt het management van de Groep in staat om aandelen in Koninklijke Ten Cate nv te verwerven. De reële waarde van de toegekende opties wordt verantwoord onder de personeelskosten, met een overeenkomstige opboeking van het eigen vermogen. De reële waarde wordt bepaald per de toekenningsdatum en verdeeld over de periode tot aan het moment waarop het management onvoorwaardelijk recht krijgt op de opties. Het als kosten verantwoorde bedrag wordt jaarlijks aangepast aan het aantal opties dat uitgeoefend zal worden. De reële waarde van de toegekende opties wordt bepaald met behulp van het binomiale model, waarbij rekening wordt gehouden met de voorwaarden waartegen de opties zijn toegekend. Waarderingsfactoren zijn onder andere de aandelenkoers per waarderingsdatum, de uitoefenprijs van het instrument, de verwachte volatiliteit, de gewogen gemiddeld verwachte looptijd van de instrumenten (gebaseerd op ervaringen uit het verleden en het gedrag van de instrumenthouders), de verwachte dividenden en de risicovrije rentevoet (gebaseerd op staatsobligaties). 27

VOOR ZIENINGEN

In de balans wordt een voorziening verwerkt wanneer sprake is van een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is en die betrouwbaar geschat kan worden. Indien het effect daarvan materieel is, worden de voorzieningen vastgesteld door de verwachte toekomstige kasstromen contant te maken met behulp van een disconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en, indien nodig, van de specifieke risico’s van de verplichting. 27.1 Claims en garanties

De voorziening voor claims heeft betrekking op schadeclaims en eventuele proceskosten. De voorziening voor garanties heeft betrekking op geleverde goederen c.q. diensten en wordt gebaseerd op historische garantiegegevens. 27.2 Reorganisatie

Reorganisatievoorzieningen worden opgenomen wanneer de Groep een gedetailleerd plan voor de reorganisatie heeft geformaliseerd en een aanvang is gemaakt met de reorganisatie of deze publiekelijk bekend is gemaakt. In de reorganisatievoorziening worden geen kosten opgenomen die verband houden met toekomstige activiteiten.


>


27.3 Overige personeelsverplichtingen

Onder Overige personeelsverplichtingen worden voorzieningen opgenomen met betrekking tot lang dienstverlof en overige vergoedingen, zoals bij jubilea. Deze voorzieningen worden opgebouwd over de betreffende periode vergelijkbaar met de toegezegd-pensioenregelingen, zij het dat actuariële winsten of verliezen in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten worden opgenomen in de periode waarin zij zich voordoen. 27.4 Milieu

In overeenstemming met het gepubliceerde milieubeleid van de Groep en de van toepassing zijnde wettelijke verplichtingen wordt een voorziening voor opruiming van milieuvervuiling getroffen wanneer de vervuiling optreedt. 28

LANGLOPENDE SCHUL DE N

Opgenomen rentedragende leningen worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde verminderd met direct toerekenbare transactiekosten. Na de eerste verwerking worden rentedragende leningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij het verschil tussen de kostprijs en de aflossingsprijs op basis van de effectieve-interestmethode in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten wordt verwerkt over de looptijd van de leningen. 29

HANDELS VERP LICHT I NGE N

Handelsverplichtingen en overige te betalen posten worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. 30

R EËLE WAAR DEBE PAL I NG

Een aantal grondslagen en de informatieverschaffing van de Groep vereisen de bepaling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Voor waarderings- en informatieverschaffingsdoeleinden is de reële waarde op basis van de volgende methoden bepaald. Indien van toepassing wordt nadere informatie over de uitgangspunten voor de bepaling van de reële waarde vermeld bij het onderdeel van deze toelichting dat specifiek op het betreffende actief of de betreffende verplichting van toepassing is. Materiële vaste activa

De reële waarde van materiële vaste activa die ten gevolge van een bedrijfscombinatie zijn opgenomen, is gebaseerd op marktwaarde. De marktwaarde van vastgoed is de geschatte waarde waarvoor een onroerende zaak op de waarderingsdatum kan worden verhandeld tussen een koper en verkoper die ter zake goed zijn geïnformeerd in een transactie op zakelijke, objectieve grondslag waarin beide partijen zorgvuldig en zonder dwang hebben gehandeld. De marktwaarde van overige materiële vaste activa en inventaris is gebaseerd op de genoteerde marktprijzen van vergelijkbare activa en artikelen.



De reële waarde van octrooien en handelsmerken die als onderdeel van een bedrijfscombinatie zijn verworven, wordt bepaald aan de hand van de gedisconteerde geschatte royalty’s die door het eigendom van het octrooi of het handelsmerk zijn vermeden. De reële waarde van in een bedrijfscombinatie verworven klantrelaties wordt bepaald aan de hand van de excess earnings-methode over meerdere perioden, waarbij het bewuste actief wordt gewaardeerd onder aftrek van een reëel rendement op alle andere activa die gezamenlijk de daarmee samenhangende kasstromen creëren. De reële waarde van andere immateriële activa is gebaseerd op de verwachte contante waarde van de kasstroom uit het gebruik en de uiteindelijke verkoop van de activa. Voorraden

De reële waarde van voorraden die als onderdeel van een bedrijfscombinatie zijn verworven, wordt bepaald op basis van de geschatte verkoopprijs in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten, plus een redelijke winstmarge waarin de voltooiings- en verkoopinspanning tot uitdrukking komen. Handels- en overige vorderingen

De reële waarde van handelsdebiteuren en overige vorderingen, exclusief onderhanden projecten in opdracht van derden, wordt tegen de contante waarde van de toekomstige kasstromen geschat, die op hun beurt worden gedisconteerd tegen de marktrente per verslagdatum. Deze reële waarde wordt bepaald ten behoeve van de informatieverschaffing.


Toelichting op het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten 31

INFOR MATIE PER SE CT OR

Per 1 januari 2009 bepaalt en presenteert de Groep operationele sectoren gebaseerd op de informatie die intern is gerapporteerd aan de Chief Operating Decision Making (CODM)-commissies, die de belangrijke operationele beslissingen nemen van de sector. Deze presentatie is het gevolg van de toepassing van IFRS 8 Operationele segmenten. De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling en berekeningsmethoden zijn gehanteerd zoals opgenomen in paragraaf 2. Operationele sectoren

De Groep bestaat uit drie sectoren, zoals hieronder beschreven. De sectoren bieden verschillende producten en diensten aan, worden apart bestuurd en maken gebruik van verschillende technologieën. Onderstaande samenvatting beschrijft de werkzaamheden van de verschillende sectoren van de Groep. ◾ Advanced Textiles & Composites

Fabricage en verkoop van beschermende en veiligheidsweefsels voor beroepskleding, outdoorweefsels, composieten voor persoonlijke en voertuigbescherming en composieten voor technologische toepassingen in lucht- en ruimtevaart. ◾ Geosynthetics & Grass

Fabricage en verkoop van weefsels en non-wovens voor wegen waterbouw, milieuprojecten, recreatieve en industriële toepassingen en van kunstgrasvezels en backing voor uiteenlopende toepassingen. ◾ Overig

Fabricage en verkoop van rubber en foam rollers voor de kantoormachine-industrie en aanverwante producten, ontwikkeling, productie en verkoop van inkjettechnologie en aanverwante componenten voor industriële toepassingen alsmede landenholdings en servicebedrijven. Geografische sectoren

De sectoren zijn actief op vier continenten, te weten Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië. Bij de presentatie van informatie op basis van geografische sectoren wordt voor de opbrengsten van de sector uitgegaan van de geografische locatie van herkomst. Voor de activa van de sectoren wordt uitgegaan van de geografische locatie van de activa.


31.1 Specificatie naar operationele sectoren Advanced Textiles & Composites in miljoenen euro

EXTERNE OPBRENGSTEN


Overig

Elimininaties tussen de segmenten

Geconsolideerd

2009

2008

2009

2008

2009

2008

2009

2008

2009

2008

397,3

481,0

392,1

497,8

52,7

53,8

–

–

842,1

1.032,6

0,7

1,6

0,1

–

1,3

–

– 2,1

– 1,6

–

–

– 14,2

– 17,6

– 25,3

– 23,0

– 3,2

– 1,7

–

–

– 42,7

– 42,3

27,0

52,9

13,8

34,8

– 8,1

– 3,9

–

–

32,7

83,8

Opbrengst uit transacties tussen segmenten Afschrijving en amortisatie BEDRIJFSRESULTAAT

0,2

0,2

0,5

0,7

19,8

27,6

– 19,4

– 28,0

1,1

0,5

– 9,1

– 11,6

– 6,5

– 10,6

– 12,8

– 23,7

19,4

28,0

– 9,0

– 17,9

–

–

– 4,9

–

–

–

–

–

– 4,9

–

18,0

41,5

3,3

31,8

– 1,3

– 3,2

–

–

20,0

70,1

–

–

–

–

–

–

–

–

– 5,6

– 19,1

– 0,6

–

10,1

–

–

–

–

–

9,5

–

–

–

– 0,8

–

–

–

–

–

– 0,8

–

267,8

343,7

358,5

487,9

67,4

29,3

–

–

693,7

860,9

–

–

18,9

–

–

–

–

–

18,9

–

deelnemingen

–

–

–

–

–

6,2

–

–

–

6,2

Niet-toegerekende activa

–

–

–

–

–

–

–

–

35,9

22,1

267,8

343,7

377,4

487,9

67,4

35,5

–

–

748,5

889,2

48,3

58,3

61,9

63,6

38,3

48,8

–

148,5

170,7

Financieringsbaten

1)

Financieringslasten Bijzondere waardeverminderingen financiële vaste activa Te rapporteren sectorwinst voor winstbelasting Winstbelasting Resultaat op verkochte activiteiten na winstbelasting Aandeel resultaat geassocieerde deelnemingen Activa van sectoren Investeringen in geassocieerde deelnemingen Investeringen in overige

Totaal activa Verplichtingen van sector

2)

Niet-toegerekende verplichtingen Totaal verplichtingen Investeringsuitgaven

–

–

–

–

–

–

–

–

215,1

346,5

48,3

58,3

61,9

63,6

38,3

48,8

–

–

363,6

517,2

4,2

11,7

9,0

29,0

4,1

7,3

–

–

17,3

48,0

1)

Exclusief EUR 0,1 miljoen geconsolideerde omrekeningsverschillen. (2008: € 3,7 miljoen)

2)

Exclusief intercompany-leningen.


>

TOELICHTING OP HET OVERZICHT VAN GEREALISEERDE EN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

31.2 Specificatie naar geografisch locatie

Opbrengsten naar herkomst 2009

2008

Nederland

172,8

Overig Europa

149,7

Noord-Amerika Azië / Australië / Midden-Oosten TOTAAL

32

Activa naar herkomst 2009

2008

222,5

57,4

135,4

176,1

208,5

185,1

400,8

488,0

247,1

295,5

118,8

146,0

235,5

273,2

842,1

1.032,6

748,5

889,2

AC QUISITIES EN VE RKOOP VAN DE E L NE M I NGE N

Verkochte activiteiten

De invloed van de in 2009 verkochte activiteiten CTI/Geofabrics Australasia pty ltd en Ten Cate Permess Interlinings Hong Kong ltd op het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van 2009 was als volgt:

Opbrengsten

2009

2008

17,3

35,8

Kosten grond- en hulpstoffen uitbesteed werk

9,4

21,6

Overige kosten

6,2

11,4

1,7

2,8

2009

2008

128,7

138,4

Bedrijfsresultaat

33

PERS ONEELS KOST E N

Lonen en salarissen Sociale lasten

26,4

28,4

Kosten optieregeling

1,2

1,7

Pensioenkosten

5,8

3,8

Inleenkrachten

6,8

14,4

Overige personeelskosten Personeelskosten

4,1

3,6

173,0

190,3

De pensioenkosten betreffen voor € 2,8 miljoen (2008: € 1,9 miljoen) toegezegd-pensioenregelingen (zie toelichting 49.3) en voor € 3,0 miljoen (2008: € 1,9 miljoen) toegezegde-bijdrageregelingen.


34

OV ER IGE BEDR IJ F SKOST E N

34.1 Overheidssubsidies

In het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van de Groep is in 2009 € 1,5 miljoen aan overheidssubsidies verantwoord (2008: € 2,1 miljoen). 34.2 Onderzoek en ontwikkeling

De kosten met betrekking tot onderzoek en ontwikkeling bedroegen in 2009 € 9,3 miljoen (2008: € 7,9 miljoen). Daarvan is € 6,8 miljoen (2008: € 4,2 miljoen) verantwoord onder Personeelskosten en € 2,5 miljoen (2008: € 3,7 miljoen) onder overige bedrijfskosten. 34.3 Boekwinst verkoop materiële vaste activa

De Groep heeft in 2009 enkele gebouwen en terreinen verkocht waarop in totaal een boekwinst is behaald van € 1,3 miljoen (2008: € 6,5 miljoen).

Gebouwen en terreinen Overige Resultaat bij verkoop Boekwaarde van de verkochte activa Opbrengst uit de verkoop

2009

2008

1,3

6,5

–

0,2

1,3

6,7

3,1

6,1

4,4

12,8

34.4 Operationele leasekosten

De Groep heeft in 2009 € 7,3 miljoen uitgaven in de overige bedrijfskosten opgenomen op grond van operationele leaseovereenkomsten (2008: € 5,5 miljoen). 35

NETTO FINANC IE RI NGSL AST E N

2009

2008

Rentebaten

1,1

0,5

Rentelasten

– 9,0

– 17,9

Bijzondere waardevermindering financiële vaste activa*

– 4,9

–

0,1

3,7

– 12,7

– 13,7

Koersverschillen vreemde valuta’s Netto financieringslasten *

Zie toelichting 40.2.


>

TOELICHTING OP HET OVERZICHT VAN GEREALISEERDE EN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

36

W INS TBELASTING

2009

2008

– 13,9

– 21,0

Verschuldigde winstbelasting

Huidig boekjaar Opname van eerder niet opgenomen compensabele verliezen

1,9

Te veel (te weinig) voorzien in voorgaande boekjaren

0,2

–

– 11,8

– 21,0

Mutatie niet opgenomen tijdelijke verschillen

1,1

–

Benutting en waardering van fiscale verliezen

5,1

1,9

6,2

1,9

– 5,6

– 19,1

Uitgestelde winstbelasting

Totale belastinglast in het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Aansluiting met het toepasselijke belastingtarief

2009

2008

Resultaat voor winstbelasting

20,0

70,1

Belasting naar de winst volgens gemiddeld gewogen lokaal tarief winstbelasting

40,0%

8,0

29,7%

20,8

verliezen zijn opgenomen

7,5%

1,5

0,9%

0,6

Fiscaal niet aftrekbare kosten

9,0%

1,8

1,6%

1,1

– 10,5%

– 2,1

– 4,0%

– 2,8

– 6,5%

– 1,3

verliezen

– 11,0%

– 2,2

– 2,7%

– 1,9

Overige

– 0,5%

– 0,1

1,8%

1,3

28,0%

5,6

27,3%

19,1

Verliezen in verslagjaar waarvoor geen compensabele

Fiscaal vrijgestelde baten Mutatie niet-opgenomen tijdelijke verschillen Opname van eerder niet-opgenomen compensabele

Belastingdruk in het overzicht geconsolideerde gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

De stijging van het gewogen gemiddelde belastingtarief van 29,7% naar 40,0% is met name het gevolg van wijzigingen van het aandeel van de verschillende landen in het totale resultaat voor belasting. In vergelijking met 2008 is in 2009 een groter deel van het resultaat gerealiseerd in landen met een relatief hoger belastingpercentage. 37

R ES ULTAAT OP V E RKOCHT E ACT I VI T E I T E N

2009

2008

CTI / Geofabrics Australasia pty ltd

10,1

–

Ten Cate Permess Interlinings Hong Kong ltd

– 0,6

–

9,5

–

Resultaat op verkochte activiteiten na belasting


Toelichting op de geconsolideerde balans in miljoenen euro

Goodwill

Ontwikkeling

Overige immateriële vaste activa

Stand per 1 januari 2008

117,3

0,5

25,8

143,6

Verworven door acquisitie

44,8

–

34,8

79,6

38

IMMATERIËLE VA ST E ACT I VA

Totaal

Kostprijs

Investeringen Koersverschillen Stand per 31 december 2008 Wijziging tengevolge van verkochte activiteiten Investeringen Koersverschillen Stand per 31 december 2009

–

0,8

0,4

1,2

5,2

–

1,5

6,7

167,3

1,3

62,5

231,1

– 0,5

–

–

– 0,5

0,1

3,8

0,3

4,2

– 3,0

–

– 0,4

– 3,4

163,9

5,1

62,4

231,4

2,2

0,1

4,5

6,8

–

0,2

11,4

11,6

Amortisatie

Stand per 1 januari 2008 Amortisatie Koersverschillen Stand per 31 december 2008 Amortisatie Wijziging tengevolge van verkochte activiteiten

–

–

0,6

0,6

2,2

0,3

16,5

19,0

–

0,4

8,4

8,8

– 0,2

–

–

– 0,2

–

–

–

–

2,0

0,7

24,9

27,6


115,1

0,4

21,3

136,8

Stand per 31 december 2008

165,1

1,0

46,0

212,1


161,9

4,4

37,5

203,8

Koersverschillen Stand per 31 december 2009 Boekwaarde


>

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS

38.1 Amortisatie/bijzondere waardevermindering

De Groep heeft geen bijzondere waardeverminderingen inzake immateriële vaste activa verwerkt in 2009 (2008: € nihil). 38.2

Toetsing op bijzondere waardevermindering voor kasstroomgenererende eenheden die goodwill bevatten

De volgende kasstroomgenererende eenheden bevatten goodwillposten: 2009

2008

TenCate Grass

80,3

82,7

TenCate Advanced Armour EU

31,2

32,3

TenCate Advanced Composites USA

19,1

19,7

TenCate Advanced Armour USA

20,4

21,0

Overige

10,9

9,4

161,9

165,1

In 2009 heeft de Groep de bestaande goodwill getoetst op bijzondere waardevermindering. De bedrijfswaarde is bepaald aan de hand van toekomstige kasstromen voor de komende drie jaren, gebaseerd op historische ervaringscijfers, marktverwachting en strategische plannen. Voor de periode na drie jaar wordt geen groeipercentage gehanteerd. De gebruikte disconteringsvoeten voor belastingen variëren van 8,8% tot 11,3% (2008: 9,8% tot 12,4%). De directe opbrengstwaarde betreft de reële (markt)waarde minus verkoopkosten. Op basis van deze toetsing is geen bijzondere waardevermindering op goodwill verantwoord. De mutaties in 2009 betroffen koersverschillen. Wij hebben de gevoeligheid van de belangrijkste veronderstellingen onderzocht en geconcludeerd dat beperkte aanpassingen in de belangrijkste veronderstellingen er redelijkerwijs niet toe zullen leiden dat de boekwaarde de realiseerbare waarde overstijgt 38.3 Amortisatie

De amortisatie van € 8,8 miljoen (2008: € 11,6 miljoen) is verwerkt in de post Amortisatie in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten.


39

MATERIËLE VAST E ACT I VA

Terreinen en bedrijfs- Machines en installaties gebouwen

Overige bedrijfsmiddelen

Bedrijfsmiddelen in uitvoering

Totaal

336,0

37,8

22,8

520,9

Aanschaffingswaarde


124,3

Verworven door acquisitie

1,3

7,2

1,1

2,3

11,9

Investeringen

7,7

52,6

4,4

– 17,9

46,8

– 6,2

– 8,0

– 0,7

–

– 14,9

2,5

6,9

0,5

1,4

11,3

129,6

394,7

43,1

8,6

576,0

– 1,6

– 5,8

– 1,3

–

– 8,7

Desinvesteringen Koersverschillen Stand per 31 december 2008 Wijziging ten gevolge van verkochte activiteiten Investeringen

2,4

8,9

1,8

–

13,1

Desinvesteringen

– 2,6

– 4,4

– 0,8

–

– 7,8

Koersverschillen

– 1,2

– 4,2

– 0,2

– 0,6

– 6,2

126,6

389,2

42,6

8,0

566,4

51,4

221,3

30,1

–

302,8

4,6

23,5

2,6

–

30,7

– 4,1

– 4,2

– 0,5

–

– 8,8

0,7

2,8

0,4

–

3,9

52,6

243,4

32,6

–

328,6

–

– 2,0

– 0,5

–

– 2,5

5,0

25,9

3,0

–

33,9

Desinvesteringen

– 0,1

– 4,0

– 0,5

–

– 4,6

Koersverschillen

– 0,6

– 2,5

– 0,6

–

– 3,7

56,9

260,8

34,0

–

351,7


72,9

114,7

7,7

22,8

218,1

Stand per 31 dec 2008

77,0

151,3

10,5

8,6

247,4

Stand per 31 dec 2009

69,7

128,4

8,6

8,0

214,7

Stand per 31 december 2009 Afschrijvingen

Stand per 1 januari 2008 Afschrijvingen Desinvesteringen Koersverschillen Stand per 31 december 2008 Wijzigingen ten gevolge van verkochte activiteiten Afschrijvingen

Stand per 31 december 2009 Boekwaarde


>


39.1 Bijzondere waardevermindering en terugneming van bijzondere waardevermindering

De Groep heeft in 2009 geen bijzondere waardevermindering op materiële vaste activa verwerkt (2008: € nihil). Er zijn geen bijzondere waardeverminderingen teruggenomen in dit boekjaar. 39.2 Gebouwen, machines en installaties in lease

De Groep least gebouwen, machines en installaties op grond van een aantal financiële leasecontracten. Per 31 december 2009 bedroeg de nettoboekwaarde hiervan € 5,3 miljoen (31 december 2008: € 5,5 miljoen). De geleasde gebouwen, machines en installaties strekken tot zekerheid van de financiële leaseverplichtingen (zie toelichting 48). 39.3 Zekerheid

Per 31 december 2009 waren machines en installaties van Ten Cate - Union Protective Fabrics Asia Ltd ter waarde van € 6,0 miljoen bezwaard als zekerheid voor een kredietfaciliteit ter grootte van € 5,8 miljoen (31 december 2008, € nihil). Van deze kredietfaciliteit is ultimo 2009 een bedrag van € 0,5 miljoen opgenomen. 39.4 Afschrijvingslast

De afschrijvingslast van € 33,9 miljoen (2008: € 30,7 miljoen) is verwerkt in de post afschrijvingen in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten. 40

INV ES TERINGEN I N GE ASSOCI E E RDE DE E L NE M I N G E N E N FI N A N C I Ë LE VA S T E A C T I VA

40.1 Geassocieerde deelnemingen

Op 31 maart 2009 heeft de Groep 49% van de aandelen van TigerTurf NZ ltd, Auckland (Nieuw-Zeeland), TigerTurf UK ltd, Hartlebury (Verenigd Koninkrijk), Tiger Sports Americas inc, Austin (Verenigde Staten) en TigerTurf Australia pty ltd, Campbellfield (Victoria, Australië) (hierna te noemen TigerTurf Groep) overgenomen tegen een betaling in contanten van € 12,6 miljoen inclusief acquisitiekosten. De Groep heeft in 2010 en 2011 een optie tot koop van de overige 51% van de aandelen, terwijl ook de verkopende partij de optie heeft om die 51% van de aandelen te verkopen aan de Groep. Dit belang van 49% is in de jaarrekening opgenomen als investeringen in geassocieerde deelnemingen. Op 29 december 2009 is het belang van de Groep in GreenFields uitgebreid van 20% naar 32% als gevolg van een herstructurering van GreenFields. Per dezelfde datum heeft de Groep, tegen een inbreng van vorderingen op GreenFields, preferente aandelen GreenFields ontvangen. Dit belang is in de jaarrekening opgenomen als investeringen in geassocieerde deelnemingen. De geassocieerde deelnemingen hebben een waarde per 31 december 2009 van € 18,9 miljoen (31 december 2008: € nihil). De post geassocieerde deelnemingen betreft het 49%-belang in de aandelen van TigerTurf en het 32%-belang in de aandelen van GreenFields dat de Groep per 31 december 2009 hield.


Het aandeel in het nettoresultaat in de geassocieerde deelnemingen bedroeg – € 0,8 miljoen (2008: € nihil). In 2009 heeft de Groep geen dividenduitkeringen ontvangen van investeringen verwerkt volgens de equitymethode. (2008: € nihil). Geassocieerde deelnemingen en joint ventures

De samengevatte financiële gegevens zijn niet gecorrigeerd voor het percentage in eigendom van de Groep en kunnen als volgt worden gespecificeerd per 31 december: 2009

2008

49,8

21,2

Vlottende activa

50,7

33,4

Totaal activa

100,5

54,6

Kortlopende verplichtingen

30,9

15,8

Langlopende verplichtingen

27,5

8,8

58,4

24,6

Opbrengsten

105,7

88,8

Kosten

105,1

84,7

0,6

4,1

2009

2008

–

–

18,4

–

Vaste activa

Totaal verplichtingen

Winst/(verlies) De mutaties op de post geassocieerde deelnemingen waren als volgt:

Stand per 1 januari Investeringen Overgeboekt van overige deelnemingen Resultaat Stand per 31 december

1,3

–

– 0,8

–

18,9

–

2009

2008

40.2 Financiële vaste activa

De financiële vaste activa kunnen als volgt worden gespecificeerd

Overige deelnemingen Overige langlopende vorderingen en beleggingen Stand per 31 december

–

6,2

6,6

4,7

6,6

10,9


>


Overige deelnemingen

De belangrijkste overige deelnemingen die hieronder zijn opgenomen betreffen Landscape Solutions bv (Goirle, 20%) en Performance Fabrics and Fibers LLC (Andrews, South Carolina, 16%). De Groep heeft onder overige deelnemingen een bijzondere waardevermindering verwerkt van € 4,9 miljoen in 2009 in laatstgenoemde niet-strategische financiële deelneming binnen de sector Geosynthetics & Grass. 2009

2008

6,2

1,3

–

4,6

Bijzondere waardevermindering

– 4,9

–

Overgeboekt naar geassocieerde deelnemingen

– 1,3

–

–

0,3

–

6,2

Stand per 1 januari Investeringen

Koersverschillen Stand per 31 december Overige langlopende vorderingen en beleggingen

De voornaamste langlopende vorderingen en beleggingen betreffen belegde pensioengelden bij enkele Amerikaanse werkmaatschappijen (€ 4,6 miljoen) en een vooruitbetaling in verband met een langlopend erfpachtrecht in China en Maleisië (€ 1,9 miljoen). 41

UITGES TELDE W I NST BE L AST I NGVORDE RI NGE N E N - V E R P LI C H T I N G E N

De in de balans verwerkte uitgestelde winstbelastingvorderingen en -verplichtingen zijn toe te rekenen aan de volgende posten: Vorderingen

Verplichtingen

Netto

2009

2008

2009

2008

2009

2008

–

–

– 5,1

– 6,6

– 5,1

– 6,6


–

–

– 2,6

– 4,4

– 2,6

– 4,4


0,3

–

–

– 0,4

0,3

– 0,4

Voorraden

3,8

3,4

–

–

3,8

3,4

Overige vorderingen

0,3

0,4

–

–

0,3

0,4

Pensioenvoorzieningen

3,9

4,6

–

–

3,9

4,6

Overige voorzieningen

5,3

6,1

–

–

5,3

6,1

10,3

5,1

–

–

10,3

5,1

0,1

0,8

– 0,8

–

– 0,7

0,8

-verplichting

24,0

20,4

– 8,5

– 11,4

15,5

9,0

Saldering van vorderingen en verplichtingen

– 4,2

– 6,2

4,2

6,2

–

–

19,8

14,2

– 4,3

– 5,2

15,5

9,0


Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening Overige Uitgestelde winstbelastingvordering/

Netto uitgestelde winstbelastingvordering/-verplichtingen


Resultaateffecten als gevolg van mutaties op uitgestelde winstbelasting op voornoemde posten worden volledig in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen. Het te gelde maken van de uitgestelde winstbelastingvorderingen is afhankelijk van toekomstige belastbare winst die hoger uitvalt dan de winst uit het terugdraaien van belastbare tijdelijke verschillen. Op basis van een projectie van de geschatte belastbare winst en bestaande mogelijkheden van fiscale planning wordt het waarschijnlijk geacht dat in de toekomst voldoende belastbare winst zal worden gegenereerd voor de realisatie van deze uitgestelde belastingvorderingen. Niet in de balans verwerkte uitgestelde winstbelastingvorderingen

Per 31 december 2009 was sprake van € 46,4 miljoen (2008: € 21,8 miljoen) niet-gewaardeerde compensabele verliezen. Hiervoor is geen uitgestelde winstbelastingvordering opgenomen, omdat het op dit moment niet waarschijnlijk is dat er toekomstige belastbare winst beschikbaar komt waartegen de Groep de bate hiervan kan afzetten. Het hiermee gemoeide bedrag aan winstbelasting bedraagt per 31 december 2009 € 10,6 miljoen (2008: € 4,4 miljoen). De aflooptermijn van de niet-gewaardeerde compensabele verliezen is gepresenteerd in de navolgende tabel: 2009

2008

Binnen 2 tot 5 jaar

11,3

5,0

Na 5 jaar en daarna

16,6

0,7

Onbepaalde tijd

18,5

16,1

46,4

21,8

2009

2008

Grond- en hulpstoffen

45,3

57,4

Halffabrikaten

32,5

42,6

Gereed product

77,2

111,5

155,0

211,5

Niet-gewaardeerde compensabele verliezen 42

VOOR RADEN

Voorraden

In 2009 bedroegen de als kosten van de verkopen opgenomen grond- en hulpstoffen en mutaties in gereed product en goederen in bewerking € 421 miljoen (2008: € 544 miljoen). In 2009 bedroeg de als last opgenomen vermindering van de voorraadwaarde tot netto-opbrengstwaarde € 6,1 miljoen. De terugneming van de vermindering van de voorraadwaarde bedroeg € 1,5 miljoen. De als last opgenomen voorraadwaarde en de terugneming zijn verwerkt onder grond- en hulpstoffen.


>


43

HANDELS DEBITE URE N

Te vorderen van derden Te vorderen van geassocieerde deelnemingen Te vorderen van overige deelnemingen Te vorderen van joint ventures Handelsdebiteuren

2009

2008

94,1

154,2

6,6

–

–

13,4

0,1

1,3

100,8

168,9

Handels- en overige vorderingen met een looptijd van minder dan een jaar zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs minus bijzondere waardeverminderingen. Dotatie aan de voorziening voor dubieuze debiteuren is in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen onder Uitbesteed werk en andere externe kosten. 44

OVERIGE V OR DERI NGE N

2009

2008

Te vorderen terzake van andere belastingen

2,1

3,3

Derivaten tegen reële waarde

1,4

1,8

Overige vorderingen en vooruitbetaalde posten

9,4

11,2

12,9

16,3

Overige vorderingen Te vorderen ter zake van andere belastingen betreft voornamelijk terug te vorderen BTW.

Per 31 december 2009 bedroegen de vooruitbetaalde posten € 3,8 miljoen (per 31 december 2008: € 5,0 miljoen). 45

GELDMIDDELEN E N KASE QUI VAL E NT E N

2009

2008

Banksaldi

12,7

5,3

Kassaldi

0,1

0,1

12,8

5,4

– 14,7

– 19,4

– 1,9

– 14,0

Geldmiddelen en kasequivalenten Kasgeldleningen, rekening-courantschuld Geldmiddelen in het kasstroomoverzicht Ultimo 2009 en 2008 waren alle bedragen vrij beschikbaar. 46

TOTAAL EIGEN VE RM OGE N VAN AANDE E L HOUDE R S

Voor het mutatieoverzicht van het eigen vermogen wordt verwezen naar pagina 88.


46.1 Gewone aandelen

2009

2008

23.967

23.556

–

–

1.101

411

25.068

23.967

Aantal x 1.000

Uitstaand per 1 januari Uitgifte aandelen Uitgegeven stockdividend Uitstaande per 31 december

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 200 miljoen, verdeeld in 80 miljoen gewone aandelen van nominaal € 2,50. Het geplaatste kapitaal per 31 december 2009 bedraagt 25.067.580 gewone aandelen van nominaal € 2,50 (per 31 december 2008: 23.966.901 gewone aandelen van nominaal € 2,50). De houders van gewone aandelen zijn gerechtigd tot dividend zoals periodiek door de algemene vergadering van aandeelhouders wordt goedgekeurd. Tevens hebben zij het recht om per aandeel één stem uit te brengen tijdens vergaderingen van de Vennootschap. Uitgifte aandelen en beperking voorkeursrecht

Door de algemene vergadering van aandeelhouders is aan de raad van bestuur de bevoegdheid verleend tot uitgifte van aandelen en uitsluiting of beperking van het voorkeursrecht voor het tijdvak eindigend op 30 september 2010. De bevoegdheid tot uitgifte van aandelen betreft 10% van het geplaatste aandelenkapitaal plus een verdere uitgifte tot een maximum van 10% van het geplaatste aandelenkapitaal in het geval de uitgifte plaatsvindt in het kader van een fusie of acquisitie. Hetzelfde geldt voor de bevoegdheid van de raad van bestuur onder goedkeuring van de raad van commissarissen tot het beperken of uitsluiten van het voorkeursrecht. 46.2 Ingekochte gewone aandelen

2009

2008

527

556

–

– 25

–6

–4

521

527

Aantal x 1.000

Uitstaand per 1 januari Uitoefening opties Uitgegeven in verband met aandelenspaarplan Uitstaand per 31 december

De ingekochte gewone aandelen hebben als doel de verwatering van de winst per aandeel door het toekennen van opties en uitgifte van aandelen in het kader van het aandelenspaarplan te voorkomen. Gedurende 2009 heeft geen inkoop van eigen aandelen plaatsgevonden (2008: geen).


>


Inkoop eigen aandelen

De raad van bestuur is door de algemene vergadering van aandeelhouders gemachtigd voor het tijdvak eindigend op 30 september 2010, volgestorte eigen aandelen (of certificaten daarvan) te verkrijgen. Het maximum aantal aldus te verkrijgen aandelen is gelijk aan 10% van het op het tijdstip van verkrijging van de aandelen (of certificaten daarvan) geplaatste kapitaal. 46.3 Agio

De agioreserve is te beschouwen als gestort kapitaal. 46.4 Ingehouden winst deelnemingen

De reserve is gevormd voor werkmaatschappijen en joint ventures waar de vrije beschikking over ingehouden winsten aan beperkingen onderhevig is. 46.5 Reserve omrekeningsverschillen

De reserve omrekeningsverschillen omvat alle koersverschillen op vreemde valuta’s die ontstaan door de omrekening van de jaarrekening van activiteiten buiten de eurozone. Deze koersverschillen worden geboekt via het eigen vermogen. De opbouw van het cumulatieve bedrag is begonnen op 1 januari 2004 en is niet beschikbaar voor uitkering aan aandeelhouders. Door de verkoop van het 50%-aandeel van de Groep in CTI / Geofabrics Australasia pty ltd en de verkoop van Ten Cate Permess Interlinings Hong Kong ltd is van de omrekeningsverschillen in 2009 € 1,0 miljoen (2008: € nihil) ten laste van het resultaat gebracht. 46.6 Reserve afdekkingsresultaten

De reserve afdekkingsresultaten is niet beschikbaar voor uitkering aan aandeelhouders. Een negatieve reserve reduceert het bedrag dat vrij uit de reserves uitkeerbaar is. De stand van de reserve afdekkingsresultaten per 31 december 2009 is € 0,2 miljoen negatief (2008: € nihil). Het ineffectieve deel van derivaten die deel uitmaken van een hedgerelatie is nihil (2008: € nihil). 46.7 Onverdeeld resultaat

Na de verslagdatum is het volgende dividend voorgesteld, hetgeen nog niet in de balans is verwerkt. Voorgesteld wordt het dividend over 2009 vast te stellen op € 0,60 per aandeel van nominaal € 2,50 (2008: € 0,85), betaalbaar naar keuze in contanten of in de vorm van stockdividend.

€ 0,60 per gewoon aandeel (2008: € 0,85)


2009

2008

15,0

20,4

46.8 Doelstelling ten aanzien van het vermogen en de financiering

De doelstelling ten aanzien van het vermogen en de financiering is overeenkomstig 2008 het zekerstellen van de continuïteit van de onderneming door middel van attractieve rendementen voor aandeelhouders en door het waarborgen van voordelen voor andere belanghebbenden. Indien nodig wordt de kapitaalstructuur aangepast aan de economische ontwikkelingen en risico’s ten aanzien van activa. Ten aanzien van de financiering wordt op langere termijn een nettoschuld/EBITDA-ratio van maximaal 2,5 nagestreefd. De berekening per 31 december is als volgt:

Langlopende rentedragende verplichtingen Kortlopend deel van de langlopende verplichtingen Kasgeldleningen, rekening-courant Totale schuld Minus: geldmiddelen en kasequivalenten Nettoschuld EBITDA* Nettoschuld/EBITDA *

31 december 2009

31 december 2008

192,0

316,2

1,6

0,9

14,7

19,4

208,3

336,5

12,8

5,4

195,5

331,1

82,9

127,0

2,36

2,61

Conform het convenant betreffende de leningfaciliteit wordt de EBITDA voor geacquireerde en afgestoten bedrijven op twaalfmaandsbasis gebracht. Het effect daarvan is een € 2,1 miljoen lagere EBITDA (2008: € 0,9 miljoen hoger). Daarnaast zijn conform de financieringsovereenkomst het resultaat op verkochte activiteiten (€ 9,5 miljoen) en overige mutaties (€ 0,1 miljoen) meegenomen in de EBITDA.

47

W INST PER AAND E E L

47.1 Gewone winst per aandeel

Bij de berekening van de gewone winst per aandeel per 31 december 2009 is uitgegaan van het aan houders van gewone aandelen toekomend gerealiseerd resultaat van € 23,9 miljoen (2008: € 51,1 miljoen) en een gewogen gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen gedurende het boekjaar 2009 van 24.544.316 (2008: 23.426.397), berekend als volgt: 2009

2008

23,9

51,1

Nettowinst over het boekjaar en toekomend aan houders van gewone aandelen


>


Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen

2009

2008

23.967

23.556

Effect van in bezit zijnde gewone aandelen (inclusief ingekochte aandelen)

– 527

– 556

Effect van aandelen uitgegeven in verband met stockdividend

1.101

411

Effect van aandelen uitgegeven als gevolg van uitgeoefende optierechten

–

13

Effect van aandelen uitgegeven als gevolg van aandelenspaarplan

3

2

24.544

23.426

aantal x 1.000

Uitstaande gewone aandelen op 1 januari

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen per 31 december 47.2 Verwaterde winst per aandeel

Bij de berekening van de verwaterde winst per aandeel per 31 december 2009 is uitgegaan van het aan houders van gewone aandelen toekomend gerealiseerd resultaat van € 23,9 miljoen (2008: € 51,1 miljoen) en het gewogen gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen gedurende het boekjaar 2009 van 24.616.148 (2008: 23.494.868), berekend als volgt: 2009

2008

23,9

51,1

2009

2008

24.544

23.426

72

69

24.616

23.495

2009

2008

185,1

304,2

Financiële leaseverplichtingen

4,5

5,3

Overige leningen

4,0

7,6

193,6

317,1

– 1,6

– 0,9

192,0

316,2

Nettowinst over het boekjaar en toekomend aan houders van gewone aandelen Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen aantal x 1.000

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen per 31 december Effect van uitstaande optierechten Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen (na verwatering) per 31 december 48

LANGLOPENDE SCHUL DE N

Syndicated loan

Af: aflossing leningen in komend jaar Langlopende schulden


2009 Totaal

2010 < 1 jaar

2011 1 – 2 jaar

2012/2014 2 – 5 jaar

2015 en verder > 5 jaar

2008 Totaal

EUR – variabele rente

38,8

–

–

38,8

–

122,1

USD – variabele rente

146,3

–

–

146,3

–

150,8

DKK – variabele rente

–

–

–

–

–

31,3

EUR – vaste rente 8,00%

0,7

0,2

0,2

0,3

–

0,9

EUR – variabele rente

3,7

0,6

0,5

2,6

–

4,3

THB – vaste rente 3,45%

0,1

–

–

0,1

–

0,1

AUD – variabele rente

–

–

–

–

–

2,6

USD – variabele rente

2,8

–

–

–

2,8

2,9

Syndicated loan


Overige leningen

EUR – vaste rente 0,5 – 3,0%

0,1

–

0,1

–

–

0,1

EUR – vaste rente 1,00%

1,1

0,8

0,3

–

–

2,0

193,6

1,6

1,1

188,1

2,8

317,1


De gesyndiceerde lening van € 389 miljoen (2008 € 400 miljoen), waaronder in verschillende valuta’s kan worden opgenomen, is afgesloten bij een syndicaat van twaalf banken op 16 februari 2007 en aangepast op 27 februari 2008. Van deze faciliteit was op 31 december 2009 € 185 miljoen opgenomen (2008: € 306 miljoen). Desinvesteringen hebben geleid tot een verlaging van de faciliteit, waardoor per 31 december 2009 maximaal € 389 miljoen kan worden opgenomen. De looptijd van de lening bedraagt vijf jaar (tot 16 februari 2012). De aflossing vindt in totaliteit plaats op de einddatum. De lening is gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-interestmethode. Het te betalen rentepercentage is gekoppeld aan de nettoschuld/EBITDA-ratio die elk kwartaal over de twaalf voorgaande maanden wordt berekend. De renteopslag boven Euribor respectievelijk Libor zal liggen tussen de 0,40% en 1,00%. Eind 2009 bedroeg de opslag 0,625% (2008: 0,725%). Aan genoemde gesyndiceerde lening zijn enkele voorwaarden verbonden, waarvan de belangrijkste zijn: ◾ totale nettoschuld/EBITDA kleiner dan 3, met de eenmalige mogelijkheid om na een acquisitie gedurende

twee opeenvolgende kwartalen te verhogen tot 3,5; ◾ EBITDA/nettorente groter dan 4; ◾ medegarantie door werkmaatschappijen met een totaal actief van ten minste 60% van de Groep.

TenCate voldeed per verslagdatum aan deze voorwaarden. Bij wijziging van zeggenschap over de Vennootschap (change of control) is de gesyndiceerde lening direct opeisbaar, indien 2/3 meerderheid van de geldgevers dit eist.


>


De € 3,7 miljoen financiële leaseverplichting heeft betrekking op een gebouw in Hongarije. De USD-lening met een variabele rente betreft een USD 4,0 miljoen lening van de Development Authority of Pike County Industrial Revenue Bonds. De aflossing vindt in haar geheel plaats in 2018. Van het totaal aan langlopende leningen heeft in 2009 99% (2008: 99%) een variabele rente. Het risico van deze variabiliteit is afgedekt via een aantal instrumenten (caps, swaps). Voor een toelichting op de afdekking van het renterisico van de Groep wordt verwezen naar toelichting 51.3. 49

PENSIOENV ER PLI CHT I NGE N

2009

2008

Contante waarde van gedekte verplichtingen

295,7

275,1

Reële waarde van fondsbeleggingen

298,5

272,4

Toegezegd-pensioenregelingen

Contante waarde van nettoverplichtingen

– 2,8

2,7

Niet-opgenomen actuariële winsten en verliezen

15,4

15,1

Totaal toegezegd-pensioenregelingen

12,6

17,8

8,4

6,5

21,0

24,3

2009

2008

Overige verplichtingen uit hoofde van pensioenen Pensioenverplichtingen 49.1 Mutaties in de waardering van de verplichting per verslagdatum

Stand verplichtingen per 1 januari

275,1

298,6

Overboekingen uit overige pensioenverplichtingen

3,0

–

Servicekosten

2,9

3,3

Bijdrage deelnemers

3,1

3,1

Rentekosten Betaalde uitkeringen Actuariële verschillen Stand per 31 december


15,7

16,3

– 15,9

– 15,6

11,8

– 30,6

295,7

275,1

49.2 Beleggingen

2009

2008

Stand per 1 januari

272,4

304,7

2,5

–

Verwacht rendement

16,6

17,7

Werkgeversbijdrage

8,0

4,8

Overboekingen uit overige pensioenverplichtingen

Bijdrage deelnemers

3,1

3,1

Actuariële verschillen

11,8

– 42,3

– 15,9

– 15,6

298,5

272,4

2009

2008

Obligaties

158,6

161,4

Aandelen

96,4

69,0

Hedgefondsen

11,5

11,1

Onroerend goed

25,2

26,0

3,4

4,9

Betaalde uitkeringen Stand per 31 december Specificatie van de beleggingen per 31 december

Geldmiddelen Overig

3,4

–

298,5

272,4

2009

2008

Servicekosten

– 2,9

– 3,3

Asset ceiling test conform IAS 19.58

– 0,8

–

– 15,7

– 16,3

16,6

17,7

– 2,8

– 1,9

Beleggingen pensioenfonds 49.3 In het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten opgenomen last

Rente op de verplichtingen Verwacht rendement op fondsbeleggingen Pensioenlasten/-baten

De pensioenlasten zijn in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten 2009 voor € 2,8 miljoen (2008: € 1,9 miljoen) als last verwerkt onder Personeelskosten. Het werkelijk rendement op fondsbeleggingen bedraagt € 28,4 miljoen (2008: – € 24,6 miljoen).


>


Nederland

De toegezegd-pensioenregeling betreft de pensioenaanspraken van de Nederlandse werknemers die zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate. De belangrijkste kenmerken van de regeling zijn: ◾ opbouw over het gemiddelde salaris (middelloon); ◾ opbouwpercentage 2,1%; ◾ voorwaardelijke indexatie, waarbij de gemiddelde indexatieverwachting op 70% is gesteld.

Voor de te betalen premie zijn met het pensioenfonds afspraken gemaakt. Het premiepercentage varieert binnen een overeengekomen bandbreedte, afhankelijk van de dekkingsgraad van het pensioenfonds. De huidige afspraken beslaan de periode tot 31 december 2009. Overige

De overige verplichtingen uit hoofde van pensioenen betreffen beschikbare premieregelingen en enkele specifieke oudedagvoorzieningen. De belangrijkste beschikbare premieregeling betreft een 401K-(spaar)plan in de Verenigde Staten. 49.4 Uitgangspunten voor toegezegd-pensioenregeling

De voornaamste actuariële veronderstellingen per de verslagdatum (in gewogen gemiddelden): 2009

2008

Disconteringsvoet per 31 december

5,4%

5,7%

Verwacht rendement op fondsbeleggingen per 31 december

5,8%

6,1%

Toekomstige loonsverhogingen

2,5%

2,5%

Toekomstige pensioenstijgingen

1,4%

1,4%

Veronderstellingen ten aanzien van toekomstige sterftecijfers zijn gebaseerd op gepubliceerde statistische gegevens en sterftetabellen. De toegepaste sterftetabellen zijn de generatietafel 2005 – 2050 met leeftijdsterugtelling van drie jaar voor mannen en nul jaar voor vrouwen. Het leeftijdsverschil tussen mannen en vrouwen is op drie jaar gesteld. Er is rekening gehouden met een opslag van 3,5% voor toekomstige verbetering van de levensverwachting op de verplichting en 6,0% op de service cost. Het totale verwachte langetermijnrendement op de beleggingen bedraagt 5,8% (2008: 6,1%). Dit percentage is gebaseerd op de som der rendementen op afzonderlijke beleggingscategorieën. Het effect van een 0,1%-wijziging van de disconteringsvoet leidt niet tot een wijziging van de jaarlijkse lasten (2008: nihil). De verplichting zal ten gevolge van een 0,1%-wijziging van de disconteringsvoet stijgen dan wel dalen met € 4,0 miljoen (2008: € 3,5 miljoen).


Historische informatie

2009

2008

2007

2006

2005

verplichtingen

295,7

275,1

298,6

316,1

326,5

Reële waarde van de fondsbeleggingen

298,5

272,4

304,7

302,8

289,1

Contante waarde van de nettoverplichtingen

– 2,8

2,7

– 6,1

13,3

37,4

4,4

0,8

2,7

– 1,6

–

11,8

– 42,3

– 10,3

5,7

15,7

Contante waarde van de gedekte

Ervaringsaanpassingen ontstaan op verplichtingen van de regeling* Ervaringsaanpassingen ontstaan op fondsbeleggingen *

Cijfer met betrekking tot het jaar 2005 is niet beschikbaar.

De Groep verwacht in 2010 € 6,8 miljoen werkgeverspremie aan toegezegd-pensioenregelingen bij te dragen (2009: € 8,0 miljoen). De pensioenlast over 2010 wordt geraamd op € 2,0 miljoen (2009: € 1,8 miljoen).

50

VOOR ZIENINGEN

Garantie/ claims

ReorganiOverige satie- personeelsvoorziening verplichtingen

Milieu

Overige

Totaal 2009


3,7

1,8

5,8

1,8

0,9

14,0

Gevormd ten laste van resultaat

1,6

5,9

0,4

0,1

0,4

8,4

Vrijval ten gunste van resultaat

– 0,5

– 0,4

–

–

– 0,3

– 1,2

Uitgaven lopend jaar

– 1,3

– 4,0

– 0,3

–

– 0,3

– 5,9

–

–

–

–

– 0,1

– 0,1

3,5

3,3

5,9

1,9

0,6

15,2

per 31-12-2008

2,1

1,8

0,1

–

0,4

4,4

per 31-12-2009

1,1

3,3

0,4

–

–

4,8

Koersverschillen Stand per 31 december 2009 Hiervan was kortlopend


>


De vrijval ten gunste van het resultaat is als volgt verwerkt in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten: 2009

2008

Personeelskosten

0,4

0,2


0,8

2,8

1,2

3,0

Totaal

De voorziening Garantie heeft betrekking op geleverde goederen c.q. diensten en de voorziening voor Claims heeft betrekking op schadeclaims en eventuele proceskosten. Gedurende 2009 zijn reorganisaties bekendgemaakt bij Ten Cate Advanced Composites bv, Ten Cate Thiolon bv en bij de TenCate Enbi-groep. Deze zullen naar verwachting in 2010 geheel worden afgerond. De voorziening Overige Personeelsverplichtingen is getroffen voor lang dienstverlof en overige vergoedingen, zoals bij jubilea. De milieuvoorziening is getroffen voor verwachte saneringskosten van bedrijfsterreinen, waarbij uitgegaan is van functionele sanering (handhaven bedrijfsbestemming).


Overige informatie 51

FINANCIËLE INSTRUM E NT E N

In het kader van de normale bedrijfsuitoefening loopt de Groep liquiditeits-, krediet-, rente- en valutarisico’s. Het risico van fluctuaties, hoofdzakelijk in vreemde valutakoersen en rentepercentages, wordt afgedekt met behulp van afgeleide financiële instrumenten. 51.1 Liquiditeitsrisico

Het liquiditeitsrisico betreft het risico dat de Groep niet in staat is aan haar verplichtingen te voldoen wanneer deze vervallen. Het beleid van de Groep inzake het beheersen van het liquiditeitsrisico is het binnen haar mogelijkheden waarborgen dat voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om tijdig aan haar verplichtingen te voldoen, zowel in normale als bijzondere situaties. De looptijd per 31 december 2009 van de financiële passiva is als volgt:

Boekwaarde

Contractuele kasstroom (inclusief interest)

2010 < 1 jaar

2011 1-2 jaar

2012/14 2-5 jaar

2015 e.v. > 5 jaar

193,6

– 198,9

– 3,5

– 5,6

– 187,0

– 2,8

14,7

– 14,7

– 14,7

–

–

–

111,0

– 111,0

– 111,0

–

–

–

Renteswaps

0,7

– 11,9

– 3,2

– 3,2

– 5,0

– 0,5

Valutatermijncontracten

0,4

– 0,4

– 0,4

–

–

–

320,4

– 336,9

– 132,8

– 8,8

– 192,0

– 3,3

Financiële passiva (exclusief derivaten)

Langlopende schulden Kasgeldleningen, rekening-courantschuld Handels- en overige schulden, exclusief derivaten Derivaten

Totaal financiële passiva (inclusief derivaten)


>

OVERIGE INFORMATIE

De looptijd per 31 december 2008 van de financiële passiva is als volgt:

Boekwaarde

Contractuele kasstroom (inclusief interest)

2009 < 1 jaar

2010 1-2 jaren

2011/2013 2-5 jaren

2014 e.v. > 5 jaren

317,1

– 349,7

– 10,6

– 13,2

– 322,8

– 3,1

19,4

– 19,4

– 19,4

–

–

–

130,6

– 130,6

– 130,6

–

–

–

Renteswaps

0,6

– 2,0

– 0,1

– 0,5

– 1,0

– 0,4

Valutatermijncontracten

1,4

– 1,4

– 1,4

–

–

–

469,1

– 503,1

– 162,1

– 13,7

– 323,8

– 3,5

Financiële passiva (exclusief derivaten)

Langlopende schulden Kasgeldleningen, rekening-courantschuld Handels- en overige schulden, exclusief derivaten Derivaten

Totaal financiële passiva (inclusief derivaten) 51.2 Kredietrisico

Kredietrisico is het risico van financieel verlies voor de Groep indien een afnemer of tegenpartij van een financieel instrument de aangegane contractuele verplichtingen niet nakomt. Kredietrisico’s vloeien met name voort uit vorderingen op klanten en uit beleggingen in effecten. De blootstelling aan kredietrisico van de Groep wordt hoofdzakelijk bepaald door de individuele kenmerken van de afzonderlijke afnemers. Kredietrisico wordt beperkt door eigen onderzoek naar de kredietwaardigheid van (nieuwe) klanten op basis van onder andere externe rapporten, jaarverslagen en betaalhistorie of door kredietrisico te verzekeren. De interne kredietlimieten die op basis van eigen onderzoek worden vastgesteld, worden minstens een keer per jaar herzien. Klanten waarvoor geen kredietlimiet is afgegeven (intern of door de verzekeraar) kunnen alleen zaken doen met de Groep op basis van gegarandeerde betaling. Goederen worden onder eigendomsvoorbehoud geleverd, waardoor de Groep bij uitblijven van betaling in de meeste gevallen over een preferente vordering beschikt, voor zover de goederen nog aanwezig zijn. De Groep verlangt geen zakelijke zekerheid voor handels- en overige vorderingen. Kredietverliezen worden als directe verkoopkosten in het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en nietgerealiseerde resultaten opgenomen als uitbesteed werk en andere externe kosten.


De omvang van de boekwaarde van de financiële activa geeft de maximale exposure ten aanzien van kredietrisico weer. De maximum exposure kan als volgt worden gedefinieerd: 31 december 2009

31 december 2008

118,9

188,1


12,8

5,4

Valutatermijncontracten en opties

0,5

1,6

Renteswaps

0,7

-

Rentecaps

0,2

0,2

133,1

195,3

Handelsdebiteuren en overige (langlopende) vorderingen

Totaal

De ouderdom van de handelsdebiteuren en de bijzondere waardeverminderingen kunnen als volgt worden gespecificeerd: 2009

Niet vervallen – 60 dagen vervallen

2008

Bruto

Voorziening

Bruto

Voorziening

96,5

1,3

152,5

0,6

Vervallen 60 – 120 dagen

1,8

0,1

11,0

0,5

Vervallen 120 – 360 dagen

2,1

0,4

6,8

1,1

Vervallen meer dan 360 dagen

3,9

1,7

2,8

2,0

104,3

3,5

173,1

4,2

2009

2008

4,2

3,5

–

0,1

Saldo per 31 december

Het verloop van de voorziening inzake handelsdebiteuren is als volgt:

Saldo per 1 januari Verworven door acquisitie Wijziging ten gevolge van verkochte activiteiten

– 0,2

–

Gevormd ten laste van resultaat

1,0

1,8

Vrijval ten gunste van resultaat

– 1,2

– 1,0

Afgeboekt in het boekjaar

– 0,3

– 0,3

–

0,1

3,5

4,2

Koersverschillen Saldo per 31 december


>

OVERIGE INFORMATIE

51.3 Renterisico

Het beleid ten aanzien van renterisico’s is weergegeven in de risicoparagraaf op pagina 61 van dit verslag. De condities van de rentedragende schulden zijn uiteengezet in toelichting 48. Het rentebeleid beoogt de financieringslasten zo veel mogelijk te beperken. Rente-instrumenten kunnen worden gebruikt om het vastrentende of variabel rentende karakter van de financieringen aan te passen aan het gewenste profiel. De Groep is hiervoor renteswaps en -caps aangegaan om, binnen het beleid van de Groep, hieraan te voldoen. Eind 2009 stonden de volgende rente-instrumenten open: ◾ rentecap t/m 30-12-2010:

€ 40 miljoen, 4,5%

◾ rentecap t/m 31-12-2011:

€ 20 miljoen, 3,5%

◾ rentecap t/m 31-12-2010:

$ 70 miljoen, 4,5%

◾ rentecap t/m 31-12-2011:

$ 20 miljoen, 3,5%

◾ rentecap t/m 31-12-2011:

$ 70 miljoen, 4,5%

◾ renteswap t/m 31-12-2012:

€ 50 miljoen, ontvangst variabel, betaling 1,9825% vast


€ 50 miljoen, ontvangst variabel, betaling 2,48% vast


$ 70 miljoen, ontvangst variabel, betaling 2,215% vast





De Groep waardeert de renteswaps en de rentecaps tegen reële waarde. Van de reële waarde van de renteswaps per 31 december 2009 is € 0,7 miljoen (2008: € nihil) opgenomen onder Overige vorderingen en € 0,7 miljoen (2008: € 0,6 miljoen ) onder Handels- en overige schulden. De reële waarde van de caps van € 0,2 miljoen (2008: € 0,2 miljoen) is opgenomen onder Overige vorderingen. 51.4 Valutarisico

De Groep loopt valutarisico op verkopen en inkopen die luiden in een andere valuta dan de lokale valuta van de desbetreffende groepsmaatschappij. De valuta’s waarover risico wordt gelopen, zijn voornamelijk de euro, de Amerikaanse dollar en het Britse pond. Transactierisico

De Groep dekt handelsvorderingen en -schulden die luiden in een vreemde valuta af, voor zover deze een materieel effect op het resultaat kunnen hebben. Daartoe wordt gebruikgemaakt van valutatermijntransacties (forwards) en opties. De forwards hebben een looptijd van minder dan één jaar na verslagdatum. Indien nodig worden zij verlengd. De forwards worden gewaardeerd tegen reële waarde. De hoofdsommen van de leningen in een vreemde valuta van de Groep zijn niet afgedekt omdat deze zijn opgenomen door werkmaatschappijen waar activa in dezelfde valuta tegenover staan.


Concurrentierisico

Daarnaast dekt de Groep voor zover mogelijk het geschatte valutarisico op de verwachte aan- en verkopen in de komende zes maanden af. Hiervoor worden valutaopties gebruikt. Translatierisico

Het translatierisico op het resultaat van werkmaatschappijen buiten de eurozone wordt waar mogelijk intern gecompenseerd door omzet in euro’s van werkmaatschappijen buiten de eurozone. De exposure inzake valutarisico’s van de Groep per verslagdatum is als volgt: 2009

Transactierisico Concurrentierisico

2008

USD

GBP

EUR

USD

GBP

EUR

2,1

2,3

15,1

5,2

2,5

23,8

8,6

1,5

13,1

2,2

1,4

– 0,9

Risico voor afdekking

10,7

3,8

28,2

7,4

3,9

22,9

Forwardcontracten

– 1,5

– 2,3

– 12,1

– 6,5

– 2,2

– 22,5

Optiecontracten

– 0,6

– 1,5

– 0,9

0,3

– 0,8

– 4,4

8,6

0,0

15,2

1,2

0,9

– 4,0

Risico na afdekking

De vreemde valuta’s zijn omgerekend naar euro’s tegen de eindkoers. Het USD-risico na afdekking betreft voornamelijk de verwachte omzet in USD van Aziatische werkmaatschappijen. Door beperkingen in financiële markten is dit risico niet afgedekt. Het GBP-risico betreft voornamelijk handelsvorderingen en verwachte omzet van Europese werkmaatschappijen. Het EUR-risico betreft voornamelijk handelsvorderingen en verwachte omzet in euro’s van TenCate Thiolon Middle East. De verwachte omzet vormt een natuurlijke hedge voor het translatierisico op het resultaat van werkmaatschappijen die in dollars of daaraan gekoppelde valuta’s rapporteren. De Groep waardeert opties en valutatermijncontracten tegen reële waarde. De reële waarde van de opties ter afdekking van toekomstige transacties per 31 december 2009 bedroeg € 0,2 miljoen (2008: € 0,8 miljoen). Dit bedrag is opgenomen onder Overige vorderingen. De netto reële waarde van de valutatermijncontracten is per saldo – € 0,1 miljoen.


>

OVERIGE INFORMATIE

51.5 Afdekking/hedge-accounting

De navolgende tabel laat de perioden zien waarin de kasstromen met betrekking tot derivaten die als kasstroomafdekkingen fungeren en waarop hedge-accounting wordt toegepast naar verwachting zullen plaatsvinden en waarin zij de winst of het verlies zullen beïnvloeden.

2009

Boekwaarde

Verwachte kasstroom

6 maanden of minder

6-12 maanden

1-2 jaar

2-5 jaar

> 5 jaar

–

–

–

–

–

–

–

– 0,2

– 0,2

– 0,4

– 0,2

– 0,1

0,5

–

0,1

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

Boekwaarde

Verwachte kasstroom

6 maanden of minder

6-12 maanden

1-2 jaar

2-5 jaar

> 5 jaar

–

–

–

–

–

–

–

– 0,1

– 0,1

–

–

– 0,3

0,2

–

0,2

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

Renteswaps

Activa Verplichtingen Rentecaps

Activa Verplichtingen

2008

Renteswaps

Activa Verplichtingen Rentecaps

Activa Verplichtingen

51.6 In de balans opgenomen activa en verplichtingen

Veranderingen in de reële waarde van valutatermijncontracten en opties waarmee in vreemde valuta’s luidende monetaire activa en verplichtingen in economische zin worden afgedekt, worden in het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten verantwoord. Zowel de veranderingen in de reële waarde van de termijncontracten en opties als de valutakoersverschillen met betrekking tot de monetaire balansposten worden als koersverschillen opgenomen onder Netto financieringslasten.


Reële waarde versus boekwaarde

De in de balans opgenomen reële waarde en boekwaarde van financiële activa en verplichtingen luiden als volgt: 2009

2008

Boekwaarde Reële waarde

Boekwaarde Reële waarde

Tegen reële waarde gewaardeerde activa

Rentederivaten waarop hedge-accounting wordt toegepast

0,1

0,1

0,2

0,2

Overige rentederivaten

0,8

0,8

–

–

Overige valutaderivaten

0,5

0,5

1,6

1,6

1,4

1,4

1,8

1,8

112,3

112,3

183,4

183,4

12,8

12,8

5,4

5,4

125,1

125,1

188,8

188,8

Renteswaps waar hedge-accounting op wordt toegepast

– 0,2

– 0,2

–

–

Overige rentederivaten

– 0,5

– 0,5

– 0,6

– 0,6

Overige valutaderivaten

– 0,4

– 0,4

– 1,4

– 1,4

– 1,1

– 1,1

– 2,0

– 2,0

Tegen de geamortiseerde kostprijs gewaardeerde activa

Handelsdebiteuren en overige vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten

Tegen reële waarde gewaardeerde verplichtingen

Tegen de geamortiseerde kostprijs gewaardeerde verplichtingen

Gesyndiceerde lening

– 185,1

– 180,8

– 304,2

– 292,5


– 4,5

– 4,5

– 5,3

– 5,3

Overige leningen

– 4,0

– 4,0

– 7,6

– 7,6

– 111,0

– 111,0

– 131,2

– 131,2

Handels- en overige schulden Kasgeldleningen en rekening-courantschuld

– 14,7

– 14,7

– 19,4

– 19,4

– 319,3

– 315,0

– 467,7

– 456,0

51.7 Gevoeligheidsanalyses

Bij het beheer van de rente- en valutarisico’s stelt de Groep zich tot doel de invloed van kortetermijnfluctuaties op het groepsresultaat te beperken. Op langere termijn echter zullen blijvende wijzigingen in valutakoersen en rentetarieven invloed hebben op het geconsolideerde resultaat.


>

OVERIGE INFORMATIE

Het effect van een algemene rentestijging van het rentepercentage van één procentpunt op het resultaat voor belasting in 2009 wordt geschat op € 1,1 miljoen positief (2008: € 2,1 miljoen negatief). Een algemene stijging van de waarde van de euro met één procent ten opzichte van andere valuta’s zou een neerwaarts effect hebben gehad op het resultaat na belasting van naar verwachting € 0,2 miljoen (2008: € 0,4 miljoen). Een algemene stijging van de waarde van de euro met één procent ten opzichte van andere valuta’s zou een neerwaarts effect hebben gehad op het vermogen van circa € 2,7 miljoen (2008: € 3,1 miljoen). Het effect van een algemene rentestijging van één procentpunt op het eigen vermogen wordt geschat op € 2,7 miljoen (2008: € 1,3 miljoen). 51.8 Schatting van de reële waarde

Onderstaand worden de belangrijkste methoden en veronderstellingen vermeld die worden gebruikt bij het schatten van de reële waarde van financiële instrumenten. De reële waarde van valutatermijncontracten wordt geschat door het verschil tussen de contractuele en de actuele termijnkoers voor de resterende looptijd contant te maken op basis van de marktrente. Voor de bepaling van de reële waarde van renteswaps en rentecaps worden opgaven van banken gehanteerd. Deze opgaven worden op redelijkheid gecontroleerd met behulp van technieken gebaseerd op contant gemaakte kasstromen op basis van de voorwaarden en de looptijden van het contract en met gebruikmaking van de marktrente voor een vergelijkbaar instrument per verslagdatum. De reële waarde van langlopende schulden is berekend op basis van de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen uit hoofde van aflossingen en rentebetalingen. De reële waarde van financiële leaseverplichtingen wordt geschat op de contante waarde van de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de rente voor vergelijkbare leaseovereenkomsten. Voor handelsdebiteuren, overige vorderingen, schulden aan leveranciers en overige kortlopende schulden die binnen één jaar vervallen, wordt de nominale waarde geacht een afspiegeling te zijn van de reële waarde. De financiële instrumenten die op basis van reële waarde zijn gewaardeerd, vallen in categorie 2; geen genoteerde marktprijs in een actieve markt waarbij de reële waarde op indirecte wijze is bepaald. 52

NIET IN DE BALA NS OPGE NOM E N VE RPL I CHT I NG E N

Operationele lease als lessee

Niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten dienen als volgt te worden betaald:

Minder dan één jaar Tussen een en vijf jaren Meer dan vijf jaren


2009

2008

6,2

5,4

13,8

14,5

9,3

8,6

29,3

28,5

De Groep huurt gebouwen, machines, auto’s en kantoormiddelen in de vorm van operationele leases. De gebouwen die worden geleasd, hebben een looptijd van tien tot vijftien jaar. De leasebetalingen worden jaarlijks geïndexeerd. Bij geen van de leaseovereenkomsten is sprake van voorwaardelijke leasebetalingen. De Groep treedt in principe niet op als verhuurder. De looptijd van de overige leaseovereenkomsten is ten hoogste vijf jaar. 53

INVESTER INGS VERPL I CHT I NGE N

In het jaar 2009 is de Groep contractuele verplichtingen aangegaan voor de aanschaf van materiële vaste activa. Het bedrag van de verplichtingen per 31 december 2009 na aftrek van reeds verrichte vooruitbetalingen gedurende het boekjaar bedraagt € 5,3 miljoen (2008: € 7,1 miljoen). 54

VOOR WAARDELIJKE VE RPL I CHT I NGE N

Bij de Groep zijn schadeclaims ingediend, voortvloeiende uit de bedrijfsuitoefening. Met uitzondering van de hierna volgende zijn deze claims niet wezenlijk te noemen en voor zover noodzakelijk zijn hiervoor voorzieningen getroffen. Tegen Koninklijke Ten Cate nv is een schadeclaim ingediend door United Fabrics NV, gevestigd op de Nederlandse Antillen (meerderheidsaandeelhouder in Textielgroep Twenthe NV). De claim is gebaseerd op een uitbestedings- en managementovereenkomst uit 1998 en bedroeg oorspronkelijk € 56 miljoen. De claim inzake de uitbestedingsovereenkomst is door een uitspraak van de Hoge Raad in 2006 definitief komen te vervallen. Eiser is gelast zijn schade inzake de managementovereenkomst aan te tonen. TenCate ziet het verdere verloop van de procedure met vertrouwen tegemoet. 55

GEBEUR TENISS E N NA VE RSL AGDAT UM

Voor een toelichting op de gebeurtenissen na verslagdatum verwijzen wij naar de toelichting op bladzijde 150. 56

VERBONDEN PAR T I J E N

56.1 Identiteit van verbonden partijen

Als verbonden partijen zijn te onderscheiden de relaties tussen de Groep en haar werkmaatschappijen, de geassocieerde en overige deelnemingen, joint ventures, het TenCate-pensioenfonds, de bestuurders en de commissarissen.


>

OVERIGE INFORMATIE

56.2 Bezoldiging bestuurders

De beloning van de leden van raad van bestuur was als volgt: J. Lock 1

L. de Vries

J. Wegstapel 2

in euro x 1.000

2009

2008

2009

2008

2009

2008

Periodieke beloning

576

507

225

–

298

358

over voorgaand jaar

279

254

–

–

86

85

Pensioenkosten

986

281

32

–

59

68

Resultaatafhankelijke beloning

Bijzondere beloning 1

Vanaf 1 april 2009. Beoogd lid raad van bestuur.

2

Tot en met 31 oktober 2009.

–

–

–

–

447

–

1.841

1.042

257

–

890

511

Naast bovengenoemde pensioenkosten zijn in 2009 € 110.000 kosten gemaakt voor reparatie naar aanleiding van de Wet VPL (levensloopregeling). Per 31 december 2009 bezat de heer De Vries 136.901 aandelen in de Vennootschap (31 december 2008: 129.084 aandelen) en 330.000 opties. De heer Lock bezat 259 aandelen in de Vennootschap en 68.000 opties. De heren De Vries en Lock nemen deel aan de aandelenoptieregeling van de Groep. Zie verder toelichting 67. De bezoldiging van de leden van de raad van commissarissen was als volgt: 2009

2008

J.C.M. Hovers – voorzitter 1, 2 (vanaf 3 april 2008)

39.972

39.972

P.P.A.I. Deiters – vice-voorzitter 1

30.492

30.492

25.008

25.008

25.008

25.008

in euro

F.A. van E. ten

Vught 2, *

Cate 1, *

A.W. Veenman –

voorzitter 1,2

(tot 3 april 2008)

C.W. Versteeg (tot 31 maart 2008)

1

Lid financiële commissie.

2

Lid gecombineerde remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie.

*

Voorzitter.

–

13.324

–

5.253

120.480

139.057

De leden van de raad van commissarissen hielden eind 2009 geen aandelen of optierechten Koninklijke Ten Cate


56.3 Transacties met geassocieerde deelnemingen, overige deelnemingen en joint ventures

Gedurende het boekjaar 2009 kochten geassocieerde deelnemingen, overige (niet-geconsolideerde) deelnemingen en joint ventures goederen van de Groep voor een bedrag van € 20,9 miljoen (2008: € 25,7 miljoen). Per 31 december 2009 bedroegen de uitstaande handelsvorderingen van de Groep op geassocieerde deelnemingen € 6,6 miljoen (2008: € 13,4 miljoen) en op joint ventures € 0,1 miljoen (2008: € 1,3 miljoen). De Groep heeft minder dan € 0,1 miljoen uitstaande handelscrediteuren aan geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Transacties met geassocieerde en overige deelnemingen en joint ventures vinden plaats op zakelijke, objectieve basis. 56.4 Werkmaatschappijen

Voor een overzicht van (belangrijke) werkmaatschappijen en deelnemingen wordt verwezen naar de omslag achter in dit verslag. 57

SC HATTING EN O ORDE E L SVORM I NG DOOR HE T M A N A G E M E N T

De raad van bestuur heeft met de financiële commissie gesproken over de kritische grondslagen voor financiële verslaggeving en de schattingen, alsook de toepassing van deze grondslagen en schattingen. Ten aanzien van de pensioenen zijn de voornaamste actuariële veronderstellingen vermeld in toelichting 49. Ten aanzien van garanties en claims zijn voorzieningen opgenomen wanneer een feitelijke verplichting bestaat, dan wel het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen nodig is. De uitkomst daarvan is opgenomen in toelichting 50. Ten aanzien van bijzondere waardeverminderingen (impairments) bij verlieslatende ondernemingen is onderzocht of de realiseerbare waarde van een kasstroomgenererende eenheid lager was dan de boekwaarde. Dit was in 2009 en in 2008 niet het geval.


Vennootschappelijke jaarrekening 58

V ENNOOTSC HAPP E L I J KE W I NST- E N- VE RL I E SRE KE N I N G

in miljoenen euro

toelichting

2009

2008

60

29,1

65,6

– 5,2

– 14,5

23,9

51,1

2009

2008

628,1

641,3

Leningen aan werkmaatschappijen

49,8

75,4

Uitgestelde winstbelastingvorderingen

12,3

2,3

690,2

719,0

0,2

0,8

–

1,5

Resultaat deelnemingen na winstbelasting Overige resultaten na winstbelasting NETTORESULTAAT

59

V ENNOOTSC HAPP E L I J KE BAL ANS

in miljoenen euro

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

toelichting

60

Deelnemingen in werkmaatschappijen

Totaal vaste activa VLOTTENDE ACTIVA

Vorderingen werkmaatschappijen Winstbelastingvordering Overige vorderingen

1,1

1,7


2,9

0,8

Totaal vlottende activa

4,2

4,8

694,4

723,8

62,7

59,9

TOTAAL ACTIVA

EIGEN VERMOGEN

Aandelenkapitaal

62

Agioreserve

64

46,9

49,7

Wettelijke reserve

65

– 11,1

– 5,9

Overige reserves

66

258,4

212,1

23,9

51,1

380,8

366,9

Onverdeeld resultaat

VOORZIENINGEN

68

1,6

1,6

LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN

69

190,2

305,6

KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN

70

121,8

49,7

694,4

723,8

TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN


Toelichting bij de vennootschappelijke jaarrekening Algemeen Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling

Koninklijke Ten Cate nv maakt voor de bepaling van de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling van haar enkelvoudige jaarrekening gebruik van de optie die wordt geboden in artikel 2.362 lid 8 BW. Dit houdt in dat de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling van de enkelvoudige jaarrekening van Koninklijke Ten Cate nv gelijk zijn aan die van de geconsolideerde jaarrekening. Hierbij worden deelnemingen waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend, gewaardeerd volgens de equitymethode. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld volgens de door de International Accounting Standards Board vastgestelde en door de Europese Unie aanvaarde standaarden. Voor een beschrijving van deze grondslagen wordt verwezen naar de grondslagen bij de geconsolideerde jaarrekening. Het aandeel in het resultaat ondernemingen waarin wordt deelgenomen omvat het aandeel van Koninklijke Ten Cate nv in de resultaten van deze deelnemingen. Resultaten op transacties waarbij overdracht van activa en passiva tussen Koninklijke Ten Cate nv en haar deelnemingen en tussen deelnemingen onderling heeft plaatsgevonden, zijn niet verwerkt voor zover deze als niet-gerealiseerd kunnen worden beschouwd.

60

FINANC IËLE VAS T E ACT I VA

Stand per 1 januari

Belang in Leningen aan werkmaatwerkmaatschappijen schappijen

Uitgestelde belastingvorderingen

Totaal

641,3

75,4

2,3

719,0

–

–

3,1

3,1

Kapitaalstortingen

3,6

–

–

3,6

Interne herstructurering

2,6

–

–

2,6

Omrekeningsverschillen

– 6,5

– 1,1

–

– 7,6

–

17,4

–

17,4

Herclassificatie

Verstrekte leningen Aflossing leningen

–

– 41,9

–

– 41,9

Resultaat deelnemingen

29,1

–

–

29,1

Dividend deelnemingen

– 42,0

–

–

– 42,0

Mutatie belastinglatentie Stand per 31 december

–

–

6,9

6,9

628,1

49,8

12,3

690,2

Koninklijke Ten Cate nv staat aan het hoofd van de Groep en heeft kapitaalbelangen in de op de omslag vermelde werkmaatschappijen. 61

EIGEN V ER MOGE N

Het eigen vermogen van de enkelvoudige jaarrekening sluit aan bij het eigen vermogen van de geconsolideerde jaarrekening. Voor een verloopstaat van het vermogen wordt verwezen naar pagina 88.


>

TOELICHTING BIJ DE VENNOOTSCHAPPELIJKE JAARREKENING

62

GES TORT EN OPG E VRAAGD KAPI TAAL

2009

2008

Maatschappelijk aandelenkapitaal

200,0

200,0

Waarvan niet geplaatst

137,3

140,1

62,7

59,9

2009

2008

200,0

200,0

Stand per 1 januari

2009

2008

Gewone aandelen 23.966.901 respectievelijk 23.556.158

59,9

58,9

2,8

1,0

62,7

59,9

2009

2008

Stand per 1 januari

49,7

50,7

Uitgegeven stockdividend

– 2,8

– 1,0

46,9

49,7

2009

2008

63

GEW ONE AANDELE N

Het maatschappelijke aandelenkapitaal bestaat uit: 80.000.000 gewone aandelen ad € 2,50 Geplaatst aandelenkapitaal

Uitgegeven stockdividend 1.100.679 respectievelijk 410.743 Stand per 31 december 64

AGIORESERV E

Stand per 31 december De agioreserve staat vrij ter beschikking voor uitkering aan aandeelhouders. 65

W ETTELIJKE RESE RVE S

65.1 Ingehouden winst deelnemingen

Stand per 1 januari Toegevoegd uit winstbestemming resultaat 2009 respectievelijk 2008 Overgeboekt naar overige reserves door verkoop joint venture Stand per 31 december

2,7

1,3

–

1,4

– 2,7

–

–

2,7

Deze reserve wordt gevormd voor (overige) deelnemingen en joint ventures waar de vrije beschikking over ingehouden winsten aan beperkingen onderhevig is.


65.2 Omrekeningsverschillen

2009

2008

Stand per 1 januari

– 8,6

– 20,8

Mutatie

– 6,7

12,2

– 15,3

– 8,6

2009

2008

–

–

Stand per 31 december 65.3 Overige wettelijke reserves

Stand per 1 januari Overboeking van Overige reserves

4,4

–

Mutatie afdekkingsreserve

– 0,2

–

Stand per 31 december

4,2

–

De overige wettelijke reserves betreffen geactiveerde ontwikkelingskosten, niet uitkeerbare reserves van werkmaatschappijen en de afdekkingsreserve. Stand wettelijke reserve per 31 december

– 11,1

– 5,9

2009

2008

Stand per 1 januari

212,1

173,6

Overgeboekt naar Overige wettelijke reserves

– 4,4

–

Toevoeging vanuit resultaat 2008 respectievelijk 2007

46,9

36,4

Overgeboekt van wettelijke reserves door verkoop joint venture

2,7

–

Aandelen- en optieregelingen

1,2

1,7

66

OV ER IGE RESERV E S

Uitgifte ingekochte aandelen ten behoeve van aandelenspaarplan/optieplan Afronding Stand per 31 december 67

0,1

0,4

– 0,2

–

258,4

212,1

OP TIEREGELING

Koninklijke Ten Cate kent een aandelenoptieplan voor het management, dat door de raad van commissarissen is vastgesteld. Daarbij is zo veel mogelijk rekening gehouden met de aanbevelingen van VNO-NCW en de Vereniging van Effectenbezitters. In aanmerking voor opties komen leden van de raad van bestuur, de concern- en groepsdirecteuren alsmede een aantal managers. De controle op de uitvoering van het aandelenoptieplan vindt plaats door de compliance officer.


>


De opties worden voorwaardelijk toegekend. In de periode van voorwaardelijkheid (de vestingperiode) moet worden voldaan aan een prestatievoorwaarde. Deze voorwaarde is dat de winst per aandeel over de afgelopen drie, vier of vijf jaren gemiddeld per jaar ten minste moet zijn toegenomen met een percentage gelijk aan de inflatie vermeerderd met 3%. Wanneer aan deze prestatievoorwaarde is voldaan, worden de opties onvoorwaardelijk en mogen ze, behoudens gestelde beperkingen door de AFM, worden uitgeoefend. De totale looptijd van de opties is in 2009 verlengd van zes naar tien jaar. In 2008 is de periode van uitoefenbaarheid verlengd van drie tot vijf jaar. In 2009 is de vestingperiode verlengd van drie tot maximaal vijf jaar. De optie-uitoefenprijs is gelijk aan de gemiddelde koers van het aandeel Koninklijke Ten Cate aan Euronext Amsterdam nv gedurende vijf beursdagen na publicatie van de jaarcijfers. Een toegekend optierecht komt te vervallen bij beëindiging van het dienstverband. In beginsel wordt per jaar circa 1,5% van het uitstaande aantal aandelen aan opties toegekend. Voor de uitoefening van opties gelden de beperkingen zoals opgelegd in de Wet Toezicht Effectenverkeer. 67.1 Toekenning van opties in 2010

Op 3 maart 2010 bestond het voornemen 300.000 voorwaardelijke opties toe te kennen tegen de gemiddelde beurskoers gedurende vijf beursdagen na publicatie van het jaarresultaat op 4 maart 2010. De verdeling daarvan is als volgt: 03-03-2010*

Leden van de raad van bestuur Directieleden en staf *

Voorlopig.

**

Definitief.

03-03-2009**

90.000

100.000

210.000

176.250

300.000

276.250

Uitgeoefend in 2009

Vervallen in 2009

67.2 Overzicht verloop opties raad van bestuur in 2009

Verstrekt op

Looptijd tot Aantal opties

Uitgeoefend/ c.q. vervallen Uitoefenprijs t/m 2008

Uitstaand Uitoefenbaar 31-12-2009 31-12-2009

25-02-2003

25-02-2011

40.000

6,18

40.000

–

–

–

–

25-02-2004

25-02-2012

40.000

10,29

–

–

–

40.000

40.000

22-02-2005

22-02-2013

50.000

15,17

–

–

–

50.000

50.000

01-03-2006

01-03-2014

60.000

23,63

–

–

–

60.000

60.000

28-02-2007

28-02-2017

60.000

25,77

–

–

–

60.000

–

05-03-2008

05-03-2018

90.000

22,50

–

–

32.000

60.000

–

03-03-2009

03-03-2019

100.000

11,70

–

–

–

100.000

–

40.000

–

32.000

370.000

150.000

03-03-2010

03-03-2020

442.000


90.000

De aan de heer Wegstapel toegekende opties (72.000 stuks) zijn in 2009 komen te vervallen. Hiervan blijven 40.000 opties gereserveerd voor bijzondere prestaties waarover te zijner tijd een beslissing zal worden genomen. In maart 2010 bestond het voornemen 60.000 opties toe te kennen aan de heer De Vries en 30.000 opties aan de heer Lock. Daarnaast bezit de heer Lock 68.000 opties, daterend van zijn vorige arbeidsovereenkomst. Deze zijn – net als in vorige jaren – vermeld onder 67.3. 67.3 Overzicht verloop opties directieleden en staf in 2009

Verstrekt op



Uitgeoefend in 2009

Vervallen in 2009

Uitstaand 31-12-2009

Uitoefenbaar 31-12-2009

25-02-2003

25-02-2011

48.200

6,18

44.600

–

–

3.600

3.600

25-02-2004

25-02-2012

55.600

10,29

42.798

–

–

12.802

12.802

22-02-2005

22-02-2013

102.400

15,17

31.400

–

–

71.000

71.000

01-03-2006

01-03-2014

141.200

23,63

25.600

–

600

115.000

115.000

28-02-2007

28-02-2017

145.000

25,77

9.000

–

2.000

134.000

–

05-03-2008

05-03-2018

175.000

22,50

6.500

–

4.500

164.000

–

03-03-2009

03-03-2019

176.250

11,70

–

–

2.000

174.250

–

159.898

–

9.100

674.652

202.402

03-03-2010

03-03-2020


Uitgeoefend in 2009

Vervallen in 2009

843.650 210.000

67.4 Totaal overzicht verloop opties in 2009

Verstrekt op


Uitstaand Uitoefenbaar 31-12-2009 31-12-2009

25-02-2003

25-02-2011

88.200

6,18

84.600

–

–

3.600

3.600

25-02-2004

25-02-2012

95.600

10,29

42.798

–

–

52.802

52.802

22-02-2005

22-02-2013

152.400

15,17

31.400

–

–

121.000

121.000

01-03-2006

01-03-2014

201.200

23,63

25.600

–

600

175.000

175.000

28-02-2007

28-02-2017

205.000

25,77

9.000

–

2.000

194.000

–

05-03-2008

05-03-2018

267.000

22,50

6.500

–

36.500

224.000

–

03-03-2009

03-03-2019

276.250

11,70

–

–

2.000

274.250

–

199.898

–

41.100

1.044.652

352.402

1.285.650 03-03-2010

03-03-2020

300.000

In 2009 zijn geen opties uitgeoefend.


>


67.5 Aandelenspaarplan

Ten behoeve van alle medewerkers in Nederland is de mogelijkheid gecreëerd deel te nemen aan het aandelenspaarplan. Het maximumbedrag per deelnemer bedroeg in 2009 € 1.226 (2008: € 1.226). Via deze regeling werden gespaard: In 2009:

5.855

(2008: 3.827) aandelen

Tot en met 2009:

57.910

(2008: 52.055) aandelen

Saldo eind 2009:

23.853

(2008: 18.077) aandelen

67.6 Ingekochte aandelen

In beginsel zal de onderneming verwatering van de winst per aandeel door het toekennen van opties trachten te voorkomen door inkoop van aandelen. 2009

2008

527.247

555.874

–

– 24.800

– 5.855

– 3.827

521.392

527.247

2009

2008

1,6

1,6

–

–

1,6

1,6

2009

2008

185,1

303,3

5,1

2,3

190,2

305,6

aantal aandelen

Stand 1 januari Uitgifte ten behoeve van opties Uitgifte ten behoeve van aandelenspaarplan Stand per 31 december 68

V OORZIENINGEN

Garanties en claims Overige Stand per 31 december De looptijd van de voorzieningen is meer dan één jaar. 69

LANGLOPENDE VE RPL I CHT I NGE N

Syndicated loan Leningen van werkmaatschappijen Stand per 31 december

Voor de voorwaarden met betrekking tot de Syndicated loan wordt verwezen naar toelichting 48 bij de geconsolideerde balans.


70

KORTLOP ENDE V E RPL I CHT I NGE N

Kasgeldleningen, rekening-courantschuld

2009

2008

112,0

46,9

Schulden aan geconsolideerde werkmaatschappijen

8,1

0,4

Aflossing langlopende schulden

0,0

0,9

Handels- en overige schulden

1,7

1,5

121,8

49,7


AC COUNTANTS KO ST E N

De volgende honoraria van KPMG Accountants N.V. en de overige bij het KPMG-netwerk aangesloten entiteiten zijn ten laste gebracht van de Groep, een en ander zoals bedoeld in artikel 382a Titel 9 Boek 2 BW. Honoraria

2009

2008

Onderzoek van de jaarrekening

760

801

Andere controleopdrachten

286

280

Andere niet-controlediensten

204

515

1.250

1.596

in euro x 1.000

Totaal 72

NIET IN DE BALANS OPGE NOM E N VE RPL I CHT I NG E N

De Vennootschap heeft een aansprakelijkheidsverklaring conform Artikel 403 Boek 2 Burgerlijk Wetboek afgegeven voor de Nederlandse werkmaatschappijen. De Vennootschap vormt tezamen met het merendeel van de Nederlandse werkmaatschappijen een fiscale eenheid voor de vennootschaps- en omzetbelasting. Elk van de werkmaatschappijen is hoofdelijk aansprakelijk voor de te betalen belasting van alle bij de fiscale eenheid betrokken vennootschappen. Voorts verwijzen wij naar de toelichting onder paragraaf 54 inzake voorwaardelijke verplichtingen. Daarnaast zijn voor een aantal buitenlandse werkmaatschappijen garanties afgegeven. Almelo, 3 maart 2010 Raad van bestuur

Ir. L. de Vries, voorzitter Drs. J. Lock Raad van commissarissen

Dr. J.C.M. Hovers, voorzitter Drs. P.P.A.I. Deiters, vice-voorzitter Prof. dr. F.A. van Vught Mr. E. ten Cate


Overige gegevens Aan: de Algemene vergadering van aandeelhouders van Koninklijke TenCate nv A CCO UNTANTSV ER KLA RI NG

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit verslag op pagina 82 tot en met 147 opgenomen jaarrekening 2009 van Koninklijke Ten Cate nv te Almelo gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2009, het geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, het geconsolideerd overzicht van mutaties in het groepsvermogen en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2009 en de toelichting, bestaande uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting. Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de Vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de Vennootschap. Tevens omvat een contro-


le onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening

Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Koninklijke Ten Cate nv per 31 december 2009 en van het resultaat en de kasstromen over 2009 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening

Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Koninklijke Ten Cate nv per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Enschede, 3 maart 2010 KPMG ACCOUNTANTS N.V. A.J.M. Oude Weernink RA


>

OVERIGE GEGEVENS

G EB EUR TENISS EN NA VE RSL AGDAT UM

Acquisitie 51% belang in AML UK

Op 9 februari 2010 heeft TenCate 51% van de aandelen overgenomen van het Britse armourbedrijf AML UK Ltd, gevestigd in Swindon (UK). Dit belang zal eind 2010 worden uitgebreid tot 100%. Door deze overname krijgt TenCate volledige toegang tot de Britse markt voor lichtgewicht composiet armouroplossingen. Deze worden toegepast in voertuigen, vliegtuigen en schepen. AML UK heeft een jaarlijkse omzet van circa GBP 10 miljoen. AML UK zal worden opgenomen in de Europese tak van de TenCate Advanced Armour-groep. STATUTAIRE REGELING M E T BE T RE KKI NG T OT DE W I NS T V E R D E LI N G

(Artikel 27) Algemeen

Het maatschappelijk kapitaal is verdeeld in gewone aandelen. Verkorte weergave statutaire regeling

1. Winstuitkeringen kunnen slechts plaatshebben voor zover het eigen vermogen van de Vennootschap groter is dan het bedrag van het gestorte en opgevraagde deel van het geplaatste kapitaal, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. 2. De raad van bestuur heeft, onder goedkeuring van de raad van commissarissen, de bevoegdheid te bepalen welk deel van de winst zal worden gereserveerd. 3. Hetgeen na reservering ingevolge lid 2 van de winst resteert, staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. 4. Bij de berekening van de winstverdeling tellen aandelen die de Vennootschap in haar kapitaal houdt niet mee. 5. Het uit te keren dividend wordt binnen dertig dagen na vaststelling van de jaarrekening door de algemene vergadering van aandeelhouders betaalbaar gesteld. Betaalbaarstellingen vinden uitsluitend plaats ten gunste van de gerechtigden aan degene op wiens naam deze aandelen zijn gesteld. Dergelijke betalingen bevrijden de Vennootschap. 6. De vordering van een aandeelhouder tot uitkering verjaart door tijdsverloop van vijf jaren.


VO O RSTEL W INS TBES T E M M I NG in miljoenen euro

2009

2008

Nettoresultaat

23,9

51,1

Onder toepassing van artikel 27 lid 4 van de statuten toegevoegd aan de overige reserves

– 4,5

– 29,5

19,4

21,6

– 4,2

– 1,4

15,2

20,2

0,0

0,2

15,2

20,4

– 15,0

– 20,4

0,2

0,0

Per saldo toegevoegd aan de wettelijke reserve Onverdeeld dividendsaldo van vorig jaar Uitkering € 0,60 respectievelijk € 0,85 dividend voor houders van gewone aandelen ex artikel 27 lid 3 van de statuten Onverdeeld dividendsaldo ultimo jaar, hetgeen naar de betreffende rekening wordt overgebracht


Tienjarenoverzicht in miljoenen euro, tenzij anders vermeld Cijfers op basis van IFRS 2009

Cijfers op basis van Dutch GAAP

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

842,1 1.032,6

886,0

770,5

686,5

641,0

569,6

602,1

620,0

620,2

– 18,0 – 11,7

– 4,8

0,5

– 12,6

– 2,6

– 2,4

6,0

– 3,2

562,0

402,2

353,8

332,1

280,7

289,9

297,2

294,4

G ECO NS OLIDEERD OV E RZ I CHT VAN GE RE A L ISE ER DE EN NIET-GE RE AL I SE E RDE RESU LTATEN

Opbrengsten Mutaties voorraden gereed product en goederen in bewerking Grond- en hulpstoffen Uitbesteed werk en andere externe kosten

29,8 391,6

463,6

63,1

60,7

54,9

34,7

29,3

29,5

28,8

36,4

37,9

36,3

Personeelskosten

173,0

190,3

178,3

171,2

161,6

159,7

142,9

151,3

159,1

160,2


109,2

111,5

98,8

94,0

83,5

78,5

71,5

79,0

78,9

74,7

waardeverminderingen

33,9

30,7

29,1

22,1

18,6

18,9

18,5

22,9

25,0

25,2

EBITA

41,5

95,4

73,0

51,1

39,2

34,9

29,8

25,0

15,9

32,6

8,8

11,6

3,6

1,0

0,7

0,3

1,1

1,1

1,0

–

32,7

83,8

69,4

50,1

38,5

34,6

28,7

23,9

14,9

32,6

– 13,7 – 11,3

– 8,0

– 4,6

– 6,8

– 7,0

– 12,0

– 12,9

– 10,6

42,1

33,9

27,8

21,7

11,9

2,0

22,0

– 19,1 – 11,9 – 11,4

– 11,5

– 9,2

– 5,3

1,7

0,7

– 3,3

Afschrijvingen en bijzondere

Amortisatie BEDRIJFSRESULTAAT (EBIT)

Netto financieringslasten RESULTAAT VOOR BELASTING

Winstbelasting

– 12,7 20,0 – 5,6

70,1

58,1

RESULTAAT NA BELASTING MAAR VOOR RESULTAAT DEELNEMINGEN

Aandeel in nettoresultaat deelnemingen RESULTAAT NA BELASTING

Buitengewoon resultaat na belasting RESULTAAT NA BELASTING

Minderheidsbelang NETTORESULTAAT

Dividend EBITA in % van de omzet

14,4

51,0

46,2

30,7

22,4

18,6

16,4

13,6

2,7

18,7

8,7

–

0,3

45,4

8,1

5,1

3,9

5,4

3,5

5,5

23,1

51,0

46,5

76,1

30,5

23,7

20,3

19,0

6,2

24,2

–

–

–

–

–

–

–

12,3

– 12,0

–

23,1

51,0

46,5

76,1

30,5

23,7

20,3

31,3

– 5,8

24,2

0,8

0,1

– 0,1

– 0,1

–

– 0,1

–

– 0,2

0,1

–

23,9

51,1

46,4

76,0

30,5

23,6

20,3

31,1

– 5,7

24,2

15,0

20,4

18,8

16,2

12,5

10,2

8,5

7,7

2,4

9,8

4,9%

9,2%

8,2%

6,6%

5,7%

5,4%

5,2%

4,2%

2,6%

5,3%

5,7%

13,4%

13,1%

14,4%

15,3%

13,5%

11,7%

9,7%

5,9%

13,6%

Rendement op gemiddeld netto geïnvesteerd vermogen* * Vóór 2007 op basis van geïnvesteerd vermogen ultimo.


in miljoenen euro, tenzij anders vermeld Cijfers op basis van IFRS

Cijfers op basis van Dutch GAAP

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000


203,8

212,1

136,8

12,4

13,8

12,1

10,6

12,8

14,7

–


214,7

247,4

218,1

165,8

161,4

118,8

118,1

130,5

154,3

151,5


45,3

25,1

19,8

18,3

35,2

19,9

11,4

9,2

5,6

7,5

Totaal vaste activa

463,8

484,6

374,7

196,5

210,4

150,8

140,1

152,5

174,6

159,0

Voorraden

155,0

211,5

176,2

157,7

157,5

138,6

110,0

117,4

124,6

134,6

Vorderingen

116,9

187,7

166,2

128,2

125,0

98,8

91,7

89,8

109,7

107,0

GECONSOLIDEERDE BALANS

Effecten en liquide middelen

12,8

5,4

4,8

6,7

4,6

2,7

5,8

2,9

0,1

0,4

284,7

404,6

347,2

292,6

287,1

240,1

207,5

210,1

234,4

242,0

748,5

889,2

721,9

489,1

497,5

390,9

347,6

362,6

409,0

401,0

380,8

366,9

310,1

238,7

181,8

146,5

162,0

152,9

129,5

140,6

4,1

5,1

0,3

0,2

–

0,1

0,1

0,2

0,1

0,4

384,9

372,0

310,4

238,9

181,8

146,6

162,1

153,1

129,6

141,0

40,5

43,5

40,8

43,8

56,1

52,1

15,6

15,1

14,4

11,2

192,0

316,2

222,3

63,5

130,2

74,1

82,9

107,0

77,7

83,1

16,3

20,3

12,9

30,4

27,1

24,6

13,9

8,9

99,7

67,4

114,8

137,2

135,5

112,5

102,3

93,5

73,1

78,5

87,6

98,3

748,5

889,2

721,9

489,1

497,5

390,9

347,6

362,6

409,0

401,0

Groepsvermogen/totaal vermogen

51%

42%

43%

49%

37%

38%

47%

42%

32%

35%

Acquisities c.q. (de)consolidaties

18,9

88,1

175,1 – 63,0

40,8

29,2

0,3

1,4

23,6

14,8

Investeringen in (im)materiële vaste activa

17,3

48,0

62,9

43,0

26,2

12,0

16,9

17,0

28,5

29,5

Afschrijvingen en amortisatie

42,7

42,3

32,7

23,1

19,3

19,2

19,6

24,0

26,0

25,2

3.805

4.437

4.020

3.532

3.578

3.634

3.245

3.278

3.625

3.585

Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA

Eigen vermogen* Minderheidsbelang Groepsvermogen

Voorzieningen Langlopende schulden Banken en kortlopende leningen Overige kortlopende schulden TOTAAL PASSIVA *

Met ingang van 2003 eigen vermogen vóór winstbestemming.

Aantal mensjaren ultimo Aantal uitstaande aandelen ultimo (x 1.000)

25.068 23.967 23.556 21.063 20.784 20.472 20.096 19.192 18.872 18.872

Nettowinst per aandeel van € 2,50

0,97

2,18

2,04

3,66

1,48

1,17

1,03

1,63

– 0,31

1,30

Dividend per aandeel in euro

0,60

0,85

0,80

0,70

0,60

0,50

0,43

0,40

0,13

0,52

18,43

16,05

21,27

23,21

21,50

13,55

9,02

6,25

6,50

8,23

Slotkoers in euro






PROFIEL


Per 1 januari 2010



















Ten Cate Protect bv


◾







politieuitrusting;










het milieu.



OUTDOOR FABRICS


ADVANCED ARMOUR






toepassingen.



toepassingen.


defensie.



◾


◾


◾


◾


◾


◾


◾



INDUSTRIAL FABRICS

GRASS







en waterbouw.


projecten.



◾



Nijverdal



Nijverdal

Bangkok, Thailand






















Ten Cate Thiolon bv







Phoenixx TPC inc



◾


◾


◾


◾


◾

TenCate Grass EMEA

◾


◾


◾

TenCate Grass Asia

◾


◾

◾


◾


◾ Naar herkomst

YLA inc


CCS Composites inc

in procenten

Naar bestemming




Ten Cate Thiobac bv




Edel Grass bv (50%)




Newark (Ohio), VS



Ten Cate Systems bv


Ten Cate Enbi inc


Telford, UK


Singapore




Kraków, Polen


Almelo



Ten Cate UK ltd





Almelo

Praag, Tsjechië

Nijverdal


Verzekeringen




Zhuhai, China


Goirle



Genemuiden





Bangkok, Thailand

Verkoopkantoren


Nijverdal


Ten Cate Enbi GmbH


Letchworth, UK







Xennia Holland bv



Vienne, Frankrijk

Almelo, Nederland



(50,65%) Nijverdal

Bezons, Frankrijk


Nijverdal

Linz, Oostenrijk



◾




leidend.

OVERIG




Hongkong, China


Hongkong, China

Landenholdings

Genemuiden

Ten Cate Finance AG



Nijverdal

Kunstgrassystemen

50

SECTOR OVERIG



40

INKJETTECHNOLOGIE


35



30



◾


◾


15

◾

TenCate Enbi Europe

10

◾

TenCate Enbi Asia


5


0

REST WERELD


MIDDEN OOSTEN

OVERIG EUROPA

OVERIG EU

SPANJE

ITALIË

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ENGELAND

DUITSLAND


20

NEDERLAND

Holdingactiviteiten

25

BELGIË

HOLDING & SERVICES





PROFIEL


Per 1 januari 2010



















Ten Cate Protect bv


◾







politieuitrusting;










het milieu.



OUTDOOR FABRICS


ADVANCED ARMOUR






toepassingen.



toepassingen.


defensie.



◾


◾


◾


◾


◾


◾


◾



INDUSTRIAL FABRICS

GRASS







en waterbouw.


projecten.



◾



Nijverdal



Nijverdal

Bangkok, Thailand






















Ten Cate Thiolon bv







Phoenixx TPC inc



◾


◾


◾


◾


◾

TenCate Grass EMEA

◾


◾


◾

TenCate Grass Asia

◾


◾

◾


◾


◾ Naar herkomst

YLA inc


CCS Composites inc

in procenten

Naar bestemming




Ten Cate Thiobac bv




Edel Grass bv (50%)




Newark (Ohio), VS



Ten Cate Systems bv


Ten Cate Enbi inc


Telford, UK


Singapore




Kraków, Polen


Almelo



Ten Cate UK ltd





Almelo

Praag, Tsjechië

Nijverdal


Verzekeringen




Zhuhai, China


Goirle



Genemuiden





Bangkok, Thailand

Verkoopkantoren


Nijverdal


Ten Cate Enbi GmbH


Letchworth, UK







Xennia Holland bv



Vienne, Frankrijk

Almelo, Nederland



(50,65%) Nijverdal

Bezons, Frankrijk


Nijverdal

Linz, Oostenrijk



◾




leidend.

OVERIG




Hongkong, China


Hongkong, China

Landenholdings

Genemuiden

Ten Cate Finance AG



Nijverdal

Kunstgrassystemen

50

SECTOR OVERIG



40

INKJETTECHNOLOGIE


35



30



◾


◾


15

◾

TenCate Enbi Europe

10

◾

TenCate Enbi Asia


5


0

REST WERELD


MIDDEN OOSTEN

OVERIG EUROPA

OVERIG EU

SPANJE

ITALIË

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ENGELAND

DUITSLAND


20

NEDERLAND

Holdingactiviteiten

25

BELGIË

HOLDING & SERVICES






Fotografie


Norbert Hekkink



Martin Lucas



Sheila Brooks



Vertaling

Micah E. Clare

Lachlan Simond



Frans Dekker

Gijs Versteeg


Stationsstraat 11

Utrecht

Paul Haverkort

Courtesy © Airbus



Amsterdam

Jaarverslag 2009

Tekst



Colofon


Jaarverslag 2009











Telefoon 0546 544 911


Telefax 0546 814 145


www.tencate.com








Fotografie


Norbert Hekkink



Martin Lucas



Sheila Brooks



Vertaling

Micah E. Clare

Lachlan Simond



Frans Dekker

Gijs Versteeg


Stationsstraat 11

Utrecht

Paul Haverkort

Courtesy © Airbus



Amsterdam

Jaarverslag 2009

Tekst



Colofon


Jaarverslag 2009











Telefoon 0546 544 911


Telefax 0546 814 145


www.tencate.com






Koninklijke Ten Cate nv. Jaarverslag Connected met technologische innovatie

Recommend Documents